SZKOŁA PODSTAWOWA NR 58 IM. MELCHIORA WAŃKOWICZA W ŁODZI PROGRAM WŁASNY

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 58 IM. MELCHIORA WAŃKOWICZA W ŁODZI PROGRAM WŁASNY ŁODZIĄ PRZEZ WIEKI Opracowały Joanna Sojecka Helena Surma

Rys historyczny Początki Łodzi sięgają XI i XII wieku, kiedy to powstały na jej obecnym obszarze wsie Łagiewniki i Radogoszcz. W XIV wieku istniała także wieś o nazwie Łodzia, która w 1423r. otrzymała prawa miejskie. Przez kolejne stulecia Łódź rozwijała się bardzo wolno, była osadą o charakterze rolniczym, ale z dobrze rozwiniętym rzemiosłem. Po II rozbiorze Polski Łódź znalazła się w zaborze pruskim. W 1807r. weszła do Księstwa Warszawskiego a następnie w 1815r. stała się częścią Królestwa Polskiego. Jak miało się wkrótce okazać, była to wyjątkowo szczęśliwa okoliczność dla rozwoju miasta. W latach 1818 1833 powstał kalisko-mazowiecki okręg przemysłowy, którego ważnym elementem stał się łódzki okręg przemysłowy. Dzięki temu, w XIX w. Łódź przeżywa okres niezwykle szybkiego rozwoju. Ze względu na odpowiednie warunki naturalne, Łódź była wprost wymarzonym miejscem dla rozwoju przemysłu tkackiego i sukienniczego. W okolicy płynęło wiele małych rzek potrzebnych do napędzania maszyn i rosły lasy dostarczające surowca do budowy i na opał. Zwiedzający okolicę w 1825r. Stanisław Staszic z zachwytem pisał o wielkich możliwościach rozwoju Łodzi. Władze Królestwa zachęcały rzemieślników tkackich z innych części Polski a także z Niemiec i Czech do osiedlania się w Łodzi. Dla potrzeb nowych przybyszów powstały osady Łódka (wzdłuż obecnej ul. Piotrkowskiej) oraz Nowe Miasto (położone wokół dzisiejszego placu Wolności). Miasto zmieniało się w błyskawicznym tempie. Przekształciło się z małego miasteczka (w 1820r. w Łodzi mieszkało 880 osób) w wielką metropolię liczącą w 1865r. 40 tysięcy mieszkańców, w 1900r. 300 tysięcy, a w 1914r. 500 tysięcy. W pierwszej połowie XIX w. część ulic i placów została wybrukowana, ulice zyskały sztuczne oświetlenie (najpierw olejowe, następnie gazowe). Na ul. Piotrkowskiej, już wówczas najważniejszej i najbardziej reprezentacyjnej w mieście, pojawiły się pierwsze hotele, apteki i banki. Boczne uliczki, jeszcze do niedawna pola rolników, zajęły fabryki i magazyny. W mieście powstały ogromne, nowoczesne manufaktury: przędzalnia Saengera, zakład wykończalny płócień Kopischa, przędzalnia Wendischa. Początkowo większość prac wykonywano ręcznie. Ale już w 1839r. w Łodzi zastosowano maszynę parową - została sprowadzona do Łodzi przez Ludwika Geyera do Białej Fabryki. Zakłady produkowały przede wszystkim tanie tkaniny eksportowane do Rosji i Chin. Po zniesieniu przez Rosję granicy celnej z Królestwem Polskim w 1851 r., oraz wprowadzenie w 1877 r. tzw. złotych ceł, dla Łodzi nastały wspaniałe czasy. To właśnie wtedy powstały wielkie fortuny takich łódzkich potentatów jak Karol Scheilbler, Ludwik Grohman czy Izrael Poznański. W Łodzi tego okresu mieszkali przedstawiciele wielu narodowości i wyznań: Polacy, Żydzi, Niemcy, Rosjanie. Przedstawiciele każdej z grup nie tylko zajmowali się powiększaniem swoich majątków, ale także prowadzili lub