Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007roku ze zmianami, dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie - zgodny z podstawą programową przedmiotu historia i społeczeństwo dla II etapu edukacyjnego: klasy IV VI (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2012 roku). 1

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007roku ze zmianami, dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie i jest zgodny z podstawą programową przedmiotu historia i społeczeństwo dla II etapu edukacyjnego: klasy IV VI oraz Programem nauczania historii i społeczeństwa w szkole podstawowej Klucz do historii, autorstwa Małgorzaty Lis, opublikowanym przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Przedmiotowy system oceniania uwzględnia: 1. Informacje, jakie umiejętności nabyte na przedmiocie historia i społeczeństwo będą podlegały ocenie obszary aktywności ucznia; 2. Kontrakt między nauczycielem a uczniem; 3. Kryteria ocen zawierające wymagania na daną ocenę; 4. Narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów; 5. Sposób ustalania oceny śródrocznej i końcoworocznej; 6. Zasady współdziałania z uczniami i rodzicami. OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIA 1. Postawy i zachowania specyficzne dla aktywności historycznych: uczeń rozumie przyczyny i skutki poznanych zjawisk; uczeń prawidłowo posługuje się chronologią i poprawnie operuje pojęciami z nią związanymi; uczeń umie wykorzystać różne źródła informacji do zdobywania wiedzy historycznej; uczeń umie korzystać z mapy jako źródła wiadomości; uczeń próbuje interpretować różnego rodzaju źródła historyczne; uczeń próbuje samodzielnie oceniać fakty i wydarzenia historyczne; uczeń zna i przestrzega praw dziecka i praw człowieka. 2. Postawy i zachowania funkcjonujące poza sferą działań ściśle związanych z historią: uczeń umie jasno i precyzyjnie formułować myśli, odpowiedzi i pytania, wyjaśnia je, zarówno w mowie, jak i w piśmie; 2

uczeń umie posługiwać się encyklopedią, tekstem źródłowym i zbiorami bibliotecznymi; uczeń rozwiązuje problemy indywidualnie i w grupie; uczeń wie, jak umiejętnie uczestniczyć w dyskusji; uczeń próbuje posługiwać się językiem historycznym przy opisie wydarzeń; uczeń okazuje tolerancję i szacunek dla poglądów niezgodnych z jego własnymi; uczeń szanuje prawa innych ludzi. UMOWA KONTRAKT Z UCZNIAMI 1. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe. Są zapowiadane nie później niż tydzień przed ich przeprowadzeniem i omówiony jest ich zakres. Nieobecność na sprawdzianie lub pracy klasowej może być usprawiedliwiona chorobą ucznia i potwierdzona przez lekarza lub rodziców/prawnych opiekunów; Prace pisemne są archiwizowane przez rok. Rodzice mają prawo wglądu podczas wywiadówek i otwartych drzwi ; 2. Na koniec semestru przewiduje się test sprawdzający; 3. Jeżeli praca klasowa lub sprawdzian, test nie odbędą się w terminie ustalonym przez nauczyciela, z przyczyn niezależnych od nauczyciela lub klasy, wówczas nauczyciel w porozumieniu z klasą ustala nowy termin; 4. Jeżeli uczeń opuścił pracę klasową, sprawdzian lub test z przyczyn losowych, powinien ją napisać w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły; 5. Krótkie sprawdziany kartkówki są obowiązkowe, mogą, ale nie muszą być zapowiedziane i nie podlegają poprawie. Zakres treści tych sprawdzianów obejmuje trzy ostatnie tematy lekcyjne; 6. Każdy uczeń ma prawo prosić nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie niezrozumiałego tematu lekcji i do dodatkowej pracy domowej; 7. Uczeń może poprawić słabą ocenę niedostateczną lub dopuszczającą z pracy klasowejdwa razy w semestrze, w terminie uzgodnionym z nauczycielem; 8. Nie ocenia się ucznia po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności; 9. Uczeń ma prawo, ale i obowiązek zgłoszenia nieprzygotowania się do lekcji /należy rozumieć zarówno przygotowanie ustne, brak pracy domowej, jak i brak zeszytu przedmiotowego/. Ma prawo zgłosić nieprzygotowanie 2 razy w półroczu na początku każdych zajęć. Trzecie i kolejne nieprzygotowanie do lekcji pozwala nauczycielowi postawić ocenę niedostateczną. Próba oszukania nauczyciela upoważnia go do postawienia uczniowi oceny niedostatecznej. 10. Jeżeli uczeń będzie nieobecny na lekcji, jest zobowiązany do samodzielnego uzupełnienie braków /notatki lekcyjnej i zadanej pracy domowej/; 11. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne, czytelne i estetyczne prowadzenie zeszytu przedmiotowego zapisywanie w nim notatek i prac domowych; 3

12. Uczeń za pracę na zajęciach lekcyjnych otrzymuje plusy. Trzy plusy są równoznaczne z oceną bardzo dobrą. 13. Uczniowie klas IV w miesiącu wrześniu nie otrzymują ocen niedostatecznych; 14. Uczeń ma obowiązek systematycznie pracować na lekcjach historii i w domu /ma obowiązek przeczytania danego tematu lekcji z podręcznika/; 15. Uczeń na koniec semestru i koniec roku szkolnego ma możliwość pytania na wyższą ocenę poprawę oceny. Jednak swoją ocenę uczeń pracuje cały semestr lub cały rok; 16. Oceny śródroczne wystawia nauczyciel w terminie ustalonym przez dyrekcję szkoły (przynajmniej siedem dni) przed posiedzeniem rady pedagogicznej; 17. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% zajęć lekcyjnych nie może być klasyfikowany z historii i społeczeństwa; 18.. O planowanej ocenie niedostatecznej uczeń zostaje powiadomiony na miesiąc przed planowanym posiedzeniem rady pedagogicznej i ma prawo poprawić ocenę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. KRYTERIA OCENY Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne znajdują się w kolejnych załącznikach: nr 1 klasa IV NARZĘDZIA POMIARU OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW: 1. Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi: prac klasowych, sprawdzianów, testów; krótkich sprawdzianów kartkówek, odpowiedzi ustnych, prac domowych, przygotowania się do lekcji, aktywności w czasie lekcji, pracy w grupach lub pracy samodzielnej. 2. Stosowane metody: pogadanka; rozmowa nauczająca; praca z tekstem. V. SPOSÓB USTALANIA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ Ocenianie będzie się odbywać w oparciu o skalę obowiązującą w polskim systemie oświaty. Dopuszcza się stosowanie znaków plus (+) i minus (-) przy ocenach cząstkowych. Ocenianie jest jawne. 4

