Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie Gdańsk W wykonywane metodą odwiertów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 metrów Inwestor: Talisman Energy Polska Sp. z o. o. ul. Emilii Plater 53 00 113 Warszawa Zespół autorski:... Wojciech Ścisłowicz Zatwierdził:... Krzysztof Dziubek Bartosz Bogacz Krzysztof Dziubek Sławomir Góra Łukasz Rychlewski Rafał Szwedo Maria Urbańczyk Współpraca: Waldemar Wiatrak Barbara Wigier L. egzemplarzy Odbiorca Adres Data 3 egz. (w. papierowa) 3 egz. (w. elektroniczna CD) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku 80 748 Gdańsk ul. Chmielna 54/57 Styczeń 2013r.
SPIS TREŚCI: WPROWADZENIE...10 1. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA...17 1.1 Charakterystyka przedsięwzięcia...17 1.1.1. Opis przedsięwzięcia...17 1.1.1.1. Przetwarzanie, reinterpretacja i analiza danych...20 1.1.1.2. Badania sejsmiczne...21 1.1.1.3. Prace wiertnicze...22 1.1.1.4. Zabiegi intensyfikacji (szczelinowanie hydrauliczne)...23 1.1.1.5. Testy złożowe...24 1.1.1.6. Kontrola i nadzór...25 1.1.2. Opis projektowanego zagospodarowania terenu...26 1.1.2.1. Roboty wiertnicze...26 1.1.2.2. Szczelinowanie hydrauliczne...28 1.1.2.3. Testy produkcyjne...29 1.1.2.4. Badania sejsmiczne...30 1.1.3. Lokalizacja oraz charakterystyka terenu inwestycyjnego...30 1.1.4. Bilans projektowanych powierzchni...55 1.1.5. Warunki wykorzystania terenu na etapie realizacji i eksploatacji/funkcjonowania...57 1.1.5.1. Etap realizacji...59 1.1.5.2. Etap funkcjonowania inwestycji...61 1.1.5.3. Badania sejsmiczne...61 1.2. Technologia główne cechy charakterystyczne...62 1.2.1. Prace wiertnicze...62 1.2.2. Zabiegi intensyfikacji (szczelinowanie hydrauliczne)...77 1.2.3. Testy złożowe...101 1.2.4. Badania sejsmiczne...102 1.3. Przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania przedsięwzięcia...110 1.3.1 Substancje...110 1.3.1.1 Zanieczyszczenia powietrza...110 1.3.1.2 Odpady i ścieki...111 1.3.2 Energie...112 1
1.3.2.1 Hałas...112 1.4 Przewidywane zapotrzebowanie na wodę, surowce, materiały, paliwa oraz energie...112 1.4.1 Woda...113 1.4.2 Piasek (propant)...113 1.4.3 Substancje chemiczne...114 1.4.4 Paliwa...114 1.4.5 Energia elektryczna...115 2. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ODDZIAŁYWANIEM PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO...116 2.1. Położenie fizyczno geograficzne oraz administracyjne...116 2.2. Geologia, powierzchnia ziemi i warunki gruntowo wodne...118 2.2.1 Zarys budowy geologicznej...118 2.2.2 Wody powierzchniowe...123 2.2.3 Warunki hydrogeologiczne oraz wody podziemne...130 2.2.4 Jednolite części wód...133 2.2.5 Zaopatrzenie w wodę... 141 2.2.6 Podsumowanie...148 2.3. Klimat i jakość powietrza...151 2.3.1. Charakterystyka warunków klimatycznych...151 2.3.2. Ocena warunków aerosanitarnych...153 2.4. Klimat akustyczny...155 2.5 Przyroda ożywiona (flora, fauna)...155 2.6 Krajobraz...159 2.7 Elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody występujące na obszarze koncesyjnym Gdańsk W...161 2.7.1 Parki narodowe [ PN ]...161 2.7.2 Rezerwaty przyrody [ RP ]...161 2.7.3 Parki krajobrazowe [ PK ]...164 2.7.4 Obszary chronionego krajobrazu [ OChK ]...168 2.7.5 Obszary Natura 2000 [ N2K ]...171 2.7.5.1 Specjalne obszary ochrony [ SOO ]...171 2.7.5.2 Obszary specjalnej ochrony [ OSO ]...178 2.7.5.3 Obszary o znaczeniu dla wspólnoty [ OZW ]...180 2
2.7.6 Pomniki przyrody [ PP ]...181 2.7.7 Stanowiska dokumentacyjne...185 2.7.8 Użytki ekologiczne...185 2.7.9 Zespoły przyrodniczo krajobrazowe...187 2.8 Elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody występujące w sąsiedztwie obszaru koncesyjnego Gdańsk W...189 2.8.1 Parki narodowe [ PN ]...189 2.8.2 Rezerwaty przyrody [ RP ]...190 2.8.3 Parki krajobrazowe [ PK ]...190 2.8.4 Obszary chronionego krajobrazu [ OChK ]...190 2.8.5 Obszary Natura 2000 [ N2K ]...191 2.8.5.1 Specjalne obszary ochrony [ SOO ]...191 2.8.5.2 Obszary specjalnej ochrony [ OSO ]...195 2.8.6 Pomniki przyrody [ PP ]...195 2.8.7 Stanowiska dokumentacyjne...198 2.8.8 Użytki ekologiczne...198 2.8.9 Zespoły przyrodniczo krajobrazowe...199 2.8.10 Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów...199 2.8.10.1 Szata roślinna...199 2.8.10.2 Mchy i porosty...200 2.8.10.3 Grzyby...200 2.8.10.4 Fauna...201 2.9 Obszary cenne przyrodniczo w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W oraz w jego pobliżu...201 2.10 Zabytki i stanowiska w obrębie koncesyjnym Gdańsk W oraz w jego pobliżu...203 4. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA...206 4.1. Wariant proponowany przez Inwestora...212 4.2. Racjonalny wariant alternatywny (Wariant II)...213 4.3. Wariant najkorzystniejszy dla środowiska...213 5. OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIEŻ WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ, A TAKŻE MOŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO...214 3
5.1 Wariant proponowany przez Inwestora oraz racjonalny wariant alternatywny...214 5.2 Wystąpienie poważnej awarii...214 5.3 Transgraniczne oddziaływanie na środowisko...219 6. OPIS SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA W SYTUACJI NIEPODEJMOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA...220 7. UZASADNIENIE WARIANTU PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO...225 7.1 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych...225 7.1.1 Etap realizacji...225 7.1.2 Etap funkcjonowania/eksploatacji...226 7.1.3 Etap likwidacji...226 7.1.4 Etap prac sejsmicznych...227 7.1.5 Ruchy masowe...227 7.2 Odpady...227 7.2.1 Etap realizacji...229 7.2.2 Etap funkcjonowania/eksploatacji...232 7.2.2.1 Wiercenie...232 7.2.2.2 Zabiegi specjalne szczelinowanie hydrauliczne...244 7.2.2.3 Wody złożowe...251 7.2.3 Etap likwidacji...251 7.2.4 Etap badań sejsmicznych...255 7.2.5 Odpady komunalne...256 7.3 Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne...259 7.3.1 Zapotrzebowanie na wodę...259 7.3.2 Przewidywany wpływ realizacji inwestycji na cele środowiskowe dla jednolitych części wód...263 7.3.3 Realizacja inwestycji a lokalne zasoby wody dostarczonej do wodociągów w gminach objętych zasięgiem obszaru koncesyjnego...267 7.3.4 Stopień zagrożenia wód podziemnych głównego użytkowego poziomu wodonośnego w graniach obszaru koncesyjnego Gdańsk W...269 7.3.5 Podatność na zanieczyszczenie płytkich wód podziemnych w granicach obszaru koncesyjnego Gdańsk W...271 7.3.7 Analiza potencjalnego wpływu prac na Główne Zbiorniki Wód Podziemnych...279 7.3.8 Podsumowanie...280 4
