62/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(2/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 EFEKTY WDROŻENIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ PRODUKCJI W ODLEWNI ŻELIWA EE SA W ZAWIERCIU K. LEWANDOWSKI 1, M. MICHAŁOWSKA, A. MIŚTA Odlewnia Żeliwa S.A., Zawiercie STRESZCZENIE W artykule przestawiono system zarządzania jakością produkcji, na poszczególnych etapach procesu technologicznego wytwarzania odlewów z różnych tworzyw odlewniczych. Omówiono efekty ekonomiczne wynikające z praktycznej realizacji systemu zarządzania jakością z uwzględnieniem jego wpływu na zmiany systemowe w cyklu zabezpieczenia materiałowego, przygotowania technologii produkcji i jej kontroli. W opracowaniu zaprezentowano krótki rys historyczny Odlewni obejmujący rozwój asortymentowy tworzyw odlewniczych oraz wytwarzanych odlewów, jak również genezę opracowania i wdrażania systemu zarządzania produkcją. Key words: process, system, quality, quality policy, procedure, quality manual, product 1. WSTĘP Jakość to zbiór właściwości, które decydują o pracy danego elementu w przewidzianych dla niego warunkach. Jakość w pojęciu ogólnym, jak podaje opracowane przez dr inż. A. Tabora Vademecum Jakości to zaspokojenie oczekiwań klienta. W odlewni właściwości te uzyskuje się drogą technicznego przygotowania produkcji, a następnie realizacji poszczególnych etapów procesu produkcyjnego, przy zapewnieniu spełnienia stawianych wymagań. Jakość wytwarzanych wyrobów jest nierozerwalnie związana ze stabilnością warunków w jakich przebiega proces technologiczny. 1 dr inż., kaz2@autograf.pl
Stabilność procesu zabezpieczają: właściwe przygotowanie produkcji i odpowiednio prowadzone procesy, oraz wyposażona w odpowiednie środki kontrola techniczna, sprawująca nadzór nad realizacją dyscypliny technologicznej, narzucanej przez odpowiednie instrukcje i procedury [1]. Podstawowym czynnikiem uzyskania wyrobów finalnych na odpowiednim poziomie jakości, spełniającym wymagania klienta, jest zabezpieczenie stabilności realizacji poszczególnych etapów procesu technologicznego. Problematyka związana z jakością produkowanych wyrobów, w tym wyrobów przemysłowych, a produkcji odlewniczej w szczególności, przechodziła na przestrzeni lat kolejne etapy rozwoju i doskonalenia. Na podstawie materiałów archiwalnych, dotyczących historii reprezentowanej Odlewni, można stwierdzić, że problem jakości wytwarzanych odlewów i wyrobów był znany i doceniany już w pierwszych latach dwudziestego wieku. Wtedy to, powstałe w 1886 r. przedsiębiorstwo, przekształcone w Fabrykę Łączników i Wyrobów Lano- Kutych ERNEST ERBE w Zawierciu, miało w swym programie produkcyjnym odlewanie łączników, okuć budowlanych, elementów maszyn rolniczych, przekładni zębatych, a następnie produkcję armatury przemysłowej. Już wówczas doceniany był problem jakości, znajdujący swe odzwierciedlenie w medalach i wyróżnieniach ówczesnych wystaw przemysłowych krajowych i zagranicznych. Ocena jakościowa w pierwszej swej fazie koncentrowała się na kontroli wyrobu finalnego, nie ingerując w poszczególne etapy cyklu wytwarzania. W miarę rozwoju przemysłu, powstawania nowych technologii wytwarzania, poznawania parametrów procesów decydujących o jakości, wzrastały wymagania odbiorców. Wzrastała też świadomość wytwórców, że na efekt końcowy cyklu produkcyjnego, w tym ponoszonych kosztów wytwarzania, w zasadniczym stopniu wpływa ocena jakościowa w poszczególnych etapach procesu