2013 Sprawozdanie z działalności Geschäftsbericht

2013 Sprawozdanie z działalności Geschäftsbericht Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży des Deutsch-Polnischen Jugendwerks

Spis treści 1. Od wydawcy 4 2. Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM 6 1. Editorial 5 2. Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 7 Inhaltsverzeichnis 3. Priorytety tematyczne działalności PNWM 16 3. Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 17 Wydawca: Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (PNWM) Redakcja: Aleksandra Milewska- -Czachur, Anke Papenbrock Opracowanie graficzne: Giraffe Werbeagentur GmbH, Frankfurt nad Odrą Druk: Poligrafia Janusz Nowak Sp. z.o.o., Wysogotowo Zdjęcia: archiwum zdjęć PNWM, Anne Benz, Gero Breloer, Franz Brück, Paweł Duma, Constanze Flamme, Peter Kompiel, Jan Michalko, Adam Symonowicz, Tobias Tanzyna Copyright: Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży Wszystkie prawa zastrzeżone 3.1 Temat 2013 roku: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży (EZR) 3.2 Inicjowanie i wzmacnianie partnerstw 24 3.3 Edukacja historyczno-obywatelska 26 4. Wspieranie 28 4.1 Statystyki 28 5. Publikacje 34 6. Finanse 36 6.1 Wykorzystanie środków 36 16 3.1 Themenschwerpunkt 2013: Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutsch-polnischen Jugendaustausch (BNE) 3.2 Initiierung und Stärkung von Partnerschaften 25 3.3 Historisch-politische Bildung 27 4. Förderung 29 4.1 Statistiken 29 5. Publikationen 35 6. Finanzen 37 6.1 Mittelverwendung 37 17 Herausgeber: Deutsch-Polnisches Jugendwerk (DPJW) Redaktion: Anke Papenbrock, Aleksandra Milewska-Czachur Graphische Gestaltung: Giraffe Werbeagentur GmbH, Frankfurt (Oder) Druck: Poligrafia Janusz Nowak Sp. z.o.o., Wysogotowo Fotos: Anne Benz, Gero Breloer, Franz Brück, Paweł Duma, Constanze Flamme, Fotoarchiv DPJW, Peter Kompiel, Jan Michalko, Adam Symonowicz, Tobias Tanzyna Copyright: Deutsch-Polnisches Jugendwerk Alle Rechte vorbehalten ISBN: 978-3-941285-14-9 Warszawa / Poczdam, kwiecień 2014 6.2 Pozyskiwanie środków zewnętrznych 36 7. Gremia 38 6.2 Einwerbung neuer Drittmittel 37 7. Gremien 39 ISBN: 978-3-941285-14-9 Potsdam / Warschau, April 2014

4 Od wydawcy Editorial 5 Drodzy Czytelnicy, edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR) jest od 2011 roku jednym z priorytetów tematycznych Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. Wrażliwość na zmiany klimatyczne, sprawiedliwość społeczną czy rozwój gospodarczy łączą młodych ludzi z Polski i Niemiec, żyjących w globalnej wiosce. Dlatego też Polsko-Niemiecka Nagroda Młodzieży, przyznana przez nas w 2013 roku już po raz czwarty, koncentrowała się na tematyce zrównoważonego rozwoju. Także podczas szczytu młodzieży, odbywającego się pod hasłem Projektanci przyszłości, 60 młodych ludzi z Polski, Niemiec, Czech i Ukrainy, reprezentujących finałowe projekty konkursu, zajmowało się wspólnie kwestiami zorientowanego na przyszłość stylu życia. Z myślą o organizatorach projektów opublikowaliśmy ekspertyzę Spotkanie młodzieży z przyszłością, która prezentuje tematy, metody i różne sposoby podejścia do zrównoważonego rozwoju w Polsce i Niemczech. Szczególną okazją, aby podkreślić nasze zaangażowanie w zagadnienia edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, był szczyt klimatyczny ONZ w listopadzie 2013 roku w Warszawie. W trakcie trwania szczytu w stołecznym metrze emitowane były filmy na temat odpowiedzialnego i chroniącego naturalne zasoby stylu życia, które powstały podczas jednego z polsko- -niemieckich spotkań młodzieży. W 2013 roku zbieraliśmy ponadto owoce naszego polsko-niemiecko-ukraińskiego projektu piłkarskiego z okazji Mistrzostw Europy 2012. Najliczniej reprezentowaną grupą zagraniczną naszych programów byli uczestnicy z Ukrainy. Trójstronna giełda kontaktów pomogła narodzić się wielu nowym partnerstwom z ukraińskimi instytucjami. Trójnarodowe szkolenia odbyły się także w obszarze wymiany szkolnej, tym razem z udziałem nauczycieli z Rosji i Izraela. Liebe Leserinnen und Leser, seit 2011 ist Bildung für nachhaltige Entwicklung (BNE) ein Themenschwerpunkt des Deutsch-Polnischen Jugendwerks. Umweltveränderungen, Fragen der sozialen Gerechtigkeit und der wirtschaftlichen Entwicklung werden von Jugendlichen als besonders wichtig wahrgenommen. Das Thema rückt Jugendliche aus Deutschland und Polen enger zusammen im globalen Dorf. Fragen der Nachhaltigkeit standen auch im Mittelpunkt des Deutsch-Polnischen Jugendpreises, den das DPJW 2013 zum vierten Mal vergeben hat. Bei unserem Jugendgipfel Zukunftsgestalter beschäftigten sich insgesamt 60 junge Menschen aus Deutschland, Polen, Tschechien und der Ukraine aus den Reihen unserer Preisträger mit Fragen nachhaltigen Lebens. Für Organisatoren von Jugendbegegnungen veröffentlichten wir die Expertise Jugend begegnet Zukunft, die Themen, Methoden und unterschiedliche Herangehensweisen an nachhaltige Entwicklung in Deutschland und Polen aufzeigt. Der UN-Klimagipfel, der im November 2013 in Warschau tagte, bot eine besondere Gelegenheit, auf unser Engagement für BNE aufmerksam zu machen: Videoclips, die bei einer deutschpolnischen Jugendbegegnung zu verantwortungsvollem und ressourcenschonendem Lebenswandel entstanden waren, liefen während des Klimagipfels in der Warschauer Metro. Den Schwung unseres deutsch-polnisch-ukrainischen Fußballprojekts anlässlich der Europameisterschaft haben wir auch in das Jahr 2013 mitgenommen. Die stärkste ausländische Gruppe unserer Programme waren Teilnehmer/-innen aus der Ukraine. Eine Partnerbörse im Herbst war Geburtshelfer für neue Partnerschaften mit Einrichtungen in der Ukraine. Im schulischen Austausch gab es zudem trilaterale Fortbildungen mit Lehrkräften aus Russland und Israel. 1. Od wydawcy 1. Editorial Nie zapomnieliśmy również o edukacji historyczno-obywatelskiej. Organizatorzy planujący spotkania młodzieży na temat polsko-niemieckiej historii mogli dokształcić się w trakcie naszych seminariów szkoleniowych. Szczegółowe informacje o naszej działalności i projektach w 2013 roku znajdą Państwo na kolejnych stronach. Życzymy przyjemnej lektury! Auch die historisch-politische Bildung ist nicht zu kurz gekommen. Organisatoren, die Jugendbegegnungen zur deutsch-polnischen Geschichte planen, konnten sich bei mehreren Praxisseminaren fortbilden. Einen ausführlichen Überblick über unsere Projekte und Aktivitäten des Jahres 2013 finden Sie auf den folgenden Seiten. Wir wünschen eine angenehme Lektüre.