Obszary oceniane w ciągu semestru: 1. Prace klasowe, testy i krótkie sprawdziany kartkówki W zależności od zdobytych punktów uczniowie otrzymują oceny w następujący sposób: celujący 100% bardzo dobry 99% - 95% bardzo dobry - 94% - 90% dobry + 89% - 85% dobry 84% - 79% dobry - 78% - 75% dostateczny+ 74% - 70% dostateczny 69% - 54% dostateczny - 53% - 50% dopuszczający + 49% - 45% dopuszczający 44% - 35% dopuszczający - 34% - 31% niedostateczny 30% - 0% 2. Odpowiedzi ustne: na które składają się: umiejętności zanalizowania tematu główna myśl jasno sformułowana; logiczne uzasadnienie własnego stanowiska umiejętności selekcjonowania materiału brak błędów faktograficznych; fakty mieszczące się w podstawie programowej; styl wypowiedzi, czyli: samodzielność i płynność wypowiedzi; konsekwentne stosowanie adekwatnej terminologii; bogate słownictwo 3. Praca domowa: oceniamy następujące umiejętności poprawność; kompletność pracy; oryginalność; samodzielność; prezentacja wyników 5

4. Aktywność: oceniamy stopniem lub umownym znakiem (+) w zależności od wkładu pracy. Trzy plusy powodują wpisanie do dziennika lekcyjnego oceny bardzo dobrej. 5. Praca w grupach: będzie polegała na efektywnym współdziałaniu w zespole i ocenianiu własnego uczenia się, skutecznym porozumiewaniu się w różnych sytuacjach i rozwiązywaniu problemów w twórczy sposób. Praca w grupie będzie oceniana przez ucznia jako element samooceny i przez nauczyciela, uwzględniając następujące fazy: zaangażowanie, przekształcania, badanie, prezentację. Kryteria oceny pracy w grupie: zadana praca; wkład w pracę grupy; kontakt z grupą. Oceny: bardzo dobry: uczeń konsekwentnie wykonuje zadaną pracę, przypomina innym członkom grupy o zadanej pracy, wnosi pozytywny wkład w pracę, ma wiele ciekawych pomysłów, szczerze chwali wkład wnoszony przez innych, zachęca do dobrej komunikacji, szanuje innych i ich pomysły. dobry: koncentruje się na wyznaczonym działaniu, wykonuje zadanie z czasem, słucha innych, zwykle szanuje innych, zdolny do kompromisu. dostateczny: większość czasu wykonuje zadaną pracę, czasami odrywa się od pracy, rozmawiając na inne tematy, wnosi pewien wkład w pracę grupy, opiera się na pomysłach innych, czasami chwali innych, niezbyt wyraźnie okazuje szacunek członkom grupy. dopuszczający: często odrywa się od zadanej pracy, dyskutuje na inne tematy, wykonuje część pracy, nie słucha pomysłów innych, rzadko chwali innych i okazuje im szacunek. niedostateczny: odrywa od pracy innych członków grupy, zajmuje się innymi sprawami, rozmawia z ludźmi z innych grup, pozbawia grupę zapału do pracy, przeszkadza, nie stara się o potrzebne materiały, zamyka usta grupie, całkowicie dominuje w dyskusji, nigdy nie zawiera kompromisu. 6. Zeszyt przedmiotowy lub zeszyt ćwiczeń: obowiązkiem ucznia jest systematycznie (czytelne i estetyczne) prowadzenie notatek w zeszycie przedmiotowym lub w zeszycie ćwiczeń; za brak zeszytu uczeń otrzymuje minus ; uzyskania trzech minusów jest równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej; za prowadzenie zeszytu lub zeszytu ćwiczeń uczeń może otrzymać ocenę. 6

7. Przy wystawieniu oceny śródrocznej i końcoworocznej będą brane pod uwagę kryteria społeczno wychowawcze oraz zalecenia Poradni Pedagogicznej - Psychologicznej: warunki nauki ucznia w domu rodzinnym; trudności ucznia wynikające z patologii rodziny; stan zdrowia ucznia; stosunek ucznia do obowiązków szkolnych; wysiłek ucznia wkładany w wywiązywanie się z obowiązków szkolnych; systematyczność ucznia; możliwości ucznia; trudne sytuacje losowe w życiu ucznia. VI. SPOSOBY INFORMOWANIA O OSIĄGNIĘCIACH I POSTĘPACH Uczniów: ustne uzasadnienie oceny; recenzje prac pisemnych; publikowanie wyników prac uczniowskich. Rodziców: ogólnoklasowe spotkania; rozmowy indywidualne; korespondencja. 7

Załącznik nr 1 do przedmiotowego systemu oceniania wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwa zgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa II etap edukacyjny klasy IV VI - oraz Programem nauczania My i historia w klasach IV VI szkoły podstawowej autorstwa Bogumiły Olszewskiej i Wiesławy Surdyk-Fertsch. Wydawnictwo Szkolne PWN. (1 godzina tygodniowo) klasa IV dostosowanie wymagań zaznaczono kolorem popielatym WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE TEMAT LEKCJI ZAGADNIENIA Wymagania konieczne (ocena dopuszczający) Wymagania podstawowe (ocena dostateczny) Wymagania rozszerzające (ocena dobry) Wymagania dopełniajace (ocena bardzo dobry) Wymagania wykraczające (ocena celujący) Dział I: WSTĘP DO HISTORII 1. Czym zajmuje się historia? a) historia nauką o przeszłości; b) historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń; c) elementy kształtujące historię; d) praca historyka. - definiuje pojęcia: historia, historycy, - wyjaśnia, czym zajmuje się historia, - odczytuje proste informacje zamieszczone na mapie i planie. - wyjaśnia, kto tworzy historię, - definiuje pojęcia: mapa, plan, - nazywa i wskazuje stałe elementy mapy i planu (treść, skala, legenda). - przedstawia elementy kształtujące historię, ważne wydarzenia, działalność wybitnych ludzi, praca przyszłych pokoleń - wyjaśnia zadania historyków. - wskazuje korzyści, jakie daje dobra znajomość historii, - wyjaśnia konieczność zbadania przyczyn i skutków wydarzeń historycznych dla zrozumienia przeszłości. - wsakzuje osiągnięcia współczesnej cywilizacji (podaje konkretne przykłady) jako efekt pracy minionych pokoleń, - samodzielnie posługuje się planem i mapą, - odczytuje samodzielnie zamieszczone tam informacje

