ISSN 1507-4706 NR 35 luty 2012 Wakacje z PAH Akcje Szkół Globalnych w Polsce i Czechach Syryjscy uchodźcy w Libanie Wywiad z Aleksandrą Godziejewską, szefową misji PAH w Somalii Polska w Unii Europejskiej a pomoc dla głodującej Somalii Odpowiedzialna turystyka A gdyby nie było toalet?
Witajcie! Oddajemy w Wasze ręce wyjątkowy, 35. numer Pomagamy. Wyjątkowy, ponieważ stanowi podsumowanie naszego trzyletniego programu Szkoła Globalna działa lokalnie!. Wszystkim szkołom, które wzięły w nim udział dziękujemy! Mamy nadzieję, że współzależności globalne nie są już dla Was pojęciem abstrakcyjnym, ale czymś, co inspiruje do stawiania sobie pytań o naszą rolę na Ziemi i działania na rzecz globalnej sprawiedliwości. Na stronach 8-9 przeczytacie wywiad z Aleksandrą Godziejewską, koordynatorką naszej misji w Somalii, która opowie o tym, za czym tęskni będąc z dala od domu, a co najbardziej ją cieszy. Na stronach 12-13 znajdziecie artykuł Rafała Hechmanna z wyjazdu na Bliski Wschód, mówiący o obecnej sytuacji syryjskich uchodźców. Dowiecie się też, jak Szkoły Globalne obchodziły Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu i jak Wy i Wasze szkoły możecie włączyć się w działania. Szczególnie polecamy artykuł Wakacje z PAH, gdzie znajdziecie informacje o wszystkich letnich wydarzeniach, w których bierzemy udział. Możecie spotkać się z nami bezpośrednio i zapytać o wszystko, co tylko przychodzi Wam do głowy i jest związane z naszą działalnością! Tradycyjnie już czekamy na Wasze listy, pomysły i sugestie. Jeśli przygotowujecie jakąś ciekawą akcję lub wzięliście udział w interesującym wydarzeniu: piszcie! Postaramy się Was w tym wesprzeć! Pamiętajcie o ważnych datach: KWIECIEŃ Światowy Dzień Malarii Malaria to przewlekła choroba pasożytnicza. Obok gruźlicy 25 i AIDS jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych, z którymi co roku walczy Światowa Organizacja Zdrowia. Każdego roku na tę chorobę umiera nawet do kilku milionów osób. Tylko w 2010 roku zarejestrowano ponad 650 tysięcy zgonów. Ofiarami malarii są głównie afrykańskie dzieci poniżej piątego roku życia. Celem obchodów Światowego Dnia Malarii jest przede wszystkim pogłębienie wiedzy na temat choroby wśród społeczeństw oraz redukcja jej skutków i skali zarażeń. Dzień Afryki Podczas gdy my w maju świętujemy Dzień Europy, Afrykańczycy obchodzą MAJ 25 Dzień Afryki. 25 maja 1963 roku 30 przywódców z 32 niezależnych państw podpisało w Addis Abbebie (Etiopia) akt założycielski Organizacji Jedności Afrykańskiej. Organizacja miała na celu umacnianie solidarności i jedności państw afrykańskich. Z inicjatywy OJA dzień 25 maja ogłoszono również Dniem Wyzwolenia Afryki. Po głębokim kryzysie w latach 90. OJA zakończyła swoją działalność. W jej miejsce w 2002 r. powstała Unia Afrykańska, której założenia i organizacja są podobne do Unii Europejskiej. CZERWIEC Dzień Uchodźcy Choć historia każdego uchodźcy jest inna, wszystkie łączy wspólna 20 cecha: niezwykła odwaga ludzi, by przeżyć i zbudować swoje życie na nowo. 20 czerwca to dzień upamiętniający tę siłę tysiąca ludzi na świecie, którzy ze względu na zagrożenie życia, zdrowia bądź wolności musieli opuścić teren, na którym mieszkali. PAH co roku aktywnie włącza się w obchody tego dnia. Więcej informacji szukaj na naszej stronie www.pah.org.pl Magda Światowy Dzień Pomocy Humanitarnej 19 SIERPIEŃ sierpnia 2003 roku w Bagdadzie rozpędzona 19 ciężarówka wypełniona ładunkami wybuchowymi staranowała bramę hotelu Canal. W wyniku eksplozji zginęły 22 osoby, głównie pracownicy i pracowniczki ONZ. Jedną z ofiar był Sergio Vieira Mello, Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka. Od 2009 roku, zgodnie z postanowieniem Zgromadzenia Ogólnego ONZ, 19 sierpnia obchodzony jest na całym świecie jako Dzień Pomocy Humanitarnej, w celu upamiętnienia tych tragicznych wydarzeń. Sprawiedliwego Handlu! Dzień Alfabetyzacji Mimo wielu wysiłków WRZESIEŃ i osiągniętej w ostatnich 20 latach poprawie 8 wskaźników dostępu do edukacji, co szósty człowiek wciąż nie potrafi czytać, pisać ani liczyć. Ponad 64 procent z tej grupy to kobiety. 