6 Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 7 2013 Kalendarium 2013 Kalendarium Luty 21 23. 2. Szczecin VIII doroczne spotkanie trenerów PNWM trenerzy PNWM 1 5. 2. Berlin, Werftpfuhl (Brandenburgia) Projektanci przyszłości polsko-niemiecki szczyt młodzieży dla zrównoważonego rozwoju. Wręczenie Polsko- -Niemieckiej Nagrody Młodzieży Spotkajmy się pojutrze finaliści konkursu, podmioty zaangażowane w realizację projektów z zakresu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju Partnerzy: Niemiecka Fundacja Federalna Środowisko (Deutsche Bundesstiftung Umwelt), Stowarzyszenie Kreisau- -Initiative (Kreisau- Initiative e. V.) Marzec 13. 3. Berlin Śniadanie Parlamentarne posłowie Bundestagu Baltic Sea Secretariat for Youth Affairs, Biuro Międzynarodowej Pracy z Młodzieżą IJAB (IJAB Fachstelle fur internationale Jugendarbeit), ConAct Centrum Koordynacji Izraelsko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży (ConAct Koordinierungszentrum Deutsch-Israelischer Jugendaustausch), Młodzież dla Europy Narodowa Agencja Programu EU Młodzież w działaniu (Jugend für Europa Nationalagentur für das EU-Programm Jugend in Aktion), Francusko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (Deutsch-Französisches Jugendwerk), Tandem Centrum Koordynacji Czesko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży (Tandem Koordinierungszentrum Deutsch-Tschechischer Jugendaustausch), Fundacja Rosyjsko-Niemiecka Wymiana Młodzieży (Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch) Kwiecień 1 4. 4. Blossin (Brandenburgia) Finalissimo TriM spotkanie półfinalistów rozgrywek piłkarskich TriM młodzież i organizatorzy biorący udział w projekcie piłkarskim TriM hattrick dla Europy w 2012 roku Partnerzy: Fundacja Renovabis (Renovabis- Stiftung), Fundacja F.C. Flicka Przeciwko Ksenofobii, Rasizmowi i Nietolerancji (F.C. Flick- -Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz) Patronat: Marco Bode 14 17. 4. 2013 Lubeka (Lübeck) Seminarium kontaktowe dla nauczycieli z Polski, Niemiec i Rosji nauczyciele z Polski, Niemiec i Rosji Partnerzy: Fundacja Rosyjsko- -Niemiecka Wymiana Młodzieży (Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch), Niemieckie Towarzystwo Zagraniczne (Deutsche Auslandsgesellschaft) Februar 21. 23. 2. Szczecin (Stettin) 8. Trainerjahrestagung DPJW- Trainer/-innen 1. 5. 2. Werftpfuhl (Brandenburg), Berlin Zukunftsgestalter deutsch-polnischer Jugendgipfel zur nachhaltigen Entwicklung, Verleihung des Deutsch-Polnischen Jugendpreises Treffpunkt Übermorgen Teilnehmer/- innen aus der Finalrunde des Wettbewerbs um den Deutsch-Polnischen Jugendpreis sowie Organisatoren von Projekten im Bereich Bildung für nachhaltige Entwicklung Partner: Kreisau-Initiative e. V., Deutsche Bundesstiftung Umwelt (DBU) März 13. 3. Berlin Parlamentarisches Frühstück Bundestagsabgeordnete Partner: Baltic Sea Secretariat for Youth Affairs, ConAct Koordinierungszentrum für deutsch-israelischen Austausch, Deutsch- Französisches Jugendwerk, IJAB - Fachstelle für Internationale Jugendarbeit der Bundesrepublik Deutschland e.v., Jugend für Europa Nationalagentur für das EU-Programm Jugend in Aktion, Tandem Koordinierungszentrum Deutsch-Tschechischer Jugendaustausch, Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch April 1. 4. 4. Blossin (Brandenburg) TriM-Finalissimo der Begegnungspreis der Halbfinalisten Teilnehmende des Fußballprojektes TriM Hattrick für Europa 2012 Partner: F.C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz, Renovabis-Stiftung Schirmherr: Marco Bode 14. 17. 4. Lübeck Kontaktseminar für Lehrer/-innen aus Deutschland, Polen und Russland Lehrkräfte aus Deutschland, Polen und Russland Partner: Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch Deutsche Auslandsgesellschaft

8 Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 9 2013 Kalendarium 2013 Kalendarium 16 19. 4. Ploski (woj. podlaskie) Spotkanie młodzieży z przyszłością szkolenie dla animatorów wymiany z zakresu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju doświadczeni animatorzy szkolnej i pozaszkolnej wymiany młodzieży z Polski i Niemiec Partner: Niemiecka Fundacja Federalna Środowisko (Deutsche Bundesstiftung Umwelt) 26. 4. Hanower (Hannover) Spotkania Polsko- -Niemieckie animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży, szeroka publiczność Maj 1 5. 5. Hamburg Prezentacja PNWM na Ewangelickich Dniach Kościoła animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży, szeroka publiczność Partnerzy: Francusko- -Niemiecka Współpraca Młodzieży (Deutsch-Französisches Jugendwerk), Tandem Centrum Koordynacji Czesko- -Niemieckiej Wymiany Młodzieży (Tandem Koordinierungszentrum Deutsch-Tschechischer Jugendaustausch), Fundacja Rosyjsko-Niemiecka Wymiana Młodzieży (Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch), ConAct Centrum Koordynacji Izraelsko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży (ConAct Koordinierungszentrum Deutsch-Israelischer Jugendaustausch) 13 15. 5. Trebnitz (Brandenburgia) Polsko-niemieckie forum placówek kształceniowych instytucje edukacyjne biorące udział w polsko- -niemieckich wymianach młodzieży 3 17. 6. 2013 Akcja dzień.de der-tag.pl młodzież, szkoły, instytucje pracujące z młodzieżą, instytucje publiczne, edukacyjne i kultury, społeczności lokalne Partnerzy: Ambasada RP w Berlinie, Instytut Polski w Berlinie, Instytut Polski w Düsseldorfie, Instytut Polski w Lipsku, Konsulat Generalny RP w Hamburgu, Niemiecko- -Polskie Towarzystwo w Hamburgu (Deutsch- -Polnische Gesellschaft Hamburg e. V.) W ramach akcji dzień.de der- -tag.pl, polegajacej na organizowaniu lokalnych wydarzeń promujacych wiedzę o kraju partnera w całej Polsce i Niemczech, w 2013 roku odbyło się prawie 300 projektów. Powodzenie tej corocznej akcji to efekt między innymi dużego zaangażowania organizatorów oraz coraz większej aktywności i współpracy partnerów w regionach. 16. 19. 4. Ploski (Woiwodschaft Podlachien) Jugend begegnet Zukunft Seminarreihe für Multiplikatorinnen und Multiplikatoren zur Bildung für nachhaltige Entwicklung erfahrene Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs Partner: Deutsche Bundesstiftung Umwelt (DBU) 26. 4. Hannover Deutsch-polnische Begegnungen Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs, breite Öffentlichkeit Mai 1. 5. 5. Hamburg Präsentation auf dem Evangelischen Kirchentag Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs, breite Öffentlichkeit Partner: ConAct Koordinierungszentrum Deutsch-Israelischer Jugendaustausch, Deutsch-Französisches Jugendwerk, Tandem Koordinierungszentrum Deutsch-Tschechischer Jugendaustausch, Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch 13. 15. 5. Trebnitz (Brandenburg) Deutsch-polnisches Forum der Bildungsstätten Im deutsch-polnischen Jugendaustausch engagierte Bildungsstätten 3. 17. 6. dzień.de der-tag.pl Jugendgruppenleiter/- innen, Jugendliche, Lehrkräfte, breite Öffentlichkeit, Entscheidungsträger Partner: Botschaft der Republik Polen in Berlin, Polnisches Institut in Berlin, Polnisches Institut in Düsseldorf, Polnisches Institut in Leipzig, Generalkonsulat der Republik Polen in Hamburg, Deutsch-Polnische Gesellschaft Hamburg e. V. Bei der Aktion dzień.de dertag.pl geht es darum, auf regionaler und lokaler Ebene Projekte und Veranstaltungen zu organisieren, die das Kennenlernen des Nachbarlandes zum Ziel haben. 2013 fanden rund 300 dieser Projekte in Deutschland und Polen statt Dass diese jährliche Aktion sich so erfolgreich entwickelt, verdanken wir vor allem dem Engagement der Organisatoren und der stetig besser werdenden Zusammenarbeit mit den Partnern vor Ort.

