PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK BEZPIECZESTWA I HIGIENY PRACY 21 02 Obecnie: 315 [01] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Pracy i Polityki Socjalnej Minister Edukacji Narodowej

I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO - ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK BEZPIECZESTWA I HIGIENY PRACY 1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1.1 Umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie W wyniku kształcenia w zawodzie ucze (słuchacz) powinien umie : Sporzdza biece i okresowe analizy stanu bezpieczestwa i higieny pracy uwzgldniajc obowizujce normy oraz przepisy ogólne i szczegółowe okrelajce wymagania bezpieczestwa i higieny pracy w realizowanym procesie technologicznym. Formułowa propozycje przedsiwzi prawno-organizacyjnych zgodnych z obowizujcymi przepisami i zasadami bezpieczestwa i higieny pracy majcych na celu popraw stanu bezpieczestwa i higieny pracy. Uczestniczy w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy przez włczanie w załoenia i dokumentacje projektowe rozwiza techniczno-organizacyjnych zapewniajcych popraw stanu bezpieczestwa i higieny pracy. Rozwizywa biece problemy techniczne i organizacyjne zwizane z bezpieczestwem pracy i ergonomi w skali zakładu pracy i w odniesieniu do stanowisk pracy. Ustala zgodno oddawanych do uytku obiektów i urzdze technicznych z dokumentacj projektow i wymaganiami bezpieczestwa i higieny pracy okrelonymi w dokumentacji techniczno- ruchowej, przepisach prawnych i Polskich Normach. Współpracowa w procesie wytwarzania wyrobów o wysokiej jakoci oceniajc je pod wzgldem bezpieczestwa pracy i ergonomii. Przekonywa pracowników i kadr kierownicz o koniecznoci przestrzegania zasad i przepisów bezpieczestwa i higieny pracy w procesie pracy. 2

Ocenia i mierzy stopie zagroenia i ryzyka zawodowego powodowanego przez czynniki chemiczne, fizyczne i biologiczne wystpujce w rodowisku pracy. Redukowa zagroenia i ryzyko zawodowe powodowane przez czynniki chemiczne, fizyczne i biologiczne wystpujce w rodowisku pracy. Doradza w doborze odpowiednich rodków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Ustala okolicznoci i przyczyny wypadków w tym przesłuchiwa poszkodowanych i wiadków wypadków, wykonywa szkice miejsc wypadków oraz formułowa odpowiednie wnioski profilaktyczne. Kompletowa dokumentacj dotyczc wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrze o takie choroby oraz wyników bada rodowiska pracy. Ocenia ekonomiczne skutki zagroe, wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ustala we współpracy z właciwymi organami nadzoru nad warunkami pracy oraz laboratoriami bada rodowiska pracy poziom zagroenia ze strony czynników szkodliwych dla zdrowia i uciliwych oraz sposoby ochrony pracowników przed tymi czynnikami. Integrowa działania poszczególnych słub pracowniczych zakładu pracy w zakresie obowizków dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy w tym równie w zakresie organizowania okresowych bada lekarskich i profilaktyki zdrowotnej pracowników. Współdziała ze słubami pracowniczymi zakładu pracy z organizacjami społecznymi i zwizkami zawodowymi w zakresie problemów dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy. Kontrolowa stan bezpieczestwa i higieny pracy w zakładzie stosujc odpowiednie metody i sposoby kontroli. Sporzdza sprawozdania i protokoły pokontrolne oraz opinie dotyczce spełniania wymaga bezpieczestwa i higieny pracy. 3

Dokonywa analizy danych statystycznych do analizy i oceny stanu bezpieczestwa i higieny pracy w zakładzie na podstawie przeprowadzanych kontroli i informacji o stanie bezpieczestwa i higieny pracy pochodzcych z rónych ródeł oraz danych statystycznych. Doradza w zakresie obowizujcych zasad i przepisów dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy oraz doboru najwłaciwszych rodków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Pobudza potrzeby znajomoci problematyki bhp u pracowników poprzez stwarzanie systemu oddziaływa sprzyjajcych poprawie warunków pracy. Stosowa rónorodne formy działa uwiadamiajcych i popularyzatorskich dotyczcych problematyki bezpieczestwa i higieny pracy, w tym stosowa rónorodne i nowoczesne metody prowadzenia szkolenia w zakresie bhp. Stosowa nowoczesne techniki biurowe i metody organizacji pracy. Korzysta z wiedzy i dostpnych ródeł informacji dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy do poprawy warunków pracy 1.2. Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu Przecitna sprawno fizyczna. Zamiłowanie do systematycznoci, porzdku, ładu. Wysokie poczucie odpowiedzialnoci. Dobra koncentracja uwagi i spostrzegawczo. Zdolnoci organizatorskie. Mylenie analityczne, twórcze. Zdolnoci perswazyjne, popularyzatorskie. Szybko podejmowania decyzji i gotowo do działa. Zachowania prospołeczne, aktywno na rzecz osób, grup, instytucji, w celu realizacji wartoci osobowych i społecznych. Właciwa postawa w postpowaniu z ludmi, opanowanie, cierpliwo, konsekwencja. Zdolnoci negocjacyjne. Kultura osobista. Stabilno emocjonalna, niezaleno postaw. Denie do podwyszania swoich kwalifikacji. 4

1.3. Przeciwwskazania zdrowotne Przeciwwskazane wady słuchu i wady wymowy utrudniajce kontakt z innymi osobami Niewskazane race ułomnoci fizyczne. Dodatkowe przeciwwskazania wynikaj ze rodowiska pracy i charakteru produkcji zakładu, w którym technik BHP jest zatrudniony ( np. w przedsibiorstwach o profilu chemicznym niedopuszczalne s choroby skóry oraz układu oddechowego). 5

