ZMBS UZ Komputerowe opracowanie wyników badań społecznych 2009/10 PROJEKT BADAWCZY DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA MŁODZIEś WOBEC DEMOKRACJI CZĘŚĆ I
Etapy realizacji projektu 1. Ustalenie problemów badawczych 2. Sformułowanie hipotez 3. Przygotowanie kwestionariusza ankiety (WORD) 4. Przeprowadzenie badań 5. Wczytanie i kontrola danych (EXCEL) 6. Przygotowanie danych do analiz w programie SPPS 7. Kategoryzacja pytań otwartych 8. Łączenie zbiorów danych w SPSS 9. Wykonanie analiz statystycznych. 10. Przygotowanie raportu z badań 11. Prezentacja wyników badań (POWER POINT) 2
ETAP 1-2 1 Problematyka badań: problemy i hipotezy PRZYKŁADY W celu określenia postaw badanej młodzieŝy wobec demokracji zaproponowano odpowiednio dobrany katalog pytań. Na początek starano się uchwycić uogólnione postawy wobec demokracji politycznej. Pierwszy blok pytań dotyczył wiedzy młodzieŝy na temat fundamentalnych załoŝeń, na których opiera się funkcjonowanie ustroju demokratycznego. Kolejny zestaw pytań dotyczył ocen-emocji ankietowanych przejawianych względem wybranych aspektów Ŝycia w ustroju demokratycznym. Tutaj starano się określić stosunek badanych do demokracji jako sposobu sprawowania władzy w porównaniu z innymi niedemokratycznymi formami rządów, praw i swobód obywatelskich. Starano się teŝ dowiedzieć, jak młodzieŝ ocenia kierunek zmian zachodzących w Polsce i działalność róŝnych instytucji politycznych i społecznych. WaŜnym aspektem demokracji jest aktywność obywatelska, poniewaŝ tak naprawdę, to uczestnictwo stwarza infrastrukturę dla ustroju demokratycznego i jest istotą mikrodemokracji. Pytania zawarte w kwestionariuszu miały pomóc ujawnić czy i na ile młodzi ludzi interesują się sprawami Ŝycia publicznego i w jakich formach to się przejawia. Ankieta została opracowana na podstawie poniŝszych problemów: Problemy główne 1. Jaką wiedzą na temat demokracji dysponuje młodzieŝ? Jak młodzieŝ ocenia demokrację? 2. Jak młodzieŝ ocenia kluczowe instytucje i organizacje w Polsce? 3. Jak młodzieŝ ocenia przemiany demokratyczne w Polsce po 1989 roku? 4. Jakie są zainteresowania i działania polityczne młodzieŝy? Przykładowe problemy szczegółowe (w ramach pierwszego problemu głównego) 1.1. Jaki jest poziom wiedzy na temat demokracji? 1.2. Czy płeć róŝnicuje poziom wiedzy na temat demokracji? 1.3. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje poziom wiedzy na temat demokracji? 1.4. Czy wykształcenie rodziców róŝnicuje poziom wiedzy na temat demokracji? 1.5. Czy poziom wiedzy jest zróŝnicowany przez typ szkoły do której uczęszczają respondenci licea ogólnokształcące zespoły szkół licea ogólnokształcące elitarne pozostałe szkoły Przykładowe hipotezy 1.1. MęŜczyźni bardziej niŝ kobiety są zainteresowani polityką 1.2. MęŜczyźni wykazują wyŝszy poziom wiedzy o demokracji niŝ kobiety 1.3. Im mniejsza miejscowość zamieszkania badanego tym niŝszy poziom wiedzy o demokracji 1.4. Uczniowie liceów elitarnych prezentują wyŝszy poziom wiedzy niŝ uczniowie pozostałych szkół 3
Przykładowe problemy szczegółowe (w ramach drugiego problemu głównego) 2.1. Jak młodzieŝ ocenia system demokratyczny? 2.2. Jak badani definiują istniejący obecnie system polityczny? 2.3. Co młodzi ludzie sądzą na temat ograniczania swobód obywatelskich? 2.4. Jaki jest stosunek badanych do mniejszości narodowych, wyznawców innych religii i osób o innej orientacji seksualnej? 2.5. Czy płeć róŝnicuje oceny demokracji? 2.6. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje oceny ładu demokratycznego? 2.7. Czy wykształcenie rodziców róŝnicuje oceny rządów demokratycznych? 2.8. Czy ocena demokracji jest zróŝnicowana przez typ szkoły do której uczęszczają respondenci licea ogólnokształcące zespoły szkół licea ogólnokształcące elitarne pozostałe szkoły Przykładowe hipotezy 2.1. Im wyŝsze wykształcenie rodziców badanych tym częściej mają oni pozytywną opinię o demokracji 2.2. Uczniowie liceów elitarnych rzadziej niŝ uczniowie pozostałych szkół informują o pozytywnej ocenie demokracji Problemy szczegółowe (w ramach trzeciego problemu głównego) 3.1. Jaki poziom zaufania do instytucji prezentują badani? 