2. Źródła historyczne i ich rodzaje. a) źródła historyczne i ich podział; b) przykłady źródeł historycznych; c) archeologia nauką wspomagającą badania historyczne. 3. Chronimy ślady przeszłości. a) zabytki i ich rodzaje; b) zadania muzeów; c) różnorodne formy ochrony zabytków. - definiuje pojęcia: źródła historyczne, - wymienia przykłady źródeł historycznych, - wymienia przykłady ważnych odkryć archeologicznych dokonanych w Polsce. - definiuje pojęcia: zabytek, muzeum, - wsakzuje muzeum jako podstawową formę ochrony zabytków, - wymienia najważniejsze zasady zachowania się w muzeum (1-2 przykłady). - wyjaśnia pojęcie: archeologia, - przedstawia podział źródeł historycznych, - podaje przykłady źródeł materialnych i pisanych. - wyjaśnia pojęcie: biblioteka - wymienia najważniejsze instytucje ochrony zabytków (muzeum, biblioteka), - wyjaśnia konieczność właściwego zachowania się w muzeum, - przedstawia zasady poprawnego zachowania się w instytucjach chroniących zabytki. - wyjaśnia znaczenie źródeł historycznych dla poznania przeszłości. - przedstawia zasady muzealnictwa (gromadzenia, przechowywanie, konserwacja zabytków, organizacja wystaw), - wyjaśnia konieczność ochrony zabytków. - uzasadnia konieczność dotarcia do wszelkich możliwych źródeł w celu dobrego i obiektywnego poznania przeszłości, - przedstawia znaczenie badań archeologicznych dla poznania przeszłości. - definiuje pojęcia: skansen, archiwum, - wymienia różnorodne formy ochrony zabytków. - wskazuje podobieństwa i różnice między zakresem badań historyków a archeologów. - sporządza własną listę najpiękniejszych polskich zabytków. Dział II: CZAS W HISTORII 4. Jak zmierzyć czas? a) sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie; b) jednostki pomiaru czasu; c) dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. - definiuje pojęcia: zegar, kalendarz, - wymienia jednostki pomiaru czasu zegarowego i kalendarzowego, - wskazuje na ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. - wymienia sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie, - nazywa i wskazuje na ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. - wyjaśnia potrzebę mierzenia czasu, - czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy i odpowiada na związane z nim pytania. - wskazuje i wyjaśnia związek między obserwacją przyrody a powstaniem zegarów i kalendarzy, - charakteryzuje sposoby określania czasu minionych wydarzeń w dalekiej przeszłości (przed wynalezieniem kalendarzy i zegarów). - wyszukuje z różnych źrodeł informacje o dawnych kalendarzach (np. egipskim) i prezentuje je w wybranej przez siebie formie. 9

5. Ery, tysiąclecia i wieki, czyli czas w historii. a) zasady określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalendarza chrześcijańskiego; b) era, epoka wiek, tysiąclecie pojęcia i ich zakres; c) obliczanie upływu czasu wydarzeń; d) chronologiczne porządkowanie wydarzeń. - definiuje pojęcia: wiek, tysiąclecie, - wyjaśnia znaczenie skrótow: p.n.e., n.e. - określa wiek podanego wydarzenia, - zapisuje określony wiek cyfrą rzymską. - wyjaśnia pojęcia: era, taśma chronologiczna, oś czasu, - wsakzuje narodziny Chrystusa jako wydarzenie określające podział czasu na czasy p.n.e. i n.e., - zaznacza na taśmie chronologicznej podane wydarzenia. - wskazuje wydarzenie starsze i młodsze, - oblicza upływ czasu między podanymi wydarzeniami w zakresie naszej ery lub czasów przed naszą erą. - wyjaśnia pojęcie: chronologia, - porządkuje chronologicznie podane wydarzenia, - wyjaśnia fakt, że podział czasu jest podziałem umownym. - oblicza upływ czasu między wydarzeniem sprzed naszej ery a wydarzeniem, które miało miejsce w czasach naszej ery (wie, że w historii nie ma roku 0). Dział III: JA I MOJE OTOCZENIE 6. Kim jestem? a) waga narodzin dziecka dla rodziny i społeczeństwa, b)odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; c) różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania; d) prawa dziecka we współczesnym świecie. - określa datę i miejsce swoich urodzin, - wymienia swoje zainteresowania, - z pomocą nauczyciela wymienia dwa przykłady praw dziecka. - wyjaśnia, dlaczego przyjście na świat dziecka jest ważnym wydarzeniem w zyciu rodziny i społeczeństwa, - wymienia różne potrzeby człowieka, - wskazuje potrzeby, których zaspokojenie jest niezbędne do życia. - podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sosoby ich zaspokajania, - omawia wybrane prawa dziecka, - wynienia nazwę organizacji działających na rzecz dzieci. - wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka, - omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane, - wyjaśnia, czym zajmuje się UNICEF. - wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka i podaje przykłady, - wyraża opinię na temat przestrzegania praw dziecka we współczesnym świecie i roli międzymarodowych organizacji, które pomagają w ich obronie, wyszukuje na ten temat informacje z różnych źródeł. 10

7. Ja i moja rodzina. a) rodzina i ród oraz więzi je łączące; b) prawa i obowiązki członków rodziny; c) genealogia nauką badającą związki pokrewieństwa; d) pamiątki i tradycja rodzinna. 8. W mojej szkole. a) społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki; b) samorząd szkolny; c) historia i tradycja szkoły; d) uprzejmość, sprawiedliwość i tolerancja, jako przejawy zachowań pozytywnych; e) poszanowanie godności i odmienności kolegów; f) konflikty międzyludzkie i sposoby ich rozwiązywania. 9. Jestem częścią społeczeństwa. a) społeczeństwo jako forma zbiorowości; b) grupy społeczne i zasady przynależności do nich ; c) praca i jej rola w życiu człowieka. - wyjaśnia i poprawnie posługuje się pojęciem: rodzina, - wymienia swych przodków do pradziadków włącznie, - samodzielnie podaje przykłady obowiązków dziecka w rodzinie, - wymienia przykłady pamiątek rodzinnych. - wskazuje elementy łączące zespół klasowy (np. wiek, wspólne lekcje, wychowawca), - wymienia elementy tradycji własnej szkoły, - wskazuje uprzejmość i koleżeńskość jako zachowania konieczne dla dobrego funkcjonowania zespołu klasowego. - wymienia swoje zainteresowania, - podaje przykład grupy społecznej, do której należy, - określa na podanych przykładach pozytywne i negatywne zachowania. - wyjaśnia i poprawnie posługuje się pojęciem: ród, - nazywa na przykładzie swojej rodziny stopnie pokrewieństwa, - z pomocą nauczyciela wymienia przykłady więzi łączących członków rodziny. - podaje przykłady działań samorządu szkolnego, - na podanych przykładach wskazuje zachowania świadczące o poszanowaniu godności i odmienności innych, - uzasadnia konieczność przestrzegania zasad koleżeństwa i przyjaźni. - definiuje pojęcie: społeczeństwo, - podaje dziedzinę wiedzy lub umiejętności, które rozwijają się pod wpływem własnych zainteresowań, - określa swoją przynależność do grup społecznych. - wymienia przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny, - charakteryzuje więzi łączące rodzinę, - podaje przykłady tradycji obowiązujących w jego rodzinie, - rysuje schemat drzewa genealogicznego swojej rodziny. - wyjaśnia, kto tworzy społeczność szkolną, - wyjaśnia zasady funkcjonowania samorządu szkolnego, - podaje przykłady działań samorządu w swojej szkole, - podaje przykłady konflktów między ludźmi i proponuje spsoby ich rozwiązywania. - definiuje pojęcie: grupa społeczna, - uzasadnia konieczność przestrzgania przyjętych norm współżycia w najbliższym otoczeniu, - opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich rolę w społeczeństwie, - wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka. - definiuje pojęcia: genealogia, drzewo genealogiczne, - wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu każdego człowieka, - wyjaśnia znaczenie pamiątek rodzinnych jako źródeł informacji o przeszłości rodziny, - wyraża opinię na temat potrzeby kultywowania tradycji i gromadzenia pamiatek rodzinnych. - charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków, - wyjasnia, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe, - wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja. - wskazuje zainteresowania jako płaszczyznę kontaktów i wymiany doświadczeń z rówieśnikami. - na podstawie informacji zawartych e tekście rysuje drzewo genealogiczne. - na podstawie samodzielnej analizy statutu szkoły przedstawia zasady funkcjonowania samorządu w swojej szkole. - wskazuje, przytaczając odpowiednie argumenty, osiagnięcia współczesnej cywilizacji jako efekt pracy minionych pokoleń. 11