technologicznego: od kontroli materiałów wchodzących do cyklu produkcyjnego, poprzez kontrolę procesu przygotowania produkcji, a dalej sposobu przetwarzania aż do uzyskania gotowego wyrobu, jego konfekcjonowania i wysyłki do klienta. Dużym postępem w systemie kontroli procesów technologicznych było opracowanie i wdrożenie kontroli statystycznej zarówno w kontroli końcowej jak też do sterowania procesem produkcyjnym. Wprowadzone karty kontrolne z ustalonymi granicami technicznymi i kontrolnymi dla poszczególnych parametrów umożliwiały podjęcie działań interwencyjnych i eliminację nieprawidłowości bezpośrednio w chwili wystąpienia niezgodności oraz były wartościowym materiałem do analizy przebiegu procesu technologicznego. Stosowane w odlewniach systemy kontroli technicznej spełniały w zasadzie dwa zadania. Po pierwsze eliminowały z cyklu produkcyjnego i dostaw wyroby wadliwe, nie spełniające ustalonych warunków technicznych. Po drugie dostarczały niezbędne informacje umożliwiające podejmowanie decyzji, zmierzających do podnoszenia jakości wytwarzanych wyrobów finalnych w danej odlewni. 54
Przełomem w systemach zapewnienia jakości oraz zarządzaniu jakością staje się opublikowanie w 1987 r. norm ISO serii 9000, z ich późniejszą nowelizacją. 2. CHARAKTERYSTYKA ODLEWNI ŻELIWA Odlewnia Żeliwa EE SA ma 120 to letnią tradycję przemysłową i jest kontynuatorką historii Odlewni Żeliwa i Wytwórni Łączników w Zawierciu. Do 1994 r. Odlewnia była wytwórcą łączników, będących do dziś głównym asortymentem produkowanych wyrobów oraz odlewów maszynowych i osprzętu żeliwnego dla energetyki, jedynie z białego żeliwa ciągliwego. Łączniki produkowane w ponad 560 typoszeregach o wymiarach ¼ do 4 stosowane w instalacjach przesyłowych mediów ciekłych i gazowych poza zaspokojeniem rynku krajowego, stanowią wyrób eksportowany do takich krajów jak: Włochy, Niemcy, Francja, Finlandia, Jordania, Grecja, Maroko. Udział eksportu odlewów wytwarzanych w Odlewni utrzymuje się w przedziale 65 72%. Prowadzone prace rozwojowe, w tym w ramach projektów celowych zaowocowały uruchomieniem produkcji białego spawalnego żeliwa ciągliwego, którego to gatunku tworzywa Odlewnia jest jedynym w kraju wytwórcą, oraz żeliwa wermikularnego [2]. Dziś Odlewnia Żeliwa EE w Zawierciu wytwarza odlewy z szerokiego wachlarza tworzyw odlewniczych, a mianowicie: białego żeliwa ciągliwego gatunków: EN-GJMW-400-5, EN-GJMW-450-7, białego spawalnego żeliwa ciągliwego w gatunku EN-GJNW-360-12, żeliwa wermikularnego gatunków: GGV-30, GGV-35,GGV-40, według ASTM- A842-56. żeliwa sferoidalnego w gatunkach: EN-GJS-400-18-LT, EN-GJS-400-18-RT, EN- GJS-400-18 do EN-GJS-700-2, według PN-EN 1563. Uruchomienie produkcji żeliwa sferoidalnego umożliwiło rozszerzenie asortymentu wytwarzanych odlewów, przeznaczonych dla motoryzacji, armatury, górnictwa i energetyki. Proces technologiczny wytwarzania odlewów oparty jest na wyposażeniu technicznym składającym się z: linii automatycznych DISAMATIC 2013, z automatami zalewowymi, linii automatycznej DISA-FORMA 3030, nowoczesnej topialni elektrycznej firmy INDUCTOTHERM, automatów rdzeniarskich na gorącą i zimną rdzennicę, laboratoriów: spektralnego, chemicznego, wytrzymałościowego, metalograficznego, oprogramowania CAD programu symulacji procesu zalewania i krzepnięcia MAGMA, wydziału obróbki łączników i odlewów, wydziału cynkowania ogniowego. 55