2. ZALECENIA DOTYCZCE ORGANIZACJI PROCESU DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEGO 2.1. Warunki ogólne Wobec postpujcej integracji naszej gospodarki z gospodarkami pastw opartymi na mechanizmach rynkowych oraz przygotowywania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej i wynikajcych z tego obowizków w zakresie przystosowania polskiego prawa do wymaga zawartych w dyrektywach Wspólnot Europejskich konieczny jest szybki i gruntowny postp w dziedzinie ochrony pracowników w rodowisku pracy. Jednym z warunków osignicia tego postpu jest przygotowanie wysoko wykwalifikowanych kadr do realizacji zada z dziedziny bezpieczestwa i higieny pracy. Chodzi tu przede wszystkim o pracowników słuby bezpieczestwa i higieny pracy. Wymagania dyrektyw Wspólnot Europejskich dotyczcych problematyki ochrony pracy spowodowały, i prace zwizane z reform kształcenia i doskonalenia specjalistów z dziedziny bhp trwaj obecnie w wielu krajach Unii Europejskiej. Równie w Polsce w 1991 r. wprowadzono do Kodeksu pracy obowizek tworzenia słuby bhp we wszystkich zakładach pracy zatrudniajcych powyej 10 pracowników, przy czym w zakładach pracy zatrudniajcych do 50 osób istnieje moliwo zlecania zada słuby bhp specjalistom spoza zakładów pracy. Wydana na podstawie Kodeksu pracy uchwała nr 14 Rady Ministrów z 18.02.1992 r. (MP nr 7 poz.48) okreliła wymagane kwalifikacje pracowników słub bhp. Wyej wymienione regulacje stanowiły podstaw do wprowadzenia, na wniosek Ministra Pracy i Polityki Socjalnej rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.02.1993 r do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego -zawodu "technik bezpieczestwa i higieny pracy". Podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik bezpieczestwa i higieny pracy zawieraja: 1. Załoenia programowo- organizacyjne kształcenia w zawodzie w układzie: opis kwalifikacji absolwenta: umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu przeciwwskazania zdrowotne zalecenia dotyczce organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego 2. Podział godzin na bloki programowe 3. Podstawy programowe kształcenia w blokach, zawierajce: 6

cele kształcenia treci kształcenia zalecenia dotyczce oceniania. 2.2. Koncepcja kształcenia Zgodnie z klasyfikacj zawodów szkolnictwa zawodowego (rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.02.1993r) przewiduje si kształcenie techników bezpieczestwa i higieny pracy w szkołach policealnych: na podbudowie liceum ogólnokształccego - w szkole dla młodziey, dla dorosłych w formie stacjonarnej i zaocznej, na podbudowie technikum w systemie dla dorosłych - w formie stacjonarnej i zaocznej. Absolwenci szkoły policealnej kształccej techników bezpieczestwa i higieny pracy znajd zatrudnienie przede wszystkim w małych i rednich podmiotach gospodarczych. Koncepcja kształcenia techników bhp zakłada kształcenie szerokoprofilowe tzn., e absolwenci uzyskaj kwalifikacje zawodowe umoliwiajce prac w rónych rodzajach działalnosci gospodarczej. Przyjmujc, e absolwent w swojej przyszłej pracy bez wzgldu na rodzaj zakładu, w którym bdzie pracował zetknie si z problematyk budowlan, procesami elektromaszynowymi i chemicznymi, połoono nacisk na zdobycie wiedzy i umiejtnoci zwizanych z tymi dziedzinami. Z uwagi na to, i w małych zakładach pracy zadania słuby bhp mog by poszerzone o problematyk dotyczc ochrony rodowiska naturalnego i ppo., w podstawie programowej uwzgldniono równie zagadnienia zwizane z ochron przeciwpoarow i ochron rodowiska. Szkoły policealne kształcce techników bhp powinny by tworzone przy zespołach szkół zawodowych ( najlepiej o kierunku mechanicznym lub elektrycznym); posiadajcych odpowiednio wyposaone warsztaty mechaniczne, pracownie rysunku technicznego, pracownie komputerowe. 2.3. Kadra dydaktyczna Podstawow zasad, która powinna obowizywa przy organizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego jest jego wysoka efektywno w realizacji załoonego celu kształcenia, którym jest nabycie przez absolwenta praktycznych umiejtnoci niezbdnych do wykonywania przez niego zawodu technika bhp na poziomie odpowiadajcym aktualnym wymaganiom. 7

Najwaniejszymi elementami organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego s: kadra nauczycielska, programy nauczania, wyposaenie szkoły w rodki dydaktyczne oraz współpraca szkoły z zakładami pracy w zakresie realizacji praktyk zawodowych. Nauczycielami treci nauczania zwizanych z realizacj bloku ogólnotechnicznego mog by nauczyciele przedmiotów zawodowych, których wiedza i umiejtnoci poszerzone zostały o problematyk z dziedziny bezpieczestwa pracy i ergonomii. Równie treci bloku psychologiczno - pedagogicznego mog by nauczane przez nauczycieli nauczajcych w danych zespołach szkól zawodowych. Nauczycielami treci specjalistycznych z zakresu bhp mog by pracownicy słub bhp, inspektorzy Pastwowej Inspekcji Pracy, Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, a take inni specjalici z dziedziny ochrony pracy i medycyny pracy posiadajcy wysze wykształcenie i przygotowanie pedagogiczne. Dla zapewnienia wysokiego poziomu dydaktycznego naley stworzy nauczycielom moliwoci cigłego doskonalenia i aktualizacji wiedzy, w szczególnoci udziału w przeznaczonych dla nich studiach podyplomowych, seminariach i szkoleniach z dziedziny ergonomii, bezpieczestwa i higieny pracy - organizowanych przez jednostki uprawnione do prowadzenia takiej działalnoci. Z czasem pozwoli to na stworzenie wyspecjalizowanej kadry nauczycielskiej. 2.4. Organizacja procesu dydaktyczno - wychowawczego Dla zawodu technik bezpieczestwa i higieny pracy dokonano podziału umiejtnoci zawartych w opisie kwalifikacji absolwenta oraz treci kształcenia na cztery bloki programowe: blok zagadnie ogólnotechnicznych Blok ten zawiera elementy wiedzy z zakresu podstaw konstrukcji maszyn oraz podstawowych technologii stosowanych w przemyle budowy maszyn i zagadnie budownictwa ogólnego oraz umiejtnoci niezbdne do oceny poprawnoci eksploatacji maszyn i urzdze. blok zagadnie prawno - ekonomicznych Interdyscyplinarny charakter tego bloku wymaga od absolwenta wiedzy z zakresu prawa ze szczególnym uwzgldnieniem prawa pracy, statystyki, ekonomii i ekonomiki, najwaniejszych kategorii ekonomicznych a przede wszystkim nabycia umiejtnoci posługiwania si aktami prawnymi i przepisami, prowadzenia dokumentacji zwizanej z warunkami pracy. 8