10 Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 11 2013 Kalendarium 2013 Kalendarium czerwiec 8. 6. Warszawa Święto Saskiej Kępy animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży, szeroka publiczność 12.6. Warszawa 13.6. Poczdam (Potsdam) Przyjęcie letnie PNWM przedstawiciele instytucji partnerskich, animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży 15. 6. Warszawa 17. Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży, szeroka publiczność Partner: Redakcja Niemiecka Polskiego Radia dla Zagranicy 18 21. 9. Konstancin-Jeziorna (koło Warszawy) Seminarium kontaktowe dla polsko-niemiecsierpień 19 21. 8. Hirschluch (Brandenburgia) Spotkanie w ramach projektu modelowego Współpraca placówek kształceniowych i szkół w pozaszkolnej wymianie młodzieży pracownicy placówek kształceniowych aktywnych w wymianie polsko-niemieckiej i współpracujących z nimi szkół kiej wymiany szkolnej nauczyciele z Polski i Niemiec Wrzesień 22 27. 9. Krzyżowa (woj. dolnośląskie) Seminarium kontaktowe dla nowych partnerstw: Polska, Niemcy, Izrael Postawmy na tolerancję! nauczyciele z Polski, Niemiec i Izraela Partnerzy: Izraelska Rada Wymiany Młodzieży, Ambasada Izraela w Warszawie, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, Fundacja F.C. Flicka Przeciwko Ksenofobii, Rasizmowi i Nietolerancji (F.C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz) 29. 9 4. 10. Obory (koło Warszawy) Aklimatyzacja przed szczytem polsko- -niemieckie seminarium młodzieżowe z okazji 19. Szczytu Klimatycznego ONZ młodzież z Polski i Niemiec Partnerzy: zrzeszenie BUNDjugend, Młodzieżowa Sieć Klimatyczna, Fundacja im. Heinricha Bölla w Polsce (Heinrich Böll Stiftung in Polen) Juni 8. 6. Warschau Saska-Kępa-Stadtteilfest Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs, breite Öffentlichkeit 12. 6. Warszawa (Warschau), 13. 6. Potsdam DPJW-Sommerfest Partner des DPJW, Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs 15. 6. Warschau Picknick der Wissenschaften des Polnischen Rundfunks und des Kopernikus- Wissenschaftszentrums Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs, breite Öffentlichkeit Partner: Deutsche Redaktion des Polnischen Auslandsrundfunks August 19. 21. 8. Hirschluch (Brandenburg) Modellprojekt zur Kooperation von Bildungsstätten und Schulen im außerschulischen Jugendaustausch Bildungsstätten im deutsch-polnischen Jugendaustausch und kooperierende Schulen September 18. 21. 9. Konstancin- Jeziorna (bei Warschau) Kontaktseminar für den deutsch-polnischen Schüleraustausch Lehrkräfte aus Polen und Deutschland 22. 27. 9. Krzyżowa (Kreisau, Woiwodschaft Niederschlesien) Kontaktseminar für neue Schulpartnerschaften Israel, Deutschland, Polen Wir setzen auf Toleranz Lehrkräfte aus Deutschland, Polen und Israel Partner: Israelischer Jugendaustauschrat, Israelische Botschaft in Warschau, Zentrum für Bildungsentwicklung (Ośrodek Rozwoju Edukacji), Stiftung Kreisau für Europäische Verständigung (Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego), F.C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz 29. 9. 4. 10. Obory (bei Warschau) Akklimatisierung vor dem Gipfel deutsch-polnisches Jugendseminar zum 19. UN-Klimagipfel Jugendliche aus Deutschland und Polen, breite Öffentlichkeit Partner: BUNDjugend, Heinrich Böll Stiftung in Polen, Jugend-Klima- Netzwerk (Młodzieżowa Sieć Klimatyczna)

12 Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 13 2013 Kalendarium październik 7 8. 10. Berlin Szkoła żyje wymianą (Austausch macht Schule) sympozjum wymiany szkolnej nauczyciele, praktycy i badacze wymiany szkolnej, pracownicy landowych jednostek centralnych, politycy Partnerzy: Urząd ds. Pedagogicznych Wymiany (Pädagogischer Austauschdienst), Francusko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (Deutsch-Französisches Jugendwerk), Tandem Centrum Koordynacji Czesko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży (Tandem Koordinierungszentrum Deutsch- -Tschechischer Jugendaustausch), Fundacja Konferencja Szkoła żyje wymianą jest nową i ważną inicjatywą PNWM i jej partnerów, która umożliwiła poznanie się i dialog pomiędzy wszystkimi środowiskami zaangażowanymi we wspieranie wymiany szkolnej w Niemczech. Wyniki konferencji, w tym wypracowane przez uczestników 10 tez wymiany szkolnej, można prześledzić i skomentować na stronie: www.austausch-macht-schule.org. Rosyjsko-Niemiecka Wymiana Młodzieży (Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch) 7 11. 10. Ploski (woj. podlaskie) Spotkanie młodzieży z przyszłością szkolenie dla animatorów wymiany z zakresu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju doświadczeni animatorzy szkolnej i pozaszkolnej wymiany młodzieży z Polski i Niemiec Partner: Niemiecka Fundacja Federalna Środowisko (Deutsche Bundesstiftung Umwelt) 21. 10. Poznań Hospitacje dla animatorów wymiany młodzieży spotkanie ewaluacyjne pracownicy organizacji partnerskich PNWM, które przyjmowały hospitantów na wymiany młodzieży 21 23. 10. Poznań Konferencja jednostek centralnych PNWM pracownicy jednostek centralnych PNWM 23 27. 10. Szczecin Seminarium Teamwork- -Dreamwork nauczyciele z Polski i Niemiec Listopad 6 9. 11. Krzyżowa (woj. dolnośląskie) Wanda pozna Niemca giełda partnerów dla organizatorów polsko- -niemieckiej wymiany młodzieży nowe podmioty niezwiązane z PNWM, potencjalni organizatorzy wymian, aktywni wnioskodawcy poszukujący nowych partnerstw Partner: Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego Oktober 7. 8. 10. Berlin Austausch macht Schule Fachkonferenz zum Thema Schüleraustausch Im schulischen Austausch aktive Lehrkräfte, Mitarbeiter/-innen der Landeszentralstellen und Politiker/-innen Partner: Deutsch-Französisches Jugendwerk, Pädagogischer Austauschdienst, Tandem Koordinierungszentrum Deutsch- Tschechischer Jugendaustausch, Stiftung Deutsch-Russischer Jugendaustausch Ein neues Projekt von besonderer Bedeutung war das Expertenforum Austausch macht Schule, das das DPJW gemeinsam mit seinen Partnern im internationalen Schulaustausch organisiert hat. Das Forum ermöglichte ein gegenseitiges Kennenlernen sowie den Dialog aller im schulischen Austausch Engagierten. Die Ergebnisse der Konferenz, darunter auch die dort entwickelten Zehn Thesen zum Schüleraustausch, können auf der Internetseite: www.austausch-macht-schule.org diskutiert und weiterentwickelt werden. 7. 11.10. Ploski (Woiwodschaft Podlachien) Jugend begegnet Zukunft Seminarreihe für Multiplikatorinnen und Multiplikatoren zur Bildung für nachhaltige Entwicklung Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs Partner: Deutsche Bundesstiftung Umwelt (DBU) 21. 10. Poznań (Posen) Hospitationen für Multiplikatorinnen und Multiplikatoren im Jugendaustausch Evaluationstreffen Mitarbeiter/- innen von DPJW- Partnerorganisationen, die Hospitantinnen und Hospitanten bei Jugendbegegnungen aufgenommen haben 21. 23. 10. Poznań (Posen) DPJW-Zentralstellenkonferenz Mitarbeiter/-innen der DPJW-Zentralstellen 23. 27. 10. Szczecin (Stettin) Teamwork-Dreamwork Lehrkräfte aus Deutschland und Polen November 6. 9. 11. Krzyżowa (Kreisau, Woiwodschaft Niederschlesien) SpeedDating Partnerbörse im deutsch-polnischen Jugendaustausch Neue Träger ohne bisherigen Kontakt zum DPJW, potenzielle Veranstalter/-innen von Austauschprojekten und aktive Antragssteller/- innen auf der Suche nach neuen Partnern Partner: Stiftung Kreisau für Europäische Verständigung (Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego) 2013 Kalendarium