Proces technologiczny wytwarzania odlewów i ich kontroli realizowany jest zgodnie z Planami Jakości, zapewniającymi spełnienie w przypadku łączników wymagań międzynarodowych standardów oraz indywidualnych wymagań odbiorców w odniesieniu do różnych gałęzi przemysłowych i konsumentów wyrobów Odlewni. Odlewnia Żeliwa EE SA w 1996 r. uzyskała Certyfikat BVQI na system jakości według ISO 9002: 1994, a także Certyfikat B na wyroby dla gazownictwa. Od 2002 r. posiada Certyfikat na system zarządzania jakością według ISO 9001: 2000. 3. SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ W ODLEWNI ŻELIWA EE SA Zapewnienie wymaganej wysokiej jakości wyrobu finalnego, którym w przypadku Odlewni są odlewy różnych typów i przeznaczenia, narzuca konieczność zaplanowania i prowadzenia ścisłej kontroli przebiegu całego procesu produkcyjnego na każdym jego etapie. Dewizą i celem nadrzędnym Odlewni Żeliwa SA jest spełnienie wymagań klientów w zakresie rozwoju produktów zgodnie z ich potrzebami i tendencjami światowymi oraz utrwalaniu w ich świadomości znaku firmowego EE jako symbolu jakości, rozwoju, ekologii i etyki. Dla zapewnienia wymaganej jakości, konieczny jest kompleksowy system nadzoru, który wiąże proces produkcyjny i kontrolny. Jest to tym ważniejsze, jeśli dotyczy wyrobów o specjalnych właściwościach i wymaganiach, w stosunku do których stawiany jest warunek niezawodności, jak np. odlewów dla motoryzacji, elementów zawieszenia, układów hamulcowych, odlewów dla energetyki, czy przemysłu maszynowego, bądź elementów instalacji ciśnieniowych. Wiąże się to również z wymaganiami klienta żądającego przedstawienia planu przebiegu kontroli całego procesu produkcyjnego i oceny zamawianych elementów w poszczególnych fazach produkcyjnych, zapewniających możliwość spełnienia wymagań jakościowych. Kompleksowe zarządzanie jakością zapewniające w efekcie jego przestrzeganie otrzymanie wymaganej jakości odlewów, przy minimalnej, zbliżającej się do zerowej ilości braków, zapewnia system ujęty w serii międzynarodowych norm ISO 9000 (PN- EN ISO 9001). Zgodnie z wymaganiami tych norm, muszą być ustalone plany jakości, w których znajdują się zarówno miejsca kontroli jak i rodzaje badań, zapewniających prawidłową ocenę procesu i wytwarzanych wyrobów. W systemie zapewnienia jakości i zarządzania jakością bardzo ważnym zabiegiem jest ustalenie miejsc kontroli, polegające na wyznaczeniu dokładnych zależności pomiędzy oceną parametrów procesu wytwarzania, a oceną właściwości wyrobów. Proces wytwarzania odlewów jest procesem bardzo złożonym, w którym występują ścisłe współzależności poszczególnych jego etapów jak również znajdują zastosowanie różne materiały o zdecydowanie odmiennej charakterystyce. W bardzo dużym uproszczeniu można przedstawić proces technologiczny jako dwuliniowe działanie, obejmujące: wykonanie formy odlewniczej, 56
przygotowanie metalu i jego wlanie do formy. Każda z tych dwóch grup działania jest sama w sobie procesem bardzo złożonym, rzutującym w zasadniczy sposób na jakość otrzymanego wyrobu. Przystępując do projektowania systemu przyjęto zasadę ścisłej realizacji zaakceptowanej wcześniej Polityki Zapewnienia Jakości, kładąc szczególny nacisk na odpowiedzialność wszystkich jego ogniw za jakość wytwarzanych wyrobów, a tym samym na skuteczność funkcjonowania systemu. Dla realizacji Polityki Jakości ustalane są cele jakościowe, które są zatwierdzane i oceniane na posiedzeniach przeglądu systemu. Zasady ustalania celów jakościowych i oceny skuteczności ich realizacji sprecyzowane są w procedurze