Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych

Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Nasz¹ misj¹ jest promowanie idei spo³eczeñstwa opiekuñczego poprzez œwiadczenie wszelkiego rodzaju form pomocy finansowej, umo liwienie aktywnego uczestnictwa w yciu spo³ecznym, promowanie integracji spo³ecznej oraz wspieranie rozwoju rodziny. Dzia³ Informacji Ministerstwa Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych Wydanie z 2008 r. informacje, których potrzebujesz i

ii SW 4

Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych zawiera informacje o wszystkich dostêpnych œwiadczeniach. Poszczególne rodzaje œwiadczeñ oznaczono ró nymi kolorami, co u³atwia odnalezienie potrzebnych informacji. Wszystkie broszury informacyjne i formularze zg³oszeniowe s¹ dostêpne w internecie na stronie: www.welfare.ie. W broszurach mo na znaleÿæ dok³adne informacje na temat warunków uczestnictwa w poszczególnych programach spo³ecznych. Egzemplarze broszur informacyjnych przygotowanych przez Ministerstwo Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych (lista broszur - patrz Za³¹cznik 8) mo na uzyskaæ bezp³atnie w lokalnym Biurze œwiadczeñ spo³ecznych lub pod adresem: Information Services Department of Social and Family Affairs Social Welfare Services College Road Sligo Infolinia w sprawie dokumentów: 1890 20 23 25 Dzia³ Informacji prowadzi bie ¹cy rejestr wszystkich zmian bud etowych obejmuj¹cych propozycje zawarte w niniejszej broszurze SW 4. Rejestr mo na uzyskaæ za poœrednictwem Infolinii w sprawie dokumentów: 1890 20 23 25. Ponadto, dostêpna jest broszura Wysokoœæ œwiadczeñ SW 19 zawieraj¹ca aktualne stawki wyp³acanych œwiadczeñ. Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych jest dostêpny równie w jêzyku irlandzkim. Na yczenie, Ministerstwo mo e udostêpniæ przewodnik w wersji specjalnej dla osób o wyj¹tkowych potrzebach. Celem przewodnika jest wy³¹cznie dostarczenie informacji i nie mo e on byæ podstaw¹ interpretacji prawnej. Uwaga Pod numery Infolinii rozpoczynaj¹ce siê od cyfr 1890 mo na dodzwoniæ siê wy³¹cznie z terenu Republiki Irlandii. Op³aty za po³¹czenia mog¹ ró niæ siê w zale noœci od operatora sieci telefonicznej. iii

iv SW 4

Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Spis treœci Strona Rozdzia³ 1. Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych 1 1.1 Rodzaje œwiadczeñ 2 1.2 Dodatki dla osób doros³ych i dzieci, którym przys³uguje œwiadczenie 3 1.3 Specjalne dyspozycje 10 1.4 Wyp³ata œwiadczeñ 10 1.5 Warunki przyznawania œwiadczeñ w ramach ubezpieczeñ spo³ecznych 10 1.6 Warunki przyznawania œwiadczeñ w ramach pomocy spo³ecznej 12 1.7 Zwrot zawy onych sum wyp³aconych œwiadczeñ 15 1.8 Urz¹d ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych 16 Rozdzia³ 2. Ubezpieczenie spo³eczne 19 2.1 Osobisty Numer Us³ug Publicznych (Numer PPS) 20 2.2 Historia ubezpieczenia 21 2.3 Ubezpieczenie spo³eczne zale ne od dochodów (PRSI) 22 2.4 Klasy sk³adek na PRSI 23 2.5 Op³acanie sk³adek przez osoby pracuj¹ce w systemie samozatrudnienia 30 2.6 System specjalnego pobierania sk³adek 31 2.7 Dobrowolne sk³adki na PRSI 32 2.8 Sk³adki zakredytowane 33 2.9 Podzia³ pracy 36 2.10 Osobiste oszczêdnoœciowe konta emerytalne 38 Rozdzia³ 3. Zasi³ki za granic¹ 41 3.1 Ubezpieczenie spo³eczne a Rozporz¹dzenia WE 42 3.2 Dwustronne umowy o ubezpieczeniach spo³ecznych z innymi krajami 46 v

SW 4 Rozdzia³ 4. Emeryci lub osoby starsze 49 4.1 Emerytura wyp³acana przez pañstwo (z tytu³u wejœcia w wiek poprodukcyjny) 50 4.2 Emerytura wyp³acana przez pañstwo (z tytu³u op³acania sk³adek) 55 4.3 Program dla osób prowadz¹cych dom 60 4.4 Emerytura wyp³acana przez pañstwo (bezsk³adkowa) 61 4.5 Ochrona praw do otrzymywania emerytury pracowniczej i prowadzenia osobistego oszczêdnoœciowego konta emerytalnego 66 Rozdzia³ 5. Wdowy, wdowcy oraz rodziny niepe³ne 69 5.1 Renta dla wdów i wdowców z tytu³u op³acania sk³adek 70 5.2 Renta bezsk³adkowa dla wdów i wdowców 76 5.3 Zapomoga dla owdowia³ego rodzica 80 5.4 Dodatek dla rodzin niepe³nych 82 5.5 Obowi¹zek utrzymania rodziny 89 Rozdzia³ 6. Œwiadczenia na dzieci 91 6.1 Zasi³ek na dziecko 92 6.2 Zasi³ek macierzyñski 96 6.3 Zasi³ek adopcyjny 101 6.4 Zasi³ek dla kobiet w ci¹ y i karmi¹cych piersi¹, nara onych na szkodliwe warunki pracy 105 6.5 Zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (z tytu³u op³acania sk³adek) 110 6.6 Dodatek dla opiekuna prawnego sieroty (bezsk³adkowy) 112 6.7 Program do ywiania dzieci w szko³ach 115 vi

Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Rozdzia³ 7. Choroba, niepe³nosprawnoœæ, opieka 117 7.1 Zasi³ek chorobowy 118 7.2 Renta inwalidzka 124 7.3 Dodatek z tytu³u niepe³nosprawnoœci 127 7.4 Renta dla osób niewidomych 132 7.5 Zasi³ek dla opiekunów 136 7.6 Dodatek dla opiekunów 141 7.7 Zapomoga z tytu³u opieki zastêpczej 146 7.8 Zasi³ek z tytu³u wypadku przy pracy 148 7.9 Zasi³ek z tytu³u inwalidztwa 152 7.10 Opieka medyczna 155 7.11 Zasi³ek z tytu³u œmierci 157 Renta dla wdów i wdowców Dodatek dla opiekuna prawnego sieroty Zapomoga na pogrzeb Rozdzia³ 8. Œwiadczenia dla osób bezrobotnych 159 8.1 Jak ubiegaæ siê o przyznanie œwiadczenia dla osób poszukuj¹cych pracy? 160 8.2 Kto ma prawo do zasi³ku lub zapomogi dla osób poszukuj¹cych pracy? 160 8.3 Jaka jest wysokoœæ wyp³acanych œwiadczeñ? 161 8.4 W jaki sposób s¹ wyp³acane œwiadczenia? 161 8.5 Czy mo na pracowaæ i otrzymywaæ jednoczeœnie œwiadczenie dla osób poszukuj¹cych pracy? 163 8.6 Dodatkowa zapomoga dla osób poszukuj¹cych pracy (JA) 164 8.7 Œwiadczenia specjalne 165 vii

SW 4 viii Rozdzia³ 9. Œwiadczenia finansowe dla osób pracuj¹cych i inicjatywy edukacyjne167 9.1 Zasi³ek dla rodzin o niskich dochodach 168 9.2 Dodatek rolniczy 172 9.3 Doradcy 173 9.4 Dodatek w ramach programu Powrót do pracy (BTWA) 173 9.5 Dodatek dla przedsiêbiorców w ramach programu Powrót do pracy (BTWEA) 176 9.6 Program wspierania pracy w niepe³nym wymiarze godzin (PTJI) 178 9.7 Zwolnienie z op³acania sk³adek na PRSI dla pracodawców 179 9.8 Dodatek do przychodu z tytu³u pracy 180 9.9 Partnerstwo 180 9.10 Kszta³cenie 180 9.11 Dodatek w ramach programu Powrót do edukacji (BTEA) 180 9.12 Inicjatywa Edukacja, szkolenie i rozwój 183 9.13 Praca a karta œwiadczeñ zdrowotnych 183 Rozdzia³ 10. Œwiadczenia specjalne 185 10.1 Refundacja kosztów leczenia 186 10.2 Zapomoga z tytu³u œmierci cz³onka rodziny 193 10.3 Kontynuacja wyp³aty œwiadczeñ po œmierci cz³onka rodziny 196 10.4 Narodowy program opa³owy 198 10.5 Dodatek na paliwo bezdymne 201 10.6 Bezp³atne przejazdy 202 10.7 Pakiet œwiadczeñ na op³acenie rachunków domowych 208 10.8 Dodatek dla osób samotnych 213 10.9 Dodatek dla mieszkañców wysp 214 10.10 Dodatek dla najemców, którzy ucierpieli z powodu uwolnienia cen za wynajem 215