7.4 Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne i klimat...282 7.5. Emisja hałasu do środowiska...284 7.6 Oddziaływanie na rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze...288 7.7 Oddziaływanie na krajobraz...289 7.7.1 Etap realizacji...290 7.7.2 Etap funkcjonowania/eksploatacji...290 7.7.3 Etap likwidacji...291 7.7.4 Etap prac sejsmicznych...291 7.8 Oddziaływanie na formy ochrony przyrody...291 7.9 Oddziaływanie na dobra materialne i zabytki kultury...294 7.10 Oddziaływanie na ludzi...295 7.11 Wzajemne oddziaływanie między poszczególnymi elementami środowiska...297 8. OPIS POTENCJALNYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA, OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO, ŚREDNIO I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO...300 9. OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU...303 9.1. Etap realizacji...304 9.2. Etap eksploatacji/funkcjonowania...307 9.3. Etap likwidacji...309 9.4 Etap prac sejsmicznych...309 9.5 Zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na obszary chronione, w tym na obszary Natura 2000...313 9.6 Sposób postępowania z odpadami...315 10. PORÓWNANIE PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z TECHNOLOGIĄ SPEŁNIAJĄCĄ WYMAGANIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 143 USTAW PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA Z DNIA 27 KWIETNIA 2001r...323 11. WSKAZANIE, CZY DLA PRZEDSIĘWZIĘCIA ISTNIEJE KONIECZNOŚĆ USTANOWIENIA OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA...326 12. ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM...327 5
13. PROPOZYCJA MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA NA ETAPIE BUDOWY ORAZ UŻYTKOWANIA, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU...336 13.1 Prace przygotowawczo montażowe, prace wiertnicze oraz proces szczelinowania hydraulicznego monitoring oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko...337 13.2 Prace sejsmiczne monitoring oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko...342 13.3 Monitoring oddziaływania przedsięwzięcia na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralności tego obszaru...343 14. OPIS METOD WYKORZYSTANYCH PRZY SPORZĄDZANIU RAPORTU...344 14.1. Metody wykorzystane w zakresie opisu stanu środowiska...346 14.2 Opis metod w zakresie prognozowania oddziaływania na środowisko...348 15. OPIS TRUDNOŚCI, JAKIE NAPOTKANO OPRACOWUJĄC RAPORT...350 16. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...352 17. WYBRANE MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE...372 ZAŁĄCZNIKI Załącznik 1 Załącznik 2 Załącznik 3 Załącznik 4 Załącznik 5 Załącznik 6 Załącznik 7 Załącznik 8 Załącznik 9 Załącznik 10 Załącznik 11 Załącznik 12 Koncesja Nr 71/2009/p wraz z decyzją zmieniającą Postanowienie dotyczące konieczności przeprowadzenia OOŚ Mapa topograficzna Lokalizacja wybranych obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń na tle ortofotomap Mapa występowania form ochrony przyrody Mapa występowania GZWP wraz z ujęciami wód podziemnych Mapa Hydrogeologiczna Polski Mapa występowania obiektów dziedzictwa kulturowego Inwentaryzacje przyrodnicze Prognoza emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego Prognoza emisji hałasu Informacja dotycząca podmiotów gospodarujących odpadami 6
Wykaz głównych skrótów występujących w raporcie: Inwestor, TEP, Wnioskodawca firma Talisman Energy Polska Sp. z o. o. (Podmiot starający się o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia). Lewino 1G2 nazwa istniejącego odwiertu, który został wykonany w ramach dotychczasowej działalności koncesyjnej w okolicy miejscowości Lewino. Lokalizacja odwiertu / LO termin przyjęty na potrzeby niniejszego raportu, odnoszący się do terenu, w obrębie którego prace wiertnicze zostały już wykonane w ramach dotychczasowej działalności koncesyjnej (otwór Lewino 1G2) Otwór poszukiwawczy nr 2 / OP Nr 2 oraz Otwór poszukiwawczy nr 3 / OP Nr 3 terminy przyjęte na potrzeby niniejszego raportu, odnoszące się do otworów wiertniczych, które Inwestor planuje wykonać w ramach działalności koncesyjnej. Obszar potencjalnej/projektowanej lokalizacji wierceń / OPLW terminy przyjęty na potrzeby niniejszego raportu, odnoszący się do wskazanych przez Inwestora terenów projektowanych prac wiertniczych, które zlokalizowane są w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W. Kielno 1H, Puzdrowo 1H, Kamienica 1H/Kamienica Szlachecka 1H, Lewino 2H, Załakowo 1H określenia przyjęte na potrzeby niniejszego raportu, odnoszące się do obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń, które są rozważane przez Inwestora, jako potencjalne lokalizacje projektowanych otworów poszukiwawczych. Inwestor planuje zlokalizować projektowane otwory poszukiwawcze nr 2 i 3 w obrębie dwóch wybranych obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń. Kielno 1H oraz Puzdrowo 1H mają dla Inwestora charakter pierwszorzędny/priorytetowy. Pozostałe obszary mają charakter drugorzędny. Badania sejsmiczne nr 1 / Sejsmika 1 oraz Badania sejsmiczne Nr 2 / Sejsmika 2 terminy przyjęte na potrzeby niniejszego raportu, odnoszące się do badań sejsmicznych 3D, które planowane są do przeprowadzenia w ramach działalności koncesyjnej. Obszar potencjalnej/projektowanej lokalizacji badań sejsmicznych / OPLBS termin przyjęty na potrzeby niniejszego raportu, odnoszący się do wskazanych przez Inwestora w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W terenów o umownie przyjętych zasięgach, w obrębie których projektowane są badania sejsmiczne 3D. Sejsmika Kielno, Sejsmika Puzdrowo, Sejsmika Kamienica, Sejsmika Lewino, Sejsmika Załakowo terminy przyjęte na potrzeby niniejszego raportu, odnoszące się odpowiednio do obszarów projektowanych badań sejsmicznych, które są brane przez Inwestora pod uwagę jako tereny przeprowadzenia badań. Inwestor planuje przeprowadzić projektowane badania sejsmiczne w obrębie dwóch wybranych obszarów potencjalnych lokalizacji badań sejsmicznych. Obszary termin występujący w niniejszym raporcie, odnoszący się do obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń, do obszarów projektowanych badań sejsmicznych oraz ewentualnie do obszaru koncesyjnego Gdańsk W (w zależności od kontekstu). 7