8 września jest dniem, w którym warto zastanowić się nad rolą edukacji w rozwoju społeczeństw, osiągnięciach Milenijnych Celów Rozwoju (Cel 2: Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym oraz Cel 3: Promocja równości płci i awansu społecznego kobiet) oraz uhonorowania osób i instytucji mających szczególne zasługi dla upowszechnienia dostępu do edukacji na świecie. Wydawca: Polska Akcja Humanitarna Ul. Szpitalna 5/3 00-031 Warszawa www.pah.org.pl Tel: (22) 828 88 82 wew. 229 Faks: (22) 831 99 38 Redakcja: Magda Bodzan, Olga Mielnikiewicz Redakcja i korekta: Dawid Dziwosz Projekt, skład, łamanie: Krzysztof Kleszcz (krzysztof.kleszcz@gmail.com) Na okładce: Uczestnicy i uczestniczki konferencji Zjad lokalny Szkół Globalnych, grudzień 20011 r. Druk: Drukpol Według najnowszych badań, dwukrotne skorzystanie z wyszukiwarki Google za www.ecosia.org pomocą komputera stacjonarnego może wygenerować mniej więcej tyle samo dwutlenku węgla, co ugotowanie wody na herbatę w czajniku elektrycznym. Temu wyzwaniu wychodzi naprzeciw Ecosia - przyjazna środowisku wyszukiwarka, oparta na silniku Yahoo/Bing i wspierana przez World Wide Fund For Nature (WWF). Ecosia działa podobnie jak inne wyszukiwarki, ale wyróżnia ją to, że przekazuje co najmniej 80% przychodów z linków sponsorowanych na ochronę lasów deszczowych. Użytkownicy Ecosii, korzystając z niej, mogą podczas każdego wyszukiwania ocalić około 2 metrów kwadratowych lasu deszczowego, bez ponoszenia żadnych opłat. Ecosia jest zasilana zieloną energią, także serwery na których pracuje nie wytwarzają CO2. Lubisz oglądać filmy unikatowe, opowiadające o losach ludzi i naszej www.alterkino.org planety? Jeśli tak, to Alterkino jest stroną dla Ciebie. Znajdziesz tu filmy poruszające takie tematy, jak alterglobalizacja, ekologia, gender, ruchy wolnościowe, kultura, prawa człowieka, prawa zwierząt. Wszystkie filmy są tłumaczone na język polski (lektor lub napisy). Strona ma charakter niekomercyjny i jest na bieżąco aktualizowana. Chcesz jeść zdrową żywność za sprawiedliwe ceny? Zależy Ci na tym, żeby to, www.kooperatywy.pl co jesz, spełniało standardy etyczne, rosło z poszanowaniem środowiska naturalnego, a przy tym było smaczne i świeże? Jeśli tak, koniecznie odwiedź stronę Warszawskiej Kooperatywy Spożywczej (WKS) i dowiedz się więcej o idei kooperatyw, które są nie tylko tanim sposobem na ekologiczną żywność, ale też ciekawym przedsięwzięciem społeczno-politycznym. Od niedawna w Polsce działają kooperatywy w Łodzi i Gdyni, ale kooperatywę spożywczą może założyć każdy, także Ty! Wszystkim chętnym do zaangażowania się w ideę WKS może udostępnić bezpłatnie oprogramowanie, w oparciu o które działa ich system zamówień. Spróbuj! Interesuje Cię surfing w Liberii? Zespoły metalowe w Maroku? Internet refugees w Japonii? Świetnie! To znaczy, że redaktorzy działów zagranicz- www.dzialzagraniczny.pl nych polskich gazet nie mają racji twierdząc, że polskiego czytelnika interesują tylko Stany, wybory do polskiego parlamentu i ewentualnie to, że w Niemczech albo Egipcie rozbił się autobus z polskimi turystami. Dzialzagraniczny.pl to blog prowadzony przez autora licznych artykułów w takich gazetach i pismach jak Polityka, Gazeta Wyborcza i Newsweek, który zamieszcza na nim wszystko to, o czym w tych gazetach raczej nie przeczytasz: islamskim hip hopie, rosnących cenach inwestycji w brazylijskich favelach, afrykańskim showbiznesie czy chińskim futbolu. Wszystko napisane w prostej formie i opatrzone humorystycznym komentarzem. Zajrzyj koniecznie! Mamy dla Was zagadkę: co mają ze sobą wspólnego ryż i języki obce? Pozornie niewiele, ale dzięki stronie freerice.com możecie uczyć się języków obcych www.freerice.com i wspomóc ONZ w dostarczaniu żywności głodującym ludziom na świecie. Dostępne na stronie języki to angielski, hiszpański, włoski i niemiecki. Możecie też uczyć się innych przedmiotów, takich jak geografia, matematyka czy chemia. Każda Wasza dobra odpowiedź to 10 ziarenek ryżu, które dzięki wsparciu sponsorów strony zostają przekazane do Światowego Programu Żywnościowego ONZ. Od momentu powstania strony do dziś, gracze Freerice zdobyli wystarczającą ilość ryżu, by nakarmić prawie 5 milionów ludzi. Zdobywaj wiedzę i bądź jednym z nich! Męczą Cię już prezentacje w Power Poincie? Wypróbuj Prezi, jego alternatywę, i daj swoim pomysłom przestrzeń! Prezi to nowy program www.prezi.com do tworzenia prezentacji multimedialnych. Zamiast zmieniających się slajdów i pól tekstowych oferuje jedną stronę, na której umieszczasz swoje idee, a to ekran przesuwa się w zależności do tego, o czym chcesz opowiedzieć. Brzmi niesamowicie? Jest niesamowite! Program dostępny jest online, a swoje prezentacje możesz tworzyć bezpłatnie. W sekcji Learn znajdziesz cztery krótkie filmiki instruktażowe, które krok po kroku pokażą Ci możliwości programu. Polecamy też zakładkę Explore, gdzie znajdziesz inspirujące prezentacje użytkowników z całego świata! 3