Przewodnik po œwiadczeniach spo³ecznych Rozdzia³ 11. Program dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych 219 11.1 Program dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych 220 11.2 Dodatek na odsetki z tytu³u op³acania czynszu i kredytu hipotecznego 223 11.3 Œwiadczenia nadzwyczajne 224 11.4 Œwiadczenia jednorazowe 224 11.5 Œwiadczenia w sytuacjach wyj¹tkowych 225 11.6 Wyprawka dla ucznia na nowy rok szkolny (ubranie i obuwie) 225 Rozdzia³ 12. Pomoc dla rodzin 227 12.1 Departament ds. rodziny 228 12.2 Agencja Rozwoju Rodziny 228 12.3 Sekcja ds. mediacji rodzinnych 229 12.4 Granty na doradztwo w sprawach ma³ eñskich, partnerskich, rodzicielskich oraz w sytuacji œmierci cz³onka rodziny 233 12.5 Program Centrum informacji i pomocy rodzinie i spo³ecznoœciom lokalnym 235 12.6 Badania i informacja 236 Rozdzia³ 13. Urz¹d Doradztwa Finansowego i Bud etowego (MABS) 239 13.1 Urz¹d Doradztwa Finansowego i Bud etowego (MABS) 240 ix

SW 4 Za³¹czniki 243 Za³¹cznik 1: G³ówne oddzia³y Ministerstwa Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych 244 Za³¹cznik 2: Biura œwiadczeñ spo³ecznych 249 Za³¹cznik 3: Biura regionalnych dyrektorów i koordynatorów 264 Za³¹cznik 4: Lokalne biura dyrektorów zarz¹dzaj¹cych realizacj¹ programów lokalnych 268 Za³¹cznik 5: Placówki MABS 272 Za³¹cznik 6: Urzêdy zarz¹dzaj¹ce s³u b¹ zdrowia 274 Za³¹cznik 7: Inne przydatne adresy 275 Za³¹cznik 8: Broszury informacyjne 276 Indeks 279 x

W niniejszym rozdziale przedstawiono ró ne rodzaje œwiadczeñ spo³ecznych, obejmuj¹ce ubezpieczenie spo³eczne oraz œwiadczenia i zapomogi. W rozdziale wyjaœnione zosta³y nastêpuj¹ce zagadnienia: jak spe³niæ warunki otrzymania œwiadczeñ spo³ecznych, kim s¹ osoby na utrzymaniu, w jaki sposób wyp³acane s¹ œwiadczenia, ró ne procedury badania dochodów oraz w jaki sposób rozpatrywane s¹ wnioski. Broszura równie udziela informacji na temat Urzêdu ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych. Rozdzia³ 1 Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych informacje, których potrzebujesz 1

SW 4 2 1.1 Rodzaje œwiadczeñ Œwiadczenia spo³eczne mo na zasadniczo podzieliæ na trzy rodzaje: Œwiadczenia z tytu³u op³acania sk³adek przyznawane s¹ na podstawie historii ubezpieczenia spo³ecznego zale nego od dochodów (PRSI). To, czy danej osobie przys³uguje œwiadczenie, zale y od zgromadzenia okreœlonej liczby sk³adek na PRSI. Aby otrzymaæ œwiadczenia bezsk³adkowe, nale y najpierw przejœæ procedurê badania dochodów oraz na sta³e mieszkaæ w Irlandii. Niektóre wyp³aty i œwiadczenia, takie jak zasi³ek na dziecko oraz bezp³atne przejazdy, nie s¹ zale ne od sk³adek na PRSI ani od dochodów. Ka dy, kto spe³nia warunki wymagane do wyp³aty œwiadczeñ, mo e siê o nie ubiegaæ. Poza histori¹ PRSI oraz procedur¹ badania dochodów, obowi¹zuj¹ równie inne warunki. Na przyk³ad, przy ubieganiu siê o zasi³ek dla osób poszukuj¹cych pracy, trzeba byæ równie zdolnym do pracy, dyspozycyjnym oraz rzeczywiœcie szukaæ pracy. Nale y poinformowaæ Ministerstwo o ka dej zmianie sytuacji, która mo e mieæ wp³yw na to, czy danej osobie przys³uguje wyp³ata œwiadczenia. Przyk³adowo, mo e byæ to podjêcie pracy przez wspó³ma³ onka lub partnera lub zmiana adresu zamieszkania. Jak zapadaj¹ decyzje w sprawie wniosków Stosowni urzêdnicy Ministerstwa Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych podejmuj¹ decyzje w sprawie wniosków dotycz¹cych wiêkszoœci œwiadczeñ. W przypadku, gdy decyzja w danej sprawie jest niezadowalaj¹ca, osoba ubiegaj¹ca siê o œwiadczenie mo e przed³o yæ do Ministerstwa ka dy dodatkowy dokument, który uwa a za przydatny w swojej sprawie, a wniosek zostanie ponownie rozpatrzony przez stosownego urzêdnika. Jeœli decyzja stosownego urzêdnika (przed lub po zg³oszeniu wniosku o rozpatrzenie decyzji przez stosownego urzêdnika) jest niezadowalaj¹ca, mo na z³o yæ odwo³anie od decyzji do niezale nego Urzêdu ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych. (Szczegó³y na temat Urzêdu ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych - patrz Rozdzia³ 1.8).

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Urzêdnicy pañstwowej s³u by zdrowia (HSE) podejmuj¹ decyzje dotycz¹ce wniosków o dodatkowe œwiadczenia spo³eczne. Ka da osoba ma prawo odwo³aæ siê od wiêkszoœci decyzji podjêtych przez tych urzêdników. Jeœli wynik odwo³ania jest niezadowalaj¹cy, mo na wystosowaæ proœbê do pañstwowej s³u by zdrowia (HSE) o rozpatrzenie wniosku przez niezale nego urzêdnika ds. odwo³añ. Wysokoœæ œwiadczeñ Stawki wszystkich œwiadczeñ z tytu³u opieki spo³ecznej przedstawiono w broszurze Wysokoœæ œwiadczeñ SW 19. Z regu³y równoczeœnie mo na otrzymywaæ tylko jeden rodzaj œwiadczenia, jednak istnieje kilka wyj¹tków od tej zasady. Na przyk³ad, wdowa, wdowiec lub osoba samotnie wychowuj¹ca dzieci mo e ubiegaæ siê o zasi³ek chorobowy lub zasi³ek dla osób poszukuj¹cych pracy w wysokoœci po³owy zwyk³ej kwoty zasi³ku, wyp³acany w ograniczonym czasie, bez utraty prawa do pobierania podstawowego œwiadczenia. Od 27 wrzeœnia 2007 r. osoby otrzymuj¹ce niektóre spoœród pozosta³ych rodzajów œwiadczeñ oraz œwiadcz¹ce opiekê w pe³nym wymiarze czasowym mog¹ zrezygnowaæ z pobierania przyznanych im œwiadczeñ i otrzymywaæ dodatek dla opiekunów w wysokoœci po³owy stawki indywidualnej (je eli badanie dochodów wyka e, e s¹ do tego uprawnione). 1.2 Dodatki dla osób doros³ych i dzieci, którym przys³uguje œwiadczenie Wiêkszoœæ tygodniowych œwiadczeñ sk³ada siê ze stawki indywidualnej œwiadczeniobiorcy oraz dodatkowej kwoty dla jego wspó³ma³ onka lub partnera oraz dzieci. Dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie Osoby zamê ne/ onate lub mieszkaj¹ce z partnerem mog¹ otrzymywaæ dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie (IQA). Osoby rozwiedzione lub bêd¹ce w separacji, utrzymuj¹ce by³ego wspó³ma³ onka, mog¹ ubiegaæ siê o dodatek do œwiadczenia na te osoby, jeœli: tygodniowo p³ac¹ im pewn¹ kwotê na utrzymanie, nie mieszkaj¹ z kimœ jak m¹ i ona oraz ich dochody nie przekraczaj¹ okreœlonego limitu. 3