dotyczącej Odpowiedzialności Kierownictwa. Procedura ta określa odpowiedzialność kierownictwa firmy w zakresie: - Polityki Jakości i celów dotyczących jakości, - organizacji zarządzania jakością w tym: odpowiedzialności, uprawnień, wyznaczenia przedstawiciela kierownictwa odpowiedzialnego za wprowadzenie i nadzorowanie systemu zarządzania jakością, - monitorowania procesów, - zapewnienia zasobów do utrzymania i doskonalenia systemu oraz zwiększenia zadowolenia klientów, - przeglądu systemu wykonywanego przez kierownictwo. Uszczegółowienie celów i zadań wynikających z Polityki Jakości następuje na wspomnianych Przeglądach Systemu Zarządzania Jakością oraz poprzez ustanawianie w komórkach organizacyjnych mierzalnych celów, planów i programów dla ciągłego doskonalenia i jednocześnie monitorowania efektywności procesów. Podstawą w systemie zarządzania jakością jest Księga Jakości, w której zostały opisane zidentyfikowane w Zakładzie procesy oraz ich wzajemne powiązania. Księga Jakości przywołuje procedury i instrukcje, określające w sposób szczegółowy postępowanie w poszczególnych obszarach. Księga Jakości zawiera ponadto: wykaz dokumentacji systemowej oraz Plany Jakości dla łączników i odlewów maszynowych. Za przygotowanie, aktualizację i rozpowszechnianie Księgi Jakości odpowiada Pełnomocnik Zarządu ds. Zapewnienia Jakości i Ochrony Środowiska. Na dokumentację systemu jakością składają się: - Księga Jakości z Polityką Jakości i celami jakościowymi oraz opisem procesów, i ich wzajemnych oddziaływań. W dokumencie tym znajdują się odniesienia do obowiązujących procedur oraz Planów Jakości dla poszczególnych grup asortymentów, - procedury systemu jakości ustanowione dla zarządzania jakością, - instrukcje dotyczące realizacji poszczególnych działań, - zapisy stanowiące dowody zgodności z wymaganiami i dowody skuteczności i efektywności systemu zarządzania jakością. Z systemu zarządzania jakością według PN-EN ISO 9001 funkcjonującego w Odlewni wyłączono wymagania punktu 7.3, dotyczącego projektowania wyrobu. 57
Odlewy ujęte w programie produkcyjnym Odlewni są wykonywane zgodnie z obowiązującymi normami, z oprzyrządowania klienta lub na podstawie dostarczonej dokumentacji. Odpowiedzialność Kierownictwa Nadzór nad dokumentacją Zarządzanie zasobami KLIENT Procesy związane z klientem Techniczne przygotowanie produkcji Planowanie produkcji Zakupy materiałów i narzędzi do produkcji Produkcja odlewów Żarzenie odlewów Obróbka wykańczająca Cynkowanie Obróbka skrawaniem Nadzór nad sprzętemkontrolno pomiarowym Kontrola ostateczna Pakowanie, magazynowanie i spedycja KLIENT Monitorowanie, pomiary i analiza danych Ciągłe doskonalenie Rys. 1. Mapa procesów. Fig. 1. Chart of processes. Model systemu, którego podstawą jest proces można przedstawić ogólnie w postaci schematu PDCA Planuj Wykonaj Sprawdź Działaj [3], wskazującego na ciągłe doskonalenie systemu zarządzania jakością. Celem scharakteryzowania wytwarzania odlewów łączników z żeliwa ciągliwego białego, przedstawiono na rysunku 1. Mapę procesów, na której uwidoczniono zidentyfikowane procesy i ich wzajemne powiązania. Przedstawiona Mapa obrazuje system, którego celem jest zapewnienie jakości wyrobów. Odpowiedzialność kierownictwa koncentruje się na ciągłym doskonaleniu systemu zarządzania jakością poprzez ustanawianie celów jakościowych, wdrażanie w Firmie orientacji na klienta oraz przydział odpowiedzialności i uprawnień. 58