3.2. Jak respondenci oceniają istniejące w Polsce partie polityczne? 3.3. Czy płeć róŝnicuje zaufanie do instytucji? 3.4. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje zaufanie do instytucji? 3.5. Czy wykształcenie rodziców róŝnicuje zaufanie do instytucji? 3.6. Czy zainteresowanie polityką róŝnicuje zaufanie do instytucji? Przykładowe hipotezy 3.1. Im większe zainteresowanie polityką, tym większe zaufanie do instytucji 3.2. Dziewczęta darzą instytucje większym zaufaniem niŝ chłopcy. Problemy szczegółowe (w ramach czwartego problemu głównego) 4.1. Co badani sądzą na temat przemian po 1989 roku? 4.2. Czy płeć róŝnicuje ocenę przemian po 1989 roku? 4.3. Czy ocena przemian po 1989 roku jest zróŝnicowana przez typ szkoły, do której uczęszczają respondenci licea ogólnokształcące zespoły szkół licea ogólnokształcące elitarne pozostałe licea ogólnokształcące 4.4. Czy zainteresowania polityką róŝnicują ocenę przemian po 1989 roku? Przykładowe hipotezy 4.1. Chłopcy bardziej pozytywnie niŝ dziewczęta oceniają przemiany po 1989 roku Problemy szczegółowe (w ramach piątego problemu głównego) 5.1. Czy młodzi ludzie interesują się polityką? 4
5.2. Czy badani podejmują działania obywatelskie? 5.3. Czy płeć róŝnicuje zainteresowania polityką 5.4. Czy płeć róŝnicuje działania obywatelskie badanej młodzieŝy? 5.5. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje zainteresowania polityką i działania obywatelskie? 5.6. Czy wykształcenie rodziców róŝnicuje zainteresowania polityką i działania obywatelskie? 5.7. Czy zainteresowania polityką są zróŝnicowana przez typ szkoły do której uczęszczają respondenci licea ogólnokształcące zespoły szkół licea ogólnokształcące elitarne pozostałe szkoły Przykładowe hipotezy 5.1. Chłopcy częściej niŝ dziewczęta interesują się polityką 5.2. Dziewczęta częściej niŝ chłopcy podejmują działania obywatelskie 5
Nr ankiety 2 ETAP 3 Kwestionariusz ankiety MłodzieŜ wobec demokracji i społeczeństwa obywatelskiego WZÓR 1. 2. Pomyśl o róŝnorodnych formach rządów w dzisiejszym świecie. Które z poniŝszych twierdzeń jest Ci najbliŝsze? (wybierz jedną odpowiedź) 1. 1. Demokracja ma przewagę nad wszelkimi innymi formami rządów 2. Niekiedy rządy niedemokratyczne mogą być bardziej poŝądane niŝ rządy demokratyczne 3. Dla takich ludzi młodych jak ja, w gruncie rzeczy jest obojętne, czy rząd jest demokratyczny, czy niedemokratyczny Przeczytaj uwaŝnie kaŝde zdanie i zdecyduj, w jakim stopniu zgadzasz się lub nie z treścią kaŝdego z nich 1. Zdecydowanie zgadzam się 2. Raczej zgadzam się 3. Raczej nie zgadzam się 4. Zdecydowanie nie zgadzam się 5. Trudno powiedzieć Demokracja to sposób rządzenia państwem (ustrój państwa), w którym: A. Konieczne jest poszanowanie wolności i praw politycznych obywateli 2. B. NajwaŜniejsze jest uczestnictwo obywateli w podejmowaniu istotnych decyzji państwowych 3. C. Wszyscy powinni mieć równe szanse w Ŝyciu publicznym 4. D. Zawsze powinna decydować większość, ale głos mniejszości powinien być teŝ wysłuchany 5. E. KaŜdy powinien móc robić to, co mu się podoba 6. F. W wyborach musi istnieć konkurencja róŝnych partii politycznych 7. G. W sejmie niezbędna jest legalna opozycja krytykująca rząd 8. H. Ludzie powinni o najwaŝniejszych sprawach decydować bezpośrednio w głosowaniu ludowym (referendum) 9. I. Wszyscy muszą być równi wobec prawa i kaŝdy musi przestrzegać uchwalonych ustaw bez względu na swoje stanowisko 10. J. Rząd większości szanuje prawa mniejszości 11. 3. K. Władza pozostaje pod kontrolą opinii publicznej wyraŝonej przez środki przekazu wolne od urzędowej ingerencji (kontroli) 12. Czy uwaŝasz za dopuszczalne, jeśli władze państwowe ograniczają swobody obywatelskie (wolność słowa, wpływ na rządzenie państwem itp.) dla realizacji celów, które uwaŝają za doniosłe społecznie? 1. Tak, uwaŝam to za dopuszczalne nawet na dłuŝszy okres czasu 2. Tak, uwaŝam to za dopuszczalne, byle nie za długo 3. Tak, uwaŝam to za dopuszczalne, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach i na bardzo krótko 4. UwaŜam to za niedopuszczalne 5. Trudno powiedzieć 6 13.