SW 4 Jeœli jedyny dochód wspó³ma³ onka lub partnera œwiadczeniobiorcy pochodzi z jednego z ni ej wymienionych œwiadczeñ pomocy spo³ecznej b¹dÿ pañstwowej s³u by zdrowia, mo e on zostaæ uznany za osobê, której przys³uguje: zasi³ek na dziecko, zasi³ek z tytu³u inwalidztwa, dodatek z tytu³u opieki domowej nad chorym, dodatek dla rodzin zastêpczych, zasi³ek z tytu³u niezdolnoœci do pracy lub œmierci na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, w przypadku sieroty, zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (z tytu³u op³acania sk³adek), zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (bezsk³adkowy) lub program dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych. Uwaga Przy ubieganiu siê o dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, pobieraj¹cej emeryturê wyp³acan¹ przez pañstwo (z tytu³u wejœcia w wiek poprodukcyjny), emeryturê wyp³acan¹ przez pañstwo (z tytu³u op³acania sk³adek) lub emeryturê wyp³acan¹ przez pañstwo (bezsk³adkow¹) po 24 wrzeœnia 2007 r., dodatek bêdzie wyp³acany: bezpoœrednio wspó³ma³ onkowi lub partnerowi osoby uprawnionej, b¹dÿ osobie wyznaczonej przez wspó³ma³ onka lub partnera osoby uprawnionej do pobierania dodatku. Dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, mo e byæ wyp³acany osobie stanu wolnego, owdowia³ej, yj¹cej w separacji lub rozwiedzionej, jeœli ma ona na utrzymaniu dziecko/dzieci i jest ich jedynym i g³ównym ywicielem, o ile dziecko/dzieci: maj¹ ukoñczone 16 lat, mieszkaj¹ w gospodarstwie domowym osoby ubiegaj¹cej siê o œwiadczenie oraz otrzymuj¹ tygodniowy dochód, który nie przekracza 100 ; jeœli tygodniowy dochód osoby uprawnionej do otrzymywania œwiadczenia wynosi od 100 do 300, wyp³acana jest obni ona kwota œwiadczenia. Dodatek nie bêdzie wyp³acany osobom w separacji lub rozwiedzionym, jeœli s¹ one utrzymywane ca³kowicie lub w przewa aj¹cej czêœci przez wspó³ma³ onka lub jeœli same ca³kowicie lub w przewa aj¹cej czêœci utrzymuj¹ wspó³ma³ onka. Na podstawie wniosku wyp³acany jest tylko jeden dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie. 4

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie: zapomoga dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatek rolniczy, œwiadczenie przedemerytalne oraz dodatek z tytu³u niepe³nosprawnoœci Od 26 wrzeœnia 2007 r., przy ustalaniu wysokoœci zapomogi dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatku rolniczego, œwiadczenia przedemerytalnego oraz dodatku z tytu³u niepe³nosprawnoœci, od stawki przys³uguj¹cej na gospodarstwo domowe odejmuje siê dochody w przypadku, gdy wspó³ma³ onek lub partner osoby pobieraj¹cej œwiadczenie nie jest uprawniony do pobierania jakichkolwiek œwiadczeñ spo³ecznych. Stawka przys³uguj¹ca na gospodarstwo domowe jest obliczana w oparciu o stawkê indywidualn¹, pe³n¹ stawkê dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, oraz pe³n¹ stawkê œwiadczenia na dziecko pozostaj¹ce na utrzymaniu tej osoby pomniejszone o dochody uzyskiwane przez œwiadczeniobiorcê. Je eli ubezpieczenie wspó³ma³ onka lub partnera œwiadczeniobiorcy jest op³acane przez jego pracodawcê, od stawki dziennej wspó³ma³ onka lub partnera za maksymalnie trzy dni w tygodniu odliczane jest 20,00 (maksymalnie 60,00 tygodniowo), a od wyniku jest wyliczane 60%. Je eli do dnia 26 wrzeœnia 2007 r. w³¹cznie œwiadczeniobiorca otrzymywa³ œwiadczenie w kwocie wy szej, ni wynika³oby to z procedury badania dochodów wymaganej od tego dnia, wysokoœæ œwiadczenia wyp³acanego œwiadczeniobiorcy nie ulega zmianie. Jeœli jednak po 26 wrzeœnia 2007 r. wyp³ata œwiadczenia ustanie na nieprzerwany okres 4 tygodni, powy sza klauzula wy³¹czaj¹ca przestaje obowi¹zywaæ, a w przypadku ponownego ubiegania siê o zapomogê dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatek rolniczy, œwiadczenie przedemerytalne oraz dodatek z tytu³u niepe³nosprawnoœci, wysokoœæ œwiadczeñ zostanie wyliczona zgodnie z procedur¹ badania dochodów obowi¹zuj¹c¹ od dnia 26 wrzeœnia 2007 r. W przypadku œwiadczeniobiorców pobieraj¹cych zapomogê dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatek rolniczy oraz œwiadczenie przedemerytalne, którzy przekroczyli limity dochodów w okresie pomiêdzy 29 sierpnia a 24 paÿdziernika 2007 r., maj¹ zastosowanie specjalne postanowienia. Œwiadczeniobiorcy ci mog¹ skorzystaæ z zapisów klauzuli wy³¹czaj¹cej nawet w przypadku, gdy w wy ej wymienionym okresie przekrocz¹ limit dochodów wiêcej ni jednokrotnie lub przez okres powy ej czterech tygodni. Czynnikiem decyduj¹cym w tym przypadku jest to, czy œwiadczeniobiorca jest uprawniony do pobierania œwiadczenia przynajmniej przez jeden dzieñ w ci¹gu czterech tygodni poprzedzaj¹cych i nastêpuj¹cych po 26 wrzeœnia 2007 r. 5

SW 4 Dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie - inne programy Jeœli dochód osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, przekracza 100 tygodniowo, ale jest ni szy ni 300 tygodniowo, osoba ta mo e otrzymywaæ dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, wraz z nastêpuj¹cymi œwiadczeniami: zasi³ek chorobowy, zasi³ek dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatek z tytu³u niemo noœci podjêcia pracy, zasi³ek z tytu³u niezdolnoœci do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, renta inwalidzka, emerytura wyp³acana przez pañstwo (z tytu³u op³acania sk³adek), emerytura wyp³acana przez pañstwo (z tytu³u wejœcia w wiek poprodukcyjny). Osoby te nie otrzymaj¹ dodatku, jeœli ich zarobki lub dochód przekraczaj¹ 300 lub s¹ uprawnione do otrzymywania lub otrzymuj¹: œwiadczenia spo³eczne, takie jak: zasi³ek dla rodzin o niskich dochodach uzyskiwany we w³asnym zakresie [inny ni zasi³ek z tytu³u inwalidztwa, program dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych (SWA), zasi³ek na dziecko, zapomoga dla owdowia³ego rodzica, zasi³ek z tytu³u niezdolnoœci do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, zasi³ek z tytu³u œmierci w przypadku sieroty, zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (z tytu³u op³acania sk³adek) lub zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (bezsk³adkowy)] lub zasi³ek na leczenie chorób zakaÿnych (IDMA) lub dodatek na uczestnictwo w nastêpuj¹cych programach: kursy rozwoju osobistego FÁS w pe³nym wymiarze godzin, Program Szans Przez Edukacjê Zawodow¹ (VTOS), dodatek w ramach programu Powrót do edukacji, dodatek dla pracowników w ramach programu Powrót do pracy, dodatek dla przedsiêbiorców w ramach programu Powrót do pracy lub program wspierania pracy w niepe³nym wymiarze godzin lub nie mog¹ korzystaæ ze œwiadczeñ dla osób poszukuj¹cych pracy z uwagi na zaanga owanie w spór handlowy, o ile przed zaistnieniem przyczyny sporu otrzymywa³y dodatek dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie. 6