Szkoła Globalna działa lokalnie! podsumowanie. Osiągnęliśmy naprawdę wiele! Szkoła Globalna działa lokalnie! to dla nas, Polskiej Akcji Humanitarnej coś więcej niż statystyki, przeszkoleni nauczyciele i uczniowie, czy wydane publikacje. To proces, w którym zarówno my, jak i Wy, nauczyliśmy się bardzo wiele. Wszystkim zaangażowanym w program osobom - dziękujemy! Mamy nadzieję, że pomogliśmy Wam, drodzy nauczyciele i nauczycielki zrozumieć założenia edukacji globalnej oraz Wam, drodzy uczniowie i uczennice, przybliżyć tematykę współzależności globalnych oraz nią zainteresować! Kilka słów o programie Program Szkoła Globalna działa lokalnie! był międzynarodowym programem realizowanym w Polsce od 2009 do 2012 roku przez Polską Akcję Humanitarną we współpracy ze szkołami i lokalnymi instytucjami. Poza Polską, w program zaangażowane były szkoły z Austrii, Czech, Malty i Słowacji. Udział w programie umożliwiał zdobycie wiedzy o istotnych zagadnieniach współczesnego świata, takich jak zmiany klimatyczne i Sprawiedliwy Handel oraz przygotowywał szkoły do przeprowadzenia akcji na rzecz mieszkańców krajów globalnego Południa razem Nauczyciel już nie jest tylko tym, który naucza, ale także tym, który uczy się poprzez dialog z uczniami i będąc nauczanym sam uczy. Wspólnie stają się odpowiedzialni za proces, w którym wszystko rośnie Paulo Freire z przedstawicielami i przedstawicielkami społeczności lokalnej. Wspólne działanie na rzecz globalnej zmiany miało pomóc stworzyć silniejsze więzi w społecznościach lokalnych. Czy się udało? Spójrzmy na liczby Szkoła Globalna działa lokalnie! w liczbach: W program zaangażowało się 4250 uczniów i uczennic oraz 620 nauczycieli i nauczycielek ze 162 szkół z Polski, Czech, Słowacji, Austrii i Malty. W Polsce w naszych szkoleniach wzięło udział 253 nauczycieli, a działaniami edukacyjnymi objęliśmy 12 860 uczniów i uczennic. Lokalne gazety napisały o nas ponad 80 artykułów, pojawiliśmy się w kilku relacjach telewizyjnych i radiowych. W drugim roku projektu zorganizowaliśmy międzynarodowy konkurs plastyczny Cały świat tuż obok mnie, w którym udział wzięły prace ze wszystkich partnerskich krajów w projekcie. Głównym zadaniem uczestniczek i uczestników było znalezienie zależności i związków pomiędzy ludźmi z krajów globalnej Północny (w tym Polski) a ludźmi z krajów globalne- go Południa w swoim najbliższym otoczeniu dzielnicy, miejscowości i przedstawienie jej w kreatywny sposób. W kategorii do lat 14 zwyciężyli Artur Baryła oraz Patryk Paszko z Katowic. Drugie miejsce zostało przyznane młodzieży ze Słowacji, a trzecią nagrodę otrzymały Magdalena Chlipała i Kaludia Żurowska. W kategorii powyżej 15 roku życia pierwsze miejsce zajęła młodzież ze Słowacji, drugą szczecińska licealistka Sylwia Ziółkowska, a trzecia nagroda przyznana została grupie z Austrii. Okazją do spotkania się na poziomie międzynarodowym był zorganizowany w Krakowie warsztat, którego celem było poznanie się uczestników programu Uczestnicy i uczestniczki warsztatu międzynarodowego, Kraków 2011, fot. Mikołaj Puchała z różnych krajów oraz wymiana dobrych praktyk. Polskę reprezentowały dwie szkoły ze Szczecina i Katowic. Na zakończenie programu zorganizowaliśmy konferencję Zjazd lokalny Szkół Globalnych, na której pojawili się reprezentanci i reprezentantki 36 szkół 41 nauczycieli oraz 72 uczniów. Dla młodzieży odbyły się warsztaty z zakresu odpowiedzialnej mody (Dominika Rypa, PAH), zmian klimatycznych (Katarzyna Guzek, Greenpeace), odpowiedzialnej turystyki (Marcin Grzybek, Forum Odpowiedzialnego Biznesu) oraz wizerunku krajów Południa (Gabriela Lipska-Badoti, CEO), w czasie których młodzież wykazała się wiedzą z zakresu współzależności globalnych. Nauczyciele mieli okazję posłuchać wystąpień na temat marnotrawstwa żywności (Marek Borowski, prezes Banków Żywności), segregacji odpadów Sławomir Brzózek (wiceprezes fundacji Nasza Ziemia) oraz odpowiedzialnej turystyki (Karolina Szlasa, Forum Odpowiedzialnego Biznesu). Wśród przybyłych na targi gości znaleźli się: Mirosław Sielatycki, wiceminister edukacji, Patrycja Szewczyk z Departamentu Młodzieży i Organizacji Pozarządowych oraz przedstawicielki Ośrodka Rozwoju