Projekt okładki i opracowanie graficzne: Joanna Plakiewicz Redaktor prowadzący: Bożena Zasieczna Redaktor techniczny: Sylwia Kusz Korekta: Elżbieta Morawska for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2006, 2009 ISBN 978-83-7495-064-0 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana jako źródło danych i przekazywana w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody właściciela praw. MUZA SA Warszawa 2009
SPIS TREŒCI Przedmowa................................................ 9 Wstęp................................................... 11 Test pamięci I.............................................. 13 I. Co będzie potrzebne w naszej podróży?...................... 17 1. Sprzyjające środowisko do nauki......................... 17 2. Świadomość celu.................................... 18 3. Właściwe nastawienie................................. 19 4. Wyobraźnia........................................ 21 5. Mapy myśli......................................... 24 6. Jak uczyć się na podstawie map myśli...................... 29 7. Muzyka........................................... 34 II. Mity na temat funkcjonowania pamięci...................... 37 III. Twój najlepszy przyjaciel mózg........................... 39 IV. Twój skarb pamięć.................................... 44 V. Co najlepiej pamiętamy i dlaczego.......................... 46 VI. Teorie zapominania..................................... 55 VII. Strategie uczenia się.................................... 57 VIII. Mnemotechniki........................................ 60 IX. Jak zapamiętywać w kolejności ciąg informacji................. 64 1. Zapamiętywanie kolorów............................... 67 2. Zapamiętywanie kształtów.............................. 68 X. Jak zapamiętywać duże ilości informacji w kolejności............. 71 XI. Jak zapamiętać w kolejności informacje, aby móc odtwarzać je na wyrywki....................................... 74 XII. Jak zapamiętywać numery kont i telefonów, daty, terminy i wszystkie informacje wyrażone cyframi i liczbami............... 79 XIII. Zapamiętywanie słówek z języka obcego i słów obcego pochodzenia... 88 XIV. Jak poradzić sobie z błędami ortograficznymi.................. 97 XV. Zapamiętywanie wzorów z matematyki, fizyki, chemii............ 99 XVI. Zapamiętywanie informacji z biologii........................105 XVII. Zapamiętywanie wiadomości z geografii.....................108 XVIII. Sposoby zapamiętywania twarzy, imion i nazwisk..............110 3
XIX. Zapamiętywanie informacji przedstawionych w tabelach........ 116 XX. Zapamiętywanie dowcipów i wierszy...................... 119 XXI. Zapamiętywanie snów................................ 120 XXII. Zapamiętywanie rozkładów kart......................... 122 XXIII. Jak nauczyć się kalendarza na pamięć..................... 125 XXIV. Jak zapamiętywać bez robienia notatek.................... 128 XXV. Kolejne wyzwania................................... 132 1. Muzyka........................................ 132 2. Paleontologia.................................... 133 3. Geologia....................................... 134 4. Astronomia..................................... 135 5. Stopnie czcionek drukarskich........................ 135 6. Cyfry rzymskie................................... 137 7. Wynalazki techniczne.............................. 137 8. Malarstwo...................................... 138 9. Miesiące muzułmańskie............................ 140 10. Medycyna...................................... 141 11. Naj Naj Skrajności............................ 141 XXVI. Jak stosować system powtórek i organizować czas nauki....... 146 XXVII. Jak przypomnieć sobie to, co wyleciało z głowy............ 148 XXVIII. Prawo kontekstu.................................... 