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych W pewnych przypadkach, uzyskanie dodatku dla osoby doros³ej, której przys³uguje œwiadczenie, mo e byæ niemo liwe, je eli wspó³ma³ onek osoby uprawnionej nie przebywa w Irlandii. Przy ubieganiu siê o œwiadczenia z tytu³u op³acania sk³adek, mo e byæ pomocne powo³anie siê na Rozporz¹dzenie UE. Uwaga Jeœli wspó³ma³ onek lub partner osoby wnioskuj¹cej osi¹ga dochody powy ej okreœlonego limitu (obecnie 100,00 tygodniowo), lecz poni ej ustalonego limitu (obecnie 300,00 tygodniowo), kwota dodatku ulegnie zmniejszeniu. (Wiêcej informacji na temat obni onych stawek œwiadczeñ wyp³acanych osobom doros³ym, którym przys³uguje œwiadczenie - patrz broszura SW 19.) Dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie Wiêkszoœæ œwiadczeñ spo³ecznych uwzglêdnia mo liwoœæ otrzymywania dodatku dla dzieci, którym przys³uguje œwiadczenie. Mo na otrzymaæ dodatek dla ka dego dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, jeœli dziecko: ma prawo pobytu sta³ego na terenie Irlandii (patrz Rozdzia³ 3: Otrzymywanie œwiadczeñ za granic¹, który omawia wp³yw Rozporz¹dzeñ WE na wyp³atê œwiadczeñ), nie przebywa w zak³adzie poprawczym lub szkole przemys³owej, mieszka z osob¹ otrzymuj¹c¹ œwiadczenie, oraz albo: nie ma ukoñczonych 18 lat albo ma ukoñczone 18 lat, lecz nie wiêcej ni 22 lata i uczêszcza na dzienne studia, kurs instrukta owy b¹dÿ szkolenie w placówce edukacyjnej lub ma ukoñczone 18 lat, lecz nie wiêcej ni 22 lata, i uczêszcza do placówki edukacyjnej w pe³nym wymiarze godzin - nie obowi¹zuje przy wnioskowaniu o zasi³ek chorobowy, zasi³ek dla kobiet w ci¹ y i karmi¹cych piersi¹ nara onych na szkodliwe warunki pracy, zasi³ek lub zapomogê dla osób poszukuj¹cych pracy, do ywotni¹ rentê inwalidzk¹ (dodatek z tytu³u niezdolnoœci do pracy), zasi³ek z tytu³u wypadku przy pracy lub po³¹czenia tych œwiadczeñ lub niektórych innych œwiadczeñ opieki spo³ecznej [oprócz emerytury wyp³acanej przez pañstwo z tytu³u op³acania sk³adek lub emerytury bezsk³adkowej oraz zasi³ku na dziecko] przez okres krótszy ni 156 dni. 7

SW 4 Jeœli w przypadku danego wniosku ma zastosowanie ustawodawstwo Unii Europejskiej lub dwustronna umowa o ubezpieczeniach spo³ecznych, dziecko nie musi koniecznie zamieszkiwaæ na terenie Irlandii. W pewnych przypadkach dziecko, które nie mieszka ze œwiadczeniobiorc¹, mo e równie zostaæ uznane za dziecko, któremu przys³uguje œwiadczenie, jeœli jest ono w znacznym stopniu na utrzymaniu œwiadczeniobiorcy. Dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, jest wyp³acany po ukoñczeniu przez dziecko 18 lat: przez 3 miesi¹ce bezpoœrednio po zakoñczeniu nauki na poziomie szko³y œredniej lub po zdaniu egzaminu koñcowego, w zale noœci od tego, co nastêpuje póÿniej, do nastêpnego 30 czerwca lub do ukoñczenia nauki w pe³nym wymiarze, w zale noœci od tego, co nastêpuje wczeœniej lub przez okres wakacji letnich do rozpoczêcia nastêpnego roku akademickiego - w przypadku osób kszta³c¹cych siê na studiach wy szych. Jeœli dziecko œwiadczeniobiorcy ukoñczy 22 rok ycia w trakcie roku akademickiego na studiach dziennych, utrzymuje uprawnienia do pobierania œwiadczenia do koñca tego roku akademickiego pod warunkiem, e wci¹ bêdzie uczêszczaæ na studia dzienne. Dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, nie jest zazwyczaj wyp³acany, gdy dziecko bierze udzia³ w szkoleniu, b¹dÿ uczêszcza na kurs instrukta owy: zorganizowany przez FÁS i dostaje zapomogê, w wyniku braku zatrudnienia, lub w ramach programu dla bezrobotnych czy programu maj¹cego na celu zdobycie doœwiadczenia zawodowego, w okresie zdobywania doœwiadczenia w p³atnej pracy w czasie roku akademickiego, który jest d³u szy ni czas spêdzony na szkoleniach, lub okres nauki w placówce edukacyjnej b¹dÿ w czasie sta u w ramach kursu zatwierdzonego przez Teagasc, je eli okres spêdzony na sta u w trakcie trwania roku szkolnego jest d³u szy ni czas spêdzony na szkoleniach, lub okres nauki w placówce edukacyjnej. Dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, mo e byæ wyp³acany w czasie, gdy uczêszcza ono na kurs YOUTHREACH. 8

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Nie mo na otrzymaæ dodatku na dziecko, jeœli otrzymuje ono: œwiadczenie spo³eczne (oprócz do ywotniej renty inwalidzkiej) lub dodatkowe œwiadczenie spo³eczne, lub zasi³ek na leczenie chorób zakaÿnych (IDMA) przyznany przez pañstwow¹ s³u bê zdrowia (HSE). Dziecko bêdzie traktowane jako kszta³c¹ce siê w pe³nym wymiarze godzin w trybie dziennym: (a) przez okresy podczas roku akademickiego, w których mo liwoœæ kszta³cenia siê zostanie przerwana na skutek strajku lub œwi¹t (b) w czasie trwania wakacji letnich (jeœli zaczynaj¹ siê one pomiêdzy 1 maja i 30 czerwca) do trzeciej niedzieli paÿdziernika w³¹cznie lub wczeœniej, wed³ug uznania. Œwiadczenia nie bêd¹ wyp³acane do paÿdziernika w przypadku, gdy dziecko œwiadczeniobiorcy ukoñczy ostatni rok nauki (nie dotyczy zdania egzaminu koñcowego) i zakoñczy naukê w placówce edukacyjnej. Zazwyczaj, dzieci uznaje siê za zale ne od obydwojga rodziców, jeœli mieszkaj¹ na sta³e z obydwojgiem rodziców. Ka de z rodziców mo e ubiegaæ siê o dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, jeœli pozostaj¹ w zwi¹zku ma³ eñskim i obydwoje otrzymuj¹ niezale ne œwiadczenia spo³eczne. Na ka de dziecko przys³uguje tylko jeden dodatek. Ka demu ze wspó³ma³ onków bêdzie wyp³acana po³owa stawki dodatku dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie. Dotyczy to równie pary, która nie jest w zwi¹zku ma³ eñskim, ale osoby tworz¹ce ten zwi¹zek mieszkaj¹ ze sob¹ jak m¹ i ona. Osobom mieszkaj¹cym ze swoim wspó³ma³ onkiem lub partnerem jak m¹ i ona, niebêd¹cym osobami doros³ymi, którym przys³uguje œwiadczenie, bêdzie wyp³acany dodatek w wysokoœci po³owy stawki. Jednak osoby pobieraj¹ce zasi³ek dla osób poszukuj¹cych pracy, zasi³ek chorobowy, zasi³ek dla kobiet w ci¹ y i karmi¹cych piersi¹, nara onych na szkodliwe warunki pracy, zasi³ek z tytu³u niezdolnoœci do pracy w skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej b¹dÿ do ywotni¹ rentê z tytu³u inwalidztwa (dodatek z tytu³u niemo noœci podjêcia pracy), dodatek dla dziecka, któremu przys³uguje œwiadczenie, nie zostanie przyznany, jeœli dochód wspó³ma³ onka lub partnera œwiadczeniobiorcy przekracza pewien limit, obecnie 400 tygodniowo. 9