Ustawa OOS Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z 3 października 2008 r. (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zmianami) PGG / Prawo geologiczne i górnicze Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 09.06.2011r. (Dz.U.2011.163.981). Ustawa o odpadach Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.10.185.1243 j.t.) Ustawa o odpadach wydobywczych Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz.U.2008.138.865 ze zmianami) Ustawa o ochronie przyrody Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.09.151.1220 j.t.) Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.08.25.150 j.t.) Ustawa o gospodarce nieruchomościami Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2010.102.651 ze zmianami) UUCPG ustawa z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porzadku w gminach (Dz.U.2012.0.391 j.t.) RPMZOŚ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.10.213.1397) ROŚ, Raport Raport o oddziaływaniu na środowisko Prawo budowlane Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.10.243.1623 j.t.) Prawo wodne Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. prawo wodne (Dz.U.2012.145 j.t.); Rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.07.120.826 ze zmianami) Katalog odpadów Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.01.112.1206) Rozporządzenie w sprawie standardów jakości gleb i ziemi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U.2002.165.1359). Rozporządzenie w sprawie stanu wód podziemnych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008.143.896) 8
9
WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie stanowi raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia [ ROS ]. Podstawowe dane dotyczące projektowanego przedsięwzięcia zamieszczono w poniższej tabeli. Podstawowe dane dotyczące planowanego przedsięwzięcia. Tabela 1 Lp. Podstawowe dane dot. przedsięwzięcia 1 Nazwa (część bloków koncesyjnych nr 48, 49), wykonywane metodą odwiertów wiertniczych o głębokści większej niż 1000 m Województwo pomorskie 2 Powiaty gdański, kartuski, lęborski, wejherowski, m. Gdańsk, m. Gdynia Położenie obszaru koncesyjnego Przodkowo, Chmielno, Stężyca, Sierakowice, Szemud, Linia, Luzino, Gminy Wejherowo, Cewice, Sulęczyno, Łęczyce, Kolbudy, Żukowo, Kartuzy, m. Gdynia, m. Gdańsk 3 Powierzchnia obszaru koncesyjnego 894,41 km 2 Lokalizacja istniejącego Miejscowość Lewino 4 otworu Gmina Linia wiertniczego (1) Otwór Lewino 1G2 Kamienica Obszary potencjalnej Miejscowość Kielno Puzdrowo Lewino Załakowo Szlachecka lokalizacji otworów 5 Gmina Szemud Sierakowice Linia Stężyca Sierakowice wiertniczych (4) Otwór (2) Kielno 1H Puzdrowo 1H Lewino 2H Kamienica 1H Załakowo 1H 6 Inwestor Talisman Energy Polska Sp. z o. o. ul. Emilii Plater 53 00 113 Warszawa 7 Rodzaj przedsięwzięcia Mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (tzw. II grupa) 8 Podstawa kwalifikacji (3) 3 ust. 1 pkt 43 lit. d Poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin wykonywane metodą otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1 000 m 9 Organ właściwy do wydania DŚU Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku 10 Podstawa przeprowadzenia OOS Postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku z dnia 30.01.2012 [znak: RDOŚ Gd WOO.4210.2.2012ER.4] (Załącznik 2) (1) Otwór Lewino 1G2, wykonany na podstawie obowiązującej dotychczas koncesji. (2) Nazwy przyjęte na potrzeby niniejszego raportu. (3) Wg Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.10.213.1397). 4. W raporcie przyjęto 5 potencjalnych lokalizacji otworów, przy czym zgodnie z koncesją Inwestor planuje wykonać jeszcze dwa otworu poszukiwacze (w obrębie dwóch wybranych obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń). 10
Wnioskodawca, tj. firma Talisman Energy Polska Sp. z o.o. [ TEP ] jest posiadaczem koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie Gdańsk W (części bloków koncesyjnych nr: 48 i 49) koncesja nr 71/2009/p (Załącznik 1) z dnia 10.12.2009r., wydana przez Ministra Środowiska. Dotychczasowe prace poszukiwawczo rozpoznawcze prowadzone przez TEP w obrębie obszaru koncesyjnego wykonywane były na podstawie w/w koncesji oraz Umowy Ustanowienia Użytkowania Górniczego na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie Gdańsk W, która została zawarta w Warszawie również w dniu 10.12.09 r. Do w/w umowy został sporządzony aneks (Aneksem nr 1 do Umowy Ustanowienia Użytkowania Górniczego z dnia 27.09.2010 r.). Koncesja nr 71/2009/p była zmieniana kolejnymi decyzjami Ministra Środowiska z dnia 16.02.2010r. oraz z dnia 27.09.2010r. (Załącznik 1). Pierwotnym posiadaczem koncesji nr 71/2009/p była firma Oculis Energy Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie. Decyzją Ministra Środowiska z dnia 19.04.2011r. koncesja została przeniesiona na rzecz Talisman Energy Polska Sp. z o. o. Celem prac poszukiwawczych i rozpoznawczych prowadzonych w obszarze koncesyjnym Gdańsk W jest rozpoznanie i udokumentowanie niekonwencjonalnych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego (metanu) w utworach syluru, ordowiku i kambru (tzw. gazu łupkowego). Obecnie obowiązująca koncesja zobowiązuje TEP m.in. do wykonania 3 otworów pionowych o głębokości maksymalnej 4000 metrów i opcjonalnie do wykonania odcinków poziomych o maksymalnej długości 500 metrów. Zawarta w koncesji maksymalna długość odcinka poziomego oraz maksymalna głębokość otworów pionowych uznane zostały przez Inwestora za niewystarczające do uzyskania satysfakcjonujących danych złożowych, dlatego TEP planuje wnioskować o zmianę zapisów koncesji, która ma obejmować m.in.: zmianę długości odcinków poziomych do 2000 m (długość maksymalna, liczona od momentu zakończenia krzywienia otworu); zmianę głębokości pionowej otworów z 4000 m na 6000 m; zmianę zakresu badań sejsmicznych 3D; wykonanie zabiegów szczelinowania hydraulicznego w obrębie odcinków pionowych i poziomych; przeprowadzenie tzw. testów złożowych. 11