4. Czy interesujesz się polityką?... 14. 1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Raczej nie 4. Zdecydowanie nie 5. Trudno powiedzieć 5. Jak nazwał(a)byś istniejący obecnie ustrój w Polsce?... 6. 7. 8. 9.... Czym, Twoim zdaniem, zajmują się przede wszystkim istniejące w Polsce partie polityczne? 16. 1. Walczą o stołki i osobiste korzyści dla swoich przywódców 2. Reprezentują interesy swoich wyborców 3. Określają, co jest waŝne i dokąd powinno się zmierzać 4. Trudno powiedzieć Zastanów się nad kaŝdą z tych instytucji i wybierz odpowiedź, która pokazuje do jakiego stopnia obdarzasz je zaufaniem. 1. Nigdy 2. Tylko czasami 3. PrzewaŜnie Większość czasu 4. Zawsze A. Policja 17. B. Wojsko 18. C. Rząd 19. D. Wiadomości w telewizji 20. E. Wiadomości w radio 21. F. Wiadomości w gazetach 22. G. Partie polityczne 23. H. Parlament 24. I. Władze Twojej gminy, Twojego miasta 25. J. Szkoły 26. K. Kościół 27. L. Unię Europejską 28. Czy Twoim zdaniem, zmiana ustroju po 1989 r. przyniosła Polsce więcej dobrego, więcej złego, czy teŝ tyle dobrego co złego? 29. 1. Więcej dobrego niŝ złego 2. Więcej złego niŝ dobrego 3. Tyle dobrego co złego 4. Nie wiem Czy Twoim zdaniem, zmiana ustroju zmieniła Polskę na bardziej: 1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Raczej nie 4. Zdecydowanie nie 5. Trudno powiedzieć 15. 7
A. Moralną 30. B. Uczciwą 31. C. WraŜliwą na krzywdę 32. D. Bezduszną 33. 10. Czy miał(a)byś coś przeciwko temu, aby osoba o innej orientacji seksualnej (np. homoseksualista) była Twoim: 1. Nie, nie miał(a)bym 2. Tak, miał(a)bym 3. Trudno powiedzieć A. Członkiem rodziny 34. B. Przyjacielem 35. C. Sąsiadem 36. 11. 12. Czy miał(a)byś coś przeciwko temu, aby osoba innej religii aniŝeli Twoja była Twoim? 1. Nie, nie miał(a)bym 2. Tak, miał(a)bym 3. Trudno powiedzieć A. Członkiem rodziny 37. B. Przyjacielem 38. C. Sąsiadem 39. Jak często dyskutujesz na temat wydarzeń politycznych w Polsce? 1. Często 2. Czasami 3. Bardzo rzadko 4. Nigdy 5. Nie wiem A. Z Twoimi rówieśnikami 40. B. Z rodzicami, lub innymi dorosłymi osobami ze swojej rodziny 41. C. Z nauczycielami 42. 13. Jak często: 1. Często 2. Czasami 3. Bardzo rzadko 4. Nigdy 5. Nie wiem A. Czytasz artykuły w gazetach o tym, co się dzieje w naszym kraju 43. B. Czytasz artykuły w gazetach o tym, co się dzieje w innych krajach 44. C. Oglądasz wiadomości w telewizji 45. D. Słuchasz wiadomości w radio 46. E. UŜywasz Internetu, aby uzyskać wiadomości polityczne lub dotyczące innych krajów 47. 8
14. 15. 16. Czy zdarzyło się Tobie, Ŝe Ty i Twoi przyjaciele spontanicznie zorganizowaliście się w celu załatwienia jakiejś sprawy? 48. 1. Tak, zdarzyło się 2. Nie, nie zdarzyło się Czy Twoim zdaniem, uczniowie innych narodowości, uczący się w polskiej szkole (uczelni), powinni mieć swoich reprezentantów np. w samorządzie szkolnym (uczelnianym)? 49. 1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Jest mi to obojętne 4. Raczej nie 5. Zdecydowanie nie Czy Twoim zdaniem, uczniowie innych narodowości, uczący się w polskiej szkole (uczelni), powinni mieć prawo do manifestowania swojej odrębności narodowej, np. podczas swoich świąt narodowych? 50. 1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Jest mi to obojętne 4. Raczej nie 5. Zdecydowanie nie Teraz kilka pytań osobistych 17. Czy jesteś:... 51. 1. Chłopcem 2. Dziewczyną 18. Ile masz lat:... 52. 19. 20. Czy mieszkasz:... 53. 1. Na wsi 2. W mieście do 10 tys. mieszkańców 3. W mieście powyŝej 10 do 20 tys. mieszkańców 4. W mieście powyŝej 20 do 50 tys. mieszkańców 5. W mieście powyŝej 50 do 100 tys. mieszkańców 6. W mieście powyŝej 100 tys. mieszkańców Jakie wykształcenie mają Twoi rodzice? 1. Podstawowe 2. Zasadnicze zawodowe 3. Średnie zawodowe 4. Średnie ogólnokształcące 5. Pomaturalne 6. WyŜsze zawodowe (licencjackie, inŝynierskie) 7. WyŜsze magisterskie Ojciec... 54. Matka... 55. Dziękujemy za wypełnienie ankiety! 9