Zarządzanie zasobami ma na celu przydzielenie niezbędnych zasobów koniecznych do utrzymania i ciągłego doskonalenia skuteczności Systemu Zarządzania Jakością oraz zwiększenia zadowolenia klienta poprzez spełnienie jego wymagań. Wejściem są tu przepisy prawne wymagania klienta i rynku, cele jakościowe oraz potrzeby w zakresie szkoleń infrastruktury i środowiska pracy. Wyjście stanowi kompetentny personel, infrastruktura i środowisko zapewniające utrzymanie i rozwój systemu. Istotnym czynnikiem zapewniającym prawidłowość działania systemu zarządzania jakością jest nadzór nad dokumentacją. Nadzorowanie dotyczy: dokumentacji systemu zarządzania jakością, dokumentacji konstrukcyjno technologicznej oraz dotyczącej kontroli, przepisów normatywnych regulujących działania przedsiębiorstwa, zapisów jakościowych, zgodnie z procedurą Zapisy jakościowe. Celem nadzoru nad dokumentacją jest zapewnienie jej aktualności oraz dostępności, dostarczenie dowodów utrzymania i skuteczności systemu jakości oraz wykazania zgodności wyrobów. Wejściem są tu wymagania wynikające z: przepisów prawnych, normy PN-EN ISO 9001, wymagań stawianych wyrobom i procesom, z zasobów i danych wyjściowych z innych procesów. Wyjściem jest aktualna i dostępna dokumentacja oraz zapisy dostarczające dowodów zgodności wyrobów i skuteczności systemu. Za nadzorowanie dokumentacji systemu odpowiada Pełnomocnik Zarządu ds. Zapewnienia Jakości i Ochrony Środowiska. Za nadzór nad dokumentacją konstrukcyjno technologiczną odpowiada Główny Inżynier Kierownik Działu Techniki i Rozwoju. Istotną rolę w systemie odgrywa proces planowania realizacji procesu technologicznego, czyli techniczne przygotowania produkcji. Schemat technicznego przygotowania produkcji pokazano na rysunku 2. Wejściem do procesu są dane z procesów związanych z klientem, przydzielone zasoby, przepisy prawne i ustalone cele jakościowe. Wyjściem jest opracowana technologia oraz warunki techniczne odbioru i dostawy, kryteria akceptacji procesów produkcyjnych, a także zapotrzebowanie na badania i rozwój. Ilościowe planowanie produkcji ma na celu zapewnienie realizacji zamówień poprzez ustalony sposób monitorowania tego procesu. W tym ogniwie systemu ujęte są procesy związane z zakupami materiałów i narzędzi do produkcji. Ich powiązania widoczne są na Mapie procesów. Decydującym ogniwem Systemu Zarządzania Jakością są realizowane w Odlewni procesy technologiczne związane z produkcją odlewów z żeliwa ciągliwego białego, żeliwa sferoidalnego i żeliwa wermikularnego. Proces produkcyjny rozpoczyna się opracowaniem technologii wykonania poszczególnych odlewów, obejmującej symulację procesów zalewania, krzepnięcia i stygnięcia, na podstawie której opracowana zostaje dokumentacja wykonania oprzyrządowania odlewniczego. 59
Rys 2. Schemat procesu, techniczne przygotowanie produkcji Fig. 2. Process scheme, technical preparation of the production Na tym etapie prac bardzo przydatnym rozwiązaniem okazał się program MAGMA, wdrożony w ramach działań związanych z procesem ciągłego doskonalenia. Obowiązujące na wydziale Odlewni procedury określają odpowiedzialnych za sterowanie procesem oraz jakościową kontrolę odlewów pod kątem zgodności z obowiązującymi kryteriami odbioru. Wejściem do procesu wykonywania odlewów, którego schemat pokazano na rysunku 2 są dane wyjściowe z procesów planowania realizacji wyrobów, zakupów materiałów narzędzi do produkcji a także zasoby i ustalone cele jakościowe. Wyjściem są wyroby (odlewy) spełniające wymagania określone w warunkach odbioru odlewów oraz zapisy z kontroli procesów i samych odlewów. Wejściem do kolejnych procesów produkcyjnych są wyroby przekazywane po kolejnych fazach produkcyjnych. 60
