Przegląd Rynku 2013
Gospodarka Polski w 2013 r. PKB, Inflacja 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Bezrobocie 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% Według szacunków analityków głównych instytucji bankowych, produkt krajowy brutto wzrósł w IV kwartale o co najmniej 2,5% rok do roku. Roczna stopa wzrostu w 2013 r. wyniosła 1,6%. Inflacja w 2013 r. wyniosła 0,9%, czyli o 2,8 p.p. mniej niż roczne tempo wzrostu cen na koniec 2012 r. 0% 0% PKB (%, lewa oś) Inflacja (%, lewa oś) Bezrobocie (%, prawa oś) na podstawie danych GUS, MPiPS Według wstępnych danych MPiPS, stopa bezrobocia w grudniu 2013 r. wzrosła o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z listopadem 2013 r. i wyniosła 13,4%. 2
Rynek Magazynowy
Rynek Magazynowy w Polsce w 2013 r. 396 tys. m 2 nowo dostarczonej powierzchni magazynowej w całym 2013 r. Blisko 707 tys. m 2 powierzchni w budowie (na koniec 2013 r.) Utrzymująca się popularność umów BTS w 2014 r. Przewidywany stopniowy powrót inwestycji spekulacyjnych na wybranych rynkach POWIERZCHNIA ISTNIEJĄCA (m 2 ) POWIERZCHNIA ODDANA DO UŻYTKU W IV KW. 2013 R. (m 2 ) POWIERZCHNIA ODDANA DO UŻYTKU W 2013 R. (m 2 ) POWIERZCHNIA W BUDOWIE WSKAŹNIK PUSTOSTANÓW Warszawa 2 714 945 26 000 75 931 20 381 14% Górny Śląsk 1 488 837 12 317 27 500 26 813 9,8% Polska Centralna 1 008 853 0 9 900 67 000 13,7% Poznań 910 647 9 900 90 963 217 290 4,6% Wrocław 826 237 7 000 21 634 259 082 10,5% Gdańsk 203 568 0 104 862 24 500 2,5% Kraków 160 452 0 20 694 0 9,7% Toruń / Bydgoszcz 101 087 0 6 860 0 13,3% Szczecin 48 706 0 14 000 13 380 7,5% Pozostałe 295 540 0 24 400 78 640 3,6% SUMA 7 758 872 55 217 396 744 707 086 10,8% 4
Podaż i wolna powierzchnia Gdańsk 203,6 tys. m 2 0 24,5 tys. m 2 2,5% Szczecin 48,7 tys. m 2 0 13,4 tys. m 2 7,5% Toruń/ Bydgoszcz 101,1 tys. m 2 0 0 13,3% Legenda 5 Wrocław 826,2 tys. m 2 7 tys. m 2 259 tys. m 2 10,5% Poznań 910,7 tys. m 2 9,9 tys. m 2 217,3 tys. m 2 4,6% Górny Śląsk 1,5 mln m 2 12,3 tys. m 2 26,8 tys. m 2 9,8% Poska Centralna 1 mln m 2 0 67 tys. m 2 13,7% Kraków 160,5 tys. m 2 0 0 9,7% Warszawa 2,7 mln m 2 26 tys. m 2 20,4 tys. m 2 14% Region Całkowita podaż Powierzchnia oddana w IV kw. 2013 Powierzchnia w budowie Współczynnik wolnych powierzchni
Wolne powierzchnie i stawki czynszu Efektywne stawki czynszu (EUR / m 2 ) REGION MIN. (EUR/m²) MAX. (EUR/m²) Współczynnik dostępnych powierzchni 25% 20% 15% 10% 5% 0% Warszawa I 3,30 5,50 Warszawa II 1,80 2,90 Warszawa III 1,90 2,80 Polska Centralna 1,90 3,00 Poznań 2,70 3,20 Górny Śląsk 2,50 3,30 Kraków 3,70 4,50 Wrocław 2,80 3,20 Gdańsk 2,80 3,50 Toruń 2,50 2,80 Szczecin 2,90 4,00 IV kw. 2012 IV kw. 2013 6
Popyt i jego struktura (2013) 500 000 450 000 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 34% 4% 30% Nowe umowy Ekspansje 32% BTS Renegocjacje 7
Wybrane transakcje najmu (2013) NAJEMCA / SEKTOR POW. (m 2 ) BUDYNEK Amazon 123 500 Goodman Wrocław South Logistic Center Amazon 100 653 Panattoni Poznań Amazon 100 653 Panattoni Wrocław Bielany Wrocławskie Sieć supermarketów 82 385 Poznań Castorama 49 961 Panattoni Park Stryków Eko Holding 34 960 Prologis Park Wrocław V Volkswagen 32 000 SEGRO Logistics Park Poznań III PF Logo 26 743 PointPark Poznań Eurocash 26 170 SEGRO Logistics Park Poznań Intercars 25 844 Goodman Sosnowiec Logistic Center Udziały w rynku 2013 8