ETAP 3 Kwestionariusz ankiety ZADANIA Zadanie 1 Przygotowanie ankiety 1. Według podanego wzoru przygotuj w Wordzie kwestionariusz ankiety. Do rozplanowania tekstu wykorzystaj tabelę. 2. W nagłówku ankiety umieść swoje imię i nazwisko. 3. Zapisz ankietę pod nazwą Zadanie1_TwojeNazwisko w swoim folderze. 4. Wydrukuj przygotowany kwestionariusz. ETAP 4 Przeprowadzenie badań ZADANIA 1. Przygotuj 3 kopii swojego kwestionariusza ankiety. 2. Przeprowadź wywiady z 3 respondentami - studentami. Wczytanie i kontrola danych ETAP 5 ZADANIA Zadanie 2 Wprowadzanie danych 1. Rozpocznij pracę z nowym dokumentem Excela. 2. W pierwszym wierszu wprowadź nazwy zmiennych. Nazwa zmiennej musi zaczynać się od litery. Najwygodniejszym rozwiązaniem jest nazwanie zmiennych zgodnie z numeracją kratek wykorzystywaną w ankiecie np. p1, p2, p3.. itd. Takie nazwanie zmiennych ułatwia kontrolę wpisywanych danych. Nazwy zmiennych mogą być jednak dowolne, przy ich ustalaniu naleŝy pamiętać, Ŝe dane analizowane będą w programie SPSS więc muszą być spełnione następujące warunki: nazwy mogą być co najwyŝej ośmioznakowe nazwy muszą zaczynać się od litery nazwy nie mogą zawierać znaków specjalnych (spacji, kropek przecinków, myślników, itp.) moŝna jednak uŝyć podkreślenia: _ Zastosuj takie same nazwy jak w pliku maturzyści_projekt 2009 bez opisu.sav (w tym pliku nazwy zaczynają się od litery p), bowiem dane z obu plików będą łączone (a to wymaga jednakowych nazw).
3. W kolejnych wierszach wpisz dane z ankiet. Wprowadzanie danych ułatwi zablokowanie wiersza z nazwami zmiennych i kolumny z numerami ankiet. Aby zablokować komórki naleŝy ustawić się w komórce B2 i wybrać menu Okno>Zablokuj okienka. Excel blokuje wiersze nad aktywną komórką i kolumny po lewej stronie aktywnej komórki. Wprowadzanie danych przyspieszy korzystanie z klawiatury numerycznej. 4. Wprowadź opcję sprawdzania poprawności danych. Uchroni Cię to przed popełnianiem błędów. Zaznacz tyle wierszy w kolumnie zawierającej pierwszą zmienną, ile będziesz wczytywać ankiet. Wybierz menu Dane>Sprawdzanie poprawności>ustawienia. Następnie ustal kryteria poprawności. W okienku dozwolone wybierz listę lub pełną liczbę i odpowiednio wypełnij pola. 5. Zapisz plik z danymi pod nazwą zadanie2_demokracja.xls w swoim folderze. ETAP 6 Przygotowanie danych do analiz w programie SPSS ZADANIA Zadanie 3 Przygotowanie danych do obliczeń (analiz) A. Wczytanie do SPSS danych zapisanych w pliku Excela 1. Otwórz w SPSS swój plik z danymi (zadanie2_demokracja.xls) utworzony Excelu. Uruchom program SPSS i wybierz menu Pilk>Otwórz>Dane. W oknie dialogowym [Otwórz plik] w polu [Szukaj w:] wskaŝ swój folder, w polu [Pliki typu ] zmień typ pliku na pliki Excela Excel(*.xls). WskaŜ swój plik demokracja.xls i otwórz go. Potwierdź czytanie nazw zmiennych z pierwszego wiersza i zakres danych. 2. Zapisz dane w formacie SPPS pod nazwą zadanie 3 demokracja.sav w swoim folderze. B. Etykiety zmiennych i wartości 1. Otwórz w SPSS swój plik zadanie 3 demokracja.sav. 2. Wpisz etykiety zmiennych. Aby wpisać etykiety zmiennych uaktywnij zakładkę [Zmienne]. Ustaw kursor w kolumnie [Etykieta] i wpisz etykiety zmiennych. Etykietami zmiennych mogą być teksty pytań zawarte w kwestionariuszu ankiety. MoŜesz przepisać je w całości, moŝesz teŝ je skrócić, ale muszą one pozostać jasne i zrozumiałe dla osoby, która zechce np. analizować wyniki przetworzonych danych. 3. Wpisz etykiety wartości zmiennych. Aby wpisać etykiety wartości zmiennych uaktywnij zakładkę [Zmienne]. Ustaw kursor w kolumnie [Wartości], wybierz przycisk [...] po prawej stronie pola i wpisz etykiety wartości zmiennych. W oknie dialogowym [Etykiety wartości] wpisuj kolejno wartość i odpowiadającą jej etykietę. Po kaŝdym wpisie kliknij przycisk [Dodaj]. Etykiety kategorii (wartości) zmiennych moŝna kopiować uŝywając standardowych poleceń do kopiowania. 11