Końcowym etapem cyklu produkcyjnego są procesy związane z kontrolą ostateczną wyrobów. Procesy te mają na celu spełnienie wymagań klienta poprzez przeprowadzenie wymaganych dla zapewnienia zgodności z warunkami technicznymi odbioru kontroli i badań oraz zabezpieczenie zapisów i dokumentacji badań dla wykazania spełnienia wymagań. Wyjściem z procesu kontroli ostatecznej są wyroby spełniające ustalone w warunkach technicznych odbioru wymagania klienta oraz zapisy potwierdzające zgodność wyrobów a także wystawiane dla klienta atesty, raporty z badań i świadectwa jakości. Procesy monitorowania cyklu technologicznego, pomiarów i analizy danych mają na celu ocenę skuteczności Systemu Zarządzania Jakością, ocenę zadowolenia klientów oraz ocenę zgodności produkowanych wyrobów. Uzyskana wyniki analiz stanowią dane wejściowe do procesu ciągłego doskonalenia procesów i systemu w Odlewni Żeliwa EE SA w Zawierciu. 4. KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WDROŻENIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ Proces technologiczny wytwarzania odlewów, szczególnie w sytuacji wytwarzania kilku gatunków tworzyw odlewniczych, o zróżnicowanej charakterystyce, jest procesem bardzo złożonym i wymagającym dużej dyscypliny w zakresie realizowania założeń technologii. W większości przypadków na poszczególne etapy procesu wykonywania odlewów wywiera wpływ wiele czynników. Ich zsynchronizowanie, powiązanie z kolejnymi etapami, sprecyzowanymi w poszczególnych procedurach, stanowią najistotniejsze trudności w realizacji Systemu Zarządzania Jakości. W przypadku wytwarzania odlewów, od których wymagane są wysokie parametry wytrzymałościowe oraz eksploatacyjne, istotną rolę odgrywa jakość stosowanych materiałów wyjściowych, jakimi w procesie metalurgicznym są materiały wsadowe. Wdrożenie Systemu Zarządzania Jakością pozwoliło na wyeliminowanie dotychczasowej dowolności w zakresie dostaw poszczególnych materiałów. Ścisłe określenie parametrów jakościowych sprowadzanych materiałów, ujęcie ich w wykazie materiałów dopuszczonych do stosowania, umożliwiło przeprowadzenie weryfikacji dotychczasowych dostawców i w oparciu o przeprowadzoną ocenę wyeliminowanie jednostek nie spełniających wymagań oraz sporządzenie listy kwalifikowanych dostawców. Rozwiązanie problemu jakości dostaw było szczególnie ważne w odniesieniu do złomu stalowego, którego dostawy były często przyczyną poważnych problemów technologicznych, wynikających z występowania w złomie składników stopowych, w tym chromu pierwiastka wywierającego bardzo niekorzystny wpływ na proces wyżarzania żeliwa ciągliwego. 61
Wdrożenie rygorystycznego systemu dostaw materiałów wsadowych pozwoliło na uzyskanie dużej stabilności procesu metalurgicznego i obniżenie kosztów dostaw materiałowych. System Zarządzania Jakością w istotnym stopniu wpłynął na proces przygotowania produkcji tak w odniesieniu do żeliwa ciągliwego jak i żeliwa sferoidalnego. Wdrożenie procesu symulacji zalewania, krzepnięcia i stygnięcia odlewów z wykorzystaniem programu MAGMA pozwoliło na uzyskanie bardzo istotnych efektów wdrożeniowych wynikających z: skrócenia cyklu przygotowania technologicznego tzw. nowych uruchomień, optymalizacji rozwiązań technologicznych, optymalizacji wykorzystania powierzchni