finansowali działalność kulturalną i społeczną, wspierali budowę miejsc kultu religijnego, zakładali szkoły, teatry, szpitale, parki. Dzięki prywatnym dotacjom możliwe było rozwijanie sieci kolejowej i powstanie straży pożarnej. Z powodu szybkiego powiększania się obszaru miasta pojawiła się konieczność wprowadzenia komunikacji miejskiej i tak w 1898r. w Łodzi ruszyły w trasę pierwsze w Królestwie Polskim tramwaje. W Łodzi powstały wówczas nowoczesne, ciekawe pod względem architektonicznym budynki, dziś uważane za najważniejsze zabytki naszego miasta. Były między nimi zarówno obiekty użytkowe (fabryki) jak i mieszkalne (pałace, wille). Oto kilka przykładów: Ratusz Miejski (1827r.), Biała Fabryka (1837r.), willa Edwarda Herbsta (1875r), pałac Juliusza Heinzla (1882r.), pałac Izraela Poznańskiego (1877-1903). W latach siedemdziesiątych XIX w. ukończono budowę osiedla Księży Młyn, unikalnego w skali europejskiej kompleksu mieszkalnego przeznaczonego dla pracowników przedsiębiorstwa Scheiblera. Na ulicy

Piotrkowskiej wzniesiono wiele pięknych willi i kamienic, m.in. pałac Schweikertów (1913r.). W XIX i na początku XXw. wybudowano w Łodzi wiele obiektów sakralnych, służących wyznawcą różnych religii. Wielcy łódzcy fabrykanci Poznański, Silberstein i Scheibler sfinansowali budowę Wielkiej Synagogi (1887r). Także otwarcie w 1884r. soboru św. Aleksandra Newskiego, najważniejszej łódzkiej cerkwi, było możliwe dzięki wparciu lokalnych przemysłowców (m.in. Scheiblera Heinzela, Paszkiewicza i Herbsta). Kościół Zesłania Ducha Świętego na Placu Wolności został zbudowany w 1886r. przez wyznawców luteranizmu jako kościół Świętej Trójcy. Na placu Kościelnym wystawiono w 1897r. katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1912r. ukończono neogotycką archikatedrę św. Stanisława Kostki (1912r.). Rozpoczęto również ewangelicko-augsburski kościół św. Mateusza (1909r.), ale ukończono go dopiero w okresie międzywojennym (1928r). Zamożność ówczesnych mieszkańców widoczna jest również na łódzkich cmentarzach. Okazałe grobowce fabrykantów i wybitnych postaci znajdują się zarówno na Cmentarzu Ewangelickim (np. grób rodziny Meyerów, kaplica Scheiblerów) jak i Cmentarzu Żydowskim (grobowiec Silbersteinów, mauzoleum Poznańskiego). W 1914r. wybuchła I wojna światowa. Pod koniec roku doszło do bitwy pod Łodzią, w której wojska rosyjskie poniosły klęskę w walce z siłami niemieckimi. W rezultacie władze rosyjskie zarządziły ewakuację miasta a Niemcy wkroczyli do Łodzi. Miasto było pod okupacją do 1918r. Po wojnie Łódź znalazła się na terenie odrodzonego państwa polskiego. Była drugim co do wielkości miastem w kraju. W 1922r. uzyskała status stolicy województwa. Władze miejskie bardzo aktywnie działały na rzecz poprawy poziomu życia mieszkańców budując szkoły, szpitale i tworząc ośrodki kulturalne. Łódź była pierwszym miastem w Polsce, które wprowadziło obowiązek szkolny w zakresie szkoły podstawowej (wówczas siedmioletniej). Z powodu trudności wynikających z niedostatecznej troski władz państwowych o rozwój Łodzi, w okresie międzywojennym miasto przeżywało poważny kryzys a populacja uległa zmniejszeniu. Początek