14 Kalendarium projektów PNWM oraz projektów instytucji partnerskich z udziałem PNWM Kalendarium der DPJW-Projekte und Partnerprogramme mit Beteiligung des Jugendwerks 2013 15 2013 Kalendarium 2013 Kalendarium 14 17. 11. Kraków Seminarium Wymiana bez barier pedagodzy z polskich i niemieckich szkół partnerskich i placówek specjalnych organizujący projekty wymiany Partner: Fundacja F.C. Flicka Przeciwko Ksenofobii, Rasizmowi i Nietolerancji (F. C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz) 20.11.2013 Warszawa Zrównoważony rozwój w Polsce Import z Niemiec? Rola edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju w polsko- -niemieckiej wymianie młodzieży. Dyskusja panelowa podczas 19. Szczytu Klimatycznego ONZ przedstawiciele instytucji współpracujących z PNWM, szeroka publiczność Patroni: Minister Środowiska RP Marcin Korolec, Ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce Rüdiger Freiherr von Fritsch, Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz wiciele ośrodków kształcenia oraz stowarzyszeń i instytucji młodzieżowych zainteresowanych polsko-niemiecko- -ukraińską wymianą młodzieży Partner: Fundacja F.C. Flicka Przeciwko Ksenofobii, Rasizmowi i Nietolerancji (F. C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz) 28. 11. 1. 12. Warszawa Targi Książki Historycznej przedstawiciele instytucji edukacyjnych, nauczyciele, animatorzy polsko-niemieckich spotkań młodzieży, szeroka publiczność 22 25.11. Obory (koło Warszawy) Giełda kontaktów i projektów w polsko- -niemiecko-ukraińskiej wymianie młodzieży przedstagrudzień 10 14. 12. 2013 Oświęcim Seminarium Wizyta w miejscach pamięci drugiej wojny światowej jako wyzwanie i szansa dla projektu wymiany polsko-niemieckiej animatorzy polsko-niemieckiej, pozaszkolnej wymiany młodzieży Partnerzy: Program Młodzież w działaniu, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacjii, Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu 14. 17. 11. Kraków (Krakau) Austausch barrierefrei Pädagoginnen und Pädagogen deutschpolnischer Schulpartnerschaften und Sonderschulen, die mit Schülerinnen und Schülern mit unterschiedlicher Behinderung arbeiten und Austauschprojekte organisieren Partner: F.C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz 20. 11. Warszawa (Warschau) Nachhaltige Entwicklung in Polen aus Deutschland importiert? Die Rolle von Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutsch-polnischen Jugendaustausch Podiumsdiskussion im Rahmen des 19. UN-Klimagipfels DPJW- Partnerinstitutionen, breite Öffentlichkeit, Medienvertreter/-innen Schirmherren: Marcin Korolec (Umweltminister der Republik Polen), Rüdiger Freiherr von Fritsch (Botschafter der Bundesrepublik Deutschland in Polen), Hanna Gronkiewicz- Waltz (Präsidentin der Stadt Warschau) 22. 25. 11. Obory (bei Warschau) Projekt- und Partnerbörse für den deutschpolnisch-ukrainischen Jugendaustausch Bildungsstätten, Jugendverbände uund -einrichtungen, die sich für deutsch-polnisch-ukrainischen Jugendaustausch interessieren Partner: F.C. Flick-Stiftung gegen Fremdenfeindlichkeit, Rassismus und Intoleranz 28. 11. 1. 12. Warschau Geschichtsbuchmesse Vertreter/- innen von Bildungseinrichtungen, Lehrer/-innen, Multiplikatorinnen und Multiplikatoren des deutsch-polnischen Jugendaustauschs, breite Öffentlichkeit Dezember 10. 14. 12. Oświęcim (Auschwitz) Besuche von NS-Gedenkstätten als Herausforderung und Chance für deutsch-polnische Begegnungsprojekte Multiplikatoren des außerschulischen deutsch-polnischen Austausches Partner: EU-Programm Jugend in Aktion, Stiftung für die Entwicklung des Bildungssystems (Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji), Internationale Jugendbegegnungsstätte Auschwitz

16 Priorytety tematyczne działalności PNWM Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 17 Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży od 22 lat przyczynia się do przezwyciężania ograniczeń myślowych, prowincjonalności i nacjonalizmu. Wielu mówi o Europie Wy budujecie Europę. (Manfred Stolpe, były premier Brandenburgii) Das Jugendwerk leistet seit 22 Jahren einen Beitrag dazu, dass Engstirnigkeit, Provinzialität und Nationalismus überwunden werden. Viele reden über Europa, Sie bauen Europa. (Manfred Stolpe, Ministerpräsident des Landes Brandenburg a.d.) 3.1 Temat 2013 roku: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR) w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży Geneza -------------------- Nie ma alternatywy dla zrównoważonego rozwoju. Rozwój nie-zrównoważony nie ma przyszłości i zagraża fundamentom życia ludzkiego, 3. Priorytety tematyczne działalności PNWM czego dowodzą skutki zmian klimatycznych. Polityczne i gospodarcze interesy Polski i Niemiec są rozbieżne w kwestiach zaopatrzenia w energię i ochrony klimatu. Dlatego też PNWM postawiła sobie zadanie zbliżania młodzieży z obu krajów i inicjowania spotkań zajmujących się problematyką zrównoważonego rozwoju. Składa się na nie zarówno merytoryczne przygotowanie spotkań, jak i stworzenie podstaw dla wspólnej edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR). Cele -------------------- W przypadku EZR nie chodzi wyłącznie o przekazanie wiedzy: młodzież powinna nie tylko zdobywać informacje o sytuacji na świecie i warunkach życia, ale też poddawać ją celowym zmianom. W wyniku działań EZR powinna nauczyć się samodzielnie kształtować swoją codzienność i zrównoważoną przyszłość. Żeby osiągnąć ten cel, PNWM postanowiła wesprzeć instytucje zaangażowane w polsko-niemiecką wymianę młodzieży w zdobywaniu koniecznych kompetencji i umiejętności. Wiedza i metody z zakresu EZR miały zostać rozpowszechnione przede wszystkim wśród organizatorów polsko-niemieckich spotkań. Partnerzy -------------------- Od samego początku PNWM starała się stworzyć transgraniczną sieć kontaktów w zakresie EZR i pozyskać partnerów strategicznych z Polski i Niemiec. Organizacja nawiązała bliską współpracę z prof. Gerhardem de Haanem z Instytutu Futur Wolnego Uniwersytetu Berlina (Institut Futur der Freien Universität Berlin) oraz Stowarzyszeniem BUNDjugend. PNWM