blok zagadnie technicznego bezpieczestwa pracy, ergonomii i higieny pracy Proponowane treci kształcenia w tym bloku stanowi obszerny wybór zagadnie, niezbdnych do praktycznego kształtowania technicznych warunków ochrony pracowników w rodowisku pracy oraz ochrony rodowiska w zakładzie. Rónorodo tematyki tego bloku nakłada bdzie na szkoły obowizek starannego wyboru treci nauczania pod ktem ewentualnej zawodowej specjalizacji absolwenta w póniejszej pracy. Naley zwłaszcza dy do odpowiedniej korelacji czasowej zagadnie. Przykładowo, zagadnienia dotyczce oceny naraenia na substancje toksyczne czy zagadnienia dotyczce technicznych sposobów ograniczania naraenia na substancje toksyczne naley zsynchronizowa z problemami analizy zagroe i fizjologii. Bardzo starannie naley dobra i przygotowa wiczenia pod ktem ich przydatnoci do nabywania praktycznych umiejtnoci w złoonych warunkach póniejszej pracy zawodowej absolwenta. blok zagadnie psychologiczno - pedagogicznych Podstawowym celem realizacji treci zawartych w tym bloku jest przygotowanie pracownika słub bhp do prowadzenia szkolenia pracowników zakładu pracy w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy, upowszechniania wiedzy o ochronie człowieka w rodowisku pracy oraz stosowania zasad psychologii i socjotechniki w kształtowaniu stosunków midzyludzkich.. Uczniowie powinni naby umiejtnoci samodzielnego projektowania poszczególnych etapów procesu nauczania, organizacji zaj szkoleniowych, stosowania odpowiednich metod szkolenia oraz popularyzacji problematyki bezpieczestwa i higieny pracy. Realizowanie treci zawartych w blokach programowych dla zawodu technik bezpieczestwa i higieny pracy powinno odbywa si w formie laboratoryjnej i w pracowniach tematycznych. 2.5. Warunki techniczne Baza materialna szkół powinna zapewnia realizacj zakładanych treci nauczania. W zwizku z tym, istniejce w szkołach pracownie przedmiotowe powinny by doposaone w specjalistyczne rodki dydaktyczne słuce celom kształcenia techników bezpieczestwa i higieny pracy. Dotyczy to takich pracowni jak: - pracownie rysunku technicznego - pracownie chemiczne - pracownie techniczne - pracownie elektrotechniczne 9

- pracownie komputerowe Realizacja treci kształcenia zawartych w bloku programowym Techniczne bezpieczestwo pracy, ergonomia i higiena pracy powinno by realizowane przy wykorzystaniu szkolnych warsztatów mechanicznych, a take w pracowni komputerowej. Do nauczania specjalistycznych treci z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy naley zorganizowa szkoln pracowni " Bezpieczestwo i higiena pracy". Powinna ona by wyposaona w kilka stanowisk treningowo - demonstracyjnych. Proponowane wyposaenie pracowni " Bezpieczestwo i higiena pracy": - przykładowe stanowisko pracy z moliwoci zmiany/ adaptacji parametrów geometrycznych i innych, np. owietlenie, fantomy ), - przykładowe stanowisko pracy wyposaone w urzdzenia zabezpieczajce i sygnalizacyjne, - przykładowe stanowisko wyposaone do oceny sprawnoci psychofizycznej -mierniki do pomiaru podstawowych czynników rodowiska pracy ( hałas, owietlenie, tlenek wgla), - zestaw rodków ochrony indywidualnej, - zestaw rodków do udzielania pomocy przedlekarskiej, - przykładowy sprzt do gaszenia poarów, - stanowiska do bada fizjologicznych, - sprzt komputerowy - wideo, kamera - rzutnik pisma Oprócz specjalnie zaprojektowanych lub zaadaptowanych pomocy naukowych dla tych pracowni istotn pomoc w tworzeniu zaplecza dydaktycznego powinny wiadczy zakłady przemysłowe odpowiednich bran, przekazujc szkołom wyeksploatowany sprzt produkcyjny, pomiarowy i inny, który po dostosowaniu go do celów dydaktycznych bdzie cennym uzupełnieniem dydaktycznego wyposaenia szkoły. Pracownia "Bezpieczestwo i higiena pracy" moe by wykorzystywana nie tylko w kształceniu techników bezpieczestwa i higieny pracy, ale take do kształceniu uczniów w szkolnictwie zawodowym w innych zawodach, dla których podstawy programowe kształcenia przewiduj treci kształcenia z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy. Naley podkreli, e szczególnie w nauczaniu zagadnie ergonomii i bhp powinno si korzysta z metod zwikszajcych aktywny udział uczniów w zajciach (wspólna analiza zagroe, projekty do rozwizania w grupach, gry symulacyjne). 10