Dział IV: MOJA OJCZYZNA 10. Moja mała ojczyzna. a) mała ojczyzna społeczność, historia i kultura; b) formy upamiętniania przeszłości małej ojczyzny. 11. Samorząd lokalny. a) władze lokalne zakres działań i sposób ich powoływania. 12. Moja ojczyzna Polska. a) Polska położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie; b) symbole, święta narodowe Polski, miejsca pamięci narodowej; c) ludność Polski mniejszości narodowe i etniczne, miejsca największych skupisk Polaków na świecie; d) zróżnicowanie regionalne Polski. - nazywa i pokazuje na mapie region i województwo, w którym mieszka, - wymienia zabytki architektury i przyrody w swoim regionie. - wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych, - wymienia nazwisko burmistrza, - podaje jeden przykład działań władz lokalnych. - wskazuje Polskę na mapie Europy, - nazywa główne rzeki: Wisłę, Odrę i Wartę pokazuje je na mapie, - wskazuje na mapie Morze Bałtyckie i góry (Tatry), - wymienia pełną nazwę państwa polskiego, - wymienia i nazywa symbole narodowe, - recytuje słowa hymnu narodowego, - wymienia święta narodowe. - opisuje położenie geograficzne swojej miejscowości, - w kilku zdaniach prezentuje atrakcje turystyczne małej ojczyzny, - wymienia nazwy miejscowości w najbliższej okolicy. - wyjaśnia pojęcie: władza lokalna, - wymienia przedstawicieli władzy lokalnej, - wyjaśnia zasady powoływania władz lokalnych, - podaje przykład działań podejmowanych przez władzę lokalną w swojej miejscowości. - wyjaśnia pojęcie: symbole narodowe, - wyjaśnia pochodzenie nazwy: Polska, nawiązując do legendarnych początków państwa, - wymienia i wskazuje na mapie Europy państwa sąsiadujace z Polską, - omawia położenie geograficzne Polski, - wymienia mniejszości narodowe i etniczne. - prezentuje swoją małą ojczyznę, uwzględniając tradycję historyczno kulturową, - zbiera i prezentuje informacje o rozmaitych formach upamietniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej ojczyzny. - wymienia i nazywa władze lokalne, używając pojęć: rada miasta, burmistrz, - omawia przykłady działań samorządu lokalnego z własnego terenu. - wyjaśnia pojęcie: naród, - wyjaśnia symbolikę barw narodowych, - wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski, - nazywa i pokazuje na mapie krainy geograficzno historyczne Polski, - nazywa wydarzenia historyczne, które upamietniają polskie święta narodowe. - charakteryzuje elementy kultury regionalnej stanowiące o jej odrębności, np. strój, gwara, potrawy, - wyjasnia, na czym polega wkład kultury regionalnej w rozwój kultury polskiej. - wymienia zakres działań władz lokalnych. - wyjaśnia, na czym polega zróżnicowanie regionalne Polski, - wymienia miejsca największych skupisk Polaków, - wymienia mniejszości narodowe i etniczne, - charakteryzuje więzi łączące naród, - usasadnia konieczność poszanowania symboli narodowych. - przedstawia problemy społeczno gospodarcze małej ojczyzny, - na podstawie wiadomości z różnych źródeł charakteryzuje dokonania postaci z regionu, które przyczyniły się do jego rozwoju. - wyjaśnia, dlaczego istnienie samorządu terytorialnego jest wazne dla rozwoju społeczeństwa demokratycznego. - wyjaśnia okoliczności powstania hymnu narodowego, - wskazuje postacie historyczne wzmiankowane w hymnie i wydarzenia z jakimi są one związane. 12

13. Moje państwo Rzeczpospolita Polska. a) Polska krajem demokratycznym; b) najwyższe organy władzy w Polsce; c) konstytucja dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli. Legendy o początkach państwa polskiego a) pochodzenie nazwy Polska, jej herbu i barw narodowych; b) legenda formą popularyzacji wiedzy o przeszłości. 14. Unia Europejska. a) Unia Europejska organizacją państw Europy; b) państwa członkowskie Unii Europejskiej; c) symbolika Unii Europejskiej; d) Polska krajem członkowskim Unii Europejskiej. 15. Problemy ludzkości w XXI wieku. a) problemy ludzkości w XXI wieku. b) skutki działalności człowieka. c) działania pomocowe podejmowane przez państwa i organizacje pozarządowe. - wymienia imie i nazwisko urzędującego premiera i prezydenta RP, - wskazuje konstytucję jako najważniejszy dokument w państwie. - z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Lechu, Czechu i Rusie, - z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Popielu i Piaście oraczu. - rozpoznaje symbole Unii Europejskiej: flagę i hymn, - na podstawie mapy wymienia państwa członkowskie Unii Europejskiej. - wymienia przykłady problemów ludzkości XXI w. - wymienia przykłady form działań pomocowych, które są podejmowane przez państwa lub organizacje pozarządowe. - wyjaśnia pojęcie: demokracja, - wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: Parlament, prezydent, rząd, sądy. - wyjaśnia pojęcie: legenda, - wyjaśnia pochodzenie nazwy Gniezno, - wymienia dawne nazwy określające Polaków (Lechici), - wskazuje na mapie miejscowości wymienione w legendach. - wyjaśnia pojęcia: Unia Europejska, euro, - wyjasnia cel powstania Unii Europejskiej. - wymienia organizacje działajace na rzecz ludzi potrzebujących pomocy (np. Polski Czerwony Krzyż)i wskazuje cel ich działalności, - opowiada o przejawach nędzy na świecie. - wyjaśnia pojęcie: konstytucja, - wyjasnia zasady wyborów władz w Polsce. - samodzielnie opowiada legendy O Lechu, Czechu i Rusie oraz O Popielu i Piaście oraczu, - rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy, - wskazuje na mapie współczesnych sąsiadów Polski. - określa daty: powstania Unii Europejskiej 1993r., i przyjęcia Polski do Unii Europejskiej 1.05.2004r. - wyjaśnia na przykładach przyczyny i nastepstwa konfliktów zbrojnych na świecie, - uzasadnia potrzebę wspólnych międzynarodowych działań. - podaje przykłady praw i obowiązków obywateli RP, - samodzielnie dokonuje interpretacji fragmentu tekstu Konstytucji RP. - wyjaśnia związek legendy z symbolami państwa polksiego, - wyjasnia w oparciu o legendę pochodzenie nazwy pierwszej polskiej dynastii. - wymienia najważniejsze instytucje Unii Europejskiej i charakteryzuje ich zadania. - formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe. -wyjaśnia konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska. - przedstawia zakres obowiązków najwyższych organów władzy w Polsce. - samodzielnie przygotowuje prezentację o historii godła polskiego lub - samodzielnie przygotowuje prezentację o legendarnych początkach państwa polskiego. - opowiada na podstawie wiadomości z różnych źródeł o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej i prezentuje przykłady konkretnych działań, wyrażając na ten temat swoją opinię. - definiuje pojęcia: organizacja humanitarna, Powszechna Deklaracja Praw Czlowieka, terroryzm, - rozumie wagę i znaczenie istnienia prawa człowieka, - potrafi zinterpretować na podstawie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prawa 13