Niniejszy raport uwzględnia projektowane zmiany koncesji. Do podstawowych parametrów opisujących otwory wiertnicze należą pionowa głębokość otworu wiertniczego (ang. TVD True Vertical Depth) oraz długość otworu wiertniczego (ang. MD Measured Depth). Pionowa głębokość otworu wiertniczego (TVD) oznacza odległość pionową pomiędzy powierzchnią terenu a dnem otworu. Długość otworu (MD) to odległość pomiędzy powierzchnią terenu, a końcem otworu wiertniczego mierzoną wzdłuż jego osi. W zależności od konstrukcji otworu w/w parametry mogą posiadać jednakowe lub różne wartości. Schematyczne przedstawienie relacji występującej pomiędzy opisywanymi parametrami przedstawiono na poniższej rycinie. Ryc. 1 Schematyczne przedstawienie relacji między TVD oraz MD. Należy podkreślić, że wnioskowana głębokość maksymalna otworu, wynosząca 6000 m oznacza potencjalną maksymalną głębokość otworu, nie zaś wnioskowaną głębokość rzeczywistą. Powyższe oznacza, że: głębokość położenia najniższego punktu otworu, zlokalizowanego w obrębie odcinka pionowego lub poziomego (w zależności od tego, jaki zakres prac zostanie zrealizowany), może wynieść maksymalnie 6000 m p.p.t; 12
ostatecznie głębokość położenia najniższego punktu w otworze może być mniejsza od wnioskowanej głębokości maksymalnej (co jest uzależnione bezpośrednio od napotkanych warunków geologicznych). Schematyczne zobrazowanie przykładowych relacji pomiędzy wnioskowaną głębokością otworów a potencjalnymi głębokościami rzeczywistymi przedstawiono poniżej. Ryc. 2 Schematyczne przedstawienie potencjalnych relacji pomiędzy parametrami wnioskowanymi a rzeczywistymi. 13
Ryc. 3 Fragment mapy koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie węglowodorów oraz podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji i podziemne składowanie odpadów wg stanu na dzień 01.11.12r. (źródło: www.mos.gov.pl). Ryc. 4 Schematyczne przedstawienie parametrów (głębokości oraz długości) wnioskowanych otworów. 14
Obowiązujący w czasie wydawania koncesji 71/2009/p stan prawny nie nakładał na Inwestora obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach [ DŚU ] przed rozpoczęciem realizacji przedmiotowego przedsięwzięcia. Konieczność uzyskania DŚU wprowadzona została Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.10.213.1397) [ RPMZOŚ ], które weszło w życie z dniem 15.11.10r. Zgodnie z par. 3 ust. 1 pkt 43 lit. d RPMZOŚ, przedmiotowe przedsięwzięcie zaliczane jest do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Zgodnie art. 71 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z 3 października 2008 r. (Dz.U.2008.199.1227 ze zmianami) [ Ustawa OOS ], Inwestor zobowiązany jest do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia mogącego potencjalnie lub zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. Przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko należą do przedsięwzięć, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko może być wymagane. W związku z powyższym, każda będąca wynikiem projektowanej zmiany zakresu przedsięwzięcia zmiana koncesji zobowiązuje TEP do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedmiotowego przedsięwzięcia jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku. Obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla projektowanego przedsięwzięcia oraz zakres niniejszego raportu zostały określone postanowieniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku z dnia 30.01.2012 [znak: RDOŚ Gd WOO.4210.2.2012ER.4 (Załącznik 2). Niniejszy raport określa m.in. oddziaływanie przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska na etapach jego realizacji, eksploatacji oraz likwidacji. W raporcie zidentyfikowano m.in. rzeczywiste i potencjalne rodzaje oddziaływań na środowisko prac związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż niekonwencjonalnych występujących w obrębie obszaru objętego koncesją. Wykonano również charakterystykę aktualnego stanu środowiska w obrębie przedmiotowego obszaru ze szczególnym uwzględnieniem wskazanych przez Inwestora lokalizacji oraz obszarów, w obrębie których projektowane są poszczególne prace. 15
Wyniki przeprowadzonej oceny dają odpowiedzi m.in. na następujące zasadnicze pytania: jakie elementy środowiska są najbardziej narażone na potencjalne negatywne oddziaływania w trakcie prowadzenia prac; jaka jest skala i charakter oddziaływań na poszczególne elementy środowiska; jakie są stosowane metody i środki minimalizujące lub eliminujące potencjalne negatywne oddziaływanie projektowanych prac na środowisko. Z raportu wynikają wskazania i warunki, które winny być spełnione w celu ograniczenia do minimum potencjalnych i rzeczywistych negatywnych oddziaływań na środowisko projektowanych prac poszukiwawczo rozpoznawczych. Po uzyskaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedmiotowego przedsięwzięcia, Inwestor planuje złożyć wniosek o zmianę posiadanej koncesji. Organem właściwym do zmiany koncesji jest Minister Środowiska. Po zmianie koncesji Inwestor rozpocznie dalsze prace poszukiwacze i rozpoznawcze zgodnie z założeniami opisanymi w niniejszym raporcie. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2010.102.651 ze zmianami) planowane przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego posiada status celu publiczneg. 16
1. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1 Charakterystyka przedsięwzięcia 1.1.1. Opis przedsięwzięcia Przedmiotowe przedsięwzięcie polegać będzie na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W (część bloków koncesyjnych nr 48, 49). Celem prac poszukiwawczych i rozpoznawczych prowadzonych w utworach syluru, ordowiku i kambru jest udokumentowanie występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Potencjalne złoża, stanowiące podstawowy cel poszukiwania i rozpoznawania (łupki syluru i ordowiku) należą do tzw. złóż niekonwencjonalnych. Gaz ziemny (metan), będący celem poszukiwać potoczenie określany jest mianem tzw. gazu łupkowego (ang. shale gas). Piaskowce kambryjskie, będące potencjalnymi skałami złożowymi zawierającymi konwencjonalne akumulacje węglowodorów, stanowią dodatkowy cel geologiczny. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 09.06.2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2011.163.981) [ PGG ], poszukiwanie jest to wykonywanie prac geologicznych w celu ustalenia i wstępnego udokumentowania złoża kopaliny albo wód podziemnych a rozpoznawaniem jest wykonywanie prac geologicznych na obszarze wstępnie udokumentowanego złoża kopaliny albo wód podziemnych. W/w ustawa definiuje prace geologiczne jako projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin oraz wód podziemnych, określania warunków hydrogeologicznych, geologiczno inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła ziemi lub korzystania z wód podziemnych. Strategia projektowanych prac poszukiwawczo rozpoznawczych zakłada etapowe prowadzenie prac przystąpienie do kolejnego etapu prac uzależnione jest od wyników prac etapu poprzedniego. Określony obecnie obowiązującą koncesją zakres prac poszukiwawczych i rozpoznawczych wraz ze wskazaniem prac zrealizowanych dotychczas przedstawiono w poniższej tabeli. 17