II wojny światowej całkowicie odmienił sytuację miasta i jego mieszkańców. Łódź została zajęta przez wojska hitlerowskie 9 września 1939r. i znalazła się na terenach wcielonych do Rzeszy. W 1940r. nazwa miasta została zmieniona na Litzmannstadt. W tym samym roku powstało łódzkie getto część dzielnicy Bałuty odgrodzono od reszty miasta i osiedlono tam Żydów z Łodzi i okolicy a także z innych państw europejskich oraz grupę Cyganów. Łódzkie getto było drugim co do wielkości na ziemiach polskich. Przeszło przez nie około 300 tysięcy ludzi, prawie nikt z nich nie dożył końca wojny zmarli z głodu lub chorób albo zostali zgładzeni w obozach w Chełmie i Auschwitz. Naziści wymordowali również lokalnych intelektualistów, urzędników i duchownych w ramach akcji Inteligencja. Podczas okupacji Niemcy zabili ok. 120 tys. łodzian narodowości polskiej (m.in. w lasach lućmierskich). W czasie wojny okupanci zniszczyli niemal wszystkie łódzkie synagogi (przed 1939r. było ich 250, do naszych czasów zachowały się dwie). Mieszkańcy miasta byli także wywożeni na roboty przymusowe do Rzeszy. Ludność polska była wysiedlana, aby zrobić miejsce dla Niemców. Łódź została wyzwolona 19 stycznia 1945r. Ponieważ w porównaniu do Warszawy zniszczenia były tu dużo mniejsze, Łódź krótko po wojnie pełniła funkcję stolicy Polski. Populacja miasta zmniejszyła się w skutek II wojny światowej z 670 tysięcy do zaledwie 300 tysięcy. Łódź zatraciła też w dużym stopniu swój wielokulturowy charakter: ludność żydowska padła ofiarą holokaustu lub wyjechała a Niemcy uciekli. Łódzki przemysł podupadł wskutek kradzieży maszyn, ale szybko udało się przywrócić częściową produkcję. Łódź zachowała status miasta wojewódzkiego, powstały pierwsze łódzkie wyższe uczelnie:

Uniwersytet Łódzki, Politechnika Łódzka, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Łodzi i Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa. Łódzkie fabryki zostały po wojnie znacjonalizowane. Utworzono także wiele nowych zakładów przemysłowych. Po przemianach ustrojowych Polski na początku lat 90 XX w. większość zakładów produkcyjnych w Łodzi została zlikwidowana z powodu nierentowności. Robotnicy utracili pracę. Od tego czasu miasto przeżywa kryzys: spada liczba ludności, utrzymuje się wysokie jak na warunki wielkomiejskie bezrobocie. Założenia dydaktyczno-wychowawcze Obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego zakłada, że po ukończeniu szkoły podstawowej uczeń powinien znać swoją Małą Ojczyznę : jej historię, kulturę, najważniejsze postacie z przeszłości, a nawet aktualne problemy społeczne i gospodarcze. W praktyce niestety te zagadnienia są często spychane na drugi plan. Dzieje się tak dlatego, że przy małej liczbie godzin przeznaczonych na nauczanie przedmiotu historia i społeczeństwo nauczyciel ma do omówienia mnóstwo różnorodnych zagadnień z historii powszechnej i polskiej. Dlatego problematyka lokalna jest często omawiana krótko i pobieżnie. Nauczyciele łódzcy mają jeszcze inny problem: Łódź powszechnie uważa się za miasto brzydkie, zdominowane przez architekturę przemysłową, zaniedbane, szare i... nudne. Aby dobrze uczyć o