C. Oznaczanie braków danych 1. Oznacz braki danych przy zmiennych, dla których mogą one wystąpić. Jako braki danych naleŝy wpisać wartości, które zostały przyjęte na oznaczenie braków odpowiedzi przy wprowadzaniu danych w Excelu. Aby oznaczyć braki danych uaktywnij zakładkę [Zmienne]. ustaw kursor w kolumnie [Braki danych], wybierz przycisk [...] po prawej stronie pola i wprowadź wartości braków danych. Zaznacz opcję [wartości dyskretne braków] i wpisz właściwą wartość. Jeśli zostawiłeś puste miejsca, tam gdzie respondent nie udzielił odpowiedzi, SPSS wstawi w ich miejsce systemowe braki danych. D. Sprawdzanie poprawności danych 1. Sprawdź poprawność wprowadzonych danych i opisów. 2. Oblicz dla wszystkich zmiennych częstości (Analiza>Opis statystyczny>częstości) 3. W poszczególnych tabelkach sprawdź czy zmienne przyjmują wartości występujące w ankiecie. Jeśli tak nie jest, ustal przyczynę błędu i popraw go. 4. Sprawdź, czy w etykietach nie ma błędów po prostu je przeczytaj. Jeśli znajdziesz błędy popraw je w oknie edytora danych w zakładce [Zmienne]. Tabelka w raporcie oczywiście pozostanie z błędnym wpisem. śeby otrzymać prawidłowy raport naleŝy ponownie policzyć częstości. 5. Po poprawieniu wszystkich błędów zamknij raport SPPS nie zapisując go. 6. Zapisz zmiany dokonane w swoim pliku z danymi zadanie 3 demokracja.sav. Kategoryzacja pytań otwartych ETAP 7 ZADANIA Zadanie 4 Kategoryzacja pytań otwartych 1. Otwórz w SPSS swój plik zadanie 3 demokracja.sav. 2. Teraz skategoryzujesz zmienną tekstową Jak nazwał(a)byś istniejący obecnie ustrój w Polsce? 3. Za tą zmienną wprowadź dodatkową kolumnę, w której będziesz wpisywać kod. Nadaj nazwę zmiennej. 4. Oblicz częstości dla zmiennej tekstowej. 5. Opracuj klucz kodowy dla tej zmiennej. 6. Zakoduj zmienną tekstową w przygotowanej kolumnie przy uŝyciu opracowanego przez siebie klucza kodowego. 7. Dopisz etykietę i etykiety wartości. 8. Zapisz zmiany w pliku zadanie 4 m.sav. 12
ETAP 8 Łączenie zbiorów danych w SPSS ZADANIA Zadanie 5 Łączenie danych dodawanie obserwacji W folderze D:\Dokumenty\Spss_socjologia znajdują się wcześniej przygotowane (wprowadzone) dane. 1. Otwórz ten plik (licealiści_projekt 2010 bez opisu.sav) oraz maturzyści szkol zawodowych bez opisu 2010.sav. Połącz te pliki. 2. Zapisz połączony plik w swoim folderze jako maturzyści bez opisu.sav. Tego pliku nie zamykaj. Zamknij pozostałe pliki. 3. Otwórz ze swojego folderu plik zadanie 3 demokracja.sav. 4. Z menu Dane wybierz Połącz dane/dodaj obserwacje 5. Połącz oba pliki (dodaj dane do swojego pliku) 6. Zapisz w swoim folderze połączony plik pod nazwą demokracja.sav. Aby zmienne z obu zbiorów znalazły się w nowym pliku danych ich nazwy i typ w obu plikach muszą być zgodne. Ponadto dane tekstowe muszą mieć taką samą szerokość. Zmienne, które nie wystąpiły w obu zbiorach zostaną przedstawione jako zmienne bez odpowiedników. Analiza i opracowanie danych ETAP 9 ZADANIA Zadanie 6 Charakterystyka badanych: częstości i statystyki A. Obliczanie częstości i podstawowych statystyk 1. Otwórz w SPSS swój plik demokracja.sav. 2. Oblicz częstości zmiennych charakteryzujących próbę (zmiennych metryczkowych). OBLICZANIE CZĘSTOŚCI Wybierz menu Analiza>Opis statystyczny>częstości i przesuń do okienka po prawej stronie odpowiednie zmienne. 3. Oblicz średnią wieku respondentów, odchylenie standardowe, medianę i dominantę i rozstęp. (Nie licz częstości - policzyłeś je w poprzednim zadaniu). 13