Tabela 2 Zakres prac poszukiwawczych i rozpoznawczych, określony obecnie obowiązującą koncesją wraz ze wskazaniem prac wykonanych. Lp Etapy Zakres prac Prace zrealizowane (3) reprocessing, reinterpretacja i analiza petrofizyczna danych Tak 1 Etap I geologicznych; wykonanie 280 km sejsmiki 2D Tak 2 Etap II wykonanie 1 odwiertu do maksymalnej głębokości 4000 metrów Tak 3 wykonanie poziomego odcinka o długości maksymalnej 500 m od NIE Etap II odwiertu wykonanego w etapie II; opcja (1) wykonanie 50 (2) km 2 sejsmiki 3D; NIE wykonanie 1 odwiertu do maksymalnej głębokości 4000 metrów; NIE 4 Etap III wykonanie opcjonalnego (1) poziomego odcinka o długości maksymalnej NIE 500 m od odwiertu wykonanego w etapie III; wykonanie 1 odwiertu do maksymalnej głębokości 4000 metrów; NIE 5 Etap IV wykonanie opcjonalnego (1) poziomego odcinka o długości maksymalnej 500 m od odwiertu wykonanego w etapie IV NIE Objaśnienia: (1) Opcja Przystąpienie do zakresu prac określonego w opcji uzależnione jest od wyników prac analitycznych, badań geofizycznych (sejsmika 2D) i wiertniczych etapu I i II. (2) Powierzchnia wzbudzania projektowanego zdjęcia sejsmicznego 3D. (3) Prace dotychczas zrealizowane na podstawie obowiązującej koncesji. Jak wynika z powyższej tabeli, w ramach obowiązującej koncesji zostały wykonane prace Etapu I oraz obligatoryjny zakres prac Etapu II. Koncesja ta obliguje Inwestora m.in. do wykonania łącznie 3 otworów pionowych (z czego 1 został już wykonany otwór Lewino 1G2) oraz opcjonalnie do wykonania odcinków poziomych o maksymalnej długości 500 metrów każdy. Zawarta w koncesji maksymalna długość odcinka poziomego jest niewystarczająca do uzyskania satysfakcjonujących danych złożowych, dlatego TEP planuje wnioskować o zmianę zapisów koncesji obejmującą m.in. zmianę długości odcinków poziomych do 2000 m (długość maksymalna, licząc od momentu zakończenia krzywienia otworu), zmianę głębokości projektowanych otworów pionowych z 4000 m na głębokość wynoszącą do 6000 m TVD (maksymalna głębokość najniższego punktu w otworze), oraz zmianę zakresu badań sejsmicznych 3D (zwiększenie powierzchni wzbudzania zdjęcia sejsmicznego do 150 km 2 ). Ponadto, projektuje się również przeprowadzenie opcjonalnych zabiegów szczelinowania hydraulicznego w odcinkach pionowych i poziomych oraz testów złożowych. 18
Mając na uwadze dotychczas zrealizowany zakres prac oraz projektowane zmiany w koncesji, planowane przedsięwzięcie obejmować będzie obligatoryjne wykonanie 2 tworów pionowych o maksymalnej głębokości do 6000 metrów i opcjonalnie: odwiercenie odcinków poziomych od każdego otworu pionowego o maksymalnej długości do 2000 m (długość odcinka poziomego liczona od zakończenia krzywienia odwiertu); wykonanie zabiegów intensyfikacji (szczelinowania hydraulicznego) w planowanych otworach (odcinki poziome); wykonanie testów złożowych (ETAP III i IV punktu 4 koncesji 71/2009/p) w planowanych odwiertach; wykonanie zabiegu intensyfikacji (szczelinowania hydraulicznego) w odwiercie Lewino 1G2 (odcinek pionowy); wykonanie testu złożowego w odwiercie Lewino 1G2; wykonanie150 km 2 sejmiki 3D (powierzchnia wzbudzania projektowanego zdjęcia sejsmicznego 3D). Projektowane prace nie będą wykonywane na terenie całego obszaru koncesyjnego, lecz w obrębie wytypowanych przez Inwestora lokalizacji, obszarów potencjalnej lokalizacji wierceń (roboty wiertnicze) oraz obszarów potencjalnej lokalizacji badań sejsmicznych (badania sejsmiczne 3D). W poniższej tabeli zestawiono zakres projektowanych prac w odniesieniu do wskazanych przez Inwestora lokalizacji oraz obszarów. Pełny zakres projektowanych prac. Tabela 3 Lp. 1 Nazwa (1) lokalizacji lub obszarów Kielno 1H (2) Puzdrowo 1H (2) Lewino 2H (2) Kamienica 1H (2) Załakowo 1H (2) 2 Lewino 1G2 Projektowany zakres prac (obligatoryjny + opcjonalny) odwiercenie 2 otworów o głębokości do 6000 m (wnioskowana głębokość maksymalna) obligacja wykonanie odcinków poziomych o długości do 2000 m (licząc od momentu zakończenia krzywienia otworu) opcja wykonanie zabiegów szczelinowania hydraulicznego w obrębie odcinków poziomych opcja przeprowadzenie testów produkcyjnych opcja wykonanie szczelinowania hydraulicznego w odcinku pionowym otworu opcja przeprowadzenie testów produkcyjnych opcja 19
Lp. Nazwa (1) lokalizacji lub Projektowany zakres prac (obligatoryjny + opcjonalny) obszarów Sejsmika Kielno (3) Sejsmika Puzdrowo (3) Sejsmika Lewino (3) wykonanie 150 km 2 badań sejsmicznych 3D (w dwóch obszarach 3 Sejsmika Kamienica o powierzchni 75 km 2 każdy) opcja Szlachecka (3) Sejsmika Załakowo (3) Objaśnienia: (1) Nazwy przyjęte na potrzeby sporządzenia niniejszego raportu. (2) Spośród 5 wskazanych obszarów ostatecznie zostaną wybrane 2, w obrębie których zostaną przeprowadzone prace, przy czym na etapie sporządzania niniejszego raportu Inwestor przyjmował za najbardziej prawdopodobne wykonanie otworów w obrębie OPLW Kielno oraz Puzdrowo. (3) Spośród 5 wskazanych obszarów ostatecznie zostaną wybrane 2, w obrębie których zostaną przeprowadzone prace. Typowo na przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż węglowodorów (w tym wypadku złóż niekonwencjonalnych), co wynika również z analizy treści zawartych powyżej, zasadniczo składają się następujące działania/prace: przetwarzanie, reinterpretacja i analiza danych (prace studialne); badania sejsmiczne; roboty wiertnicze (wykonanie otworów wiertniczych pionowych i poziomych); zabiegi intensyfikacji (np. szczelinowanie hydrauliczne); testy złożowe. 1.1.1.1. Przetwarzanie, reinterpretacja i analiza danych Rolą prac studialnych jest wytypowanie najbardziej perspektywicznych rejonów ewentualnego przeprowadzenia badań terenowych, których celem będzie uszczegółowienie informacji geologicznej. W przypadku stwierdzenia istnienia perspektywicznych struktur geologicznych, Inwestor podejmuje decyzje dotycząca m.in. oceny opłacalności przedsięwzięcia. Gdy analizy dają wyniki pozytywne, przystępuje się do planowania i projektowania prac poszukiwawczo rozpoznawczych. Prace studialne nie stanowią źródła oddziaływania na środowisko i dlatego nie są przedmiotem rozważań podejmowanych w dalszych częściach niniejszego raportu. 20