została również członkiem grupy roboczej Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju w międzynarodowej pracy z młodzieżą zainicjowanej przez Biuro Międzynarodowej Pracy z Młodzieżą IJAB (IJAB Fachstelle für internationale Jugendarbeit). Szczególne znaczenie dla PNWM odgrywa ponadto współpraca z Niemiecką Fundacją Federalną Środowisko (Deutsche Bundesstiftung Umwelt, DBU). Do najważniejszych partnerów po stronie polskiej należy Fundacja Sendzimira. Ponadto utrzymywany jest kontakt z Ośrodkiem Działań Ekologicznych Źródła oraz ze Związkiem Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć. 3.1 Themenschwerpunkt 2013: Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutsch-polnischen Jugendaustausch (BNE) Entstehung -------------------- Nachhaltige Entwicklung ist alternativlos. Nicht-nachhaltige Entwicklungen sind nicht zukunftsfähig und bedrohen die Lebensbasis der Menschheit, wie die Folgen des Klimawandels unter Beweis stellen. Die politischen und wirtschaftlichen Interessen Deutschlands und Polens gehen bei Fragen der Energieversorgung und des Klimaschutzes auseinander. Gerade deshalb hat das DPJW es sich zur Aufgabe gemacht, Jugendliche aus beiden Ländern zusammenzubringen und einen aktiven Austausch zu Fragen der nachhaltigen Entwicklung zu initiieren. Das schließt die inhaltliche Gestaltung von Begegnungen ebenso ein wie den Aufbau einer gemeinsamen Bildung für nachhaltige Entwicklung (BNE). Ziele -------------------- Bei BNE geht es nicht nur um Wissensvermittlung: Die Jugendlichen sollen die Lage der Welt und ihre Lebensumstände nicht nur beschreiben, bedauern und kritisieren, sondern gezielt verändern können. Sie sollen durch BNE befähigt werden, ihren Alltag und eine nachhaltige Zukunft selbst zu gestalten. Damit dies gelingt, hat das DPJW entschieden, Einrichtungen und Institutionen des deutsch-polnischen Jugendaustausches beim Aufbau notwendiger Kompetenzen und Kapazitäten zu unterstützen. Insbesondere unter den Organisatorinnen und Organisatoren deutsch polnischer Jugendbegegnungen sollten Wissen und Methoden zur BNE verbreitet werden. Partner -------------------- Das DPJW bemühte sich von Beginn an, ein grenzüber- 3. Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW schreitendes Kompetenznetzwerk zur BNE aufzubauen und hierfür strategische Partner aus Polen und Deutschland zu gewinnen. Seitdem arbeitet das Jugendwerk eng mit Prof. Gerhard de Haan vom Institut Futur der Freien Universität Berlin sowie der BUNDjugend zusammen und ist im Arbeitskreis Bildung für nachhaltige Entwicklung in der internationalen Jugendarbeit von IJAB Fachstelle für internationale Jugendarbeit aktiv. Einen besonders hohen Stellenwert hat die Zusammenarbeit mit der Deutschen Bundesstiftung Umwelt (DBU). Auf polnischer Seite zählt die Sendzimir-Stiftung (Fundacja Sendzimira) zu den wichtigsten Partnern. Darüber hinaus gibt es Kontakte zum Umweltbildungszentrum Źródła (Ośrodek Działań Ekologicznych Źródła ) und dem Polnischen Grünen Netzwerk (Polska Zielona Sieć). EZR: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju BNE: Bildung für nachhaltige Entwicklung

18 Priorytety tematyczne działalności PNWM Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 19 Projekty i działania PNWM z zakresu EZR -------------------- Lata 2010 2012: Grupa robocza ds. pedagogiki Jesienią 2010 roku grupa robocza PNWM ds. pedagogiki spotkała się w nowym składzie, aby doradzać organizacji przy opracowaniu koncepcji wówczas nowego priorytetu tematycznego jej pracy edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR). Członkowie grupy wypracowali propozycję merytorycznej koncepcji czwartej edycji konkursu o Polsko-Niemiecką Nagrodę Młodzieży Spotkajmy się pojutrze. Ponadto podsumowali pomysły dotyczące szkoleń dla organizatorów wymiany młodzieży oraz internetowego kompendium metod EZR, które następnie znalazły swoje odbicie w projekcie Spotkanie młodzieży z przyszłością. Lata 2011 2012: Szkolenia dla jednostek centralnych i trenerów PNWM Jesienią 2011 roku odbyła się w Warszawie konferencja jednostek centralnych PNWM, na której przeprowadzono całodzienne warsztaty wprowadzające w tematykę EZR. Natomiast w lutym 2012 roku w dwudniowym szkoleniu na temat EZR wzięli udział trenerzy PNWM. Miało ono na celu dostarczenie im tematycznych i metodycznych podstaw do pracy z grupami polsko-niemieckimi. Oba szkolenia koordynowała Europejska Akademia Otzenhausen (Europäische Akademie Otzenhausen). Lata 2011 2013: Polsko-Niemiecka Nagroda Młodzieży Spotkajmy się pojutrze EZR nie cieszyła się dotychczas zbyt dużą popularnością w polsko-niemieckich spotkaniach młodzieży. Z tego powodu PNWM zdecydowała się poświęcić czwartą edycję konkursu o Polsko-Niemiecką Nagrodę Młodzieży tematyce zrównoważonego rozwoju. Do konkursu pod hasłem Spotkajmy się pojutrze organizatorzy projektów dotyczących zrównoważonego rozwoju nadesłali blisko 60 polsko-niemieckich propozycji projektów, z czego 20 najciekawszych zakwalifikowało się do drugiego etapu. Uroczyste wręczenie nagród odbyło się 4 lutego 2013 roku w berlińskim Centrum Kultury Młodzieżowej POMPA (Jugendkulturzentrum PUMPE). Nagrodę główną w kategorii szkolnej wymiany młodzieży otrzymał projekty Wyplatasz wymiatasz (owoc współpracy szkół partnerskich z Nowej Soli i Fürstenwalde), zaś pozaszkolnej Eko-trendsetterzy, w którym uczestniczyła młodzież z Lubelszczyzny i Nadrenii Północnej-Westaflii. Uczestnicy pierwszego projektu poznawali sposoby uprawy wikliny i możliwości zastosowania jej jako źródła energii. Punktem kulminacyjnym ich działań była akcja Zamień folię na wiklinę w lokalnym supermarkecie, podczas której namawiali do zakupów z wiklinowymi koszami zamiast foliowymi reklamówkami. Eko-trendsetterzy postanowili wnieść swój własny wkład w zrównoważony rozwój i sprawić, by ich miejsce zamieszkania stało się bardziej ekologiczne. Badali, czy w sklepach dostępne są produkty regionalne i ze Sprawiedliwego Handlu. Młodzież ze Świdnika skierowała petycję do miejscowych supermarketów o wprowadzenie tych ostatnich do sprzedaży. Nagrody statuetki i czeki na kwotę 2000 euro wręczyli zwycięzcom Maciej Jakubowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Edu- BNE-Projekte und Aktivitäten des DPJW -------------------- 2010 2012: Arbeitsgruppe Pädagogik des DPJW Im Herbst 2010 traf sich die DPJW-Arbeitsgruppe Pädagogik in neuer Zusammensetzung, um das Jugendwerk beim Aufbau seines damals neuen BNE-Schwerpunktes zu beraten. Die AG-Mitglieder erarbeiteten einen Konzeptvorschlag zur inhaltlichen Gestaltung des vierten Deutsch-Polnischen Jugendpreises Treffpunkt übermorgen. Überlegungen der Arbeitsgruppe zu entsprechenden Fortbildungen für Organisatorinnen und Organisatoren von Jugendbegegnungen sowie einer Online- Methodensammlung zur BNE mündeten später im Projekt Jugend begegnet Zukunft. 