Due znaczenie ma wyposaenie szkoły w odpowiednie pomoce audiowizualne (technika wideo, programy komputerowe itp.). Niska ich jako moe by czynnikiem ograniczajcym dobór metody prowadzenia zaj. Poza dostpnymi na rynku opracowaniami, które mog by przydatne w nauczaniu techników bezpieczestwa i higieny pracy, wiksze szkoły zawodowe we współpracy z silniejszymi orodkami kształcenia zawodowego oraz we współpracy ze specjalistami ds. bezpieczestwa i higieny pracy z zakładów przemysłowych odpowiedniej brany współpracujcymi ze szkołami zawodowymi powinny z biegiem czasu i nabieraniem dowiadcze w realizacji programu nauczania przygotowywa materiały pomocnicze i wydawa je w postaci skryptów. Szkoła powinna ledzi dokonywujce si zmiany w zakresie uregulowa prawnych, najnowszych osigni badawczych dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy a take postp w zakresie technologii nauczanych w szkole i dostosowywa do nich programy nauczania. Szkoła powinna utrzymywa kontakt ze swymi absolwentami. Kontakty te mog by pomocne zarówno dla oceny stopnia przydatnoci aktualnie realizowanego programu nauczania ale równie przy wprowadzaniu zmian w treciach i metodach nauczania odpowiadajcych wymaganiom społecznym. 2.6. Współpraca szkoły z zakładami pracy - praktyki zawodowe Współpraca szkoły z zakładami pracy moe dotyczy takich przedsiwzi jak monitoring miejsc pracy, wspólne wydawnictwa, projekty wpływajce na polepszenie parametrów rodowiska pracy, seminaria dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy, pokazy i demonstracje sprztu ochronnego i ratowniczego, a nade wszystko praktyki zawodowe uczniów w zakładach pracy. Praktyki zawodowe musz by nieodzownym i jednym z najwaniejszych elementów kształcenia technika bezpieczestwa i higieny pracy. Postulat ten jest tym waniejszy, e - zgodnie z klasyfikacj szkolnictwa zawodowego z 1993 roku - uczniami zdobywajcymi zawód technika bezpieczestwa i higieny pracy mog by w przypadku 1,5 rocznej Szkoły Policealnej - zgodnie z opisem zawodu - absolwenci liceum ogólnokształccego, a wic uczniowie nie posiadajcy wczeniej adnych kontaktów z przemysłem. Stawia to przed szkoł i współpracujcym z ni zakładem pracy wysokie wymagania, co do organizacyjnotechnicznego przygotowania praktyk. Ich przebieg powinien by dobrze zaplanowany i nadzorowany z punktu widzenia dydaktycznego. 11

Zawód technika bezpieczestwa i higieny pracy jest zawodem szerokoprofilowym, dlatego praktyki powinny by organizowane szczególnie w zakładach przemysłu maszynowego, gdzie zakres problemów, z jakimi moe si zetkn ucze jest szczególnie szeroki (prace budowlane, procesy obróbki materiałów, problemy elektryczne, chemiczne, transportowe i inne). Wydaje si, e szczególnie w przypadku duych zakładów pracy praktyki zawodowe mog ukierunkowywa dalszy przebieg kariery zawodowej absolwenta, cz uczniów moe w przyszłoci znale prac w tym zakładzie, w którym odbywała praktyki zawodowe. 2.7. Zalecenia dotyczce oceniania 0gólne kryteria oceniania w odniesieniu do wyodrbnionych w celach kształcenia umiejtnoci powinny by oparte o metody pomiarowe cile powizane ze specyfik bloku programowego. Biorc pod uwag profil kształcenia, przewidywany zbiór zada zawodowych, a w nim m.in. sporzdzanie analiz stanu bezpieczestwa i higieny pracy, udział w opracowywaniu i ocenie planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy czy udział w opracowywaniu zakładowych zarzdze, regulaminów itp. ocena ucznia powinna uwzgldnia przede wszystkim stopie opanowania praktycznych umiejtnoci. Dotyczy to zarówno ocen stosowanych do biecej kontroli postpów ucznia jak i ocen kocowych. Zalecanymi zatem formami oceniania mog by oceny praktycznych rozwiza opracowanych przez ucznia : - wiczenia symulacyjne wymagajce samodzielnego kompleksowego rozwizania zadanego problemu, a wic powinny mie charakter twórczy. -prace projektowe grupowe i indywidualne, które prócz moliwoci weryfikacji umiejtnoci poszczególnych uczestników grupy posiadaj dodatkowy walor w postaci nabycia umiejtnoci pracy w zespole -prace dyplomowe o charakterze analityczno-koncepcyjnym i o charakterze praktycznym. Wszystkie prace powinny mie taki sam schemat, tj. zawiera wstp, przegld stanu wiedzy na zadany temat dostosowanej do poziomu szkoły, rozwizanie problemu, wnioski, streszczenie i spis literatury. Wynikom prac o charakterze praktycznym (makiety, prototypy, modele) powinna towarzyszy dokumentacja techniczna zawierajca podstawy teoretyczne na jakich s oparte oraz opis materiałów i metod wytwarzania. Wykonane prace mog zasila zestaw pomocy dydaktycznych poszczególnych pracowni. 12

Te metody pomiaru postpów ucznia, które preferuj wiedz o charakterze encyklopedycznym, kompilujcym (np. testy) powinny by stosowane w kontekcie rozwizywania istotnego, bardziej ogólnego problemu. Z czasem szkoły powinny opracowa własne zestawy testów, które po konsultacjach mog sta si w skali kraju jednolitymi narzdziami pomiaru postpów ucznia. Warunki ukoczenia szkoły reguluj odrbne przepisy w tym przepisy dotyczce egzaminu z przygotowania zawodowego. 13

II. PODZIAŁ NA BLOKI PROGRAMOWE Zawód: technik bezpieczestwa i higieny pracy 2102 Nazwa bloku Procentowy udział czasu kształcenia w blokach programowych [ w %] w szkole na podbudowie w szkole dla dorosłych na liceum ogólnokształccego ( w cylu 1,5 rocznym)** nie mniej ni podbudowie technikum ( w cyklu 1 rocznym)*** nie mniej ni Ogólnotechniczny* 25 - Prawno - ekonomiczny 10 15 Technicznego 35 55 bezpieczestwa pracy, ergonomii i higieny pracy Psychologiczno- 10 10 pedagogiczny Razem 80 80 pozostałe do zagospodarowania 20% czasu umo liwia dostosowanie kształcenia do potrzeb regionu, zakładu pracy, indywidualnych zainteresowa. * nie obowizuje w szkole policealnej dla dorosłych na podbudowie technikum ** obowizuje dla wszystkich form kształcenia (szkoła młodzieowa, dla dorosłych w formie stacjonarnej i zaocznej) *** obowizuje dla wszystkich form kształcenia dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej) 14

PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH blok ogólnotechniczny str. 16 blok prawno - ekonomiczny str. 21 blok technicznego bezpieczestwa pracy, ergonomii i higieny pracy str. 25 blok psychologiczno - pedagogiczny str. 29 15

BLOK OGÓLNOTECHNICZNY 1. Cele kształcenia. Ucze w wyniku kształcenia powinien umie: wykona działania na siłach ( dodawa i odejmowa, wyznacza wektor sumy sił i wektor wypadkowy), zredukowa płaski układ sił dowolnych do jednego punktu, wyznaczy warunki równowagi ciała sztywnego pod działaniem płaskiego układu sił dowolnych ( bez uwzgldnienia i z uwzgldnieniem tarcia), wyznaczy siły w prtach kratownicy oraz wypadkow dowolnego płaskiego układu sił metod wieloboku sznurowego, wyznaczy warunki równowagi ciała sztywnego pod działaniem przestrzennego układu sił ( proste przypadki), wyznaczy sił i moment tarcia, okreli jego rodzaje oraz metody przeciwdziałania negatywnym skutkom tarcia, analizowa kinematyk podstawowych mechanizmów, wyznacza prdko i przyspieszenie wskazanych członów okrelonego mechanizmu, rozpozna rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów, analizowa dynamik podstawowych mechanizmów i okreli równanie dynamiczne ruchu oraz reakcje dynamiczne, wykona szkic czci maszyny odwzorowujc z zachowaniem proporcji kształty zewntrzne i wewntrzne stosujc oznaczenia zgodnie z obowizujcymi normami rysunku technicznego, 16

czyta z rysunku technicznego kształty zewntrzne i wewntrzne przedmiotu, jego wymiary, materiał, tolerancje, pasowania, odchyłki kształtu i połoenia, chropowato powierzchni, zbieno i pochylenia, (równie rysunku budowlanego) rozróni rysunki techniczne - wykonawcze, złoeniowe, zestawieniowe, montaowe, zabiegowe, operacyjne, wykona rysunek techniczny czci maszyny,zwymiarowa, poda oznaczenia materiału, tolerancji i pasowania, odchyłek kształtu i połoenia, chropowatoci powierzchni zgodnie z obowizujcymi normami rysunku technicznego, wyznaczy naprenia elementów rozciganych, ciskanych i cinanych wykona proste obliczenia wytrzymałociowe elementów maszyn, oraz opisa rozwizania konstrukcyjne,zasady działania i zastosowania w budowie maszyn osi, wałów, połcze, sprzgieł, hamulców, przekładni i mechanizmów; wskaza ich zalety i wady, obliczy wymiary graniczne, tolerancje, luzy oraz dobra z tablic norm pasowania i odchyłki, dobra przyrzdy pomiarowe oraz posługiwa si nimi zgodnie z przeznaczeniem, opisa właciwoci i przewidzie zastosowanie w przemyle materiałów niemetalowych konstrukcyjnych i eksploatacyjnych, okreli struktur metali i ich stopów oraz okreli ich właciwoci i zastosowanie, scharakteryzowa typowe struktury stopów elaza z wglem, okreli oznaczenia, właciwoci oraz dobra na róne elementy maszyn i narzdzi stale, staliwa i eliwa oraz metale nieelazne i ich stopy, rozróni metody badania metali i ich stopów oraz przewidzie ich zastosowanie do okrelenia stanu materiału i wykrywania wad, 17

rozpozna zjawiska korozyjne i ich skutki, dobra metody ochrony metali przed korozj, rozróni i dobra rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej do zadanych właciwoci po obróbce rozróni podstawowe procesy metalurgii elaza i metali nieelaznych metalurgii proszków, oraz rozróni podstawowe procesy wytwarzania odlewów, stosowane materiały, narzdzia i metody formowania oraz zasady ich doboru, okreli procesy obróbki plastycznej na zimno i gorco, rozróni stosowane metody, narzdzia i urzdzenia, okreli cechy charakterystyczne typowych metod spajania ( spawanie, zgrzewanie lutowanie, klejenie), zasady ich doboru, rozróni i opisa podstawowe operacje obróbki rcznej, stosowane narzdzia i urzdzenia, organizowa stanowisko pracy, dobra narzdzia i materiały niezbdne do wykonania danej pracy, rozróni i wykona podstawowe operacje obróbki mechanicznej skrawaniem, dobra parametry obróbki i narzdzia oraz konieczne oprzyrzdowanie, okreli zasady montau i demontau maszyn i urzdze oraz organizacje tych prac, scharakteryzowa prace remontowo- konserwacyjne i ich właciw organizacj, scharakteryzowa prace remontowo-budowlane i warunki ich bezpiecznego wykonania, zasady opisa zasady zasilania maszyn i urzdze przy uyciu energii elektrycznej oraz ochrony przeciwporaeniowej 18

okreli i uzasadni organizacj procesu produkcyjnego i technologicznego, organizacj zarzdzania i struktur produkcyjn zakładu, korzysta z dokumentacji technicznej oraz z norm i literatury technicznej, okreli obieg dokumentacji w zakładzie, 2. Treci kształcenia. statyka, kinematyka dynamika, kinematyka i dynamika mechanizmów i maszyn, podstawowe zasady rysunku technicznego, rysunki czci maszyn, wytrzymało materiałów, mechanizmy, tolerancje i pasowania, chropowato powierzchni, pomiary warsztatowe, materiały niemetalowe, podstawy metaloznawstwa, podstawy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej, korozja, podstawy odlewnictwa, podstawy obróbki plastycznej, spajanie i cicie metali, obróbka rczna ( zarys), podstawy mechanicznej obróbki skrawaniem, proces produkcyjny i technologiczny, uchwyty i przyrzdy, monta i demonta maszyn i urzdze, prace remontowo-budowlane, technologia i organizacja napraw 19