1.1.1.2. Badania sejsmiczne Wykonanie badań sejsmicznych jest konieczne do szczegółowego odwzorowania zalegania i tektoniki perspektywicznych pokładów skalnych. Badania sejsmiczne polegają głównie na wzbudzaniu i rejestracji sztucznie wywołanej fali sejsmicznej, która ulega odbiciu od horyzontów oddzielających ośrodki o różnej twardości akustycznej, stanowiących granice poszczególnych warstw geologicznych. Zgromadzone dane wykorzystywane są do stworzenia obrazu struktur geologicznych. Standardowo, prace te są wykonywane przed rozpoczęciem prac wiertniczych i tak też było przypadku dotychczasowych prac prowadzonych w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W. Inwestor wykonał określony w obowiązującej koncesji zakres prac sejsmicznych. Niemniej jednak, w ramach projektowanej zmiany koncesji, Inwestor planuje wykonać opcjonalnie dodatkowe badania sejsmiczne. W ramach projektowanego przedsięwzięcia przewiduje się opcjonalne przeprowadzenie zaawansowanych badań sejsmicznych (tzw. badania sejsmiczne 3D). Projektowane prace planuje się wykonywać metodą wykluczającą stosowanie materiałów wybuchowych, przy zastosowaniu wibratorów (samojezdne urządzenia o dużej masie służące do wzbudzania drgań). Uwaga! Jak zostało wskazane, w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W Inwestor wykonał już badania sejsmiczne 2D, zgodnie z zakresem określonym w obecnie obowiązującej koncesji. Projektowane badania sejsmiczne, tj. wykonanie 150 km 2 badań sejsmicznych 3D, będą mieć charakter opcjonalny. Ich realizacja zależeć będzie od wyników wykonanych prac wiertniczych. Jeżeli Inwestor podejmie decyzję o ich przeprowadzeniu, to będą one miały miejsce po wykonaniu prac wiertniczych. W rzeczywistości możliwe są następujące scenariusze prowadzenia badań: wykonanie badań sejsmicznych po wykonaniu 2 odwiertów; wykonanie badań sejsmicznych w obrębie jednego obszaru bezpośrednio po wykonaniu pojedynczego odwiertu. Zgodnie z powyższymi założeniami, kierując się m.in. chęcią zachowania zgodności pomiędzy układem struktury treści zawartych raporcie a projektowaną kolejnością prac, autorzy raportu zdecydowali, że opisy dotyczące prac wiertniczych będą wyprzedzające w stosunku do opisów badań sejsmicznych. 21
1.1.1.3. Prace wiertnicze Wiercenia głębokie są podstawową metodą udostępniania złóż i uszczegółowienia danych uzyskanych na podstawie prac wykonanych na etapach wcześniejszych (m.in. analiza danych archiwalnych, badania sejsmiczne). Dostarczają one rzeczywistych danych dotyczących geologicznej budowy górotworu. Po wyborze ostatecznej lokalizacji wierceń i wyborze kontraktorów w jej obrębie przeprowadza się prace przygotowawcze pod montaż urządzenia wiertniczego. Roboty wiertnicze prowadzone będą na ograniczonym terenie o powierzchni do 5,0 ha, zwanym wiertnią. Teren wiertni to obszar, w obrębie którego znajduje się urządzenie wiertnicze wraz z urządzeniami towarzyszącymi i infrastrukturą napowierzchniową niezbędną do wykonania głębokiego otworu wiertniczego. Ostatecznie, powierzchnia terenu wiertni uzależniona jest m.in. od rodzaju wykonywanego otworu oraz typu wykorzystywanego w tym celu urządzenia wiertniczego. Ryc. 5 Przykładowy, ogólny widok wiertni (schemat). 22
Przed montażem urządzenia wiertniczego teren, w obrębie którego prowadzone będą prace, wymaga odpowiedniego przygotowania. W związku z powyższym przeprowadza się m.in. następujące działania: budowa drogi dojazdowej; zdjęcie warstwy humusu, niwelacja terenu; wykonanie izolacji (np. z geomembrany) wraz z utwardzeniem powierzchni; budowa ziemnych, izolowanych zbiorników wodnych (o ile będą konieczne); wykonanie przyłączy elektroenergetycznego oraz organizacja źródła zaopatrzenia w wodę; montaż urządzenia wiertniczego wraz z towarzyszącą infrastrukturą (m.in. paliwową, elektryczną); rozmieszczenie zaplecza magazynowo technicznego i administracyjno socjalnego. Uruchomienie komercyjnej eksploatacji gazu z łupków w Polsce wymagać będzie wypracowania nowych rozwiązań technologicznych lub adaptacji już istniejących. Przede wszystkim wykorzystuje się do tego celu otwory poziome, które przy udostępnianiu złóż łupkowych są niezbędnym uzupełnieniem otworów pionowych i odgrywają zasadniczą rolę w udostępnianiu tych złóż. 1.1.1.4. Zabiegi intensyfikacji (szczelinowanie hydrauliczne) Terminem intensyfikacja wydobycia określa się zabiegi wykonywane w otworach, których celem jest zwiększenie wydajności odwiertu. Wzrost wydajności można osiągnąć poprzez zwiększenie współczynnika przepuszczalności skał złożowych w strefie zasięgu odwiertu. Jedną z metod zwiększenia przepuszczalności skał jest zabieg szczelinowania hydraulicznego. Jego celem jest wytworzenie szczelin w strefie zasięgu odwiertu (co przekłada się na zwiększenie przepuszczalności skał). W ramach projektowanego przedsięwzięcia Inwestor planuje przeprowadzić zabiegi szczelinowania hydraulicznego. Zabiegi szczelinowania hydraulicznego wykonywane są w przypadku udostępniania skały złożowej o niskiej lub bardzo niskiej przepuszczalności (w tym wypadku skałę taką stanowią łupki). Należy podkreślić, że zabiegi szczelinowania hydraulicznego prowadzi się w również w innych formacjach złożowych, nie tylko w formacjach łupkowych często wymagają ich również prace prowadzone w formacjach piaskowców i wapieni. Dostępne informacje wskazują, że proces szczelinowania hydraulicznego wykorzystywany jest w wiertnictwie nafty i gazu od 50 lat. Przy udostępnianiu 23
