Modu³ 1 Je eli jesteœ niezbyt zainteresowany t³em, przeskocz od razu na str. 20 do podrozdzia³u Zabawa nazwiskami wiele mo liwoœci. Oczywiœcie dotyczy to równie nazwisk naszych bliÿnich. Tacy ludzie znaj¹ np. z nazwiska wszystkich piosenkarzy (pi³karzy, skoczków narciarskich, gwiazdy telewizji), a równoczeœnie nie s¹ w stanie zapamiêtaæ nazwiska swojego klienta. Zabawy nazwiskami NIECO T A HISTORYCZNEGO Chodzi o pytanie, dlaczego opracowa³am najpierw techniki umys³owe, a dopiero póÿniej zabawy. Jeden z ogromnych tak zwanych problemów z pamiêci¹ ma w³aœciwie niewiele wspólnego z pamiêci¹. Zwa ywszy, e wszystko co nas szczególnie interesuje (ca³kiem automatycznie), postrzegamy intensywnie, oraz e œwiadome postrzeganie jest podstaw¹ pamiêci, to widzimy, e: Tak zwane problemy z pamiêci¹ w wiêkszoœci nie s¹ przyczyn¹, lecz skutkiem (wadliwego zapisu w pamiêci). Poniewa postrzeganie normalnie przebiega nieœwiadomie, gotowi jesteœmy póÿniej s¹dziæ, e rzecz tkwi w naszej s³abej pamiêci. Rzecz jednak tkwi raczej w naszym zainteresowaniu. Im bardziej ywo nas coœ interesuje (fascynuje), tym bardziej œwiadomie i intensywnie to postrzegamy. Dziêki temu jesteœmy umys³owo aktywni. To œwiadome postrzeganie prowadzi do procesu okreœlanego jako KONSTRUOWANIE. Kiedy póÿniej sobie coœ przypominamy, wtedy to RE-KONSTRU- UJEMY. Jednak RE-KONSTRUOWAÆ mo emy tylko to, co ju kiedyœ SKONSTRUOWALIŒMY. Ludzie, którzy skar ¹ siê na s³ab¹ pamiêæ, z regu³y nie maj¹ adnych problemów z pamiêci¹ w tematach zwi¹zanych z ich hobby czy zainteresowaniami. 16
Modu³ 1 Zabawy nazwiskami Musimy sobie w tym miejscu uœwiadomiæ, e mówi¹c doœæ myl¹co o s³owach, pojêciach i terminach w przeciwieñstwie do imion i nazwisk, i tak zawsze chodzi nam o nazwy. W jêzyku ³aciñskim jest jedno s³owo nomen (= nazwa, imiê, nazwisko). Kiedy jednak u ywamy ró nych pojêæ, odnosimy mylne wra enie, e chodzi o ró ne rzeczy. Pomyœl: Nawet ci, co skar ¹ siê na s³ab¹ pamiêæ, w ci¹gu ostatnich lat (miesiêcy, tygodni) nauczyli siê wielu nowych s³ów okreœlaj¹cych rzeczy. W jednej z moich ksi¹ ek u ywam pewnej analogii, która pomo e nam uœwiadomiæ sobie wa ny aspekt sprawy: WyobraŸmy sobie w naszym mózgu mened era ds. informacji, który bada wszystkie przychodz¹ce informacje. I tak powiada: No tak, to jest s³owo, to pojêcie, to jest termin tych warto siê nauczyæ, ale to tutaj stop! To jest nazwisko! Nazwisk nie przyjmujemy! To jest dla nas oczywiœcie zbyt truuuuuuuudne. Wynocha! I tym samym blokuje dostêp Przyk³ad: Kiedy komórka sta³a siê dla ciebie swojskim s³owem, kiedy internet, kiedy e-mail? Kiedy ostatnio zamkn¹³eœ siê na dop³yw? Zabawy zaproponowane w tym module pomog¹ Ci tak obchodziæ siê z nazwiskami, eby twój mened er ds. informacji w adnym wypadku nie móg³ blokowaæ im dostêpu. Jako normal- 17