Edukacji, Fundacji Rozwoju Systemów Edukacji oraz Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Swoją obecnością zaszczyciły nas też dziennikarka Beata Sadowska oraz piosenkarka Marika. Co nam się najbardziej podobało? Zespół programu Szkoła Globalna działa lokalnie!, fot. Mikołaj Puchała Nam, zespołowi Polskiej Akcji Humanitarnej najbardziej zapadły w pamięć spotkania z Wami. Dużą satysfakcję sprawiało nam odwiedzanie szkół, zwłaszcza przy okazji Waszych akcji szkolnych, lokalnych i międzynarodowych. Dużym przeżyciem była też dla nas konferencja, na której zdołaliśmy zgromadzić prawie wszystkie zaangażowane w projektu szkoły! Co Wam się najbardziej podobało? Jeśli Wasza szkoła brała udział w programie Szkoła Globalna działa lokalnie! i jest coś, czym chcielibyście się z nami podzielić piszcie na adres: magda.bodzan@pah.org.pl Jesteśmy ciekawi Waszych opinii o programie, aby w przyszłości tworzyć je lepsze i ciekawsze! 4 5
Akcje Szkół Globalnych w Polsce i Czechach Choć oficjalnie program Szkoła Globalna działa lokalnie! dobiegł końca, mamy nadzieję, że zaangażowanie naszych szkół, tak w kraju, jak i za granicą nie osłabnie. Wszystkim szkołom w projekcie udało się wyjść poza mury szkolne, zorganizować trafne akcje lokalne, a co najważniejsze -zainteresować tematyką globalną mieszkańców i mieszkanki swoich miast. Gratulujemy! Poznajcie przykłady udanych akcji, które zorganizowali uczniowie i uczennice szkół w Polsce i Czechach. Niech stanowią inspirację, że chcieć, to móc! Oława. Uczniowie promują Sprawiedliwy Handel! Cel projektu: wprowadzenie produktów ze Sprawiedliwego Handlu do sprzedaży w osiedlowym sklepie Społem. Akcja informacyjna wśród mieszkańców Oławy na temat Sprawiedliwego Handlu. Nigdy nie wątp, że mała grupa myslących i oddanych obywateli może zmienić świat. Istotnie, to jedyny sposób, który kiedykolwiek mógł go zmienić. Margaret Mead, amerykańska socjolog Co się działo: Uczniowie i uczennice Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Oławie już pod koniec roku szkolnego 2010/11 zorganizowali pierwszą akcję informacyjną dotyczącą Sprawiedliwego Handlu. W happeningu przed większymi sklepami w mieście i zbieraniu podpisów pod petycją w sprawie wprowadzenia produktów ze Sprawiedliwego Handlu do sklepów pomogła młodzież z Gimnazjum nr 3 w Oławie. Kontynuacją tej akcji były kolejne działania podjęte przez szkołę w listopadzie 2011 r. Uczniowie wyszli na ulicę i informowali przechodniów o Sprawiedliwym Handlu. Reakcje mieszkańców, choć różne, były na ogół pozytywne. Dyskutowali, wykazywali zainteresowanie ideą, choć zdarzały się kłopotliwe pytania, np: Czy mi się to opłaci? lub Dlaczego mam martwic się o dzieci z Afryki, skoro w Polsce wiele żyje w nędzy?. W ramach akcji odbyła się także projekcja filmu Wojny bananowe. Miała ona zwrócić uwagę na problemy i kontrowersje związane z międzynarodowym handlem bananami. Mówienie o Sprawiedliwym Handlu nie miałoby sensu bez zakupów i degustacji. Klienci Cukierni w Tanim Sklepie PSS Społem mogli przekonać się, że produkty Sprawiedliwego Handlu, choć zazwyczaj nie są oznaczone logo znanych marek, nie ustępują jakością towarom obecnym na półkach sklepowych. Uczennica ZSP nr 1 w Oławie podczas akcji promujcej Sprawiedliwy Handel w PSS Społem. Efekty? W dniu rozpoczęcia akcji, 14 listopada do Cukierni w Tanim Sklepie trafiła pierwsza partia produktów spożywczych z certyfikatem Fairtrade. Kawy i herbaty pochodzących ze SH można się również napić podczas oczekiwania na efekt zabiegów upiększających w Salonie Fryzjerskim Aneta przy ul. Brzeskiej. Akcję zakończyła konferencja Idea Fair Trade w nowoczesnej gastronomii i usługach, która odbyła się w Hotelu Oławian. Goście poznali założenia programu Szkoła Globalna działa lokalnie!, obejrzeli film Ananasy prawdziwa cena luksusowego owocu oraz wysłuchali wykładu Borysa Bińkowskiego (Szczypta Świata / Koalicja Sprawiedliwego Handlu) Czy handel może być niesprawiedliwy? Teoria i praktyka Fair Trade. Na podstawie relacji opracowanej przez Magdalenę Frontkiewicz, koordynatorkę programu Szkoła Globalna działa lokalnie! w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Oławie. W Czechach Również Twoja szkoła może zorganizować akcję lokalną z okazji zbliżających się: w program Szkoła Globalna działa lokalnie! włączone było 16 szkół. Akcję Woda ma swoje Jin i Jang: niedostatek i marnowanie zrealizowała szkoła Mendelova-Business