SW 4 1.3 Specjalne dyspozycje Czasami wydaje siê specjalne dyspozycje w celu wyp³aty czêœci tygodniowego œwiadczenia spo³ecznego bezpoœrednio wspó³ma³ onkowi lub partnerowi. Jeœli œwiadczeniobiorca b¹dÿ jego wspó³ma³ onek czy partner napotka trudnoœci w otrzymywaniu œwiadczenia, powinien skontaktowaæ siê z oddzia³em obs³uguj¹cym dany rodzaj œwiadczenia. 1.4 Wyp³ata œwiadczeñ Œwiadczenia wyp³acane s¹ w ró ny sposób w zale noœci od programów opieki spo³ecznej. Bezpoœrednia wyp³ata œwiadczenia odbywa siê przez przekazanie œwiadczenia na konto œwiadczeniobiorcy w instytucji finansowej, co oznacza, e: œwiadczeniobiorca otrzyma œwiadczenie na wskazane przez niego konto w dniu wyp³aty, mo na uzyskaæ œwiadczenie w czasie i miejscu, które najbardziej odpowiadaj¹ œwiadczeniobiorcy, nie trzeba staæ w kolejkach ani liczyæ siê z opóÿnieniami przy odbieraniu œwiadczenia. Szczegó³y rozliczeñ z instytucj¹ finansow¹ s¹ objête tajemnic¹. Ministerstwo nie posiada adnych szczegó³ów dotycz¹cych konta œwiadczeniobiorcy. Wyp³at mo na dokonywaæ za pomoc¹ Karty dostêpu do us³ug publicznych co tydzieñ w wybranym urzêdzie pocztowym. Czek - wyp³at dokonuje siê bezpoœrednio na rzecz œwiadczeniobiorcy. Aby uzyskaæ pe³ne informacje na temat mo liwych metod wyp³aty œwiadczeñ w ramach ka dego programu, nale y skontaktowaæ siê z lokalnym Biurem œwiadczeñ spo³ecznych. 1.5 Warunki przyznawania œwiadczeñ w ramach ubezpieczeñ spo³ecznych Aby móc otrzymaæ œwiadczenia z tytu³u ubezpieczenia spo³ecznego, nale y mieæ op³acon¹ lub zakredytowan¹ wystarczaj¹c¹ liczbê sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne w odpowiedniej wysokoœci lub klasie. Szczegó³owe informacje na temat stawek sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne i odpowiadaj¹cych im œwiadczeñ znajduj¹ siê w broszurze informacyjnej SW 14 dostêpnej na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych. W ramach wystarczaj¹cej liczby sk³adek na PRSI, nale y wykazaæ, e posiada siê: minimaln¹ iloœæ sk³adek na PRSI op³acanych w dowolnym czasie podczas okresu pracy oraz 10

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych minimaln¹ liczba sk³adek PRSI op³acanych lub zakredytowanych w odpowiednim roku podatkowym (patrz Rozdzia³ 2.8, aby poznaæ szczegó³y na temat kredytów PRSI). Te warunki s¹ ró ne zale nie od œwiadczenia, o które dana osoba siê ubiega. Odpowiedni rok podatkowy to zazwyczaj przedostatni pe³ny rok podatkowy przed rokiem otrzymania zasi³ku, o który œwiadczeniobiorca siê ubiega³. Rok wyp³aty zasi³ku rozpoczyna siê w pierwszy poniedzia³ek stycznia ka dego roku. W przypadku wniosku z³o onego w roku wyp³aty œwiadczenia: Odpowiedni rok podatkowy: 2008 2006 2009 2007 Od kwietnia 1994 roku obowi¹zuje przepis mówi¹cy, e jeœli œwiadczeniobiorca zrezygnowa³ z pracy w celu zapewnienia pe³nej opieki i nadzoru nad dzieckiem lub osob¹ chor¹, przy obliczaniu œredniej rocznej iloœci sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne na emeryturê wyp³acan¹ przez pañstwo (z tytu³u op³acania sk³adek) pomijane s¹ lata poœwiêcone na zapewnienie opieki. Aby otrzymaæ œwiadczenia w ramach tego programu (tj. Programu dla osób prowadz¹cych dom), trzeba uprzednio pracowaæ i op³acaæ sk³adki na PRSI klasy A, E, H lub S.Szczegó³owe informacje mo na znaleÿæ w Rozdziale 4.3 lub w broszurze SW 1. Co siê dzieje, jeœli nie zosta³a op³acona wystarczaj¹ca iloœæ sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne? Osoba, która w swojej historii ubezpieczenia nie ma odpowiedniej iloœci sk³adek na PRSI, nie mo e otrzymywaæ œwiadczeñ. Nale y: upewniæ siê, czy posiada siê nr PPS i czy pracodawca zna ten numer, aby sk³adki na PRSI mog³y byæ doliczane do historii ubezpieczenia wys³aæ wniosek za okresy, w których dana osoba nie pracowa³a z powodu choroby lub by³a bezrobotna, aby historia ubezpieczenia by³a na bie ¹co aktualizowana o informacje o przyznanych sk³adkach zakredytowanych (szczegó³y na ten temat - patrz Rozdzia³ 2.8) rozwa yæ op³acenie dobrowolnych sk³adek na PRSI, jeœli na sta³e rezygnuje siê z bycia zatrudnionym/¹ (w celu uzyskania szczegó³owych informacji odnoœnie sk³adek dobrowolnych - patrz Rozdzia³ 2.7) oraz w przypadku osób samozatrudnionych: upewniæ siê, e p³acone s¹ pe³ne sk³adki, w przeciwnym razie nie zostan¹ przyznane adne sk³adki za ten rok. 11

SW 4 Osoby, którym nie przys³uguje œwiadczenie z tytu³u ubezpieczenia spo³ecznego, mog¹ mieæ prawo do œwiadczeñ w ramach pomocy spo³ecznej. 1.6 Warunki przyznawania œwiadczeñ w ramach pomocy spo³ecznej Osoby, którym nie przys³uguj¹ œwiadczenia z tytu³u ubezpieczenia spo³ecznego lub ju wykorzysta³y swoje prawo do otrzymania takich œwiadczeñ, mog¹ ubiegaæ siê o przyznanie œwiadczenia z tytu³u zapomogi spo³ecznej. Aby móc otrzymaæ tego typu œwiadczenie, trzeba zasadniczo byæ mieszkañcem Irlandii. Nale y równie pomyœlnie przejœæ procedurê badania dochodów. Procedura ta s³u y do stwierdzenia, czy dana osoba posiada wystarczaj¹ce dochody, aby mog³a siê utrzymaæ i jaka kwota, jeœli w ogóle, jej przys³uguje. Przez œrodki rozumie siê wszelkie dochody uzyskiwane przez osobê ubiegaj¹c¹ siê o œwiadczenie lub jej wspó³ma³ onka b¹dÿ partnera. Obejmuj¹ one nieruchomoœci (za wyj¹tkiem domu zamieszkiwanego przez osobê ubiegaj¹c¹ siê o œwiadczenie) lub jakiekolwiek œrodki trwa³e, które mog¹ byæ Ÿród³em dochodu. W przypadku niektórych œwiadczeñ, jak na przyk³ad zapomogi dla osób poszukuj¹cych pracy, wartoœæ takich przywilejów jak darmowe utrzymanie oraz zakwaterowanie traktowana jest jako dochody, w przypadku, gdy œwiadczeniobiorca ma mniej ni 25 lat. Tygodniowa stawka œwiadczenia zale y od wysokoœci dochodów, ustalonej podczas procedury badania dochodów. 12 Badanie dochodów Procedurê badania dochodów stosuje siê dla nastêpuj¹cych œwiadczeñ: emerytury wyp³acanej przez pañstwo (bezsk³adkowej), dodatku dla opiekunów, dodatku dla rodzin niepe³nych, renty bezsk³adkowej dla wdów i wdowców, zasi³ku dla opiekuna prawnego sieroty (bezsk³adkowego), zapomogi dla osób poszukuj¹cych pracy, dodatku rolniczego, renty dla osób niewidomych, dodatku dla osób niezdolnych do pracy, dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych (SWA) 1, dodatku do czynszu dla lokatorów dotkniêtych skutkami uwolnienia czynszów za wynajem.