człowieka. Dział V: POCZĄTKI LUDZKOŚCI I PIERWSZE CYWILIZACJE 16. Początki ludzkości. a) czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi; b) warunki życia najstarszych przodków człowieka; c) dokonania pierwszych ludzi; d)koczowniczy i osiadły tryb życia. 17. Pierwsze cywilizacje. a) powstanie pierwszych cywilizacji; b) rola wielkich rzek w życiu najstarszych cywilizacji; c) społeczny podział pracy. - wskazuje Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi, -nazywa sposoby zdobywania pożywienia przez ludzi pierwotnych (zbierwctwo, myślistwo), - podaje 1-2 przykłady mieszkań najstraszych przodków człowieka. - wymienia najstarsze cywilizacje np. Egitp, - wskazuje miejsca powstania pierwszych cywilizacji, posługując się wyrażeniem wielkie rzeki, - wskazuje rzekę Nil jako jedną z rzek, nad którą powstały pierwsze cywilizacje. - wyjaśnia pojęcie: koczowniczy i osiadły tryb życia, - charakteryzuje warunki życia pierwszych ludzi, - wyjaśnia w jaki sposób pierwsi ludzie rozniecali ogień, - wyjaśnia wpływ umiejętności wzniecania ognia na warunki zycia pierwszych ludzi, - wskazuje przejście do osiadłego trybu życia jako najważniejsze osiągnięcie pierwszych ludzi. - wskazuje na mapie położenie geograficzne Mezopotamii i Egiptu, - zaznacza na taśmie chronologicznej czas powstania najstarszych cywilizacji 3500r.p.n.e., - wyjaśnia, dlaczego pierwsze państwa powstały nad wielkimi rzekami (podaje argument np. wylewy wielkich rzek). - wyjaśnia pojęcie: prehistoria, - wymienia narzędzia używane przez pierwszych ludzi, - wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi tkactwo, garncarstwo, uprawa roli, - odczytuje informacje zawarte w materiale ilustracyjnym. - definiuje pojęcie: państwo, - nazywa i wskazuje na mapie rzeki, nad którymi leżały Egipt i Mezopotamia, - wyjaśnia rolę wielkich rzek w funkcjonowaniu pierwszych państw, - wymienia grupy spłeczne państw starożytnych. - wskazuje wpływ osiągnięć pierwszych ludzi na zmiany w warunkach ich życia, - wyjaśnia wagę przejścia z koczowniczego do osiadłego trybu życia dla warunków życia ludzi. - definiuje pojęcie: cywilizacje, - wyjasnia spsob funkcjonowania systemów nawadniających, - przedstawia zajęcia grup społecznych w państwach starożytnych, - wyjaśnia, na czym polegał społeczny podział pracy. - wyszukuje i prezentuje informacje na temat osad prehistorycznych. - wyjaśnia i uzasadnia znaczenie pracy w życiu najstarszych społeczeństw. 14

18. Wynalezienie pisma. Zaczyna się historia. a) wynalezienie pisma i jego znaczenie; b) rodzaje pisma ; c) materiał pisarski; d) znaczenie umiejętności czytania i pisania. 19. W Egipcie faraonów. a) warunki życia w starożytnym Egipcie; b) władca Egiptu i zakres jego władzy; c) ludność starożytnego Egiptu, jej zajęcia i warunki życia. 20. Droga Egipcjanina do wieczności. a) wierzenia starożytnych Egipcjan; b) najważniejsze bóstwa i wyobrażenia o nich; c) piramidy grobowce faraonów. 21. W Atenach Peryklesa. a) położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji; b) wygląd Aten w starożytności; c) władza w starożytnych Atenach. - definiuje pojęcie: pismo, - określa czas wymalezienia pisma, - nazywa materiał, na którym pisano, podaje przynajmniej jeden przykład. - wskazuje na mapie starożytny Egipt i rzekę Nil, - wyjaśnia pojęcie: faraon. - wyjaśnia pojęcie: wielobóstwo, - przedstawia krótko wierzenia staozytnych Egipcjan. - wyjaśnia pojęcie: demokracja, - wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny, - opowiada o warunkach naturalnych starożytnej Grecji. - wymienia rodzaje pisma klinowe, obrazkowe, alfabetyczne, - zaznacza rok 3500 r.p.n.e. na osi czasu, - nazywa materiał, na którym pisano. - definiuje pojęcie: piramida, - zaznacza na osi czas powstania starozytnego Egiptu (3000 r.p.n.e.) - wskazuje znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa egipskiego. - opisuje sposoby oddawania czci bogom, - wymienia najważniejsze bóstwa egipskie. - wyjaśnia pojęcie: polis, - opisuje wygląd Aten w czasach Peryklesa, - wymienia zajęcia mieszkańców Aten. - nazywa i opisuje poznany materiał pisarski. - wskazuje czas powstania starozytnego Egiptu, - charakteryzuje warunki naturalne starożytnego Egiptu, - wymienia grupy społeczne starożytnego Egiptu. - opowiada, w jaki sposób Egipcjanie przedstawiali bogów, - wyjaśnia sposób budowy piramid, - wymienia (na podstawie ilustracji) narzędzia używane do budowy piramid. - wymienia zasługi Peryklesa dla rozwoju Aten, - wymienia czynniki jednoczące Greków w starożytności. - charakteryzuje poznane rodzaje pisma, - wyjaśnia znaczenie pisma dla poznania przeszłości i komunikowania się. - przedstawia zajęcia grup społecznych starożytnego Egiptu, - opowiada o warunkach życia poszczególnych grup społecznych starożytnego Egiptu, - omawia pozycję faraona w społeczeństwie egipskim. - wyjaśnia pojęcia: mumifikacja, mumia, sfinks, - wyjaśnia przyczyny mumifikowania zwłok. - omawia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej. - przygotowuje prezentację na temat: Wynalezienie pisma, czyli kiedy kończy się prehistoria, a zaczyna historia. - wyszukuje i prezentuje informacje o słynnych władcach starożytnego Egiptu. - przygotuje krótką informację o słynnych grobowcach lub piramidach egipskich. - wykorzystując informacje z różnych źródeł przygotowuje przewodnik po Atenach w czasach Peryklesa i przedstawia go we wskazanej formie. 15