Rynek Biurowy
Rynek Biurowy w Polsce w 2013 r. W 2013 r. podaż nowoczesnej powierzchni biurowej na dziewięciu głównych rynkach w Polsce wzrosła o 585 tys. m 2 i na koniec roku wyniosła 6,3 mln m 2 Wolumen transakcji zawartych na największych rynkach biurowych przekroczył 970 tys. m 2 Na koniec grudnia 2013 r. współczynnik dla głównych rynków biurowych wyniósł 11,9% Podstawowe wskaźniki MIASTO PODAŻ (m 2 ) WSKAŹNIK PUSTOSTANÓW (%) NOWA PODAŻ (m 2 ) POPYT (m 2 ) Warszawa 4 112 796 11,7 298 107 633 620 Kraków 519 480 4,4 30 114 91 483 Wrocław 458 915 12,9 73 791 71 330 Trójmiasto 350 093 13,4 66 796 42 846 Poznań 265 880 15 23 400 36 068 Łódź 236 175 16,5 24 380 20 779 Katowice 218 352 8,6 16 745 52 493 Szczecin 92 796 28 29 380 16 002 Lublin 89 466 22,1 21 853 5 620 Razem 6 343 954 11,9% 584 566 970 242 10
Rynek biurowy Warszawa
Rynek biurowy w Warszawie w 2013 r. Północna 143 600 m 2 Legenda Strefa Podaż Pustostany Czynsze 13,8% Zachodnia 315 200 m 2 13,2% 16 15 Południowa Zachodnia 712 500 m 2 14,4% 13-14,2 Centrum 473 200 m 2 12,2% 23,25 Obrzeża Centrum 773 700 m 2 9,6% 18,75 Południowa Górna 1 152 500 m 2 12,4% 14,25 Południowa Dolna 176 400 m 2 10,2% 12-14 Południowa Wschodnia 193 600 m 2 5% 12,5 Wschodnia 172 100 m 2 9,4% 12,5 12
Nowa podaż Nowa podaż 2005-2014 Nowe inwestycje 2013 350 000 300 000 BUDYNEK POWIERZCHNIA (m²) STREFA 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 Konstruktorska BC 48 300 Południowa Górna Miasteczko Orange 43 700 Południowa Zachodnia Plac Unii 41 300 Południowa Górna Marynarska 12 40 000 Południowa Górna Wola Center 27 500 Zachodnia Łopuszańska BP B 16 500 Południowa Zachodnia Nowa podaż Powierzchnia w budowie 13
Popyt Popyt vs Absorpcja netto 700 000 600 000 500 000 6% 5% Struktura popytu 2013 Nowe umowy 400 000 300 000 200 000 29% 60% Renegocjacje Ekspansje 100 000 Własny użytek 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Popyt Absorpcja netto Wybrane umowy najmu 2013 NAJEMCA POWIERZCHNIA (m²) BUDYNEK STREFA BZ WBK 11 800 Atrium 1 Centrum Johnson & Johnson 7 250 Wiśniowy BP SW Schneider Electric Polska 6 970 Park Rozwoju US Sanofi-Aventis 5 490 North Gate North Inoffice 1 640 Chmielna 134 Obrzeża Centrum Becton Dickinson 770 Poleczki BP LS Aktywność wg stref 78% 22% Przeciętna wielkość transakcji Warszawa 988 m 2 Centrum Poza Centrum 668 m 2 1 139 m 2 14
Pustostany Wskaźnik pustostanów IV kw. 2013 Warszawa 11,7% Centrum 10,6% Poza Centrum 12,2% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Wskaźnik pustostanów wg stref IV kw. 2012 IV kw. 2013 Wskaźnik pustostanów (%) 2005 IV kw. 2013 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 15 Warszawa Centrum Poza Centrum
Czynsze Stawki czynszu LOKALIZACJA ŚREDNIE STAWKI CZYNSZU ŚREDNI CZYNSZ EFEKTYWNY Centrum 21,50 18,75 Poza Centrum 14,50 11,60 Zachodnia 16 Północna 15 Południowa Zachodnia 13-14,2 Centrum 23,25 Wschodnia Obrzeża Centrum 18,75 Południowa Górna 14,25 12,5 Południowa Dolna 12-14 Południowa Wschodnia 12,5 16