Academy z Novego Jicina. W 2009 r. w okolicy Novego Jicina miała miejsce nagła i katastrofalna powódź. Dlatego też szkoła jako swój główny temat w realizacji programu wybrała wodę. Główną ideą podczas realizacji programu w szkole w Novym Jicinie było zastosowanie pedagogiki eksperymentalnej, tak aby uczniowie mogli osobiście doświadczyć różnorakich problemów związanych Światowego Dnia Sprawiedliwego Handlu (12.V) Dnia Afryki (25.V) Dnia Uchodźcy (20.VI) Dnia Żywności i Walki z Głodem (16.X) Dnia Walki z Ubóstwem (17.X) Jeśli zainspirowały Was akcje naszych szkół, przeprowadźcie podobne i podzielcie się swoimi doświadczeniami! Trafna, ponieważ jej cele i sposób realizacji odpowiadają konkretnemu problemowi, który chcemy rozwiązać. Trafnie rozpoznano problem i wybrano najlepszy sposób, by go rozwiązać. z kwestią wody w różnych częściach świata. Szkoła zaprosiła do współpracy lokalną organizację harcerską oraz Klub Przyjaciół i Mieszkańców Nowego Jicina. Z ich pomocą zorganizowano dwudniowe warsztaty dla blisko 50 uczniów. Podczas pierwszego dnia warsztatów uczniowie zostali podzieleni na grupy. Zadaniem dwóch z nich było przyniesienie wody z oddalonych o 6 kilometrów naturalnych studni. Dzięki temu uczniowie i uczennice mieli okazję doświadczyć, jak trudne może być zaopatrywanie się w wodę z tak odległego miejsca. Obydwie grupy musiały znaleźć studnię przy użyciu mapy. Inne grupy nie miały łatwiejszego zadania: musiały wspinać się po wodę, oczyszczać ją, wziąć udział w quizie. Ostania grupa uczniów i uczennic odgrywała rolę krajów bogatych, tj. krajów Północy, a jej zadaniem było degustowanie wody różnych słynnych marek. Dzięki tej akcji i różnym zadaniom uczniowie i uczennice doświadczyli nierówności w dostępie do wody na świecie. Na koniec uczennice i uczniowie zebrali wszystkie wiadomości zdobyte podczas całych warsztatów i stworzyli plakat przedstawiający 10 przykazań dotyczących wody. Przykazania oparli na materiałach otrzymanych w czasie warsztatów i własnych doświadczeniach. Chętni mogli również wziąć udział w zbiórce pojemników na wodę dla Etiopii. Na podstawie informacji nadesłanej przez Evę Vernerovą, czeską koordynatorkę programu Szkoła Globalna działa lokalnie!. Skuteczna akcja wykorzystuje najbardziej odpowiednie metody do zakładanych celów. Przesłanie skutecznej akcji powinno dotrzeć do szerokiego grona osób i instytucji. Magda Bodzan magda.bodzan@pah.org.pl Trwała, bo angażuje wiele instytucji i organizacji. Wyniki akcji powinny procentować długo po jej zakończeniu, prowadząc do stopniowej zmiany nawyków. Pamiętajcie, dobre akcje to akcje trafne, skuteczne i trwałe. 6 7
Wywiad z Aleksandrą Godziejewską, szefową misji PAH w Somalii różnego rodzaju społeczeństw, w tym społeczeństw w takich państwach jak Somalia, które określa się przecież mianem państwa upadłego. Poza tym Somalia jest krajem klanowego społeczeństwa, a jednocześnie krajem nomadów. To kultura bardzo tradycyjna, mocno osadzona w islamie... Antropologiczne wykształcenie pomaga uwzględniać tę odmienną kulturowo rzeczywistość, zarówno w codziennej pracy, jak i we wdrażanych projektach. Pomaga w prowadzonych negocjacjach czy zażegnywaniu sporów. Bycie szefową misji kobietą, przeszkadza? Są plusy i minusy. Generalnie w Somalii pozycja kobiety jest mniej uprzywilejowana niż mężczyzny. Kobieta znajduje się niejako w jego cieniu. Czasem traktowana znajdują się stanice, gdzie 24 godziny na dobę pełnią wartę ochroniarze. Żeby wejść na teren budynku musisz przejść przez specjalne bramki, mniej więcej takie, jak na lotnisku. Wjeżdżać mogą tylko samochody ONZ. Za każdym razem są dokładnie sprawdzane strażnicy wkładają pod nie lustro i patrzą, czy nie mają przyczepionych ładunków wybuchowych. Czego najbardziej Ci brakuje na miejscu? Na co dzień nie ma takich rzeczy, których bardzo by mi brakowało, oczywiście poza rodziną i przyjaciółmi, których tu ze mną nie ma. Na pewno uciążliwy jest brak swobody poruszania się, no i jednak zawsze istniejące zagrożenie. Dlatego takie ważne są regularne przerwy w pobycie, czyli wyjazd z misji mniej więcej co 3 miesiące na dwa tygodnie. Dlaczego zdecydowałaś się pracować w takim miejscu? Moją główną motywacją była chęć pracy w sektorze humanitarnym, rozwojowym, i zarządzanie projektami. Tęskniłam też za pracą w terenie. Przed objęciem misji w Somalii pracowałam za biurkiem, a ja lubię mieć bezpośredni kontakt z ludźmi i