2011 2012: Schulungen für DPJW-Zentralstellen und Trainer/-innen Während der Zentralstellenkonferenz des DPJW im Herbst 2011 in Warschau bot das Jugendwerk einen ganztägigen Workshop zur Einführung in die BNE an. Im Februar 2012 nahmen die Trainer/-innen des DPJW an einer zweitägigen Schulung zur BNE teil, um einen thematischen und methodischen Einstieg zu erhalten. Beide Fortbildungen wurden von der Europäischen Akademie Otzenhausen koordiniert. 2011 2013: Deutsch-Polnischer Jugendpreis Treffpunkt übermorgen BNE war bislang im deutsch polnischen Jugendaustausch wenig verbreitet. Aus diesem Grund hat das Jugendwerk den vierten Deutsch Polnischen Jugendpreis der nachhaltigen Entwicklung gewidmet. Für den Wettbewerb Treffpunkt übermorgen reichten rund 60 deutsch-polnische Projekte ihre Ideen für BNE-Vorhaben ein. Die 20 interessantesten Projekte wurden für die zweite Etappe des Förderwettbewerbs ausgewählt. Die feierliche Preisverleihung fand am 4. Februar 2013 im Berliner Jugendkulturzentrum PUMPE statt. Der Hauptpreis in der Kategorie schulischer Austausch ging an das Projekt Flechten ist cool, eine Kooperation zwischen Partnerschulen aus Fürstenwalde und Nowa Sól. In der Kategorie für außerschulische Einrichtungen gewannen die Öko-Trendsetters, ein Projekt mit Jugendlichen aus Nordrhein-Westfalen und der Woiwodschaft Lublin. Den Öko-Trendsetters ging es darum, einen individuellen Beitrag zur nachhaltigen Entwicklung zu leisten und die eigenen Wohnorte ökologischer zu gestalten. Sie untersuchten das Warenangebot in den örtlichen Geschäften, ob regionale und fair gehandelte Waren darunter waren und richteten sich mit einer Petition an die örtlichen Supermärkte in Świdnik, Erzeugnisse aus fairem Handel in ihr Sortiment aufzunehmen. Die Schülerinnen und Schüler aus dem Projekt Flechten ist cool lernten die Anbaumethoden und Verwendungsmöglichkeiten von Weide als Energiepflanze kennen. Ein Höhepunkt des Projekts war eine Aktion im lokalen Supermarkt unter dem Motto Tausche Plastik gegen Weide!, bei der die Schüler/-innen für den Einkauf mit Körben statt mit Plastiktüten warben. Staatssekretär Lutz Stroppe vom Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend sowie Maciej Jakubowski, Unterstaatssekretär im polnischen Ministerium für Nationale EZR: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju BNE: Bildung für nachhaltige Entwicklung

20 Priorytety tematyczne działalności PNWM Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 21 kacji Narodowej i Lutz Stroppe, sekretarz stanu w Federalnym Ministerstwie ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży. Lata 2012-2015: Spotkanie młodzieży z przyszłością Capacity building z zakresu EZR Poprzez zakrojone na szeroką skalę przedsięwzięcie Spotkanie młodzieży z przyszłością PNWM chce rozpropagować EZR w ramach polsko-niemieckich spotkań młodzieży. Projekt jest zaplanowany do 2015 roku i dotowany przez Niemiecką Fundację Federalną Środowisko (Deutsche Bundesstiftung Umwelt, DBU) kwotą w wysokości 100 000 euro. Szczególnie satysfakcjonujące jest wyróżnienie Spotkania młodzieży z przyszłością jako projektu Dekady ONZ Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju 2005-2014, które uroczyście przyznano PNWM w Dreźnie w listopadzie 2012 roku. Ekspertyza i zalecenia praktyczne Aby zaadaptować EZR do potrzeb wymiany polsko-niemieckiej, PNWM zainicjowała przygotowanie ekspertyzy naukowej mającej na celu wykazanie efektu synergii pomiędzy międzynarodową pracą z młodzieżą i EZR. Uzupełnieniem ekspertyzy są wynikające z niej zalecenia dla animatorów wymiany. Obie publikacje: Spotkanie młodzieży z przyszłością edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży oraz Wskazówki z zakresu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży ukazały się w listopadzie 2013 roku. Seminaria z zakresu EZR dla animatorów wymiany młodzieży PNWM przygotowała cykl szkoleń dla organizatorów polsko- -niemieckich spotkań młodzieży. Uczestnicy zajmujący się zarówno szkolną, jak i pozaszkolną wymianą młodzieży, mają szansę zdobyć tu w równej mierze kompetencje merytoryczne i metodyczne. Przyswajają sobie podstawy EZR, poznają szerokie spektrum tejże tematyki oraz zostają wprowadzeni w koncepcję nauczania i działania w tym zakresie. W programie znajdują się metody aktywizujące i symulacje. Poza tym uczestnicy rozwijają swoje kompetencje zarządzania projektem i tworzą koncepcje własnych spotkań młodzieży, które po zakończeniu szkolenia realizują w praktyce. Pierwszy cykl szkoleń odbył się na przełomie lat 2012/2013, drugi 2013/2014. Projektanci przyszłości szczyt młodzieży dla zrównoważonego rozwoju W dniach od 1 do 5 lutego 2013 roku w Domu Spotkań Młodzieży im. Kurta Löwensteina (Jugendbildungsstätte Kurt Löwenstein) w Werftpfuhl koło Berlina spotkało się prawie 60 młodych ludzi z Polski, Niemiec i Czech. W programie znalazła się przede wszystkim wymiana doświadczeń oraz nauka nowych umiejętności motywujących do partycypacji i zaangażowania: retoryki, prezentacji, Web 2.0 i zarządzania projektem. Na warsztatach uczestnicy dyskutowali o problematyce zrównoważonego rozwoju: międzynarodowej solidarności i sprawiedliwości, zmianach klimatycznych, mobilności, zrównoważonym mieście i odżywianiu. Ponadto uczestniczyli w warsztatach kreatywnych: teatralnych, nadrukowywania Bildung (Ministerstwo Edukacji Narodowej), überreichten den Gewinnern die Siegertrophäen zusammen mit einem Scheck über 2.000 Euro. 2012 2015: Jugend begegnet Zukunft Capacity building zur BNE Mit dem breit angelegten Vorhaben Jugend begegnet Zukunft fördert das DPJW die BNE bei deutsch-polnischen Jugendbegegnungen. Das noch bis Anfang 2015 laufende Projekt wird finanziell von der Deutschen Bundesstiftung Umwelt (DBU) mit fast 100.000 Euro unterstützt. Besonders erfreulich ist die Auszeichnung als Projekt der UN-Dekade der Bildung für nachhaltige Entwicklung, die im November 2012 in Dresden feierlich verliehen wurde. Expertise und Handlungsempfehlungen Um BNE für den deutsch-polnischen Jugendaustausch angemessen aufzubereiten und zu adaptieren, holte das DPJW eine wissenschaftliche Expertise ein, die aufzeigt, welche Synergien zwischen internationaler Jugendarbeit und BNE möglich sind. In einem zweiten Schritt wurden daraus Handlungsempfehlungen abgeleitet. Die beiden Publikationen Jugend begegnet Zukunft Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutschpolnischen Jugendaustausch und Handlungsempfehlungen zur Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutsch-polnischen Jugendaustausch erschienen im November 2013. Seminare zur BNE für Multiplikatorinnen und Multiplikatoren Das DPJW entwickelte eine Fortbildungsreihe für Organisatorinnen und Organisatoren deutsch polnischer