3.Zalecenia dotyczce oceniania Podstaw do oceny ucznia powinna by przede wszystkim : obserwacja zachowa uczniów podczas wykonywania zadanej pracy samodzielne lub zespołowe wykonanie zadania praktycznego lub teoretycznego ( praca projektowa, referat) testy sprawdzajce poziom wiedzy teoretycznej Ocena praktycznych umiejtnoci uczniów powinna by realizowana na terenie zakładu pracy lub w symulowanych warunkach technologicznych. Oceniajc praktyczne umiejtnoci uczniów naley zwróci uwag na sprawno i dokładno wykonywanych zada. 20

BLOK PRAWNO - EKONOMICZNY 1. Cele kształcenia: Ucze w wyniku kształcenia powinien umie: analizowa i interpretowa przepisy prawa pracy w tym dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy, wdraa przepisy ogólne i branowe okrelajce wymagania bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony ppo. oraz ochrony rodowiska naturalnego w realizowanym procesie technologicznym i obowizujcej organizacji pracy, kontrolowa przestrzeganie przepisów prawa pracy, w szczególnoci zasad i przepisów bezpieczestwa i higieny pracy, ocenia stopie naruszenia prawa pracy u pracodawcy, okreli skutki narusze prawa pracy, stwierdza, kto ponosi odpowiedzialno za naruszenia prawa pracy, sformułowa wnioski prewencyjne i polecenia do biecej realizacji na podstawie dokonanej analizy narusze prawa pracy, wprowadza zasady dotyczce kształtowania warunków pracy do układów zbiorowych pracy oraz do regulaminów pracy w czci dotyczcej warunków pracy, ocenia opracowywane w zakładzie akty prawne, regulaminy oraz instrukcje z punktu widzenia ich zgodnoci z przepisami i zasadami bezpieczestwa i higieny pracy, wdraa wymagania Polskich Norm dotyczce bezpieczestwa pracy i ergonomii w kształtowaniu warunków pracy, wdraa zmiany legislacyjne zwizane z problematyk bhp, okreli istot mechanizmu rynkowego, 21

wskaza wpływ odpowiedniej organizacji pracy na efekty ekonomiczne działania zakładu, dopełni formalnoci zwizane z podjciem działalnoci gospodarczej, obliczy wynik finansowy prowadzonej działalnoci, sklasyfikowa kredyty, korzysta z kredytów oferowanych na rynku poda rónice midzy płatnociami za pomoc czeku, weksla i polecenia przelewu, rozliczy si z urzdem skarbowym z tytułu rónych podatków, dokona oceny ekonomicznych skutków zagroe, w tym wypadków przy pracy i chorób zawodowych, opracowywa sprawozdania, zestawienia dotyczce analizy i oceny stanu bhp w zakładzie pracy z wykorzystaniem metod i danych statystycznych. kontrolowa przestrzeganie przepisów bezpieczestwa i higieny pracy na terenie zakładu pracy stosowa aktywne metody poszukiwania pracy, samoprezentacji oraz sporzdzi list intencyjny, yciorys, ofert pracy 2. Tre kształcenia A. Elementy nauki o prawie: Stanowienie prawa; Europejskie prawo pracy; Prawo pracy, a inne dziedziny prawa, System prawa pracy; Systematyka prawa bezpieczestwa i higieny pracy; Prawo ubezpiecze społecznych pracowników; 22

Prawo ekologiczne Przepisy dotyczce ochrony ppo., Najwaniejsze regulacje prawa pracy; - stosunek pracy; - czas pracy; - ochrona pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych; - rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy; - przedawnienie roszcze; - bezpieczestwo i higiena pracy: - pojcie ochrony pracy, - charakterystyka norm prawnych dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy, - zakres podmiotowy i przedmiotowy obowizków w sferze bezpieczestwa i higieny pracy. - nadzór nad warunkami pracy; - prawo układowe oraz zasady negocjowania i zawierania zbiorowych układów pracy - odpowiedzialno za naruszenie przepisów prawa pracy; - postpowanie powypadkowe; - status bezrobotnego; Ekonomiczne skutki zagroe wiadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; wiadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciliwych; Zasady opracowywania instrukcji bezpieczestwa i higieny pracy. B. Podstawowe zasady prowadzenia działalnoci gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej wraz z elementami statystyki Gospodarka rynkowa. Podmiot gospodarczy. Działalno gospodarcza. Warunki niezbdne do rozpoczcia działalnoci gospodarczej. Marketing. Pozyskanie i wykorzystywanie majtku trwałego i obrotowego Ubezpieczenie gospodarcze. Podatki. Koszty działalnoci. Opracowywanie materiałów statystycznych. Zarzdzanie i organizacja pracy 23

3. Zalecenia dotyczce oceniania Podstaw do oceny ucznia powinny by : prace projektowe wskazujce na wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce symulacje na podstawie których oceni mona stopie opanowania umiejtnoci stosowania nabytej wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych, a take obserwacj postaw ucznia testy sprawdzajce poziom wiedzy teoretycznej Przykładowe prace projektowe: - opracowanie czci zakładowego układu zbiorowego pracy dotyczcego warunków pracy u wybranego pracodawcy (zakładu pracy), - opracowanie wniosku pod wzgldem formalno - prawnym do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy lub w jego czci lub w zagroonym obiekcie, w przypadku wystpowania bezporedniego zagroenia dla ycia lub zdrowia pracowników. Przykładowe symulacje: - w załoonej sytuacji zaistniałej w zakładzie pracy okreli zakres odpowiedzialnoci prawnej poszczególnych słub zakładowych Biorc pod uwag rang tego bloku oraz teoretyczny charakter materiału naley stosowa aktywne metody nauczania (wiczenia symulacyjne, burz mózgów itp.) w celu rozwizywania konkretnych problemów pracowniczych moliwych do zaistnienia w zakładzie pracy. W celu nabycia umiejtnoci posługiwania si aktami prawnymi i przepisami słuchacz powinien samodzielnie pracowa na zajciach z ksik, aktami, przepisami itp. Na praktyce zawodowej naley uczniów zapozna z dokumentacj z zakresu spraw zwizanych ze stosunkiem pracy, sposobem prowadzenia akt osobowych, dokumentami w sprawie rejestrowania czasu pracy, programami poprawy warunków pracy, dokumentacj sporzdzon przez organy nadzoru nad warunkami pracy. 24