18 ni posiadacze mózgu pozwalamy mu to robiæ, natomiast jako u ytkownicy mózgu sami decydujemy, mówi¹c: Chcê to nazwisko œwiadomie spostrzec. Tylko spostrzec, nie zapamiêtaæ. Zapamiêtywanie nastêpuje bowiem zupe³nie automatycznie, kiedy tym nazwiskiem siê pobawisz! Nazwisko i jego posiadacz s¹ nierozerwalnie z sob¹ zwi¹zani, czyli: Ka de przekomarzanie siê z nazwiskiem jakiejœ osoby to zawsze tak e przekomarzanie siê z sam¹ t¹ osob¹. To samo dzieje siê z imionami innych rzeczy, do czego przejdziemy póÿniej (przede wszystkim w module 2 i 3). Mówi¹c proœciej: nazwiska, które chcesz zapamiêtaæ, bêdziesz w przysz³oœci KON- STRUOWA i wtedy zapamiêtywanie stanie siê dziecinn¹ igraszk¹! Aby przy tym rzecz by³a zabawna, opracowa³am kilka ZABAW (w ró nych wariantach). Mo na siê bawiæ nazwiskami znanymi albo obcymi. Mo na siê bawiæ w obecnoœci posiadacza nazwiska lub pod jego nieobecnoœæ. Mo na siê bawiæ razem z kimœ, ale tak e za jego plecami (na przyk³ad w ramach przygotowania do rozmowy). Je eli siê zastanawiasz, po co bawiæ siê nazwiskami ju znanymi, to musisz wiedzieæ, e bawi¹c siê nazwiskami osób, które rzekomo (bardzo dobrze) znamy, mo na prze yæ wspania³¹ niespodziankê! Mówi¹c nazwiska, pocz¹tkowo myœlimy z regu- ³y o znanych nam osobach yj¹cych. Lecz przecie ludzie, których nigdy nie poznamy osobiœcie, maj¹ nazwiska, którymi równie dobrze mo emy siê pobawiæ, jak zreszt¹ zaraz zobaczysz.
Modu³ 1 Zabawy nazwiskami Zanim zaczniesz dalej czytaæ, jedno pytanie: Mo e raz jeszcze rzucisz okiem na nasze rebusy? Czy zauwa y³eœ, e w ka dym przypadku chodzi o nazwisko? a) Bardzo popularne nazwisko znasz je! b) Nazwisko lekarza, który opisa³ znan¹ chorobê. c) To nazwisko ma 7 liter. d) Jest to znany pisarz. e) Tê tajemnicê wyjaœnimy sobie póÿniej 19