150 XXIX. Docieranie do własnych zasobów........................ 151 XXX. Afirmacje......................................... 154 XXXI. Uczenie się i działanie w stanie przepływu................ 156 XXXII. Kreatywne myślenie.................................. 158 XXXIII. Relaks i inne ćwiczenia poprawiające pracę mózgu............ 163 XXXIV. Dieta korzystna dla mózgu............................. 177 XXXV. Sposoby radzenia sobie ze stresem....................... 179 Ludzie z genialną pamięcią................................... 182 Test pamięci II............................................ 184 Zakończenie.............................................. 187 Bibliografia............................................... 189 4
Ucz się szybciej wskazówki MASTER M Myœl o sukcesie A Absorbuj informacje S Szukaj znaczenia T Trenuj pamiêæ E Eksponuj to, co umiesz R Rozmyœlaj o tym, jak siê nauczy³eœ Colin Rose Master it Faster 5
Szanowni Państwo! Z przyjemnością i pełnym przekonaniem polecam książkę Andrzeja Bubrowieckiego. Miałem okazję obserwować Jego pierwsze kroki na drodze kariery trenerskiej i dalszy, niezwykle dynamiczny rozwój. To, co szczególnie charakteryzowało jego rozwój zawodowy i wzbudzało mój szacunek, to niesamowita konsekwencja, pracowitość, zaangażowanie i entuzjazm. W krótkim czasie Andrzej z ucznia stał się mistrzem, którego umiejętności niejednokrotnie mogłem podziwiać. Podczas ponad 6 lat współpracy mogłem obserwować jego uczynność, skromność i pracowitość. Cechy te i ogromna wiedza, jaką posiada, zawsze były doceniane przez innych trenerów, lektorów i personel Akademii, którą mam przyjemność zarządzać. Jego profesjonalizm, obowiązkowość, dyspozycyjność i przyjazne kontakty z uczestnikami szkoleń, procentowały stale rosnącym zainteresowaniem szeroką ofertą treningów przygotowywanych i prowadzonych przez Andrzeja. Z dumą mogę powiedzieć, że osobiście wielokrotnie widząc duże zainteresowanie treningami pamięciowymi, namawiałem Andrzeja do napisania książki. Cieszę się, że mogę ją dzisiaj Państwu polecić i mam nadzieję, że jest to pierwsza pozycja z całej serii. Andrzejowi życzę, by nigdy nie zaprzestał pracy nad sobą, by nigdy nie zboczył ze ścieżki intelektualnej przygody i nadal dostarczał nam wielu wrażeń, radości i inspirujących momentów na prowadzonych treningach. Życząc miłej lektury, trochę przekornie zacytuję Alberta Schweizera: Jest tylko jeden rodzaj ludzi, którym dobra pamięć jest niepotrzebna, są to ludzie szczęśliwi: bo co to jest szczęście? Szczęście to jest dobre zdrowie i kiepska pamięć. Tadeusz Buzarewicz 7
GORĄCE PODZIĘKOWANIA I SŁOWA WDZIĘCZNOŚCI AUTOR SKŁADA: Tadeuszowi Buzarewiczowi, za konsekwentne wspieranie mnie w realizacji tego projektu, za wiele cennych uwag i inspirującą współpracę. Markowi Szurawskiemu za życzliwe wprowadzenie w świat technik mnemonicznych, za sympatię i otwartość, jakie okazywał mi zawsze, udzielając cennych rad i wskazówek. Jagodzie Wąsowskiej i Ryszardowi Gąsierkiewiczowi za możliwość ekscytującej i twórczej współpracy trenerskiej. Koleżankom i Kolegom Trenerom z AKADEMII NAUKI w Warszawie za cenne uwagi, inspirujące sugestie i profesjonalizm w swojej pracy, który motywuje mnie do podejmowania kolejnych wyzwań, a także Lektorkom i Lektorom z Akademii za dzielenie się obserwacjami i refleksjami z prowadzonych kursów językowych. Uczestnikom kursów, seminariów i szkoleń za aktywność i okazywane zainteresowanie tematyką wykorzystywania technik pamięciowych, co utwierdziło mnie w przekonaniu o potrzebie napisania takiej książki. 8