OBLICZANIE STATYSTYK Wybierz z menu Analiza>Opis>Statystyki opisowe, przesuń do okienka po prawej stronie odpowiednią zmienną, w opcjach zaznacz statystyki, które chcesz policzyć. Statystyki moŝesz teŝ policzyć w oknie Analiza>Opis statystyczny>częstości>statystyki. JeŜeli nie potrzebujesz częstości odznacz je w oknie Analiza>Opis statystyczny>częstości. 4. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie6.spo w swoim folderze. B. Zapisywanie wyników analiz w Wordzie Plik raportu SPSS moŝe być odczytany jedynie przez program SPPS. Jeśli chcemy wyniki obliczeń zapisać w bardziej uniwersalnym formacie, moŝna je eksportować np. do Worda i zapisać jako dokument edytora. 1. Otrzymane w zadaniu wyniki eksportuj do Worda. Zapisz jako Raport zadanie 6.doc 2. Otwórz plik zadanie 6 m.doc. Uzupełnij go na podstawie wykonanego zadania. Zapisz w swoim folderze jako zadanie 6 m.doc. Zadanie 7 Obliczanie częstości opinie badanych A. Obliczanie częstości: ocena demokracji 1. Otwórz swój plik demokracja.sav. 2. Ustal, jak badani oceniają demokrację. Oblicz częstości dla właściwych pytań (zmienne p1, p13, p29). Plik raportu zapisz pod nazwą Raport_zadanie7a w swoim folderze. 3. Otwórz plik zadanie 7A m. Uzupełnij dane. Zapisz w swoim folderze jako zadanie 7A m.doc B. Obliczanie częstości: opinie na temat przemian demokratycznych 1. Ustal, jakie są opinie badanych na temat przemian demokratycznych po 1989r. Oblicz częstości dla właściwych pytań (zmienne p30-p33). Plik raportu zapisz pod nazwą Raport_zadanie7b w swoim folderze. 2. Skopiuj odpowiednie tabele do Worda. Opisz uzyskane wyniki. Podpisz i ponumeruj tabele. 3. Wykonaj spis tabel (wstaw\odwołanie\indeks i spisy. Wybierz spis ilustracji i tabele). 4. Zapisz plik jako zadanie 7b m.doc 14
Zadanie 8 Rekodowanie zmiennych 1. Otwórz w SPSS swój plik demokracja.sav. 2. Po wykonaniu rekodowania poniŝej wymienionych zmiennych zapisz zmodyfikowany plik pod nazwą demokracja_rek.sav. A. Rekodowanie zmiennej»miejsce zamieszkania«1. Oblicz częstości dla zmiennej miejsce zamieszkania. 2. Zrekoduj miejsce zamieszkania do nowych zmiennych, w ten sposób, aby uzyskać informacje ilu było respondentów mieszkających: a) na wsi a ilu w miastach (2 kategorie) b) na wsiach, w miastach do 50 tys. mieszkańców i miastach powyŝej 50 tys. mieszkańców (3 kategorie) Rekodowanie zmiennych 1. Aby zrekodować zmienną na inną zmienną naleŝy wybrać menu Przekształcenia>Rekoduj>Na inne zmienne. Do sekcji [Zmienna źródłowa->wynikowa] naleŝy przesunąć zmienne, które będą rekodowane. 2. W sekcji [Zmienna wynikowa] naleŝy wpisać nazwę nowej zmiennej i ewentualnie jej etykietę. Dobrze jest aby nazwa nowej zmiennej sugerowała, w wyniku rekodowania jakiej zmiennej powstała ta zmienna (np. nazwazmiennej_r). 3. Następnie naleŝy wybrać przycisk [Wartości źródłowe i wynikowe] i w oknie dialogowym ustalić sposób rekodowania kategorii zmiennej źródłowej na kategorie zmiennej wynikowej. 3. Wpisz etykiety wartości nowej zmiennej. Wpisz, jeśli nie zostało to zrobione przy rekodowaniu, etykietę nowej zmiennej. 4. Oblicz częstości nowej zmiennej. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Zapisz dane. B. Rekodowanie zmiennej»wykształcenie» rodziców«1. Oblicz częstości dla zmiennej wykształcenie ojca i matki. 2. Zrekoduj do innej zmiennej wykształcenie w ten sposób, aby moŝna było uzyskać następujące informacje: ilu ojców i ile matek respondentów ma wykształcenie co najwyŝej zawodowe (podstawowe i zawodowe) ilu ojców i ile matek respondentów ma wykształcenie średnie (średnie i pomaturalne) ilu ojców i ile matek respondentów ma wykształcenie wyŝsze (wyŝsze zawodowe i magisterskie) 3. Ustal nazwę nowych zmiennych. Wpisz etykiety zmiennych i etykiety wartości. 4. Oblicz częstości nowych zmiennych. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Zapisz dane. C. Rekodowanie zmiennej»wiek«1. Oblicz częstości dla zmiennej wiek. Zaproponuj dwie kategorie nowej zmiennej i sposób rekodowania. 2. Zrekoduj zmienną zgodnie ze swoją propozycją. Nowej zmiennej, nadaj nazwę i wpisz etykietę. Wpisz etykiety wartości nowej zmiennej. 3. Oblicz częstości nowej zmiennej. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Zapisz dane. D. Rekodowanie zmiennych»opinie na temat zmian w Polsce po 1989r.«1. Oblicz częstości dla właściwych zmiennych (p30 p33). 15