BLOK TECHNICZNE BEZPIECZESTWO PRACY, ERGONOMIA I HIGIENA PRACY 1.Cele kształcenia: Ucze w wyniku kształcenia powinien umie: Identyfikowa czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciliwe, niebezpieczne oraz ródła zagroe tymi czynnikami wystpujce w zakładzie pracy. Ocenia wpływ czynników szkodliwych na zdrowie i bezpieczestwo pracowników oraz na lokalne rodowisko pracy. Rozpoznawa zagroenia dla zdrowia zwizane z prowadzonymi procesami pracy oraz stosowa skuteczne metody likwidacji lub ograniczenia tych zagroe. Rozpoznawa zagroenia wypadkowe zwizane z prowadzonymi procesami pracy oraz stosowa skuteczne metody likwidacji lub ograniczenia tych zagroe. Ocenia poziom zagroe powodowanych przez czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciliwe i niebezpieczne wystpujce w procesach pracy na podstawie analizy tych czynników. Ocenia ryzyko zwizane z zagroeniami wystpujcymi w procesach pracy oraz wskazywa metody redukcji tego ryzyka. Ocenia wprowadzane do stosowania substancje, materiały i procesy technologiczne pod ktem ich szkodliwoci dla zdrowia i zagroe wypadkowych.. Stosowa zasady ergonomii w organizowaniu stanowisk pracy i procesów pracy. Analizowa i ocenia stanowiska pracy (w tym maszyny i inne urzdzenia techniczne) pod wzgldem spełniania wymaga ergonomii. Ocenia spełnianie wymaga ergonomii w produkowanych wyrobach. 25

Analizowa i ocenia poszczególne etapy procesów inwestycyjnych, konstrukcyjnych i technologicznych pod wzgldem zgodnoci z przepisami i normami dotyczcymi bezpieczestwa i higieny pracy oraz ergonomii. Ocenia budynki i pomieszczenia pracy oraz tereny z nimi zwizane pod ktem spełniania przez nie wymaga bezpieczestwa i higieny pracy. Ocenia maszyny i inne urzdzenia techniczne oraz instalacje pod wzgldem spełniania przez nie wymaga bezpieczestwa i higieny pracy. Ocenia organizacj procesów pracy i stanowisk pracy pod ktem spełniania wymaga bezpieczestwa i higieny pracy. Wskazywa i doradza w doborze rodków ograniczajcych wpływ czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych na pracownika (rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej). Prognozowa wpływ wprowadzanych zmian w poszczególnych etapach procesu produkcyjnego na poziom bezpieczestwa i higieny pracy. Okrela niezbdne działania techniczne i organizacyjne na podstawie wniosków wynikajcych z oceny stanu bezpieczestwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Formułowa wnioski majce na celu popraw warunków pracy w zakładzie na podstawie przeprowadzonej analizy i oceny stanu bhp. Wykorzystywa wnioski z bada statystycznych oraz analizy retrospektywnej zaistniałych zdarze, wypadków i awarii do okrelania działa prewencyjnych. Inicjowa wprowadzanie rozwiza technicznych i organizacyjnych wpływajcych na popraw warunków bezpieczestwa i higieny pracy. Udziela pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w razie wypadku. Bada i ustala okolicznoci i przyczyny wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz okrela odpowiednie wnioski prewencyjne. 26

Kwalifikowa wypadek za wypadek przy pracy, wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, wypadek w drodze do i z pracy. Identyfikowa podstawowe rodzaje zanieczyszcze rodowiska naturalnego pochodzcych z prowadzonego procesu produkcyjnego oraz wskazywa metody redukcji zanieczyszcze emitowanych do rodowiska. Oceni rozwizania ograniczajce lub eliminujce emisj zanieczyszcze do rodowiska oraz doradza w stosowaniu nowoczesnych rozwiza majcych na celu ochron rodowiska naturalnego. Organizowa działania prewencyjne majce na celu przeciwdziałanie powstawaniu poaru. Organizowa w razie poaru akcj ratowniczo - ganicz do czasu przybycia jednostek stray poarnej. Stosowa odpowiednie systemy zabezpiecze przeciwpoarowych w zakładzie pracy. Posługiwa si edytorem tekstu do opracowywania dokumentacji powypadkowej, sprawozda, ocen stanu bhp, materiałów szkoleniowych. Zakłada bazy danych dla swoich potrzeb i korzysta z baz danych do opracowywania sprawozda dotyczcych warunków pracy, prowadzenia rejestru wypadków i chorób zawodowych. Zaprojektowa arkusz kalkulacyjny oraz przeprowadza wybrane obliczenia na jego zawartoci do oblicze statystycznych i analizy statystycznej. Uytkowa odpowiednie programy komputerowe do analizy wypadków, oceny zagroe i oceny ryzyka. 2. Treci kształcenia: 1. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciliwe i niebezpieczne wystpujce w procesach pracy i ich wpływ na człowieka oraz lokalne rodowisko. 2. Metody wykrywania i identyfikacji zagroe czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciliwymi i niebezpiecznymi. 27