naszym regionie, należy zapomnieć o popularnych opiniach i spojrzeć na Łódź jako miasto unikalne w skali europejskiej, dostrzec znaczenie jego wielokulturowości. W naszym mieście mieszały się wielorakie style architektoniczne i zdobnicze, tak jak mieszały się różne narodowości i religie. Znajdujemy to mnóstwo perełek: piękne kościoły, pałace, kamienice, parki, ogrody ale odszukanie ich wymaga od obserwatora pewnej uwagi, potrzeby a przede wszystkim wiedzy, na co właściwie patrzy. Celem naszej innowacji będzie więc wyposażenie uczniów w wiedzę o ich Małej Ojczyźnie. Ważne jest, aby nie była to tylko sucha wiedza książkowa, ale także prawdziwe, emocjonalne spotkanie z przeszłością poprzez takie działania jak wycieczki czy lekcje muzealne. Cele edukacji regionalnej i patriotycznej Główne: - rozwijanie u uczniów zainteresowania historią i kulturą ich rodzinnego miasta, - budowanie poczucia przynależności do wspólnoty lokalnej, - kształtowanie postawy szacunku i tolerancji wobec mniejszości narodowych i religijnych, - przekazanie uczniom wiedzy na temat przeszłości i dziedzictwa kulturowego regionu, - kształtowanie postawy szacunku dla wybitnych postaci historycznych, zabytków i instytucji kulturalnych, - utrwalanie u uczniów właściwych norm zachowania podczas wycieczek po mieście i do muzeów. Szczegółowe: 1. Kategoria poznawcza: - zapoznanie z najważniejszymi wydarzeniami z historii Łodzi i regionu, - zapoznanie z najważniejszymi postaciami związanymi z historią i kulturą Łodzi, - organizowanie wycieczek do miejsc ciekawych ze względów architektonicznych, historycznych lub kulturalnych,

- zapoznanie uczniów z najważniejszymi miejscami pamięci na terenie Łodzi, - poznawanie najważniejszych muzeów i innych instytucji zajmujących się ochroną i prezentacją przeszłości miasta, - przybliżenie uczniom ważnych dzieł literackich związanych z Łodzią. 2. Kategoria umiejętności: - myślenie przyczynowo-skutkowe o przeszłości Łodzi, - kształtowanie potrzeby uczestnictwa w życiu kulturalnym regionu, - wskazywanie znaczenia wielokulturowości miasta dla jego rozwoju, - wykonanie fotografii prezentującej ciekawe obiekty na terenie Łodzi, - uczestnictwo w konkursach: wiedzy o historii Łodzi, poezji twórców związanych z Łodzią, 3. Kategoria wychowanie: - rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej, - rozwijanie ciekawości w poznawaniu historii i kultury lokalnej, - poznawanie interesujących i wzbogacających wiedzę sposobów spędzania wolnego czasu, - kształtowanie wrażliwości na piękno w naszym otoczeniu, - kształtowanie postawy zrozumienia i poszanowanie dla różnych narodowości i religii. Spodziewane efekty - wzmocnienie poczucia przynależności do wspólnoty lokalnej, - popularyzacja wśród uczniów wiedzy na temat Łodzi i regionu, - zachęcenie uczniów do samodzielnego uczestnictwa w lokalnym życiu społecznym i kulturalnym, - utrwalenie właściwych sposobów zachowanie się w miejscach o znaczeniu historycznym i instytucjach kulturalnych. Organizacja procesu nauczania Innowacja programowa dotycząca edukacji regionalnej i patriotycznej będzie realizowana w klasach I-VI na godzinach do dyspozycji wychowawcy, zajęciach szkolnego klubu miłośników miasta Łodzi i w formie zajęć pozaszkolnych. Będzie adresowana do wszystkich zainteresowanych uczniów. Program edukacji regionalnej i patriotycznej został opracowany zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Sposoby ewaluacji Ankiety dla uczniów. Obserwacja uczestników zajęć. Rozmowy z nauczycielami i innymi osobami prowadzącymi zajęcia. Wrzesień 2014r. czerwiec 2015r. Termin realizacji innowacji