formacji łupkowych zabiegi szczelinowania hydraulicznego wykonywane są standardowo, ponieważ wymaga tego charakter skał, które są praktycznie nieprzepuszczalne dla zawartych w nich węglowodorów (np. metanu). Szczelinowanie hydrauliczne ma za zadanie umożliwienie wydostania się węglowodorów ze skał. Różnica pomiędzy zabiegami szczelinowania hydraulicznego prowadzonymi w innych niż struktury łupkowe formacjach geologicznych polega przede wszystkim na ilości koniecznych do przeprowadzenia zabiegów oraz ich skali (w strukturach łupkowych zarówno ilość jak i skala tych zabiegów są większe). W zależności od rodzaju skały złożowej oraz typu otworu (otwór pionowy lub poziomy/horyzontalny) zabieg hydraulicznego szczelinowania wykonuje się w nieco inny sposób, stosując modyfikacje zabiegu, jednak jego istota pozostaje niezmieniona. Ryc. 6 Schematyczna ilustracja głównych form występowania gazu ziemnego w łupkach oraz istota procesu szczelinowania ( A gaz wolny, zmagazynowany w przestrzeni porowej; B gaz adsorbowany przez nierozpuszczalną substancję organiczną oraz przez minerały ilaste; C szczelinowanie) [źródło: [Poprawa P., 2010, grafika zmodyfikowana]. 1.1.1.5. Testy złożowe Bezpośrednio po wykonaniu zabiegu szczelinowania, w przypadku stwierdzonego przypływu węglowodorów, przeprowadza się oczyszczenie odwiertu polegające na odbiorze z odwiertu zatłoczonej cieczy szczelinującej oraz wód złożowych. Następnie przystępuje się do testowania odwiertu. Zgodnie z obowiązującym prawem, podmiot, który wykonuje roboty geologiczne, jest obowiązany do zagospodarowania kopaliny wydobytej lub wydobywającej się samoistnie w czasie ich 24
wykonywania. Zgodnie z prawem etap tzw. próbnej eksploatacji może trwać maksymalnie 2 lata. Na etapie sporządzania niniejszego raportu Inwestor nie planował przeprowadzania w ramach projektowanych prac próbnej eksploatacji złoża. W sytuacji podjęcia decyzji o jej przeprowadzeniu, próbną eksploatację przeprowadza się po etapie testów złożowych. Na potrzeby niniejszego raportu założono, że gaz będzie spalany we flarze przez 2 m ce. W przypadku uzyskania satysfakcjonujących rezultatów i wyników testów otworowych, Inwestor przewiduje wystąpienie z wnioskiem o uzyskanie koncesji na eksploatację. 1.1.1.6. Kontrola i nadzór Przez cały okres prowadzenia prac, kontrolę i nadzór nad przestrzeganiem przepisów i założeń ruchowych, związanych z funkcjonowaniem wiertni sprawuje właściwy terytorialnie Okręgowy Urząd Górniczy. Prace wiertnicze będą prowadzone na podstawie Planu Ruchu Zakładu Górniczego ( plan ruchu ), który jest dokumentem zatwierdzonym decyzją wydaną przez właściwy organ nadzoru górniczego, zaopiniowaną przez właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zgodnie z zapisami PGG, plan ruchu zakładu górniczego określa m.in. szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia m.in.: wykonywania działalności objętej koncesją; bezpieczeństwa powszechnego; bezpieczeństwa pożarowego; bezpieczeństwa osób przebywających w zakładzie górniczym, w szczególności dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy; racjonalnej gospodarki złożem; ochrony elementów środowiska; ochrony obiektów budowlanych; zapobiegania szkodom i ich naprawy. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące technologii wykonywania poszczególnych etapów prac przedsięwzięcia zawarto w dalszej części raportu. 25
1.1.2. Opis projektowanego zagospodarowania terenu 1.1.2.1. Roboty wiertnicze Prace wiertnicze związane z wykonaniem 1 otworu prowadzone będą na ograniczonym terenie o powierzchni do 5 ha, zwanym wiertnią. Przed montażem urządzenia wiertniczego w obrębie konkretnej lokalizacji należy dopełnić m.in. formalności związanych z dzierżawą terenu (np. podpisanie odpowiedniej umowy z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do terenu), czasowym wyłączeniem gruntów z produkcji rolnej (jeżeli konieczne), uzyskaniem zgody na wycinkę drzew i krzewów (jeżeli konieczne) oraz przygotowaniem i uzbrojeniem terenu wiertni. Przygotowanie terenu wiertni polega m.in. na usunięciu z powierzchni terenu warstwy gleby wyścielającej teren inwestycyjny i zgromadzeniu jej w postaci obwałowań okalających wiertnię, wykonaniu izolacji (np. folia HDPE) oraz utwardzeniu terenu (np. płyty betonowe, kruszywo łamane, żwir). Ostatnim etapem zagospodarowania terenu jest instalacja urządzenia wiertniczego. W obrębie terenu wiertni zlokalizowane będą: urządzenie wiertnicze; zaplecze administracyjne i socjalne (np. sanitariaty, szatnie); warsztaty (elektryka, mechanika); magazyny (techniczny, elektryka, mechanika, rdzeni, materiałów płuczkowych); agregaty prądotwórcze, zbiorniki paliwa; stacja sterowania prewenterów; skład olejów; zbiorniki wodne; serwis płuczkowy; rampy; pomieszczenie serwisowe; spawalnia; skład złomu; zbiorniki płuczkowe; zbiorniki podsitowe. 26
Ryc. 7 Przykładowy, ogólny widok wiertni odwiert Lewino 1G2. Ryc. 8 Przykładowy, ogólny widok wiertni [źródło: www.radiownet.pl]. 27
Ryc. 9 Przykładowa wiertnia Szymkowo 1. 1.1.2.2. Szczelinowanie hydrauliczne Przed rozpoczęciem etapu szczelinowania, urządzenie wiertnicze wraz z infrastrukturą towarzyszącą najczęściej zostaje zdemontowane. Na terenie wiertni zostaje zainstalowane zaplecze konieczne do wykonania zabiegów szczelinowania hydraulicznego. Powierzchnia terenu wiertni nie ulega zmianie. W obrębie terenu wiertni zlokalizowane będą: pompy wysokiego ciśnienia; manifold (kolektor zbiorczy); blender; transporter piasku; jednostka kontrolna; zbiorniki na wodę technologiczna (woda czysta) w zależności od specyfiki prac oraz uwarunkowań lokalnych: zbiornik/zbiorniki ziemne o łącznej pojemności 30 000 m 3 (liczba zbiorników uzależniona będzie m.in. od warunków lokalnych) albo elastyczne zbiorniki z tworzywa sztucznego (ang. bladder) o pojemności 195 m 3 (liczba zbiorników dostosowana będzie do rzeczywistego zapotrzebowania na wodę) wraz ze zbiornikami stalowymi o pojemności 60 70 m 3 ; 28
zbiorniki na ciecz pozabiegową/ciecz zwrotną stalowe zbiorniki o pojemności 60 70 m 3 (liczba zbiorników dostosowana będzie do rzeczywistego zapotrzebowania na wodę). Bardziej szczegółowe informacje dotyczące specyfiki technologicznej poszczególnych urządzeń zawarte zostały w dalszej części raportu. Ryc. 10 Fragment terenu wiertni podczas etapu szczelinowania, widok ze stołu wiertniczego odwiert Markowola 1 [źródło: Jakiel M., Potera J., 2011]. 1.1.2.3. Testy produkcyjne Na etapie testów produkcyjnych nie zmienia się zajętość powierzchni terenu. Zmiany dotyczą zagospodarowanie terenu na miejscu zdemontowanego urządzenia wiertniczego pojawiają się urządzenia i infrastruktura, stanowiące zaplecze konieczne do przeprowadzenia testów. Na terenie wiertni zlokalizowane będą m.in.: głowica; rurociąg/manifold dławiący; zawór bezpieczeństwa; filtr piasku i cząstek stałych; nagrzewnica; 29