Jugendbegegnungen. Die Teilnehmenden aus dem schulischen und außerschulischen Jugendaustausch erwerben gleichermaßen inhaltliche und methodische Kompetenzen: Sie eignen sich Grundlagen der BNE an, lernen ihr vielfältiges Themenspektrum kennen und erhalten eine Einführung in das Lernund Handlungskonzept. Es stehen partizipative Methoden und Simulationen auf dem Programm. Zudem stärken die Teilnehmer/-innen ihre Kompetenzen im Projektmanagement und entwickeln ihre eigenen Jugendbegegnungen, die sie anschließend in die Praxis umsetzen. Die erste Seminarreihe fand im Herbst 2012 und Frühjahr 2013 statt, die zweite im Herbst 2013 und Frühjahr 2014. Zukunftsgestalter Ein Jugendgipfel zur nachhaltigen Entwicklung Vom 1. bis 5. Februar 2013 kamen in der Jugendbildungsstätte Kurt Löwenstein in Werftpfuhl bei Berlin fast 60 Jugendliche aus Deutschland, Polen, Tschechien und der Ukraine zusammen. Im Mittelpunkt des Programms standen der Erfahrungsaustausch und das Erlernen neuer Fähigkeiten, die helfen, sich einzubringen und sich zu engagieren: Rhetorik, Präsentation, Web 2.0 und Projektmanagement. In Workshops wurden Inhalte nachhaltiger Entwicklung wie internationale Solidarität und Gerechtigkeit, Klimawandel, Mobilität, nachhaltige Stadt und Ernährung diskutiert. Außerdem gab es Kreativworkshops mit Theater, T-Shirt-Druck und Kurzfilmproduktion. Der Jugendgipfel wurde in Zusammenarbeit mit der Kreisau-Initiative organisiert. EZR: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju BNE: Bildung für nachhaltige Entwicklung

22 Priorytety tematyczne działalności PNWM Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 23 t-shirtów i filmowych. Projekt został zrealizowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Kreisau-Initiative (Kreisau-Initiative e. V.) z Berlina. Numer specjalny biuletynu INFO na temat EZR Jesienią 2013 roku ukazało się wydanie specjalne biuletynu INFO poświęcone EZR. Na 24 stronach czytelnicy znajdą praktyczne wskazówki dotyczące tematyki EZR w polsko-niemieckich spotkaniach młodzieży oraz wywiady z osobami zaangażowanymi w tę problematykę z Polski i Niemiec. Ponadto mogą zapoznać się z opisami już zrealizowanych projektów z zakresu EZR, a także programem szkoleniowym PNWM oraz skorzystać ze zbioru adresów stron internetowych związanych z tematyką zrównoważonego rozwoju. Seminaria szkoleniowe na temat EZR -------------------- We współpracy z Ewangelicką Akademią w Loccum koło Hanoweru (Evangelische Akademie Loccum) PNWM zorganizowana w marcu 2012 roku seminarium Zrównoważony rozwój w wymianie. Szkolenie skierowano do organizatorów polsko-niemieckich spotkań młodzieży. Uczestnicy opracowywali możliwości praktycznego zastosowania tematyki zrównoważonego rozwoju w polsko-niemieckiej pracy z młodzieżą. Natomiast w listopadzie 2012 roku we Wrocławiu PNWM wraz z Polską Akcją Humanitarną zorganizowała seminarium metodyczne dla nauczycieli pod hasłem Rozważnie o rozwoju. Podczas gier symulacyjnych uczestnicy wypróbowywali wspólnie metody edukacji globalnej nadające się do wykorzystania w trakcie szkolnych projektów wymiany. Zajmowali się również problemami globalnymi, takimi jak dostęp do żywności, oraz odkrywali Wrocław, szukając w nim elementów zrównoważonego rozwoju. Wydarzenia z okazji 19. Szczytu Klimatycznego ONZ w Warszawie Na początku października 2013 roku w ramach przygotowań do 19. Szczytu Klimatycznego ONZ w Warszawie PNWM zorganizowała seminarium dla młodzieży. Miało ono na celu zmotywowanie młodych ludzi do zaangażowania się w kwestie zrównoważonego rozwoju i uwrażliwienie ich na kwestię ochrony klimatu. Znany polski choreograf i tancerz Michał Piróg przeprowadził z młodzieżą warsztat filmowy. Celem powstałych w jego efekcie wideoklipów było uświadomienie opinii publicznej, jaki wpływ na środowisko ma nasz codzienny tryb życia. Spoty zostały zaprezentowane publicznie podczas listopadowego szczytu w warszawskim metrze. Seminarium zostało zrealizowane we współpracy z niemieckim zrzeszeniem BUNDjugend, Młodzieżową Siecią Klimatyczną oraz Fundacją im. Heinricha Bölla w Polsce (Heinrich Böll Stiftung). W listopadzie 2013 roku, jako oficjalną imprezę towarzyszącą Szczytowi Klimatycznemu, PNWM zorganizowała w Pałacu Kultury i Nauki dyskusję na temat zrównoważonego rozwoju połączoną z prezentacją publikacji Spotkanie młodzieży z przyszłością edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży. Zaproszeni do rozmowy eksperci wskazali zarówno na różny, jak i wspólny potencjał Polski i Niemiec w kontekście zrównoważonego roz- Sonderausgabe der DPJW-Zeitschrift INFO zum Thema BNE Im Herbst 2013 erschien ein Sonderheft des DPJW-Magazins INFO. Auf 24 Seiten finden die Leser/-innen praktische Hinweise, wie sich BNE-Projekte im Rahmen deutsch-polnischer Jugendbegegnungen umsetzen lassen und erfahren etwas über wichtige Akteure der BNE in Polen und Deutschland. Außerdem finden sich kurze Projektbeschreibungen von deutschpolnischen BNE-Projekten in dem Heft. Es gibt eine Übersicht über die Fortbildungen des Jugendwerks sowie eine Linkliste zu hilfreichen Internetportalen zum Thema. Fortbildungsveranstaltungen zur BNE -------------------- In Kooperation mit der Evangelischen Akademie in Loccum bei Hannover wurde im März 2012 das Seminar Nachhaltige Entwicklung im Austausch für Organisatorinnen und Organisatoren deutsch-polnischer Jugendbegegnungen angeboten. Die Teilnehmenden erarbeiteten, wie das Thema nachhaltige Entwicklung für die deutsch-polnische Jugendarbeit nutzbar gemacht werden kann. Unter dem Titel Entwicklung durchdenken organisierte das DPJW im November 2012 in Breslau (Wrocław) zusammen mit der Polnischen Humanitären Organisation (Polska Akcja Humanitarna) ein Praxisseminar für Lehrer/-innen. Anhand von Simulationsspielen probierten sie gemeinsam Methoden für schulische Austauschprojekte zum globalen Lernen aus und beschäftigten sich mit Fragestellungen wie Zugang zu Nahrungsmitteln und erkundeten die Stadt auf der Suche nach Elementen nachhaltiger Entwicklung. Veranstaltungen anlässlich des 19. UN-Klimagipfels in Warschau Anfang Oktober 2013 organisierte das DPJW in Vorbereitung auf den UN-Klimagipfel in Warschau ein Seminar für Jugendliche, um sie für ein aktives Engagement im Bereich nachhaltige Entwicklung zu motivieren und öffentlich auf das Thema Klimaschutz aufmerksam zu machen. Der in Polen bekannte Choreograph und Tänzer Michał Piróg arbeitete mit den Jugendlichen im Rahmen eines Filmworkshops zusammen. Das Ergebnis waren Videoclips, die einer breiten Öffentlichkeit den Einfluss der eigenen Lebensweise auf die Umwelt bewusst machen sollen. Die Clips liefen während des UN-Klimagipfels in der Warschauer Metro. Das Seminar wurde in Kooperation mit der deutschen BUNDjugend, dem polnischen Jugend-Klima- Netzwerk (Młodzieżowa Sieć Klimatyczna) und der Heinrich Böll Stiftung in Polen durchgeführt. Im November 2013 lud das DPJW im Rahmen des UN-Klimagipfels zu einer Podiumsdiskussion zum Thema BNE in den Warschauer Kulturpalast ein. Während der Veranstaltung stellte das Jugendwerk zugleich seine neue Publikation Jugend begegnet Zukunft Bildung für nachhaltige Entwicklung im deutsch-polnischen Jugendaustausch vor. Das Expertenpodium zeigte die Potenziale Deutschlands und Polens auf und erörterte die tragende Rolle deutsch-polnischer Jugendbegegnungen in diesem Zusammenhang. Sowohl das Seminar für Jugendliche als auch die Podiumsveranstaltung fanden unter der Schirmherrschaft des polnischen Umweltministers Marcin Korolec, des Botschafters der Bundesrepublik Deutschland in EZR: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju BNE: Bildung für nachhaltige Entwicklung