płyt modelowych, rewizji dotychczasowych opracowań technologicznych w odniesieniu do układów wlewowych i zasilających, co w przypadku żeliwa ciągliwego pozwoliło na wzrost uzysku średnio o 2,5%, istotnego obniżenia braków, spowodowanych nieszczelnością odlewów o około 50%, zawężenia granic składu chemicznego wytwarzanych gatunków żeliwa ciągliwego i sferoidalnego, co wpłynęło na stabilność uzyskiwanych parametrów wytrzymałościowych i strukturalnych, optymalizacji parametrów temperatury zalewania form, co wpłynęło na zmniejszenie ilości braków, spowodowanych niedolewami o około 35%. Rygory zawarte w procedurach systemu zarządzania jakością umożliwiły zdyscyplinowanie przepływu dokumentacji technologicznej co dało efekt w postaci skrócenia czasu wykonania oprzyrządowania technologicznego. W przypadku wytwarzania odlewów z żeliwa sferoidalnego, wdrożono system kontroli czasu rozlewania metalu do form, co wyeliminowało ewentualność zalewania form metalem o zanikającym efekcie sferoidyzacji i modyfikacji. Sterowanie i zarządzania realizacją procesu technologicznego na poszczególnych jego etapach, pozwoliło na zminimalizowanie zapasów magazynowych, a tym samym na oszczędność środków finansowych, jak również zmniejszenie ilości produkcji w toku. System Zarządzania Jakością, jego ciągłe doskonalenie, prowadzanie działań korygujących w przypadku stwierdzanych odstępstw bądź nieprawidłowości wywarły również korzystny wpływ na relacje z klientami, w wyniku zmniejszenia ilości skarg i reklamacji. Istotne zmniejszenie reklamacji w tym również od odbiorców zagranicznych uzyskane w wyniku wdrożenia systemu zarządzania jakością dało efekty ekonomiczne wynikające z ograniczenia wyjazdów reklamacyjnych, dodatkowych badań, czy wreszcie kosztów związanych z wymianą wadliwych odlewów. Do efektów organizacyjnych wynikających z Sytemu Zarządzania Jakością należy zaliczyć usystematyzowanie obiegu dokumentu w skali przedsiębiorstwa, poprawę przepływu informacji, usprawnienie zarządzania poszczególnymi etapami procesu produkcyjnego. 62
Posiadanie sprawnego Systemu Zarządzania Jakością, posiadanie Certyfikatów wpłynęło w znacznym stopniu na konkurencyjność Firmy oraz zaufanie do Firmy klientów tak zagranicznych jak i krajowych. LITERATURA [1]. J. Marcinkowski, R. Krzeszewski: Kontrola produkcji w odlewni. WNT, Warszawa (1963). [2]. K. Lewandowski: Odlewnia Żeliwa EE SA w Zawierciu z okazji Jubileuszu 50-lecia Oddziału Katowickiego STOP. Przegląd Odlewnictwa nr 10-11-2004. [3]. M. Rączka: Planowanie jakości. Zarządzanie jakością T. V. Projektowanie, organizacja i zarządzanie jakością. Politechnika Krakowska Kraków (2000). INITATION EFFECTS OF PRODUCTION QUALITY MANAGEMENT SYSTEM IN ODLEWNIA ŻELIWA EE SA IN ZAWIERCIE SUMMARY In this report will be presented system of production quality management on the particular stages of technological process realization of casts production from different kind of casting materials. There will be discussed economical effects arising from practical realization of guality management system taking into consideration its influence for system changes in material protection cyde, preparation of the production and its control. There will be presented in elaboration short historical sketch of Odlewnia Żeliwa S.A. including assortment evolution of casting materials and manufactured casts as well as origin of elaboration and initiation of production menagement system. Recenzował: prof. Jerzy Mutwil. 63