22. W kręgu greckich wierzeń i filozofii. a) świątynie greckie miejscem kultu religijnego; b) narodziny teatru greckiego i filozofii; c) igrzyska sportowe i ich rola w życiu starożytnych Greków. 23. Od osady do imperium. a) położenie Rzymu i zajęcia mieszkańców; b) przyczyny rozwoju Rzymu. - wyjaśnia pojęcie: bogowie olimpijscy, - wymienia imiona najpopularniejszych bogów olimpijskich, - wymienia sposoby oddawania czci bogom, - wymienia Olimpię jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk starożytnych, -wymienia sposoby nagradzania zwycięzców, - wskazuje na mapie górę Olimp, Olimpię i Ateny. - wyjaśnia pojęcie: imperium, - wskazuje na mapie: Rzym, Morze Śródziemne, - wskazuje na mapie zasięg podbojów rzymskich, - wskazuje przyczyny sukcesów armii rzymskiej (podaje przynajmniej jeden argument). - wyjaśnia pojęcie: igrzyska olimpijskie, - wymienia dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk, - opowiada, jak Grecy wyobrazali sobie bogów (wygląd zewnętrzny, cechy charakteru), - opowiada o wyglądzie i sposobie prezentacji sztuk w teatrze greckim. - wyjaśnia pojęcie: legion, - zaznacza na taśmie chronologicznej datę legendarnego założenia Rzymu 753 r.p.n.e. - wskazuje na mapie Półwysep Apeniński, - wymienia grupy społeczne starożytnego Rzymu, - wskazuje źródła sukcesów armii rzymskiej. - wyjaśnia pojęcie: mity, -charakteryzuje bogów olimpijskich z uwzględnieniem ich dziedzin opiekuńczych i atrybutów, - określa datę pierwszych igrzysk olimpijskich i zaznacza ją na osi czasu, - wyjaśnia, czym zajmowali się filozofowie. - omawia zajęcia poszczególnych grup społecznych, - charakteryzuje technikę wojenną Rzymian (posługując się nazwami machin). - przedtsawia Heraklesa, Odyseusza bohaterów mitów greckich, - wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór, dyscypliny, nagrody). - wyjaśnia pojęcie: łuk triumfalny, - przedstawia przyczyny powstania imperium rzymskiego, - wyjaśnia słuszność twierdzenia, że Morze Śródziemne było wewnętrznym morzem Rzymian, - wyjaśnia, w jaki sposób w Rzymie wykształciła się arystokracja. - wymienia dokonania starożytnych Greków w różnych dziedzinach życia, - przygotowuje prezentację na temat wierzeń Greków, - wymienia dzieła sztuki nawiązujące do tematyki mitologicznej, - opisuje, jak wierzenia wpływały na życie starożytnych Greków. - przedstawia postacie wybitnych wodzów rzymskich, np. Juliusza Cezara. 16

24. Dokonania starożytnych Rzymian. a) dokonania Rzymian ułatwiające funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców; c) Rzymianie twórcami prawa; d) łacina językiem Rzymian. 25. Narodziny chrześcijaństwa. a) Izraelici odmienność ich wiary w świecie starożytnym; b) najważniejsze zasady judaizmu; c) Jezus z Nazaretu i jego nauki; d) narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców; e) rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa. - wymienia najważniejsze dokonania Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców prawo, drogi, mosty, akwedukty. - wyjaśnia pojęcia: chrześcijaństwo, Biblia, - przedstawia osobę i nauki Jezusa z Nazaretu, - opisuje okoliczności narodzin chrześcijaństwa. - wyjaśnia pojęcia: prawo, akwedukty, - charakteryzuje najważniejsze dokonania Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców. - wyjaśnia pojęcia: apostoł, Dekalog, - zaznacza na taśmie chronologicznej wiek narodzin chrześcijaństwa, - wsakzuje na mapie Palestynę i miasta związane z życiem i działalnością Jezusa z Nazaretu. - opowiada o edukacji Rzymian, przygotowujacej do kariery urzędniczej, - wskazuje łacinę jako język Rzymian. - wyjaśnia pojęcia: Jahwe, judaizm, Mesjasz, Stary Testament, Nowy Testament, - wyjaśnia, na czym polegała odmienność nauk Jezusa wobec religii Żydów, - opowiada o sytuacji chrześcijan w I IV wieku. - wyjaśnia przydatność dokonań Rzymian dla funkcjonowania państwa i życia mieszkańców, - opowiada, posługując się ilustracją, o etapach budowy dróg w starożytnym Rzymie. - przedstawia najwazniejsze zasady judaizmu, - wyjasnia, dlaczego chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu. - wyjaśnia znaczenie osiągnięć prawniczych Rzymian dla prawa współczesnego, - podaje zapisy prawa rzymskiego wykorzystywane współcześnie. - wskazuje czynniki łączące chrześcijaństwo i judaizm. 17

Załącznik nr 2 do przedmiotowego systemu oceniania wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwa zgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa II etap edukacyjny klasy IV VI i programem nauczania historii i społeczeństwa w szkole podstawowej Klucz do historii autor: Małgorzata Lis, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. klasa V *Gwiazdką oznaczono tematy spoza podstawy programowej. Wymagania dotyczące lekcji dodatkowych zależą od tego, czy nauczyciel wyznaczy ten temat, jako obowiązkowy czy nadobowiązkowy wówczas wymagania dotyczyć będą oceny celującej. Temat lekcji Wymagania konieczne (ocena dopuszczający) Wymagania podstawowe (ocena dostateczny) Wymagania rozszerzające (ocena dobry) Wymagania dopełniajace (ocena bardzo dobry) Wymagania wykraczające (ocena celujący) Podstawa programowa ROZDZIAŁ I. POLSKA ZA PIASTÓW Legendarne początki państwa polskiego. legendy polskie W państwie Mieszka I. Gniezno, państwo Mieszka. Uczeń wie, co to jest legenda. Uczeń wie, co to jest plemię. Uczeń zna nazwę i wskazuje na mapie pierwszą stolicę Polski. Uczeń zna i potrafi opowiedzieć legendę o Lechu, Czechu i Rusie i o Piaście Kołodzieju i Popielu. Uczeń zna datę przyjęcia chrztu przez Mieszka I. Uczeń rozumie znaczenie legend w poznawaniu historii. Uczeń, na podstawie ilustracji w podręczniku, opowiada, jak wyglądało życie codzienne ludzi w czasach Mieszka I. Uczeń zna legendy związane ze swoim miejscem zamieszkania. Uczeń wymienia przyczyny i skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I. Uczeń wymienia najważniejsze plemiona żyjące na ziemiach polskich i wskazuje je na mapie. Uczeń rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy. Uczeń zna legendy związane ze swoim miejscem zamieszkania. i opowiada je. Uczeń opowiada o korzyściach dla Polski, wynikających z faktu przyjęcia chrztu przez Mieszka I. państwo polskie za Piastów państwo polskie za Piastów 18