24 Priorytety tematyczne działalności PNWM Themenschwerpunkte in der Arbeit des DPJW 25 woju i podkreślili rolę polsko-niemieckich spotkań młodzieży w tym zakresie. Oba wydarzenia objęli patronatem minister środowiska RP Marcin Korolec, ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce Rüdiger Freiherr von Fritsch oraz prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz. Wnioski Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju zyskała mocną pozycję w działaniach PNWM w ostatnich latach. Organizacja stworzyła sieć kontaktów w tym zakresie w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży i systematycznie ją rozbudowywała. Dzięki projektowi Spotkanie młodzieży z przyszłością EZR stała się znakiem rozpoznawczym PNWM. Publikacje, szkolenia dla animatorów wymiany oraz planowany na 2014 rok elektroniczny zbiór wskazówek z zakresu EZR dla organizatorów spotkań młodzieży mają długoterminowo zakotwiczyć EZR w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży i stworzyć jej trwałe podstawy w Polsce i Niemczech. Wspieranie EZR stawia PNWM na pionierskiej pozycji w zakresie międzynarodowej wymiany młodzieży. 3.2 Inicjowanie i wzmacnianie partnerstw Pomoc w nawiązywaniu współpracy zainteresowanym podmiotom z Polski i Niemiec nadal stanowi jeden z głównych obszarów działalności referatów wspierania PNWM. Obok wirtualnej giełdy kontaktów na stronie internetowej, każdego roku w obu krajach PNWM organizuje liczne seminaria kontaktowe i giełdy partnerów, a także spotkania informacyjne w różnych regionach Polski i Niemiec. Rok 2013 pozwolił podsumować wyniki czterech seminariów kontaktowych dla nauczycieli zrealizowanych w latach 2011 2012. W ich efekcie doszło do realizacji 28 nowych projektów wymiany uczniów, co oznacza, że po każdym seminarium zostało nawiązanych średnio siedem nowych partnerstw. Ponieważ w seminarium kontaktowym uczestniczyło każdorazowo po około 12 nauczycieli z każdego kraju, z czego po siedmioro z obu stron podjęło współpracę, organizując pierwszy projekt wymiany, można przyjąć, że skuteczność tego rodzaju seminariów kontaktowych PNWM sięga 60%. Ważne znaczenie w procesie inicjowania nowych partnerstw PNWM przypisuje wzmocnieniu współpracy trójstronnej. Dlatego też w 2013 roku odbyły się ponownie seminaria dla szkół partnerskich Z dwóch zrób trzy! w Krzyżowej z udziałem nauczycieli z Ukrainy oraz Trzech mocnych partnerów w Lubece z uczestnikami z Rosji. Ponadto po raz pierwszy miało miejsce seminarium zrealizowane w Krzyżowej wspólnie z nauczycielami z Izraela pod hasłem Postawmy na tolerancję!. Instytucje kształcenia pozaszkolnego PNWM zaprosiła na polsko- -niemiecko-ukraińską giełdę partnerów i projektów w Oborach koło Warszawy. Podczas spotkania powstało 13 pomysłów na projekty, z czego dziewięć było projektami polsko-niemiecko- -ukraińskimi. W giełdzie udział wzięli między innymi zainteresowani ze środkowowschodniej części Ukrainy regionu pozostającego do tej pory poza spektrum wspierania PNWM. Polen, Rüdiger Freiherr von Fritsch sowie der Präsidentin der Stadt Warschau, Hanna Gronkiewicz-Waltz, statt. Fazit Bildung für nachhaltige Entwicklung hat in den vergangenen Jahren eine große Rolle in der Arbeit des DPJW eingenommen. Es ist gelungen, ein Netzwerk zur BNE im deutsch-polnischen Jugendaustausch zu schaffen und dieses kontinuierlich auszubauen. Durch das Projekt Jugend begegnet Zukunft konnte BNE als sichtbare Marke des DPJW etabliert werden. Insbesondere die Ausbildung von Multiplikatorinnen und Multiplikatoren sowie das für 2014 geplante Angebot von Online- Arbeitshilfen sind darauf angelegt, BNE langfristig als festen Bestandteil im deutsch-polnischen Jugendaustausch zu verankern und eine breite Basis für nachhaltige Entwicklung in Deutschland und Polen zu schaffen. In der internationalen Jugendarbeit kommt dem DPJW bei der Förderung der BNE eine Vorreiterrolle zu. 3.2 Initiierung und Stärkung von Partnerschaften Die Unterstützung deutscher und polnischer Schulen und Organisationen beim Knüpfen neuer Partnerschaften ist einer der wichtigsten Aufgabenbereiche der beiden Förderreferate des DPJW. Neben der online-projektpartnerbörse werden jedes Jahr in beiden Ländern mehrere Kontaktseminare und Partnerbörsen angeboten. Hinzu kommen Informationsveranstaltungen in verschiedenen Regionen in Deutschland und Polen. 2013 konnte das Jugendwerk zugleich die Ergebnisse der vier Kontaktseminare für Lehrer/-innen aus den Jahren 2011 und 2012 vermelden: Es fanden 28 neue Schulaustauschprojekte statt, d. h. nach jedem Seminar wurden durchschnittlich sieben neue Partnerschaften geknüpft. Wenn von jeweils ca. zwölf Lehrkräften aus jedem Land sieben deutsche sowie sieben polnische Seminarteilnehmer/-innen eine Zusammenarbeit aufnahmen und eine erste gemeinsame Begegnung organisierten, bedeutet das eine Wirksamkeit der DPJW-Kontaktseminare von fast 60 Prozent. Der Stärkung der trilateralen Zusammenarbeit kommt innerhalb dieses Aufgabenfeldes eine wichtige Bedeutung zu. Für Schulen bot das Jugendwerk 2013 wiederholt die Seminare Aus zwei mach drei! in Kreisau mit Lehrkräften aus der Ukraine und Drei starke Partner in Lübeck mit Lehrerinnen und Lehrern aus Russland an. Erstmalig fand in Kreisau außerdem das Seminar Wir setzen auf Toleranz! statt, das gemeinsam mit Interessierten an Schulaustausch zwischen Deutschland, Polen und Israel durchgeführt wurde. Einrichtungen der außerschulischen Bildung und Jugendarbeit lud das Jugendwerk zu einer deutsch-polnisch-ukrainischen Projekt- und Partnerbörse nach Obory bei Warschau ein. Beim Treffen entstanden 13 Projektideen, davon neun deutsch-polnisch-ukrainische. An der Partnerbörse nahmen auch Interessierte aus dem zentralöstlichen Teil der Ukraine teil Regionen, die bislang kaum im Spektrum der DPJW-Förderung vertreten waren. EZR: Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju BNE: Bildung für nachhaltige Entwicklung