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Przy ubieganiu siê o œwiadczenie podlegaj¹ce badaniu dochodów, urzêdnik opieki spo³ecznej poprosi o szczegó³y dochodów uzyskiwanych przez osobê wnioskuj¹c¹. Mo e to mieæ miejsce w lokalnym oddziale Biura œwiadczeñ spo³ecznych, urzêdnik mo e te zg³osiæ siê bezpoœrednio do domu œwiadczeniobiorcy. Urzêdnik mo e poprosiæ o okazanie dokumentów, takich jak rachunki czy wyci¹gi z instytucji finansowej. Decyzja w sprawie œrodków podejmowana jest przez innego urzêdnika. Co jest uznawane za dochód? G³ówne wp³ywy finansowe uznawane za dochód to: dochody gotówkowe, dochody uzyskiwane z tytu³u zatrudnienia lub samozatrudnienia, wartoœæ posiadanej nieruchomoœci (oprócz w³asnego domu), wartoœæ wszelkich oszczêdnoœci i inwestycji oraz wartoœæ wszelkich zasi³ków i przywilejów, takich jak darmowe utrzymanie oraz zakwaterowanie, jednak tylko w przypadku ubiegania siê o zapomogê dla osób poszukuj¹cych pracy dla osób w wieku pomiêdzy 18 a 25 rokiem ycia. Uwaga Przy ubieganiu siê o zasi³ek bezsk³adkowy dla opiekuna prawnego sieroty, wymienione pozycje licz¹ siê tylko wtedy, jeœli dotycz¹ dziecka osieroconego lub opuszczonego przez rodziców. 1 Urzêdnik publicznej opieki spo³ecznej z lokalnej placówki pañstwowej s³u by zdrowia (HSE) zbada dochody œwiadczeniobiorcy w przypadku programu dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych. W przypadku osób zamê nych/ onatych i mieszkaj¹cych ze wspó³ma³ onkiem, lub mieszkaj¹cych z partnerem jak m¹ z on¹, przy badaniu dochodów mog¹ zostaæ uwzglêdnione dochody wspó³ma³ onka lub partnera. W niniejszej broszurze mo na znaleÿæ szczegó³owe informacje na temat badania dochodów w zwi¹zku z poszczególnymi œwiadczeniami wymienionymi na stronie 12. Aby uzyskaæ wiêcej informacji, nale y skontaktowaæ siê z oddzia³em rozpatruj¹cym dany wniosek. Samodzielne przeprowadzenie badania dochodów jest bardzo trudne. Osoby, które uwa aj¹, e mo e im przys³ugiwaæ którekolwiek ze œwiadczeñ podlegaj¹cych badaniu dochodów, powinny z³o yæ odpowiedni wniosek. 13

SW 4 Warunek sta³ego zamieszkania Sta³e zamieszkanie to warunek, który trzeba spe³niaæ aby otrzymywaæ niektóre œwiadczenia spo³eczne oraz zasi³ek na dziecko. Warunek ten obowi¹zuje od 1 maja 2004 r. i obejmuje wszystkie osoby ubiegaj¹ce siê o przyznanie œwiadczenia, niezale nie od narodowoœci. Nale y spe³niaæ warunek sta³ego zamieszkania, aby ubiegaæ siê o: zapomogê dla osób poszukuj¹cych pracy, emeryturê wyp³acan¹ przez pañstwo (bezsk³adkow¹), rentê dla osób niewidomych, rentê bezsk³adkow¹ dla wdów i wdowców, zasi³ek dla opiekuna prawnego sieroty (bezsk³adkowy), dodatek dla rodzin niepe³nych, dodatek dla opiekunów, dodatek z tytu³u niepe³nosprawnoœci, program dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych (innych ni jednorazowe œwiadczenia nadzwyczajne) oraz zasi³ek na dziecko. Sta³e miejsce zamieszkania oznacza, e osoba ubiegaj¹ca siê o œwiadczenie jest w sposób, który mo na udowodniæ, blisko zwi¹zana z Irlandi¹ lub inn¹ czêœci¹ Wspólnego Obszaru Celnego. Na przyk³ad, osoba mieszkaj¹ca ca³e ycie na terenie Irlandii spe³nia warunek sta³ego zamieszkania. G³ówne czynniki umo liwiaj¹ce dowiedzenie istnienia tej wiêzi s¹ nastêpuj¹ce: d³ugotrwa³e i nieprzerwane zamieszkanie na terenie Irlandii lub w innym kraju czas trwania i przyczyny wyjazdów z Irlandii charakter i tryb zatrudnienia podstawowe obszary aktywnoœci, np. dom, najbli sza rodzina, zatrudnienie w Irlandii plany na przysz³oœæ. 14

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Uwaga Tzw. Wspólny Obszar Celny obejmuje Irlandiê, Wielk¹ Brytaniê, Wyspy Kana³owe oraz Wyspê Man. Krótkie wakacje, studia lub podró e po krajach nienale ¹cych do Wspólnego Obszaru Celnego nie s¹ uwzglêdniane przy ocenie czy dana osoba spe³nia warunek sta³ego zamieszkania. Informacje na temat warunku sta³ego zamieszkania mo na uzyskaæ z lokalnego Biura œwiadczeñ spo³ecznych, mo na równie napisaæ na adres: HRC Section Department of Social and Family Affairs Floor 2 Landen House 157-164 Townsend Street Dublin 2 Szczegó³owe informacje mo na znaleÿæ w broszurze informacyjnej SW 108 lub w oddziale HRC pod powy szym adresem. 1.7 Zwrot zawy onych sum wyp³aconych œwiadczeñ Jeœli wyp³acono za du o pieniêdzy tytu³em œwiadczeñ, Ministerstwo musi do³o yæ wszelkich starañ, aby uzyskaæ zwrot nadp³aconej sumy. W przypadku, gdy wielkoœæ otrzymanego przez œwiadczeniobiorcê œwiadczenia zosta³a zawy ona, zostanie on o tym poinformowany, jak równie o przyczynach nadp³aty i o sumie, jak¹ ona obejmuje. Ministerstwo poinformuje równie o proponowanej przez nas metodzie dokonania zwrotu zawy onych sum. Œwiadczeniobiorca zostanie poproszony o podanie wszelkich szczegó³ów, które uwa a za istotne w zwi¹zku z nadp³at¹, zwrotem zawy onych sum oraz sposobem dokonania zwrotu. Przy okreœlaniu metody oraz sumy zwrotu pod uwagê bierze siê wielkoœæ oraz przyczyny wyst¹pienia nadp³aty, jak równie zdolnoœæ œwiadczeniobiorcy do dokonania zwrotu. Zwracaj¹cy powinien byæ w stanie dokonaæ zwrotu nadp³aty; w razie potrzeby, mo liwe jest odroczenie, zawieszenie b¹dÿ zmniejszenie kwoty zwrotu. 15

SW 4 1.8 Urz¹d ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych 16 Urz¹d ds. odwo³añ dzia³a niezale nie od Ministerstwa Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych. Jest on kierowany przez dyrektora ds. odwo³añ. Jeœli œwiadczeniobiorca nie zgadza siê z decyzj¹ danego urzêdnika odnosz¹c¹ siê do przyznanego mu œwiadczenia b¹dÿ zasi³ku, ma prawo odwo³ania siê do Urzêdu ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych. Kiedy nale y z³o yæ odwo³anie? Odwo³anie nale y z³o yæ w ci¹gu 21 dni od chwili poinformowania o decyzji w sprawie danego wniosku. W wyj¹tkowych sytuacjach dyrektor ds. odwo³añ mo e przyj¹æ odwo³ania otrzymane poza tym okresem. Jak mo na z³o yæ odwo³anie? Odwo³anie mo na z³o yæ wype³niaj¹c formularz SWAO 1, który mo na uzyskaæ z lokalnego Biura œwiadczeñ spo³ecznych; œwiadczeniobiorca mo e okreœliæ przyczyny odwo³ania listownie. W ka dym przypadku nale y przedstawiæ swoj¹ sytuacjê w sposób pe³ny. Nale y upewniæ siê, e na odwo³aniu zosta³o umieszczone imiê i nazwisko, adres oraz Osobisty Numer Us³ug Publicznych (PPS) (wczeœniej znany jako numer RSI). Dok¹d wys³aæ wniosek? Lokalne Biuro œwiadczeñ spo³ecznych z przyjemnoœci¹ przeka e Pañstwa wniosek do Urzêdu ds. odwo³añ; mog¹ Pañstwo równie przes³aæ swój wniosek bezpoœrednio do Urzêdu ds. odwo³añ na adres: Chief Appeals Officer Social Welfare Appeals Office D Olier House D Olier Street, Dublin 2 Infolinia: 1890 747 434 Email: swappeals@welfare.ie Strona www: www.socialwelfareappeals.ie