Rynek biurowy Miasta regionalne
Podaż Trójmiasto Szczecin Poznań Podaż, powierzchnia w budowie i wskaźnik pustostanów dla 8 rynków regionalnych 700 000 35% Łódź Wrocław Katowice Lublin 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 12,9% 13,4% 15,0% 16,5% 8,6% 28,0% 22,1% 30% 25% 20% 15% 10% Kraków 100 000 4,4% 5% 0 0% Istniejąca podaż Powierzchnia w budowie Wskaźnik pustostanów (%) 18
Popyt Aktywność najemców w 2013 Struktura popytu w 2013 100 000 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 19% 13% 7% 61% Nowe umowy Renegocjacje Ekspansje Własny użytek 10 000 0 Kraków Wrocław Katowice Tricity Poznań Łódź Szczecin Lublin Wybrane umowy najmu w 2013 MIASTO NAJEMCA POWIERZCHNIA (m²) BUDYNEK Kraków AAC Lufthansa 8 500 Bonarka 4 Business Wrocław Redknee 3 340 Wrocławski Park Biznesu Kraków Genpact 3 200 Edison Trójmiasto Geoban 2 800 Łużycka Office Centre Kraków Tesco 2 500 Kapelanka 42 Poznań Newell Rubbermaid 1 900 Andersia BC 19
Czynsze Przeciętne stawki czynszu (EUR/m 2 /miesiąc) Kraków 13 15 Wrocław 11 16 Trójmiasto 12.75 15 Poznań 13 16 Łódź 11.5 13.5 Katowice 12 14 Szczecin 10.5 14 Lublin 10 13 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 20
Rynek Handlowy
Rynek Handlowy w Polsce w 2013 r. Zarys ogólny Nowa podaż w podziale na regiony 28% 640 tys. m 2 nowo dostarczonej nowoczesnej powierzchni handlowej 23% nowej podaży to rozbudowy istniejących obiektów Ok. 690 tys. m 2 powierzchni handlowej w budowie, z czego 130 tys. m 2 to rozbudowy istniejących projektów 1% 2% 69% Główne aglomeracje Miasta 200-400 tys. mieszkańców Miasta 100-200 tys. mieszkańców Miasta <100 tys. mieszkańców 22
Rynek Handlowy w Polsce w 2013 r. Aglomeracje Warszawa i Górny Śląsk są największymi rynkami handlowymi w Polsce (podaż na każdym z tych rynków przekracza milion m 2 ) Poziom pustostanów w głównych aglomeracjach nie przekroczył 5% Rynki regionalne Bydgoszcz posiada największy zasób nowoczesnej powierzchni handlowej, blisko 200 tys. m 2 Poziom pustostanów na rynkach regionalnych jest bardziej zróżnicowany i waha się między 3% a 6,2% Podaż m 2 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 Pustostany 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Podaż m 2 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 Pustostany 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Podaż Pustostany Podaż Pustostany 23
Nowoczesna powierzchnia handlowa w Polsce (2013) Podaż w ujęciu rocznym oraz całkowita m² mln m² 900 000 12 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 10 8 6 4 2 0 Roczna podaż Całkowita podaż 24
Wybrane obiekty handlowe ukończone w 2013 r. Gdynia Centrum Riviera (rozbudowa Wzgórza) 70 500 m 2 Poznań Poznań City Center 58 000 m 2 Warszawa Plac Unii City Shopping 15 500 m 2 Legenda Miasto Projekt Gliwice GLA (m 2 ) Europa Centralna 67 000 m 2 Katowice Galeria Katowicka 42 000 m 2 Kraków Galeria Bronowice 60 000 m 2 25
Wybrane obiekty handlowe, których ukończenie planowane jest na 2014 r. Olsztyn Galeria Warmińska 41 300 m 2 Ostrołęka Galeria Bursztynowa 27 000 m 2 Kalisz Galeria Amber 33 500 m 2 Legenda Miasto Projekt Lublin GLA (m 2 ) Atrium Felicity 73 000 m 2 Tarasy Zamkowe 38 000 m 2 26