PRZEDMOWA Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy uczestniczyłem w prezentacji technik zapamiętywania, sądziłem, że mam do czynienia co najmniej z magią lub człowiekiem dysponującym możliwościami i umiejętnościami niedostępnymi zwykłemu śmiertelnikowi. Potem ciekawość, będąca naturalnym motorem do podejmowania wielu decyzji, spowodowała silną chęć poznania tajemnic naszego umysłu i jego niezwykłych możliwości. Fascynującym przeżyciem było uczestnictwo w pierwszym szkoleniu dotyczącym nowoczesnych metod uczenia się, gdzie przekonałem się, jak szybko można opanować metody zapamiętywania ogromnych ilości informacji. Nabrałem wtedy pewności, że nie jest to umiejętność przynależna wybrańcom Boga. Jednocześnie zdałem sobie sprawę, że uczenie się nie tylko przychodzi mi szybko i łatwo, ale sprawia wielką przyjemność. To było rzeczywiście niezwykłe odkrycie. Uczenie się może być radosne! Nie musi wiązać się ze stresem, straconym czasem i jakże częstym poczuciem bezsilności. Trzeba tylko znać sposoby, zdobyć odpowiednią wiedzę i przestać wreszcie zakuwać. Pozostała oczywiście odrobina żalu, że też człowiek nie wiedział tego wszystkiego, kiedy się uczył, studiował. A potem były liczne treningi, szkolenia, seminaria, na których już w roli trenera miałem ogromną przyjemność przekazywać tę wiedzę i umiejętności ludziom, którzy nagle odkrywali swoje nowe możliwości i wielokrotnie stawali się pasjonatami zapamiętywania, kreatywnego myślenia i samodoskonalenia. To oni również wielokrotnie pytali mnie o tytuły przyjaznych książek, dzięki którym mogliby samodzielnie rozwijać swoje umiejętności. Jednocześnie sugerowali, czego od takich pozycji oczekują. I to było jednym z najważniejszych powodów, dla których podjąłem się napisania tej książki. W dużej mierze opiera się ona na doświadczeniach wyniesionych przeze mnie z prowadzonych szkoleń oraz opinii ich uczestników. Jest jeszcze drugi niezwykle ważny powód. Książka ta, przeznaczona dla wszystkich ludzi zainteresowanych poprawieniem jakości swojego życia, ma 9
Przedmowa udowodnić, że nauka może być przyjemnością, oraz że każdy może skutecznie posługiwać się pamięcią, bez względu na wiek i dotychczasowe doświadczenia życiowe. Wpisuje się ona w ten sposób w nurt działań mających za zadanie podnieść poziom szeroko rozumianej edukacji w naszym kraju. Wierzę, że spotka się z dużym zainteresowaniem uczniów szkół podstawowych, średnich, a także studentów różnych kierunków. Zainteresowani znajdą w niej setki przykładów zapamiętywania informacji z bardzo różnych dziedzin wiedzy. Przykłady prezentowane w książce zaczerpnąłem z aktualnych programów nauczania. Serdecznie polecam tę publikację nauczycielom. Chciałbym, aby stanowiła praktyczną pomoc przy realizacji programów nauczania i była inspiracją do nowego spojrzenia na zagadnienia związane z efektywną nauką. Na pewno będzie również przydatna do opracowywania nowych, atrakcyjnych sposobów prowadzenia lekcji i innych zajęć dydaktycznych. Dzięki tej książce odkryjesz naturalne wielkie możliwości efektywnego uczenia się. Odkryjesz w sobie moc, która zawsze tkwiła w Twoich pokładach podświadomego umysłu, a być może nigdy nie miałeś możliwości przekonania się o tym. Każdy człowiek rodzi się z wielką motywacją do uczenia się, poszerzania swoich horyzontów myślenia, poznawania nowych rzeczy i samodoskonalenia. Ten niezwykły potencjał tkwi w każdym z nas, także w Tobie! I właśnie przyszedł moment, w którym możesz odkryć go na nowo. Najpierw przejrzyj całą książkę. Pozwól umysłowi zapoznać się z jej strukturą, a potem czytaj ją po kolei, studiując kolejne rozdziały. Jeżeli masz problemy z koncentracją i kontrolą własnych emocji, możesz rozpocząć od rozdziałów XXXIII i XXXV. Najważniejsze jest to, abyś otworzył swój umysł na wszystkie treści, jakie znajdziesz w tym opracowaniu i znalazł czas na systematyczny trening. Chciałbym, aby ta książka towarzyszyła Ci na co dzień. Abyś zawsze znalazł czas i mógł poświęcić na jej czytanie i trening przynajmniej 15 20 minut. Czerwiec 2006 Andrzej Bubrowiecki 10