Metody: 1. Prezentacje multimedialne. 2. Wystawy prac plastycznych. 3. Wystawy zdjęć i plakatów. 4. Artykuły na stronę internetową i do szkolnej gazetki. 5. Konkursy (kl. I-III symbole narodowe, kl. IV-VI historia Łodzi). 6. Lekcje muzealne. 7. Wycieczki. 8. Przedstawienia okolicznościowe. Zajęcia dla kl. I-VI: 1. Rys historyczny Łodzi (kl. IV-VI). Tematy zajęć: 2. Legendy łódzkie (legenda o łódce, widzenie w Łagiewnikach) (kl.i-iii). 3. Łódzkie pomniki (Pęknięte Serce, Radogoszcz, Kościuszko, pomnik armii Łódź, krzyż powstańców) (kl.i-iii) 4. Historia Łodzi przemysłowej i filmowej (I-III film animowany, kl.iv Z wizytą u rodziny Poznańskich, kl. V Łódź filmowa, kl. VI - W Starej Fabryce). 5. Łódź i Ziemia Łódzka w czasie II wojny światowej. (kl. IV i V- Łódź i Ziemia Łódzka w okresie wojny i okupacji 1939-1945. Życie codzienne w okupowanej Łodzi, miejsca pamięci, kl. VI.- Łódź Lodz Litzmannstadt) 6. Ważne postacie Ziemi Łódzkiej (kl V - Wł. Reymont, kl. IV - J. Tuwim) 7. Łódzkie parki (Julianowski - IV, Źódliska - VI, Helenów - V). 8. Śladami św. Faustyny Kowalskiej kl. III Koło miłośników Łodzi: 1. Inny wątek krótkie spotkania z architekturą 2. Jak to z Łodzią było...

3. Imperium I. K. Poznańskiego. Pałac, fabryka, osiedle 4. Łódkie miejsca kultu (Cerkiew, Katedra, Augsburski) 5. Cmentarz wojskowy 6. Śladami Łodzi wielokulturowej i wielowyznaniowej przemysłowcy, ludzie kultury, społecznicy... - spacer po trzech częściach wyznaniowych Starego Cmentarza. 7. Bohaterowie historii i ich łódzkie korzenie - zwiedzanie Starego Cmentarza pod kątem miejsc związanych z ważnymi wydarzeniami z historii Polski, m.in. alei powstańców listopadowych i styczniowych, kwatery zasłużonych. Muzeum Miasta Łodzi 8. Ogród botaniczny. Terminarz zajęć i zadań związanych z realizacją programu edukacji patriotycznej i regionalnej. 1. Wrzesień 2014 ankieta na temat wiedzy o Łodzi (kl. IV-VI). 2. Październik 2014 klasy I-VI oglądają na godzinach wychowawczych prezentację multimedialną o historii Łodzi. 3. Październik 2014 klasy I-III: Łódzkie pomniki - klasy I: Pomnik Martyrologii Dzieci - klasa II : Radogoszcz, Pomnik Tadeusza Kościuszki - klasa III : Krzyż Powstańców Styczniowych (skrzyżowanie ulic Łagiewnickiej i Inflanckiej), Pomnik Św. Faustyny Kowalskiej( Śladami Ambasadorki Łodzi ) Uczniowie wykonują prace plastyczne przestrzenne z dowolnych materiałów. Mile widziane zdjęcia z krótkimi opisami. Termin wykonania prac: do końca października 2014. 4. Listopad-Grudzień 2014 klasy IV-VI: lekcje muzealne (terminy do dowolnego ustalenia). Lekcje dotyczą historii Łodzi przemysłowej. Uczniowie wykonują zdjęcia i tworzą plakat w formacie A1 oraz piszą krótki artykuł na stronę internetową szkoły na temat lekcji do końca grudnia 2014. - klasy IV Z wizytą u rodziny Poznańskich (Muzeum Miasta Łodzi) - klasy V Historia Łodzi przemysłowej (Centralne Muzeum Włókiennictwa) - klasy VI W Starej Fabryce (Centralne Muzeum Włókiennictwa) 5. Grudzień 2014 klasy V: wycieczka do Muzeum Powstania Warszawskiego. 6. Grudzień 2014-Styczeń 2015 klasy I-III: Legendy o Łodzi:

- klasy I : Legenda o Łodzi - klasa II i klasa III : Widzenie w Łagiewnikach Uczniowie wykonują prace plastyczne, (format A3, farba, pastela) Termin wykonania prac: do końca stycznia 2015. 7. Styczeń-Luty-Marzec 2015 klasy IV-VI: lekcje muzealne na temat życia kulturalnego Łodzi (terminy do dowolnego ustalenia). - klasy IV Siedem skarbów Panteonu (Muzeum Miasta Łodzi) - klasy V Władysław Stanisław Reymont, noblista z ulicy Wschodniej (Muzeum Miasta Łodzi) - klasy VI - Łódź filmowa (Muzeum Kinematografii) Uczniowie wykonują zdjęcia i tworzą plakat w formacie A1 oraz piszą krótki artykuł na stronę internetową szkoły na temat: - klasy IV Julian Tuwim - klasy V Władysław Reymont - klasy VI Łódź filmowa Termin wykonania prac: do końca marca 2015. 8. Marzec-Kwiecień 2015 klasy I-III: Symbole narodowe: - klasy I-III : Historia w kolorach - zajęcia przeprowadzone przez łódzki odział IPN Termin realizacji: marzec-kwiecień 2015. Wystawa symboli narodowych wykonanych przez dzieci. Mile widziane zdjęcia z przeprowadzonych zajęć. 9. Kwiecień 2015 klasy IV-VI: lekcje muzealne na temat Łodzi i Ziemia Łódzkiej w czasie II wojny światowej. - klasy IV i V - Łódź i Ziemia Łódzka w okresie wojny i okupacji 1939-1945. Życie codzienne w okupowanej Łodzi, miejsca pamięci (Muzeum Tradycji Niepodległościowych - oddział Radogoszcz) - klasy VI - Łódź Lodz Litzmannstadt (Muzeum Miasta Łodzi) Uczniowie wykonują zdjęcia i tworzą plakat w formacie A1 oraz piszą krótki artykuł na stronę internetową szkoły na temat lekcji. Termin wykonania prac: do 15 maja 2015. 10. Maj 2015 klasy I-III: Jak powstaje film animowany? - klasy I-III : zajęcia przeprowadzone w muzeum kinematografii Termin realizacji: maj 2015. 11. Czerwiec 2015 klasy IV-VI: wycieczki do parków łódzkich (wycieczki rowerowe lub piesze): - klasy IV park Julianowski - klasy V park Helenów - klasy VI park Źródliska (opcjonalnie Palmiarnia) Uczniowie wykonują zdjęcia i tworzą plakat w formacie A1 oraz piszą krótki artykuł na stronę internetową szkoły na temat lekcji. Termin wykonania prac: do 15 czerwca.

12. Podsumowanie programu: konkurs wiedzy o Łodzi sprawdzający przyrost wiedzy (czerwiec 2015) Odpowiedzialni: 1. Autorzy (Joanna Sojecka i Helena Surma) 2. Wychowawcy Bibliografia 1. Bonisławski R., Bronisławski R., Podolska J. Spacerownik łódzki 2, Łódź 2010. 2. Bonisławski R., Podolska J. Spacerownik łódzki, Łódź 2007. 3. Brajter S., Łódzki fotospacerownik w czasie i przestrzeni, Łódź 2009. 4. Ilustrowana historia Łodzi praca zbiorowa, Łódź 2008. 5. Kusiński J., Bronisławski R., Janik M. Księga fabryk Łodzi, Łódź 2010. 6. Nikitorowicz J. Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa 2009. 7. Rukowiecki A. Łódź 1939-1945. Kronika okupacji, Łódź 2012.