2. Zrekoduj do nowych zmiennych, która ma przyjmować trzy wartości: tak, nie, trudno powiedzieć. Ustal nazwy nowych zmiennych. Dodaj etykiety zmiennych i etykiety wartości. 3. Oblicz częstości nowych zmiennych. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Zapisz dane. 4. Wczytaj plik zadanie 8 m.doc. Na podstawie wykonanych operacji uzupełnij brakujące dane. Zapisz plik w swoim folderze jako zadanie 8 m.doc. E. Rekodowanie opinii na temat demokracji 1. Oblicz częstości zmiennych p2-p12. 2. Zrekoduj zmienne p2-p12, tak aby w wyniku otrzymać kategorie: 1 zgadzam się, 2 nie zgadzam się, 3 trudno powiedzieć 3. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Zapisz dane. Zadanie 9 Tabele krzyŝowe A. Płeć a opinie na temat przemian po 1989 r. 1. Otwórz w SPSS swój plik demokracja_rek.sav. 2. Ustal czy płeć róŝnicuje opinie o na temat przemian po 1989 r., czyli opinie: (1) czy zmiana ustroju przyniosła Polsce więcej dobrego czy złego; (2) czy zmiana ustroju zmieniła Polskę na bardziej moralną, uczciwą, wraŝliwą na krzywdę, bezduszną. Sformułuj przykładowe hipotezy. Aby ustalić zaleŝność między zmiennymi wykorzystaj tabele krzyŝowe oraz test chi-kwadrat testujący statystyczną istotność związku pomiędzy zmiennymi. Budowanie tabeli krzyŝowej 1. Wybierz menu Analiza>Opis statystyczny>tabele krzyŝowe 2. Do wiersza tabeli krzyŝowej przesuń zmienną zaleŝną 3. Do kolumny przesuń zmienną niezaleŝną 4. Dodaj opcję liczenia testu chi-kwadrat (przycisk [Statystyki]) 5. Dodaj opcję liczenia procentów od zmiennej niezaleŝnej (czyli od kolumny) (przycisk [Komórki]) 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie9a w swoim folderze. 4. Wczytaj plik zadanie 9A m.doc. Na podstawie wykonanych obliczeń uzupełnij brakujące dane. Zapisz plik w swoim folderze jako zadanie 9A m.doc. B. Typ szkoły, do której uczęszczają badani a opinie na temat przemian po 1989 r. 1. Otwórz w SPSS swój plik demokracja_rek.sav. 2. Ustal czy bycie uczniem określonego typu szkoły róŝnicuje opinie na temat przemian po 1989 r. Wykorzystaj zmienne niezrekodowane i zrekodowane (obliczenia wykonaj dwukrotnie). Swoje analizy przeprowadź tak, aby rozstrzygnąć problemy szczegółowe określone w punkcie 4.3. W tym celu musisz odpowiednio zrekodować zmienną szkoła. Przeanalizuj wyniki. Jakie korzyści dało wykorzystanie zrekodowanej zmiennej w analizach? 16
Rekodowanie, poprzez zmniejszenie liczby kategorii zmiennych pozwala, poprawić tabelę krzyŝową ograniczając liczbę pustych lub mało-licznych komórek, tym samym pozwala na poprawne zastosowanie statystyki Chikwadrat w analizie danych. 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie9b w swoim folderze. 4. Otwórz plik zadanie 9b m.doc. Na podstawie wykonanych operacji uzupełnij brakujące dane. Zapisz plik w swoim folderze jako zadanie 9b m.doc. C. Miejsce zamieszkania a opinie na temat przemian po 1989 r. 1. Ustal czy miejsce zamieszkania róŝnicuje opinie na temat przemian po 1989r., czyli opinie: (1) czy zmiana ustroju przyniosła Polsce więcej dobrego czy złego 2. Dla analizowanej zmiennej zaleŝnej (1) czy zmiana ustroju przyniosła Polsce więcej dobrego czy złego przygotuj tabele krzyŝowe wykorzystując jako zmienną niezaleŝną miejsce zamieszkania przed i po rekodowaniu (na 2 kategorie: miasto,wieś). Przeanalizuj jak zmieniają się wyniki, jeśli zmienna niezaleŝna przyjmuje róŝną liczbę kategorii. 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie9c w swoim folderze. 