Czasy Bolesława Chrobrego. zjazd gnieźnieński *Rozbicie dzielnicowe. Polska dzielnicowa, drogi ku zjednoczeniu, Władysław Łokietek Państwo Kazimierza Wielkiego. Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka *Koronacja w średniowieczu lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne. Uczeń wie, kim był święty Wojciech i kto to jest patron. Uczeń wie, kim był Bolesław Krzywousty oraz Władysław Łokietek i czego dokonali. Uczeń wie, kim był Kazimierz Wielki. Uczeń rozpoznaje podstawowe regalia. Uczeń zna datę zjazdu w Gnieźnie i koronacji Bolesława Chrobrego, opowiada o męczeńskiej śmierci św. Wojciecha. Uczeń wie, kto był pierwszym krolem Polski i kiedy został koronowany. Uczeń zna datę i miejsce koronacji Władysława Łokietka, wie, kim byli Tatarzy, zna legendę o hejnale z Wieży Mariackiej, Uczeń wymienia osiągnięcia Kazimierza Wielkiego, wie, kim był Wierzynek, zna datę założenia Akademii Krakowskiej, opowiada o życiu średniowiecznych żaków. Uczeń omawia funkcje regaliów. Uczeń pokazuje na mapie ziemie przyłączone przez Bolesława Chrobrego do Polski, wymienia postanowienia zjazdu w Gnieźnie. Uczeń zna datę testamentu Bolesława Krzywoustego, datę sprowadzenia Krzyżaków do Polski, bitwy pod Legnicą, wie, kim byli Krzyżacy i wyjaśnia, skąd się wzięli w Polsce. Uczeń wskazuje na mapie ziemie wchodzące w skład państwa Kazimierza Wielkiego na początku jego panowania i przez niego przyłączone, omawia osiągnięcia gospodarcze, polityczne i kulturowe Kazimierza Wielkiego. Uczeń wie, jak wyglądała koronacja w średniowieczu. Uczeń rozumie znaczenie wykupienia ciała św. Wojciecha przez Bolesława Chrobrego. Uczeń wyjaśnia, dlaczego księciu Bolesławowi nadano przydomek Chrobry. Uczeń wymienia przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego, wie, komu przypadły poszczególne dzielnice i wskazuje je na mapie. Uczeń rozumie znaczenie panowania Kazimierza Wielkiego dla historii Polski i potrafi je ocenić, zna najważniejszych absolwentów Akademii Krakowskiej. Uczeń objaśnia kolejne etapy koronacji w średniowieczu. Uczeń przedstawia korzyści, jakie osiągnęła Polska na zjeździe w Gnieźnie. Uczeń ocenia czasy panowania Bolesława Chrobrego. Uczeń opowiada o tym, z czego zasłynął Władysław Łokietek. Uczeń omawia znaczenie powstania Akademii Krakowskiej; Wyjaśnia, dlaczego krol przeszedł do historii jako prawodawca, budowniczy i dobry gospodarz i już za życia został obdarzony przydomkiem Wielki. Uczeń wyjaśnia, dlaczego koronacja była wydarzeniem niezwykłym, miała charakter nie tylko państwowy, lecz państwo polskie za Piastów temat dodatkowy spoza podstawy programowej* państwo polskie za Piastów temat dodatkowy spoza podstawy programowej* 19

także religijny. ROZDZIAŁ II. ŻYCIE W ŚREDNIOWIECZU Życie codzienne w klasztorze. zajęcia mnichów, zakon, reguła, ubóstwo Uczeń wie, co to jest klasztor, wymienia zajęcia zakonników. Uczeń zna takie pojęcia, jak: opat, relikwie, wymienia elementy średniowiecznego klasztoru, omawia zajęcia zakonników, wymienia średniowieczne zakony, Uczeń omawia funkcje elementów średniowiecznego klasztoru, wie, kim był św. Benedykt, Opowiada o przepisywaniu ksiąg. Uczeń rozpoznaje mnichów po stroju, rozumie znaczenie klasztorów w średniowieczu. Wyjaśnia, dlaczego duchowni odgrywali ważną rolę nie tylko w kościołach i klasztorach, ale i w państwie. Opowiada o funkcjach, które pełnili w państwie. mnisi Rycerze i turnieje. zamek średniowieczny i jego mieszkańcy *Zakony rycerskie. krucjaty, Ziemia Święta, konsekwencje krucjat W cieniu średniowiecznej katedry. miasto średniowieczne Uczeń wie, kto to jest paź i giermek, wie co to jest herb, turniej i pasowanie na rycerza. Uczeń wie, kim byli Arabowie, co to jest krucjata i krzyżowiec. Uczeń wie, jak wyglądało miasto w średniowieczu, wie, co to jest ratusz i mieszczanie, wymienia podstawowe zajęcia mieszkańców miast. Uczeń opisuje wygląd średniowiecznego rycerza - herb, podaje przykładowe zasady kodeksu rycerskiego, wymienia elementy budowy zamku. Uczeń wskazuje na mapie Ziemię Świętą i Jerozolimę, wie, co to jest islam, zna zakony rycerskie. Uczeń wskazuje na planie miasta najważniejsze jego elementy: rynek, ulice, kościół, mury miejskie, wie co to jest jarmark, fosa, cech, rzemieślnicy. Uczeń opisuje turniej i pasowanie na rycerza, podaje przykładowe zasady kodeksu rycerskiego, opisuje elementy budowy zamku. Uczeń wymienia przyczyny i skutki wypraw krzyżowych, Uczeń rozróżnia grupy mieszczan, wymienia ich zajęcia, Uczeń opowiada o Zawiszy Czarnym, rozumie znaczenie powiedzenia polegać jak na Zawiszy, opisuje zycie codzienne rycerzy. Uczeń krótko krótko charakteryzuje zakony rycerskie, charakteryzuje religię muzułmanów, Uczeń przedstawia różnice między miastem średniowiecznym i współczesnym. Uczeń rozumie znaczenie kodeksu rycerskiego i potrafi wyjasnić, czy zasady tego kodeksu funkcjonują we współczesnym świecie. Uczeń dokonuje samodzielnej oceny wypraw krzyżowych. Uczeń porównuje życie średniowiecznych mnichów, rycerzy i mieszczan, potrafi ukazać związek między miejscami powstawania miast, a ich funkcją umożliwiającą rycerze temat dodatkowy spoza podstawy programowej* mieszczanie 20

wymianę handlową; *Style romański i gotycki. cechy stylów romańskiego i gotyckiego porównanie Życie codzienne średniowiecznej wsi. warunki życia wsi średniowiecznej *Wikingowie żeglarze i odkrywcy. lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne Uczeń rozpoznaje budowle w stylu romańskim i gotyckim, wie, kim byli pątnicy i co to są relikwie. Uczeń wymienia podstawowe zajęcia chłopów w średniowieczu, wie, kto to jest sołtys. Uczeń wie, kim byli wikingowie. Uczeń wskazuje i nazywa podstawowe cechy stylów romańskiego i gotyckiego. Uczeń wie, jaki był podział pracy między mężczyzn, kobiety i dzieci, opisuje chłopskie domostwa, wymienia podstawowe potrawy średniowiecznych chłopów. Uczeń wie, co to jest amulet, drakkary i runy. Uczeń wyjaśnia, czym są relikwie i jakie miały znaczenie w średniowieczu, wymienia najważniejsze polskie zabytki sztuki średniowiecznej, opowiada o kulturze średniowiecznej. Uczeń wie, jakie miał obowiązki i przywileje sołtys, porównuje wieś średniowieczną ze współczesną, wymienia chłopskie powinności wobec właściciela wsi. Uczeń wskazuje na mapie miejsca zamieszkania wikingów oraz ich najważniejsze wyprawy, wymienia elementy stroju wikinga, Uczeń wyjaśnia, jaką funkcję pełniły średniowieczne obrazy i rzeźby umieszczane w kościołach, wymienia zabytki sztuki redniowiecznej, które znajdują się w najbliższej dla ucznia okolicy. Uczeń opowiada o zyciu codziennym chłopów, wyjaśnia dlaczego chłop musiał składać daninę. Uczeń dostrzega związek między miejscem zamieszkania a sposobem życia. Uczeń potrafi porównać budowlę gotycką z budowlą romańską, ukazać potrzebę ochrony zabytków jako świadectwa polskiej kultury. Uczeń porównuje życie średniowiecznych mnichów, rycerzy, chłopów i mieszczan. Uczeń rozumie znaczenie kultury wikingów w rozwoju Europy. temat dodatkowy spoza podstawy programowej* chłopi temat dodatkowy spoza podstawy programowej* 21