Ogólne informacje na temat œwiadczeñ spo³ecznych Co siê dzieje po z³o eniu odwo³ania? Po z³o eniu odwo³ania, dyrektor ds. odwo³añ przeka e wniosek urzêdnikowi ds. odwo³añ. W przypadku, gdy dowody dostarczone na piœmie s¹ wystarczaj¹ce, urzêdnik ds. odwo³añ mo e sam zaj¹æ siê danym wnioskiem i go rozpatrzyæ. Jeœli nie, urzêdnik ds. odwo³añ mo e zadecydowaæ o zorganizowaniu rozmowy dotycz¹cej danej sprawy, na któr¹ œwiadczeniobiorca zostanie zaproszony. Odwo³ania w sprawie programu dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych W przypadku odwo³añ w sprawie programu dodatkowych œwiadczeñ spo³ecznych stosuje siê inn¹ procedurê. Jako e program ten prowadzony jest przez pañstwow¹ s³u bê zdrowia (HSE), wnioski nale y sk³adaæ do odpowiednich urzêdników ds. odwo³añ w s³u bie zdrowia. Jeœli wynik jest nadal niesatysfakcjonuj¹cy, mo na za ¹daæ, aby s³u ba zdrowia (HSE) przekaza³a dan¹ sprawê do G³ównego Urzêdu ds. odwo³añ w celu jej niezale nego rozpatrzenia. Uwaga Najpierw nale y odwo³aæ siê do pañstwowej s³u by zdrowia, a dopiero póÿniej poprosiæ tê placówkê o skierowanie sprawy do dyrektora ds. odwo³añ. Aby uzyskaæ dalsze informacje na temat odwo³añ - patrz broszury informacyjne SW 53, SW 54 i SW 56. 17

18 SW 4

W niniejszym rozdziale opisano, czym jest ubezpieczenie spo³eczne i kogo ono dotyczy. Obejmuje on nastêpuj¹ce zagadnienia: Osobiste Numery Us³ug Publicznych (Numery PPS) Sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne i zdrowotne (PRSI) od pracowników, pracodawców oraz osób pracuj¹cych w systemie samozatrudnienia Dobrowolne sk³adki Sk³adki zakredytowane ( kredyty ) Podzia³ pracy Osobiste oszczêdnoœciowe konta emerytalne. Rozdzia³ 2 Ubezpieczenie spo³eczne informacje, których potrzebujesz 19

SW 4 2.1 Osobisty Numer Us³ug Publicznych (Numer PPS) Nr PPS (dawniej zwany numerem RSI) to indywidualny numer identyfikacyjny potrzebny przy wszelkich kontaktach z ministerstwami i urzêdami publicznymi (np. z Ministerstwem Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych, urzêdem skarbowym). Nr PPS potrzebny jest przy kontaktowaniu siê z Ministerstwem Spraw Spo³ecznych i Rodzinnych. Nr PPS widnieje na Karcie dostêpu do us³ug publicznych, wszystkich ksi¹ eczkach œwiadczeñ spo³ecznych i ksi¹ eczkach wyp³at, na tymczasowej karcie upowa niaj¹cej do odbioru œwiadczeñ spo³ecznych b¹dÿ karcie op³at za leki, formularzach P60, P45, zawiadomieniach o przys³uguj¹cej kwocie zwolnienia z podatku (PAYE), zeznaniu podatkowym oraz wszystkich pismach z Ministerstwa lub urzêdu skarbowego. Odcinek wyp³aty równie stanowi dowód posiadania numeru PPS, o ile zawiera nazwisko osoby, do której przypisany jest numer, a numer jest poprawny. Dzieciom urodzonym w Irlandii automatycznie przypisywany jest numer PPS w momencie rejestracji narodzin. W innych przypadkach, dzieci automatycznie otrzymuj¹ numer PPS w momencie, gdy rodzic lub opiekun prawny sk³ada wniosek o przyznanie zasi³ku na dziecko. Jeœli taki wniosek nie zostanie z³o ony lub jeœli dziecko nie urodzi³o siê w Irlandii, rodzic lub opiekun mo e ubiegaæ siê o przyznanie numeru PPS. W przypadku zgubienia numeru PPS, nale y skontaktowaæ siê z lokalnym Biurem œwiadczeñ spo³ecznych. Jeœli nie posiadaj¹ Pañstwo numeru PPS, informacji o procedurze ubiegania siê o jego przyznanie oraz urzêdach zajmuj¹cych siê przydzielaniem numerów PPS udziel¹ Pañstwu pracownicy lokalnego Biura œwiadczeñ spo³ecznych. Aby otrzymaæ numer PPS, nale y przed³o yæ dowód to samoœci w Centrum rejestracji, gdzie nale y wype³niæ stosowny wniosek. Osoby urodzone w Irlandii, musz¹ przedstawiæ nastêpuj¹ce dowody potwierdzaj¹ce to samoœæ: akt urodzenia oraz wa ny dokument ze zdjêciem potwierdzaj¹cy to samoœæ, np. wa ny paszport lub prawo jazdy. Obywatele Zjednoczonego Królestwa musz¹ przedstawiæ wa ny paszport albo akt urodzenia, inny rodzaj dokumentu potwierdzaj¹cego to samoœæ, np. prawo jazdy oraz dowód zamieszkania. W miarê mo liwoœci, musz¹ te przedstawiæ dodatkowe dokumenty potwierdzaj¹ce prawdziwoœæ aktu urodzenia, miejsce pracy, brak zatrudnienia, miejsce zamieszkania, zdolnoœæ podatkow¹ lub wykszta³cenie. 20

Ubezpieczenie spo³eczne Obywatele UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego musz¹ okazaæ paszport lub dowód osobisty oraz dowód zamieszkania, a tak e, w miarê mo liwoœci, dodatkowe dokumenty potwierdzaj¹ce prawdziwoœæ aktu urodzenia, miejsce pracy, brak pracy, miejsce zamieszkania, zdolnoœæ podatkow¹ lub uzyskane wykszta³cenie. EOG (Europejski Obszar Gospodarczy) obejmuje obywateli UE, Islandii, Liechtensteinu i Norwegii. Równie obywatele Szwajcarii traktowani s¹ jak obywatele krajów EOG przy sk³adaniu wniosków o przyznanie numeru PPS. Obywatele krajów nienale ¹cych do EOG musz¹ okazaæ paszport lub dowód rejestracji w Ministerstwie Sprawiedliwoœci, Równoœci i Reformy Prawa (Kartê imigranta), potwierdzenie miejsca zamieszkania, a tak e, w miarê mo liwoœci, dodatkowe dokumenty potwierdzaj¹ce prawdziwoœæ aktu urodzenia, miejsce pracy, brak zatrudnienia, miejsce zamieszkania, zdolnoœæ podatkow¹ lub wykszta³cenie. Wszelkie dokumenty zawieraj¹ce nr PPS nale y przechowywaæ w bezpiecznym miejscu. Numer ten potrzebny bêdzie przy korzystaniu z us³ug oraz pomocy urzêdów publicznych. 2.2 Historia ubezpieczenia Wa ne dokumenty, które tworz¹ historiê ubezpieczenia P60 Pod koniec ka dego roku podatkowego, pracownicy powinni otrzymaæ od pracodawcy formularz P60. W formularzu s¹ wykazane ca³kowite zarobki, liczba tygodni zatrudnienia, podatek, wp³aty na PRSI oraz klasa PRSI za dany rok podatkowy. Nale y sprawdziæ, czy numer PPS, tygodnie op³acania sk³adek na PRSI oraz klasa/y PRSI zosta³y poprawnie wpisane na formularzu P60 i przechowywaæ ten formularz przez co najmniej 2 lata. Bêdzie on potrzebny przy sk³adaniu wniosku o zwrot podatku dochodowego lub przy ubieganiu siê o œwiadczenia spo³eczne. P45 Odchodz¹c z pracy, pracownik powinien otrzymaæ od pracodawcy formularz P45. W formularzu s¹ wykazane ca³kowite zarobki, liczba tygodni zatrudnienia, podatek oraz sk³adki na PRSI wp³acane od pocz¹tku roku podatkowego do dnia odejœcia z pracy. Nale y sprawdziæ, czy numer PPS, tygodnie op³acanych sk³adek na PRSI oraz klasa/y PRSI zosta³y poprawnie wpisane na formularzu P45. Formularz ten bêdzie potrzebny w nowym miejscu pracy lub przy ubieganiu siê o zasi³ek dla osób poszukuj¹cych pracy. Ka dy ma prawo wgl¹du oraz uzyskania oœwiadczenia o swojej historii ubezpieczenia od pracodawcy. 21