4. Wczytaj plik zadanie 9c m.doc. Na podstawie wykonanych obliczeń uzupełnij brakujące dane. Zapisz plik w swoim folderze jako zadanie 9c m.doc. D.. Cechy społeczno-demograficzne respondentów a zaufanie do instytucji 1. Ustal czy cechy społeczno-demograficzne (płeć, miejsce zamieszkania (zrekodowane), wykształcenie ojca (zrekodowane) wpływają na zaufanie do instytucji p17 do p28. 2. Przed przystąpieniem do analiz zrekoduj zmienne dotyczące zaufania do instytucji. Połącz kategorie 1 i 2 (kategoria wynikowa 2: nie mam zaufania) oraz 3 i 4 (kategoria wynikowa 1: mam zaufanie). 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie9d w swoim folderze. 4. Przenieś tabele do Worda i opisz te, które informują o tym, czy płeć róŝnicuje zaufanie do instytucji. Zapisz jako zadanie 9d.doc E. Typ szkoły, do której uczęszczają badani a zaufanie do instytucji 1. Ustal czy bycie uczniem określonego typu szkoły(lo zespoły szkół) róŝnicuje zaufanie do instytucji. 2. Analizy wykonaj dla trzech wybranych instytucji. 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie9e w swoim folderze. 17
Zadanie 10 Wybór wielokrotny 10 Aby zliczyć ile razy badani wskazywali poszczególne odpowiedzi naleŝy skorzystać z procedury definiowania zestawów wielokrotnych odpowiedzi. Po zdefiniowaniu odpowiednich zestawów moŝna policzyć częstości lub uŝyć zestawów w tabeli krzyŝowej. Definiowanie zestawów wielokrotnych odpowiedzi 1. Wybierz menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>definuj zestawy 2. W oknie dialogowym [Definiuj zestawy wielokrotnych odpowiedzi] przesuń do pola [Zmienne w zestawie] zmienne, których wartości mają być razem zliczane 3. Zliczane mogą być pojedyncze wartości (opcja [Dychotomie]) lub zakresy wartości (opcja [Kategorie]) 4. Przy wybraniu opcji [Dychotomie] naleŝy w polu obok wpisać zliczaną wartość, w przypadku wybrania opcji [Kategorie] naleŝy podać zakres zliczanych wartości. 5. W polu nazwa naleŝy podać nazwę zestawu, a w polu etykieta moŝna wpisać etykietę (opis) zestawu A. Zaufanie do instytucji 1. Otwórz w SPSS swój plik demokracja_rek.sav 2. Ustal do jakich instytucji badani mają zaufanie. Skorzystaj ze zmiennych zrekodowanych w zadaniu 9d. Zdefiniuj odpowiedni zestaw. Oblicz częstości. 3. Ustal, czy miejsce zamieszania (miasto, wieś), płeć oraz wykształcenie ojca (zrekodowane) róŝnicują zaufanie do instytucji. 4. Zapisz Raport_zadanie 10A.spo 5. Wczytaj plik zadanie 10a m.doc. Na podstawie wykonanych obliczeń uzupełnij brakujące dane. Zapisz plik w swoim folderze jako zadanie 10a m.doc B. Opinie na temat demokracji 1. Ustal, z którymi opiniami charakteryzującymi system demokratyczny (zmienne p2_r-p12_r) badani zgadzają się najczęściej. Najpierw zdefiniuj odpowiedni zestaw. Oblicz częstości (menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>częstości) dla zdefiniowanego zestawu. Co oznaczają uzyskane informacje? 2. Ustal czy bycie uczniem określonego typu szkoły(lo zespoły szkół) róŝnicuje opinie na temat demokracji (menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>tabele krzyŝowe) 3. Ustal czy płeć róŝnicuje opinie na temat demokracji 4. Zapisz Raport_zadanie 10B.spo C.. Nastawienie wobec ludzi odmiennego wyznania 5. Ustal jak często badani wskazywali, Ŝe mieliby coś przeciwko temu, aby osoba innej religii aniŝeli badanych była członkiem ich rodziny, przyjacielem, sąsiadem. Najpierw zdefiniuj odpowiedni zestaw, a następnie policz częstości. 18
6. Sprawdź, czy zmienne społeczno-demograficzne (płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie rodziców) wpływają na zróŝnicowanie nastawienia wobec osób odmiennego wyznania 7. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie10C.spo w swoim folderze. 8. Pod tabelami raportu dokonaj analizy otrzymanych wyników. (wykonaj zadania uzupełniające) 19