ROZDZIAŁ III. EUROPA I POLSKA W CZASACH JAGIELLONÓW Unia dwóch państw. Jadwiga, Jagiełło, przyczyny unii z Litwą Uczeń wie, kim była królowa Jadwiga i Władysław Jagiełło. Uczeń zna legendę o klamerce królowej Jadwigi, wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie, zna datę zawarcia unii w Krewie. Uczeń wie, dlaczego królowa Jadwiga zasiadła na polskim tronie, zna herb Litwy i Królestwa Polskiego, wymienia przyczyny i skutki unii polskolitewskiej. Uczeń dokonuje samodzielnej oceny unii w Krewie. Uczeń scharakteryzuje zobowiązania, jakie przyjął na siebie Jagiełło, podpisując unię z Polską. Jadwiga i Jagiełło Wielka wojna z Krzyżakami. przyczyny i skutki bitwy pod Grunwaldem *Renesans w Europie powstanie renesansu, Leonardo da Vinci Odkrywanie Nowego Świata Krzysztof Kolumb, Nowy Świat, Indianie Uczeń wie, kim byli Krzyżacy, zna datę, bitwy pod Grunwaldem, Uczeń wskazuje na osi czasu okres trwania renesansu w Europie, wie, kim byli Leonardo da Vinci i Michał Anioł. Uczeń wie, kim był Krzysztof Kolumb, zna datę odkrycia Ameryki, zna pojęcia: karaka, karawela, Uczeń potrafi odczytać plan bitwy pod Grunwaldem, wie, co to była wojna trzynastoletnia, zna jej datę i skutek. Uczeń zna i wyjaśnia pojęcia: humanista, renesans, człowiek renesansu, wie, dlaczego renesans rozpoczął się we Włoszech. Uczeń wie, kim był Ferdynand Magellan, zna datę pierwszej podróży dookoła świata, Uczeń wie, kim byli Kawalerowie Mieczowi, Uczeń zna przebieg bitwy pod Grunwaldem, opowiada o bitwie pod Grunwaldem. Uczeń rozpoznaje najważniejsze dzieła renesansu: kopułę katedry we Florencji, Pietę Watykańską, Monę Lisę, Damę z łasiczką. Uczeń wie, kim był Vasco da Gama, wskazuje na mapie drogę jego wyprawy. Uczeń opowiada, jak Krzyżacy założyli swoje państwo, wskazuje na mapie Malbork, Gdańsk, Pomorze Gdańskie, Grunwald, wymienia przyczyny i skutki wielkiej wojny, zna obraz Jana Matejki i wie o powieści Henryka Sienkiewicza. Uczeń opisuje poglądy humanistów, rozpoznaje najważniejsze dzieła renesansu niepokazane w podręczniku. Uczeń zna i opisuje kulturę Ameryki prekolumbijskiej Uczeń omawia znaczenie bitwy pod Grunwaldem. Uczeń wyjaśnia słowa rzymskiego pisarza Terencjusza Jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce Uczeń samodzielnie dokonuje oceny odkryć geograficznych Jadwiga i Jagiełło temat dodatkowy spoza podstawy programowej* odkrycie Nowego Świata 22

* Reformacja. przyczyny reformacji, podział Europy Zachodniej, wojny religijne Nowy i Stary Świat. Uczeń wie, kim był Marcin Luter, zna datę wystąpienia Marcina Lutra. wymienia przyczyny i skutki odkryć geograficznych, wskazuje na mapie drogę wyprawy Kolumba i Magellana. Uczeń wie, co to jest reformacja, protestanci, seminarium, odróżnia katolików od protestantów, wymienia podstawowe różnice między wyznaniami. Uczeń wymienia przyczyny reformacji, wskazuje na mapie największe skupiska katolików i protestantów. Uczeń wie, kim byli jezuici. charakteryzuje pozytywne i negatywne skutki odkryć. Uczeń omawia reformy Kościoła katolickiego podjęte w XVI wieku, omawia rozłam religijny we współczesnym świecie. temat dodatkowy spoza podstawy programowej* Wawel królewski złotego wieku. dwór Jagiellonów Astronom, który poruszył Ziemię. Mikołaj Kopernik *Największe wynalazki epoki lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne Uczeń wie, kim był Zygmunt Stary, Zygmunt August, opowiada o życiu codziennym na wawelskim dworze. Uczeń wie, gdzie urodził się Mikołaj Kopernik. Uczeń wie, co to jest druk. Uczeń wie, kim byli Bona Sforza, Jan Kochanowski i Mikołaj Rej, zna i wyjaśnia pojęcie złoty wiek, wie, skąd się wzięła nazwa włoszczyzna. Uczeń potrafi opowiedzieć o życiu Mikołaja Kopernika. Uczeń wie, że na początku epoki nowożytnej wynaleziono broń palną, okulary Uczeń rozpoznaje najważniejsze zabytki architektury renesansowej: krużganki wawelskie i ratusz w Poznaniu. Uczeń opowiada o studiach Mikołaja Kopernika, wskazuje na mapie miejsca związane z Mikołajem Kopernikiem, objaśnia teorię heliocentryczną, na przykładzie Kopernika wyjaśnia, kim był w XVI wieku człowiek renesansu. Uczeń wymienia skutki wynalazków nowożytnych. Uczeń opowiada o życiu codziennym na wawelskim dworze, wie, kim był Stańczyk i rozpoznaje jego wizerunek na obrazie Matejki. Uczeń objaśnia teorię heliocentryczną, na przykładzie Kopernika wyjaśnia, kim był w XVI wieku człowiek renesansu. Uczeń dokonuje samodzielnej oceny skutków wynalezienia druku i broni palnej. Uczeń wyjasnia, dlaczego wiek XVI nazywamy złotym wiekiem. Uczeń potrafi wyjaśnić, czy Mikołaj Kopernik był Polakiem i dlaczego. Uczeń uzasadnia doniosłość znaczenia wynalezienia druku; dwór Jagiellonów Mikołaj Kopernik temat dodatkowy spoza podstawy programowej* 23