Kto dobrze surfuje po internecie, sprawdza nazwiska z dodatkiem.com,.pl itd.: Zobaczmy, czy on/ona ma gdzieœ stronê? ZABAWA NAZWISKAMI WIELE MO LIWOŒCI Mo emy siê bawiæ na najrozmaitsze sposoby: we dwójkê albo w wiêkszym gronie, w trakcie rozmowy na zasadzie wzajemnoœci (nic nie fascynuje ludzi bardziej ni zobaczenie, co wydobêdziemy z ich nazwiska). albo jednostronnie (np. kiedy bawimy siê nazwiskiem cz³owieka, którego zaraz poznamy). Zawsze przy tym stwierdzimy, e roœnie nasze zainteresowanie danym nazwiskiem, a tak e zainteresowanie osob¹: Gdy kimœ siê interesujemy, jakby mimochodem gdy zabawowo uczymy siê jego nazwiska. Czy wszystko jasne? Mo emy siê te pobawiæ nazwiskami innymi (ni osób, z którymi stykamy siê bezpoœrednio); mog¹ to byæ na przyk³ad: kompozytorzy (Mieczys³aw Kar³owicz), wykonawcy (Konstanty Kulka), dyrygenci (Jerzy Maksymiuk), malarze (Pablo Picasso), re yserzy (Alfred Hitchcock), aktorzy (Sean Connery), a nawet autorzy, których ksi¹ ki czytamy, postacie filmowe grane przez aktora (np. Marek Kondrat alias Wawrzek a po Halskiego) Zauwa ysz, e bawi¹c siê na przyk³ad nazwiskiem autora w³aœnie czytanej ksi¹ ki, nagle sam zaczniesz szukaæ informacji o autorze. Mo e jest coœ na tylnej ok³adce? Na pocz¹tku (zwykle na drugiej stronie)? Na koñcu, w dodatku? 20
Modu³ 1 Zabawy nazwiskami PIERWSZA ZABAWA Celem tej podstawowej zabawy jest szukanie skojarzeñ zaczynaj¹cych siê od liter, z których sk³ada siê nazwisko. Jest to wiêc zagadnienie natury krzy ówkowej, jak: Stolica na W? (Z tym e tutaj iloœæ liter nie gra roli). Sposób przedstawienia skojarzeñ mo e byæ dowolny: od ca³kiem prostego, poprzez bardziej z³o ony, a po naprawdê artystyczny tutaj wszystko jest dozwolone. Wpisane tu smiles czêsto jest twórczym oszukañstwem: On uœmiecha siê czêsto, ale skoro nie ma U, a wszystkie jêzyki, które znamy, s¹ dozwolone Tak wygl¹daj¹ pierwsze próby. 21
W tym miejscu czêsto (na seminariach) pojawia- ³o siê pytanie: No tak, ale skoro znam wiêcej osób o tym samym nazwisku (albo dzisiaj kogoœ takiego poznam), to czy moje skojarzenia nie bêd¹ pod wp³ywem skojarzeñ poprzednich? Pytanie to dotyczy w równym stopniu znanych postaci (Ilu JEFFERSONów musz¹ odró niaæ dzieci anglosaskie?), jak i ywych ludzi, których spotykamy. W rzeczywistoœci jednak nie ma tu adnego problemu i mo emy powiedzieæ, e odpowiedÿ na wczeœniejsze pytanie jest jednoznaczna i brzmi Nie! Dlaczego? 22 Skoro zawsze patrzysz na pojedyncze litery nazwiska i czekasz, jakie pojawi¹ siê pomys³y w zwi¹zku z tym konkretnym w³aœcicielem nazwiska, to wszystkie Twoje skojarzenia automatycznie wi¹ ¹ siê z t¹ osob¹. Porównaj dwa przyk³ady ze s³owem NAZWISKO (tutaj i na str. 21), a tak e poni - szych troje NOWAKów (str. 21).