Nasycenie, wielkość rynków i siła nabywcza Główne aglomeracje Nasycenie (m 2 na 1 000 mieszkańców) 800 700 600 500 400 Warszawa Konurbacja Katowicka Poznań Wrocław Aglomeracja Trójmiejska Kraków Łódź Szczecin 300 22 000 26 000 30 000 34 000 38 000 42 000 46 000 Siła nabywcza (PLN na mieszkańca) * Powierzchnie kół ilustrują wielkość rynków 27
Nasycenie, wielkość rynków i siła nabywcza Miasta regionalne 200-400 tys. mieszkańców Nasycenie (m 2 na 1 000 mieszkańców) 900 800 700 600 500 400 Lublin Bydgoszcz Toruń Białystok Radom Kielce Częstochowa 300 22 000 23 000 24 000 25 000 26 000 27 000 28 000 29 000 30 000 Siła nabywcza (PLN na mieszkańca) * Powierzchnie kół ilustrują wielkość rynków 28
Wybrane wejścia nowych marek w 2013 r. MARKA KATEGORIA POCHODZENIE LOKALIZACJA Louis Vuitton Moda FR DH Vitkac / Warszawa Armani Jeans Moda IT Hollister Moda US Karl Lagerfeld Woman Moda DE Celio Moda FR Sports Direct Moda UK Original Marines Tape a l oeil SAM 0-13 H&M Home Artykuły dziecięce Artykuły dziecięce Artykuły dziecięce Wyposażenie wnętrz IT FR GR SE Plac Unii City Shopping / Warszawa Galeria Mokotów / Warszawa Atrium Promenada / Warszawa Sadyba Best Mall, Arkadia, Warszawa Wileńska / Warszawa Park Handlowy Targówek / Warszawa Blue City / Warszawa Auchan / Piaseczno Galeria Renova (Galeria Rembielińska) / Warszawa Galeria Malta / Poznań 29
Rynek Gruntów Inwestycyjnych
Rynek Gruntów Inwestycyjnych w IV kw. 2013 Zarys ogólny W 2013 r. ceny gruntów na większości rynków ustabilizowały się Najchętniej realizowane przez inwestorów były projekty z sektora mieszkaniowego (55% środków). Na grunty pod zabudowę biurowo-handlową oraz magazyny przypadło odpowiednio 40% oraz 5% 85-90% gruntów zakupionych w 2013 r. pod inwestycje biurowe oraz mieszkaniowe zlokalizowane było w Warszawie Ceny za grunt pod inwestycje biurowe (EUR / m 2 GLA) MIASTO/ REGION Warszawa: Centrum Warszawa: Poza Centrum 31 MIN. MAX. ŚREDNIA 400 800 600 150 400 275 Kraków 150 320 235 Poznań 140 280 210 Górny Śląsk 75 160 117,5 Trójmiasto 100 300 200 Wrocław 120 350 235 Ceny za grunt pod inwestycje mieszkaniowe (EUR / m 2 GLA) MIASTO/ REGION Warszawa: Centrum Warszawa: Poza Centrum MIN. MAX. ŚREDNIA 300 900 600 140 380 260 Kraków 120 300 210 Łódź 70 180 125 Poznań 80 280 180 Górny Śląsk 60 200 130 Trójmiasto 100 300 200 Wrocław 130 300 215
Rynek Inwestycyjny
Rynek Inwestycyjny w Polsce w 2013 r. Zarys ogólny Łączny wolumen inwestycji w nieruchomości komercyjne zbliżył się do 3,3 mld EUR, stanowiąc wzrost o 22% w porównaniu do 2012 r. oraz przekraczając poziom z 2007 r. Polska ponownie utrzymała pozycję regionalnego lidera pod względem łącznego wolumenu transakcji oraz płynności rynku Rynek odnotował ponad 65 transakcji. Rynki regionalne stanowiły w 2013 r. ok. 55% łącznej wartości transakcji STOPY ZWROTU Z NAJLEPSZYCH NIERUCHOMOŚCI 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 33 Magazyny Obiekty handlowe Biura
Wolumen transakcji 3,3 mld EUR WOLUMEN TRANSAKCJI (mln EUR) WOLUMEN TRANSAKCJI WEDŁUG SEKTORA (mln EUR) 12% 3% 38% 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 Biura 47% Magazyny Obiekty handlowe Hotele 0 34