miejscem, gdzie realizuję projekt. Jako absolwentkę socjologii i antropologii pasjonują mnie inne kultury, ciekawi odmienność. Somalia nie była do końca moim wyborem, ale szansą, którą postanowiłam wykorzystać. To jeden z najtrudniejszych krajów do pracy dla pracowników humanitarnych. Praca tutaj jest wyzwaniem, ale jednocześnie daje ogromnie dużo energii do działania! Jak Twoja rodzina zareagowała na tę decyzję? Etiopia O matko święta! [śmiech]. Rodzice są już uodpornieni na moje różne pomysły i szanują moje decyzje. Jasne, że byli trochę przestraszeni, przede wszystkim tym, że jadę tam sama. Jednak od początku byli dla mnie ogromnym wsparciem. Nigdy nie sprzeciwili się mojej decyzji, ale uważnie słuchali mojej motywacji. Mówili, że jak będzie mi tam źle, to żebym wracała; nie kierowała się chorymi ambicjami, nie robiła niczego na siłę. To też ważne. Na szczęście nie mam tego problemu. Z rodzicami jestem cały czas na bieżąco, w kontakcie, czy to przez Skype, czy mailowo. Erytrea Czy w takim razie brakuje Ci kogoś do pomocy? Był taki moment, kiedy brakowało. Wiadomo, pracy przybywa wraz z rozwojem misji. Ważnym wsparciem jest dla mnie Beata, która jest tzw. deskiem somalijskim, czyli osobą w warszawskim biurze PAH, z którą wspólnie koordynujemy misję. Dużo decyzji podejmujemy wspólnie, chociaż wiadomo, że są decyzje, które trzeba podjąć natychmiast, na miejscu czyli samodzielnie. To, co na pewno byłoby przydatne, to praca z większą ilością lokalnych Dżibuti pracowników. Somalia Jakie cechy charakteru, umiejętności przydatne są na misji? To zależy. Przy pomocy humanitarnej pracują przede wszystkim spe- Kenia cjaliści: inżynierowie, znawcy tematyki wodno-sanitarnej, dożywania. Praca humanitarna wymaga dobrego technicznego przygotowania. Ja jestem absolwentką kierunków humanistycznych, ale na stanowisku szefowej misji muszę przede wszystkim umieć zarządzać projektami i ludźmi, być kreatywną, otwartą, ale i krytyczną. Ważne by wiedzieć, jak czerpać z doświadczenia innych. Bardzo istotna jest także umiejętność przewidywania różnych scenariuszy. Dużo umiejętności zdobywa się i doskonali już w terenie. Moje wykształcenie pomaga mi w codziennych kontaktach z lokalnymi władzami i ludnością. Wyposażyło mnie ono w swego rodzaju wrażliwość i otwartość na odmienność, pomaga w zrozumieniu funkcjonowania jestem z przymrużeniem oka. Z drugiej strony, jako że jestem jedną z niewielu kobiet w środowisku międzynarodowym obecnym w Garowe, które pracują tu na stałe, jestem rozpoznawalna. Niekiedy bycie kobietą może być ułatwieniem. Somalijczycy potrafią być bardzo porywczy i mam wrażenie, że będąc kobietą, czasem jest mi łatwiej rozładować nerwowe sytuacje, niż gdybym była płci przeciwnej. W jaki sposób wygląda życie codzienne w Somalii? Moje wykształcenie pomaga mi w codziennych kontaktach z lokalnymi władzami i ludnością. Wyposażyło mnie ono w swego rodzaju wrażliwość i otwartość na odmienność, pomaga w zrozumieniu funkcjonowania różnego rodzaju społeczeństw... Tak naprawdę każdy dzień jest inny. Jeśli jest to zwykły dzień, wstaję, biorę prysznic i jadę do biura. Choć znajduje się ono 5 minut samochodem od bazy, w której mieszkam, to ze względów bezpieczeństwa nie mogę iść tam pieszo. Wracam do bazy w porze lunchowej, bo to także pora modlitwy dla Somalijczyków. Do biura znów jadę o drugiej i zostaję do piątej, ale często po powrocie do bazy pracuję jeszcze w swoim pokoju. Wieczorami staram się uprawiać dużo sportu grać w siatkówkę, biegać. To bardzo ważne w miejscu, gdzie na co dzień możliwość poruszania się jest znacznie ograniczona, gdzie samochód jest jedynym wyjściem. To istotne nie tylko ze względów zdrowia fizycznego, ale i dobrego samopoczucia. Baza ONZ, w której mieszkam, składa się z dwóch budynków ogrodzonych wysokim murem z drutem kolczastym. W każdym rogu terenu Brakuje mi normalnego jedzenia. Tu w Somalii wszystko smażone jest w głębokim oleju, prawie w ogóle nie ma warzyw, za to je się dużo koźliny, a także mięso wielbłąda. Koźlina ma bardzo specyficzny smak i po jakimś czasie się po prostu przejada, a jeść wielbłąda w ogóle sobie nie wyobrażam! Co uważasz za swój największy sukces do tej pory? Zdecydowanie otwarcie misji! Gdy przyjechaliśmy na miejsce, ze wszystkim zaczynaliśmy od zera. Nie było żadnych struktur organizacyjnych, projektów, nawet biura. Cieszę się też, że udało nam się oprzeć silnym politycznym naciskom. Miejsce, które wybraliśmy na studnię, faktycznie odpowiada ogromnym potrzebom mieszkańców. Czym będziesz się zajmować w najbliższych miesiącach? Naszym priorytetem jest oczywiście rozpoczęcie prac nad wierceniem studni, które planujemy na kwiecień/ maj. Dodatkowo z innym NGO (organizacją pozarządową) Muslim Aid planujemy nowy projekt na źródło wody dla innej wioski. Powstał też pomysł wspierania szkół w zakresie dostępu do wody. Wywiad przeprowadziła Magda Bodzan magda.bodzan@pah.org.pl 8 9