3. Ocena zagroe czynnikami wystpujcymi w procesach pracy oraz ryzyka zwizanego z tymi zagroeniami. 4. Metody likwidacji lub ograniczenia zagroe oraz redukcji ryzyka. 5. Ustalanie okolicznoci i przyczyn wypadków przy pracy. 6. Analiza i ocena stanu bhp w zakładach. 7. Ergonomia koncepcyjna i korekcyjna. 8. Ocena maszyn i innych urzdze oraz warunków pracy pod wzgldem bezpieczestwa pracy oraz ergonomii. 9. Zasady i metody udzielania pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w razie wypadku. 10.Rodzaje zanieczyszcze rodowiska naturalnego i metody ich redukcji. 11.Techniki ochrony rodowiska naturalnego 12.Rozpoznawanie zagroe poarowych oraz metody przeciwdziałania poarom i ich zwalczania. 13.Techniczne systemy zabezpiecze przeciwpoarowych oraz sprzt i rodki ganicze 14.Edytory tekstu 15.Arkusz kalkulacyjny, bazy danych 16.Programy komputerowe do analizy zagroe, wypadków przy pracy i oceny ryzyka. 3. Zalecenia dotyczce oceniania: Podstaw do oceny powinny przede wszystkim by: prace projektowe umoliwiajce praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejtnoci samodzielne lub grupowe rozwizywanie zadanych problemów praktycznych w miejscu pracy lub na symulowanych stanowiskach pracy np. ocena spełniania wymaga bezpieczestwa i higieny pracy na konkretnym stanowisku pracy testy sprawdzajce poziom wiedzy teoretycznej Przykładowe prace projektowe: - sporzdzanie protokołu powypadkowego z konkretnego wypadku - zaprojektowanie doboru rodków ochrony osobistej dla danego stanowiska pracy ( np. spawacza) - dokonanie oceny ryzyka w okrelonym procesie technologicznym np. napełnianie zbiornika ciecz łatwo paln. 28

BLOK PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNY 1.Cele kształcenia: Ucze w wyniku kształcenia powinien umie: formułowa ergonomiczne zasady organizacji pracy i stanowisk pracy uwzgldniajce właciwoci fizjologiczne i psychologiczne człowieka. dokonywa doboru pracowników do stanowisk pracy uwzgldniajc ich predyspozycje intelektualne, fizyczne, psychomotoryczne i społeczne. ocenia i korygowa stanowiska pracy wykorzystujc dane fizjologiczne, biomechaniczne. klasyfikowa stanowiska pracy ze wzgldu na obcienia fizyczne predyspozycje psychofizyczne, oraz istniejce zagroenia. stosowa w działaniu techniki motywujce pracowników do bezpiecznej, wydajnej pracy oraz do doskonalenia zawodowego. współdziała w grupie pracowniczej, wpływa na postawy pracowników doskonalce zasady bezpiecznej pracy. przewidywa postawy i zachowania ludzkie w sytuacjach stresu i zagroenia. stosowa techniki komunikacji interpersonalnej ułatwiajce rozumienie problemów pracowniczych i zawodowych. asertywnie reagowa na konflikty interesów pracowników w danej strukturze organizacyjnej zakładu pracy, wzmacnia presti własnego zawodu poprzez doskonalenie. przeprowadza negocjacje, wywiady i rozmowy z pracownikami stosujc socjotechnik dla prawidłowego odbioru i ustalania informacji o stanie bezpieczestwa i stosunku pracowników do warunków pracy, 29

analizowa i formułowa potrzeby szkoleniowe w danym zakładzie pracy, indywidualne potrzeby szkoleniowe pracowników, pracodawcy oraz perspektywy rozwojowe zakładu. formułowa cele doskonalenia, dokształcania i szkolenia pracowników uwzgldniajc potrzeby indywidualne, zespołowe oraz perspektywy rozwojowe zakładu. dobiera treci, metody i formy działalnoci dydaktycznej na podstawie okrelonych potrzeb i celów. dobiera i aktualizowa materiały dydaktyczne i techniczne rodki dydaktyczne ułatwiajce realizacj postawionych celów szkoleniowych. projektowa programy szkoleniowe pracowników i realizowa je metodami zapewniajcymi kształtowanie bezpiecznych postaw i zachowa. współpracowa z organizatorami szkole okrelajc wymagania programowe, metodyczne i organizacyjne, stosowa i dobiera metody kontroli skutecznoci szkole, prowadzi dokumentacj szkole pracowniczych. planowa i realizowa własn ciek rozwoju zawodowego. popularyzowa problematyk bezpieczestwa i higieny pracy w zakładzie. Treci kształcenia: 1. Zasady stosowania ergonomii w organizacji pracy i stanowisk pracy. 2. Metody klasyfikacji stanowisk pracy i praktyka ich stosowania. 3. Człowiek w procesie pracy. 4. Potrzeby człowieka a motywacja do pracy - metody oceny. 5. Zasady współdziałania w grupie - metody rozwizywania konfliktów. 6. Komunikacja interpersonalna - metody i techniki (rozmowy, negocjacje, asertywno). 7. Metody badania potrzeb szkoleniowych i okrelanie celów szkolenia. 8. Projektowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego. 9. Organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego. 10.Rola pracownika słuby bhp w doskonaleniu kadr i popularyzacji wiedzy o bezpieczestwie pracy. 30

Zalecenia dotyczce oceniania: Podstaw do oceny przede wszystkim powinny by: prace projektowe umoliwiajce praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejtnoci symulacje, na podstawie których oceni mona stopie opanowania umiejtnoci stosowania nabytej wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych, a take obserwacj postaw uczniów. testy sprawdzajce poziom wiedzy teoretycznej Przykładowe prace projektowe: - identyfikacja potrzeb szkoleniowych w danym przedsibiorstwie - opracowanie celów szkolenia dla rónych grup odbiorców - zaprojektowanie programu szkolenia dla wybranego odbiorcy - opracowanie przykładu zaj szkoleniowych przy zastosowaniu aktywnych metod nauczania - opracowanie zestawu pomocy dydaktycznych do wybranego tematu zaj Przykładowe symulacje majce na celu sprawdzenie opanowania stopnia umiejtnoci: - współdziałania w grupie - przekazywania i odbioru informacji - rozwizywania konfliktów z jednoczesn ocen postaw wobec problemu - zachowa asertywnych Kocowe zaliczenie umiejtnoci zawartych w bloku psychologiczno - pedagogicznym powinno polega na obronie opracowanego projektu zaj dydaktycznych, a take przeprowadzaniu tych zaj z grup pracowników w zakładzie pracy. 31