SW 4 2.3 Ubezpieczenie spo³eczne zale ne od dochodów (PRSI) Kto op³aca PRSI? Poza nielicznymi przypadkami, sk³adki na PRSI s¹ zobowi¹zane op³acaæ wszystkie osoby w wieku 16 lat lub powy ej, które: s¹ zatrudnione w pe³nym lub niepe³nym wymiarze godzin lub pracuj¹ w systemie samozatrudnienia i uzyskuj¹ minimalny dochód roczny (szczegó³owe informacje na temat minimalnego dochodu rocznego osób pracuj¹cych w systemie samozatrudnienia - patrz broszura SW 14). 22 Sk³adki na PRSI Sk³adka na PRSI, zazwyczaj op³acana przez pracodawcê oraz pracownika, to procent zarobków stanowi¹cych podstawê obliczenia sk³adki (pensja brutto minus sk³adka emerytalna oraz sta³e sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne). Pracodawca odlicza czêœæ sk³adek op³acan¹ przez pracownika bezpoœrednio od jego zarobków. Sk³adka na PRSI obejmuje sk³adkê na ubezpieczenie spo³eczne oraz zdrowotne: Czêœæ ubezpieczenia spo³ecznego, op³acana przez pracodawców odprowadzana jest do Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych, który pomaga wyp³acaæ œwiadczenia i emerytury z opieki spo³ecznej. Szczegó³owe informacje - patrz broszura SW 14. Sk³adka zdrowotna jest przeznaczona na op³acanie us³ug medycznych. Stanowi ona czêœæ sk³adki op³acanej przez pracodawcê w ka dym tygodniu, w którym zarobki bêd¹ce podstaw¹ obliczenia sk³adki przekrocz¹ okreœlon¹ kwotê. Szczegó³owe informacje - patrz broszura SW 14. Pracodawca musi sprawdziæ, czy pracownicy posiadaj¹ karty œwiadczeñ zdrowotnych, czy maj¹ 70 lat lub wiêcej, czy otrzymuj¹ rentê dla wdów i wdowców, dodatek dla rodzin niepe³nych, zasi³ek lub dodatek dla kobiet opuszczonych przez mê ów lub œwiadczenia dla wdów i wdowców zgodnie z prawem ubezpieczeñ spo³ecznych obowi¹zuj¹cym w kraju objêtym Rozporz¹dzeniami WE. Tacy pracownicy nie op³acaj¹ sk³adek na ubezpieczenie zdrowotne, niezale nie od wysokoœci zarobków. W przypadku sk³adek klasy A oraz H, 0,7% udzia³u w sk³adkach PRSI pracodawcy to tak zwany Narodowy Fundusz Szkolenia Kadr. Narodowy Fundusz Szkolenia Kadr obejmuje szeroki zakres inicjatyw zwi¹zanych ze szkoleniem pracowników. Sk³adka na Fundusz jest wliczona w czêœæ PRSI pracodawcy, wiêc ogólna stawka op³acana przez pracodawcê nie wzrasta.

Ubezpieczenie spo³eczne Dodatek dla pracowników wolny od sk³adek na PRSI Dodatek wolny od sk³adek na PRSI jest wyp³acany co tydzieñ wraz z pensj¹ pracownika do momentu, gdy jego zarobki osi¹gn¹ pu³ap dochodów uwzglêdnianych dla stawek na PRSI. To oznacza, e w ka dym tygodniu p³ac¹ oni sk³adki jedynie od czêœci swoich dochodów. Jednak dodatek nie ma wp³ywu na sk³adki op³acane przez pracodawcê, a pracownicy i tak musz¹ op³acaæ sk³adkê zdrowotn¹ obliczon¹ na podstawie swoich tygodniowych dochodów. Klasy PRSI wymieniono poni ej. Pracownicy op³acaj¹cy sk³adki PRSI klasy A, B, C, D i H uzyskuj¹cy zarobki stanowi¹ce podstawê obliczenia sk³adki wysokoœci 352 tygodniowo lub mniej w 2008 r, nie op³acaj¹ PRSI za tydzieñ w którym uzyskali takie zarobki. Pomimo tego, pracodawca op³aca ich czêœæ sk³adki na PRSI jak zwykle. Pracownicy dalej s¹ objêci œwiadczeniami i rentami odpowiednio do ich klasy PRSI. Pu³ap dochodowy Istnieje ustalony pu³ap rocznych zarobków, z tytu³u których pracownik musi op³aciæ sk³adki ubezpieczeniowe. Jeœli dochody pracownika przekrocz¹ pu³ap ubezpieczenia spo³ecznego, bêdzie on w dalszym ci¹gu op³aca³ jedynie sk³adkê zdrowotn¹, w stosownych przypadkach. Pracodawca bêdzie nadal op³aca³ swoj¹ czêœæ sk³adek na PRSI od ca³ej kwoty zarobków pracownika. Pracownik bêdzie nadal objêty œwiadczeniem, nawet, jeœli jego sk³adka na PRSI nie bêdzie ju op³acana, ze wzglêdu na fakt, e dochody przekroczy³y okreœlony pu³ap. Dla osób pracuj¹cych w systemie samozatrudnienia, op³acaj¹cych sk³adki od 6 kwietnia 2001 r., nie ma pu³apu dochodowego. W przypadku sk³adek zdrowotnych, pu³ap dochodowy nie obowi¹zuje. 2.4 Klasy sk³adek na PRSI Zasadniczo, klasy sk³adek na PRSI s¹ ustalane ze wzglêdu na charakter zatrudnienia oraz wyliczone tygodniowe zarobki stanowi¹ce podstawê obliczenia sk³adki brutto. Wiêkszoœæ pracowników op³aca sk³adki na PRSI klasy A i ma prawo do wnioskowania o wszystkie rodzaje zasi³ków opieki spo³ecznej i rent. Pracownicy zarabiaj¹cy mniej ni 38 tygodniowo (ze wszystkich miejsc pracy) oraz osoby w wieku 66 lat lub powy ej op³acaj¹ sk³adki na PRSI klasy J i maj¹ prawo do otrzymania jedynie zasi³ku z tytu³u niezdolnoœci do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. 23

SW 4 24 Niektórzy pracownicy w sektorze publicznym nie s¹ objêci wszystkimi œwiadczeniami i rentami, i w zwi¹zku z tym op³acaj¹ oni zmodyfikowane sk³adki na PRSI klasy B, C, D lub H. Inni, np. emeryci otrzymuj¹cy renty z dawnego miejsca zatrudnienia, op³acaj¹ sk³adki na PRSI klasy K lub M. Te klasy nie zapewniaj¹ dostêpu do wszystkich œwiadczeñ opieki spo³ecznej i rent. Osoby pracuj¹ce w systemie samozatrudnienia op³acaj¹ sk³adki na PRSI klasy S do momentu ukoñczenia 66 roku ycia i przys³uguj¹ im niektóre œwiadczenia i renty wyp³acane przez opiekê spo³eczn¹. Jeœli jednak osoba pracuj¹ca w systemie samozatrudnienia jest zale na od pozyskiwania i sprzeda y akcji jako g³ównego Ÿród³a dochodu, mo e ona op³acaæ dodatkowe sk³adki na PRSI klasy P. Takie dodatkowe sk³adki pozwalaj¹ na uzyskanie dodatkowych œwiadczeñ w ograniczonym zakresie uzupe³niaj¹cych ich uprawnienia w ramach klasy S. Tryb zatrudnienia dla ka dej klasy sk³adek na PRSI wraz z dostêpnymi œwiadczeniami zosta³y opisane w skrócie na stronach 26-30. Podklasy PRSI Wiêkszoœæ klas sk³adek na PRSI jest dalej podzielona na podklasy O, 1, 2 i X. A8, wyj¹tek od zwyczajowej numeracji, to podklasa A9, któr¹ stosuje siê jedynie dla uczestników programu zatrudnienia w ramach zatrudnienia przez spo³ecznoœæ lokaln¹ w czasie trwania programu. Te podklasy reprezentuj¹ ró ne zakresy tygodniowych zarobków oraz kategorie osób w ramach ka dego zakresu dochodów, co jest opisane w broszurze SW 14. Ustalanie w³aœciwej klasy PRSI W razie jakichkolwiek w¹tpliwoœci zwi¹zanych z op³acaniem PRSI lub wyborem klasy sk³adki na PRSI, nale y z³o yæ wniosek do Oddzia³u ds. zakresów Ministerstwa, który podejmie decyzjê w tej sprawie. Przed podjêciem decyzji, urzêdnik opieki spo³ecznej dok³adnie zbada dan¹ sprawê przeprowadzaj¹c rozmowê z osob¹ zainteresowan¹. Jeœli pracownik jest niezadowolony z decyzji podjêtej przez Oddzia³ ds. zakresów, mo e siê odwo³aæ do Urzêdu ds. odwo³añ w sprawie œwiadczeñ spo³ecznych w przeci¹gu 21 dni od daty otrzymania informacji o podjêtej decyzji.