Polska w Unii Europejskiej a pomoc dla głodującej Somalii W okresie od lipca do grudnia 2011 roku nasz kraj sprawował prezydencję UE, to znaczy przez sześć miesięcy przewodniczył obradom Rady Unii Europejskiej. O prezydencji słyszeli na pewno wszyscy ci, którzy interesują się polityką, śledzą bieżące wydarzenia w Europie za pośrednictwem telewizji i audycji radiowych, a także poszerzają wiedzę surfując po Internecie. Zapewne są również na bieżąco z głównymi tematami europejskiej debaty, takimi jak pomoc kredytowa dla Grecji, polityka migracyjna w Strefie Schengen czy stosunki z Rosją i innymi partnerami na Wschodzie. Gdy chodzi o inną, bardzo ważną sferę działalności Unii Europejskiej współpracę rozwojową, w tym pomoc humanitarną rzecz ma się inaczej. W Polsce powoli przybywa osób, które wiedzą, czym jest współpraca rozwojowa (formalnie tę politykę UE nazywa się polityką międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju). Wciąż brakuje wiedzy na temat roli, jaką w tej dziedzinie odgrywa na świecie Unia Europejska. Unia, a więc także Polska. Od kilku lat środki finansowe, jakie kraje członkowskie i Komisja Europejska wydają w ramach tej polityki, stanowią więcej niż połowę pieniędzy przeznaczanych na współpracę rozwojową na całym świecie. Większość tych wielkich pieniędzy pochodzi z podatków Europejczyków (rządy krajów członkowskich przekazują część swoich narodowych budżetów do Komisji, w ramach składki do budżetu UE), dlatego warto wiedzieć jak inestuje się także nasze pieniądze. Współpraca rozwojowa: nasza odpowiedzialność i globalna solidarność Najprościej rzecz ujmując, współpraca rozwojowa stanowi odpowiedź bogatych państw na nierówności w rozwoju społecznym i gospodarczym w skali całego świata. Nierówności te spowodowały w dużej mierze najlepiej dziś rozwinięte państwa świata, które przez stulecia utrzymywały posiadłości zamorskie (kolonie) na pięciu kontynentach. Państwa rozwijające się a więc znakomita większość państw Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej które na przestrzeni XX wieku, a głównie w okresie zimnej wojny, wybiły się na niepodległość (w Ameryce Łacińskiej ten proces zaczął się o stulecie wcześniej) są dziś adresatami solidarnego wsparcia ze strony najbogatszych. Społeczeństwa wielu krajów postkolonialnych, takich jak Somalia, okrutnie doświadczonych przez historię najpierw na skutek grabieży ze strony mocarstw europejskich, a następnie poprzez wojnę domową i konflikty z sąsiadami wciąż tego wsparcia potrzebują. W 2000 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłosiła Deklarację Milenijną, w której bogate państwa, w tym wszyscy członkowie UE, zobowiązały się do udzielania pomocy materialnej i technicznej państwom rozwijającym się, mając na uwadze eliminację ubóstwa i cierpienia na świecie, a nie swoje wąskie interesy, takie jak popieranie własnego przemysłu, rolnictwa czy turystyki. Deklaracja Milenijna stanowi podstawę dla pomocy rozwojowej prowadzonej przez Unię Europejską, w tym Polskę. Zakłada, że rozwój ekonomiczny i społeczny oraz pokój na świecie zależy od wspólnego wysiłku wszystkich krajów i społeczeństw, ze szczególną odpowiedzialnością po stronie najbogatszych. Prezydencja 2011 a głód w Rogu Afryki W ramach prezydencji w Radzie Unii Europejskiej Polska miała okazję kierować obradami tego bardzo ważnego unijnego organu. Rada (Rady UE nie należy mylić z Radą Europejską, ani Radą Europy!), dawniej nazywana Radą Ministrów Wspólnot Europejskich, jest głównym organem decyzyjnym Unii. Na jej obrady przyjeżdżają do Brukseli ministrowie z krajów członkowskich, by decydować o kwestiach wspólnych europejskich polityk i regulacji. Dlatego, kiedy przez pół roku kierowaliśmy obradami Rady UE, polski głos stał się w wielu sprawach bardziej słyszalny. To oczywiście nie oznacza, że w ramach prezydencji mogliśmy sami podejmować decyzje czy rządzić Unią Europejską. Tak jak na statku sternik