TRZY RAZY NOWAK Porównaj trzy osoby o nazwisku NOWAK, bardzo jednak jak widaæ ró nie skonfigurowane. NOWAK nr 1: Macho Modu³ 1 Zabawy nazwiskami Autorowi tego obrazka pocz¹tkowo nie przysz³o nic do g³owy na O. Zapytany o to, powiedzia³: Hm No, tak: OKROPNY. NOWAK nr 2: Nauczycielka matematyki Jest to by³a nauczycielka matematyki autora obrazka. 23
NOWAK nr 3: Ksi¹ ê Okreœlenie ksi¹ ê pochodzi od jego znajomych. Zawsze lubiê sobie przypomnieæ, e normalny nie oznacza ani zdrowy na ciele, ani zdrowy na umyœle ; normalny oznacza jedynie odpowiadaj¹cy normie (czyli przeciêtny!). Im czêœciej bêdziesz siê w coœ bawi³, tym lepszy w tym bêdziesz (por. efekt pañstw-miast, str. 11), poniewa ka da czêsto powtarzana zabawa automatycznie staje siê treningiem. Jak widaæ, ani jedno skojarzenie z literami ró nych NOWAKÓW nie zosta³o przypisane identycznie. Spróbuj sam. Ilu znasz ludzi o nazwisku NOWAK, KOWALSKI itd.? Pobaw siê tymi nazwiskami i przekonaj siê sam! Muszê jednak Ciê ostrzec: Przy pierwszych zabawach niektórym wpada do g³owy tylko niewiele skojarzeñ. Jest to w ka dym razie ca³kowicie normalne. Jak mówi ludowe porzekad³o: Ka dy pocz¹tek jest trudny! Mo emy jednak zawsze dodaæ: Ale tylko pocz¹tek! Æwiczenie czyni mistrza i mistrzyniê. Nie zniechêcaj siê wiêc od razu próbuj dalej! Dlatego w³aœnie zabawy w grupie (co najmniej 2-osobowej) s¹ szczególnie wskazane dla pocz¹tkuj¹cych (którzy chêtniej ucz¹ siê w towarzystwie). Wspólnie po prostu lepiej pokonamy pocz¹tkowe trudnoœci. Z regu³y bowiem, gdy komuœ z obecnych coœ wpadnie do g³owy, zyskujemy poczucie: Aha, 24
Modu³ 1 Zabawy nazwiskami jednak dzia³a. W ten sposób gromadzimy odwagê, by dalej próbowaæ! Ktoœ mo e wola³by najpierw w samotnoœci przemyœleæ czyjeœ nazwisko, by nastêpnie o tym porozmawiaæ. W tym przypadku wielu pocz¹tkuj¹cych czuje siê pewniej, maj¹c ju pe³ne notatki. Œwietn¹ zabaw¹ jest tak e bawienie siê nazwiskami postaci, które ju znamy albo zaraz je poznamy. Na pocz¹tek mo na wzi¹æ najwa - niejsze postacie z ogl¹danego w³aœnie filmu i na inteligentne zabawy wykorzystaæ ka d¹ przerwê na reklamy! Mo esz te zastanowiæ siê nad serialem, który lubisz (w moim przypadku jest to StarTrek The Next Generation), albo nad jakimœ innym. Kiedyœ rozwa y³am w ten sposób Quarka barmana na DS9 i ku mojemu zaskoczeniu zauwa y³am, e zale y mu nie tylko na szybkich pieni¹dzach, ale tak e w nie mniejszym stopniu na jakoœci (= quality). Niezbyt uczciwy bywa rzadko, o ile dana sytuacja okreœlona jest kodeksem honorowym. Swoim rozmówcom poœwiêca o wiele wiêcej uwagi ni przeciêtny œmiertelnik, poniewa komunikacja to jego zasadnicza umiejêtnoœæ. Ponadto istniej¹ ludzie, którzy swoje pierwsze kroki (w nauce) wol¹ stawiaæ sami; to tak e trzeba uszanowaæ! DS9: Fani StarTrek znaj¹ odpowiedÿ 25
KaWa to nie MindMap (mapa umys³u) Dla Czytelników przyzwyczajonych do techniki MindMap (mapy umys³u), gdzie zawsze trzeba pisaæ po jednym s³owie: w naszych obrazkach S OWNYCH mo esz pisaæ o wiele wiêcej, je eli masz ochotê. Zreszt¹ Jake tak e mieszka na DS9 (dobrze zna Quarka). Szybko zauwa ysz, e w³aœciwie wcale nie potrzebujesz robiæ dodatkowych notatek. Nasz mózg jest bowiem nastawiony na myœlenie skojarzeniowe (niestety wiêkszoœæ szkó³ o tym nie wie). Dlatego tak ³atwo zapamiêtujemy to, co sami skojarzyliœmy! Jednak e to Ty sam okreœlasz, jak chcesz siê bawiæ! Poni ej bêdzie parê przyk³adów, które pokazuj¹ regu³y zabawy (trzeba wiêc ich przestrzegaæ). 26