separator; zbiornik pomiarowy; flara. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące specyfiki technologicznej poszczególnych urządzeń zawarte zostały w dalszej części raportu. 1.1.2.4. Badania sejsmiczne Badania sejsmiczne projektuje się prowadzić w obrębie 2 obszarów o powierzchni 75 km 2 każdy (łącznie 150 km 2 ). W związku z projektowanymi terenowymi badaniami sejsmicznymi nie będą wprowadzane trwałe zmiany w zagospodarowaniu terenu. Badania sejsmiczne wykonywane są przez tzw. grupę sejsmiczną, przemieszczającą się w terenie w miarę postępu prac. Do tymczasowych obiektów towarzyszących, które są niezbędne do funkcjonowania grupy sejsmicznej należy baza samochodowa zagrodzony i dozorowany fragment terenu, najczęściej dzierżawiony na okres prowadzenia prac terenowych. Na terenie bazy samochodowej garażowane są wibratory, samochody (m.in. terenowe) oraz sprzęt techniczny. Baza sejsmiczna lokalizowana jest w obrębie istniejących terenów/obiektów, które są odpowiednie do pełnienia tego typu funkcji. Na bazę sejsmiczną wybiera się najczęściej obiekty o charakterze usługowym, magazynowym lub przemysłowym, które posiadają odpowiednie powierzchnie utwardzone (parkingi) oraz pomieszczenia socjalno biurowe (zaplecze grupy sejsmicznej) i są zlokalizowane względnie blisko miejsc, w obrębie których planuje się przeprowadzenie badań. 1.1.3. Lokalizacja oraz charakterystyka terenu inwestycyjnego Planowane prace poszukiwawcze i rozpoznawcze złóż gazu ziemnego i ropy naftowej prowadzone będą w obrębie obszaru koncesyjnego Gdańsk W (część bloków koncesyjnych nr 48, 49), który położony jest w województwie pomorskim. Dane dotyczące położenia obszaru koncesyjnego w kontekście podziału administracyjnego zestawiono w poniższej tabeli. 30
Tabela 4 Położenie obszaru koncesyjnego w kontekście podziału administracyjnego. Lp. Województwo Powiat Gmina gdański Kolbudy Chmielno Kartuzy obszar wiejski Przodkowo kartuski Sierakowice 1 pomorskie Stężyca Sulęczyno Żukowo obszar wiejski lęborski Cewice Linia Luzino wejherowski Łęczyce Szemud Wejherowo Miasto Gdańsk Miasto Gdynia Przebieg granic obszaru koncesyjnego na tle podziału administracyjnego przedstawia poniższa grafika. Ryc. 11 Położenie obszaru koncesyjnego oraz obszarów projektowanych prac na tle podziału administracyjnego. 31
Współrzędne geograficzne punktów narożnych przedmiotowego obszaru koncesyjnego zamieszczono w poniższej tabeli. Współrzędne punktów narożnych obszaru koncesyjnego. Lp. PUWG1992 Y X 1 738170,41 421234,86 2 737452,70 467628,46 3 716447,15 467461,04 4 719573,71 462590,86 5 722808,90 462623,83 6 723117,03 435052,55 7 710138,92 434868,57 8 710360,52 420754,76 Tabela 5 Należy podkreślić, że na etapie przyznawania obecnie obowiązującej koncesji, Minister Środowiska zobligował Wnioskodawcę do wykonania 3 otworów poszukiwawczych (z czego jeden został już wykonany odwiert Lewino 1G2), przy czym koncesja została przyznana bez konieczności wskazywania przez Inwestora lokalizacji planowanych otworów. Niemniej jednak, na obecnym etapie Inwestor był w stanie wskazać: obszary, w których planuje zlokalizować prace wiertnicze (5 obszarów, spośród których wybrane zostaną 2 wraz ze wskazaniem 2 najbardziej prawdopodobnych); najbardziej prawdopodobne obszary prowadzenia projektowanych badań sejsmicznych (5 obszarów, spośród których wybrane zostaną 2). Roboty wiertnicze Projektowane otwory planuje się wykonać w obrębie 2 wybranych obszarów (jeden otwór na jednej lokalizacji). Na etapie sporządzania niniejszego raportu Inwestor wskazał obszary, w obrębie których planuje zlokalizować wiercenia (obszary potencjalnej lokalizacji wierceń), przy czym Inwestor nie wytypował jeszcze ostatecznych lokalizacji wierceń. Inwestor wskazał najbardziej prawdopodobne obszary, w obrębie których projektuje przeprowadzić prace Kielno 1H oraz Puzdrowo 1H. Pozostałe obszary mają charakter drugorzędny. Wytypowanie konkretnych obszarów jest związane z przebiegiem linii sejsmicznych badań 2D wykonanych w ramach realizacji prac II etapu. 32
Wskazane przez Inwestora obszary różnią się pod względem rozmieszczenia w obrębie obszaru koncesyjnego oraz powierzchnią (bardziej szczegółowe dane zawarto w dalszej części niniejszego raportu). Obszary projektowanych prac zostały wyznaczone na podstawie danych zebranych w ramach prac przeprowadzonych dotychczas. Obszar, na którym część prac została już wykonana a w obrębie którego planuje się dalsze prace, związany jest z istniejącym już odwiertem Lewino 1G2. Lp. 1 OPLW Kielno 1H i Puzdrowo 1H zostały wskazane przez Wnioskodawcę względnie precyzyjnie (poziom działek ewidencyjnych), natomiast pozostałe obszary wyznaczono bardziej ogólnie (patrz np. Załącznik 3). Z uwagi na powyższe, obszary, w obrębie których projektuje się wiercenia, są terenami o umownie przyjętym zasięgu granic. W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe informacje dotyczące poszczególnych obszarów. Tabela 6 Charakterystyka lokalizacji oraz obszarów, w obrębie których projektuje się prace ze wskazaniem ich zakresu. Nazwa lokalizacji lub obszaru Powiat Gmina Zakres projektowanych prac Kielno 1H (1) wejherowski Szemud Puzdrowo 1H (1)) kartuski Sierakowice Lewino 2H ((1) wejherowski Linia Kamienica 1H (1) kartuski Stężyca Załakowo 1H (1) kartuski Sierakowice wykonanie 2 odwiertów do maksymalnej głębokości 6000 m (3) opcjonalne odwiercenie odcinków poziomych od odwiertów pionowych o maksymalnej długości do 2000 m (2) opcjonalne wykonanie szczelinowania hydraulicznego opcjonalne wykonanie testów złożowych 2 Lewino 1G2 wejherowski Linia opcjonalne wykonanie zabiegów szczelinowania hydraulicznego w odwiercie (odcinek pionowy) opcjonalne wykonanie testu złożowego Objaśnienia: (1) Spośród 5 wskazanych obszarów ostatecznie zostaną wybrane 2, w obrębie których zostaną przeprowadzone prace. (2) Długość liczona do momentu rozpoczęcia krzywienia otworu. (3) Długość liczenia od momentu zakończenia krzywienia otworu. Ogólną charakterystykę obszarów, w obrębie których projektuje się przeprowadzenie prac wiertniczych oraz zabiegów szczelinowania przedstawiono w tabeli poniżej. 33