musi słuchać kapitana, współpracować z załogą, znać możliwości okrętu i reagować na zmieniający się wiatr, podobnie kraj sprawujący prezydencję w Radzie UE nie może działać samodzielnie. Kapitanem są trzy główne organy UE, a więc Komisja, Rada (jako całość) i Parlament Europejski; okręt i załoga to Europa i my jej obywatele; wiatrami są coraz to nowe wydarzenia na świecie, na które nasz wspólny okręt musi nieprzerwanie reagować. Testem dla sprawności Polski jako sternika Unii Europejskiej była straszliwa klęska głodu w Somalii, Etiopii, Dżibuti i Kenii, spowodowana suszą, która nawiedziła niektóre regiony tych państw na początku polskiej prezydencji w UE. Niedobór żywności przełożył się na wzrost cen podstawowych artykułów spożywczych, zwłaszcza zbóż. Śmierć głodowa groziła 13 milionom Afrykanek i Afrykanów, a rządy najbogatszych państw nie zrobiły prawie nic, by zapobiec tej klęsce głodu na masową skalę. Warszawa 26.07.2011 r. Konferencja na temat strategii pomocy rozwojowej dla Afryki doświadczenia nowych państw członkowskich UE (AWEPA). Zródło: www. awepa.org Zaraz po objęciu prezydencji Polska domagała się od Rady i Komisji Europejskiej zdecydowanych działań, głównie w postaci dodatkowych wydatków na pomoc dla umierających z głodu ludzi. Między innymi, dzięki polskiej inicjatywie, Komisji udało się zgromadzić dodatkowe fundusze 24 miliony euro które zostały wydane na pomoc dla najbardziej potrzebujących, a kwestia ratowania Somalijczyków od głodu była wielokrotnie dyskutowana podczas spotkań Rady i nieformalnych zjazdów europejskich polityków. Dziś można powiedzieć, że Polska dobrze wykorzystała swój czas, dzięki czemu nasz udział w walce z tym wielkim afrykańskim kryzysem humanitarnym był znaczący. Współpraca rozwojowa: na rzecz samodzielności beneficjentów W dobie globalizacji nasza wspólna odpowiedzialność za świat musi być odpowiednia do skali wyzwań. Tych jak widać na przykładzie głodu w Somalii nie brakuje. Sytuacja w Rogu Afryki jest nadal alarmująca i już mówi się o prawdopodobieństwie powtórzenia się zjawiska w 2012 r., jeśli odpowiedź rządów i agencji pomocowych znów będzie spóźniona lub nie uda się zgromadzić wystarczających środków finansowych na udzielenie ludziom pomocy humanitarnej. Jednak warto pamiętać, że współpraca rozwojowa jest tylko narzędziem dla rozwoju państw i społeczeństw Południa; i jest rozwiązaniem czasowym. W ostatecznym rozrachunku chodzi o to, aby ludzie, którym dziś pomagamy, były w stanie same wziąć odpowiedzialność za swój los i zadbać o przyszły dobrobyt własnych ziem i krajów. Wówczas rządy krajów dotkniętych suszą czy inną katastrofą naturalną będą potrafiły same wygospodarować środki na pomoc natychmiastową i tym samym ochronić własnych obywateli przed cierpieniem i śmiercią. Jako polscy obywatele, już dziś, jesteśmy w stanie skutecznie pomagać innym, niezależnie od tego, kim oni są i gdzie mieszkają: możemy na przykład wpływać na nasz rząd, by myślał i działał globalnie. Tą mocą obdarza nas Zjednoczona Europa, nasze wolne państwo, a przede wszystkim społeczeństwo obywatelskie, którego każdy i każda z nas jest częścią. Filip Černý filip.cerny@pah.org.pl Współpraca rozwojowa i pomoc humanitarna to dziedziny pokrewne, choć nietożsame. Współpraca (pomoc) rozwojowa dotyczy działań długofalowych i nakierowanych na polepszanie warunków życia ludzi w państwach rozwijających się, zapewnienie młodym pokoleniom szans na życie w dostatku i pokoju. Z kolei pomoc humanitarna stanowi krajową lub międzynarodową reakcję na nagłe kryzysy i często bezpośrednio ratuje ludzi od śmierci. Dla przykładu, budowa szpitala w Afganistanie, szkoły podstawowej w Boliwii, czy remont ujęcia wody w Sudanie to typowe działania z zakresu współpracy rozwojowej. Pomocą humanitarną może być na przykład akcja ratownicza po trzęsieniu ziemi, tsunami czy innej katastrofie naturalnej, przekazanie wody i żywności ludziom w obozie dla uchodźców czy budowa takiego obozu. W przypadku sytuacji kryzysowych, pomoc rozwojowa najczęściej następuje tuż po humanitarnej. Tak było w 2010 po potężnym trzęsieniu ziemi, jakie nawiedziło Haiti. Po zapewnieniu ofiarom kataklizmu dostępu do wody, żywności i bezpiecznego schronienia, organizacje pomocowe zajęły się wydawaniem posiłków w szkołach, szczepieniami dla niemowląt, szkoleniami dla nauczycieli i rolników, etc. W pomocy dla Haiti brała udział także Polska Akcja Humanitarna. 10 11