ZAŁĄCZNIK nr 1 INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPEUTYCZNY Założenia programowe Program ten przygotowany jest dla ucznia klasy gimnazjalnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym. Wskazania: Fizjoterapeuta zaleca ćwiczenia korekcyjne ze szczególnym zwróceniem uwagi na likwidację przykurczy w obrębie barków, wzmacnianie mięśni posturalnych i międzyłopatkowych oraz kontrolę prawidłowego symetrycznego ustawienia ciała i równomiernego obciążania stóp. W całym postępowaniu korekcyjnym wyróżniono 3 okresy: Okres I: - dokładne badanie i zapoznanie się z odchyleniami w postawie ciała, - uświadomienie i przekonanie Krzysia o jego niewłaściwej postawie, - nauka wyczucia postawy poprawnej w miejscu i w ruchu, - likwidacja przykurczów mających wpływ na kształtowanie postawy, - przywrócenie prawidłowego zakresu ruchów we wszystkich stawach, - usuwanie czynników zewnętrznych mających wpływ na postawę, Okres II: - wygaszenie odruchu nieprawidłowej postawy, - koordynacja oddechu z ćwiczeniami, - korekcja odcinkowa kręgosłupa, - wzmocnienie mięśni posturalnych, - wzmocnienie mięśni grzbietu, które należy rozpocząć od warstwy najgłębszej stopniowo przechodząc do powierzchniowej warstwy mięśni grzbietu, - ćwiczenia elongacyjne, - wyrabianie nawyku postawy prawidłowej, Okres III: - doskonalenie nawyku postawy prawidłowej poprzez egzekwowanie jej w domu, w szkole, na lekcjach wychowania fizycznego i zajęciach korekcyjnych, - autokorekcja, - kształtowanie i zwiększanie wytrzymałości i siły mięśniowej, W programie uwzględniono stopniowe przechodzenie od pozycji: a) odciążających do obciążających, b) niskich do wysokich, c) podparcia wielopunktowego do jednopunktowego. 1
Uwzględniony został także zastaw ćwiczeń, który powinien być odpowiednio dobrany do wady, realizowanych celów korekcyjnych i rozwoju umysłowego ucznia. Zadania programowe uzupełniono ćwiczeniami do zastosowania w domu. Metody, formy, techniki i środki nauczania Podczas zajęć wykorzystywane będą elementy metod: Klappa, SI, W. Sherborne, naśladowcza ścisła, bezpośredniej celowości ruchu, zabawowo klasyczna, programowanego uczenia się. Dodatkowo elementy muzykoterapii w celu uatrakcyjnienia zajęć. W gimnastyce korekcyjnej obowiązuje zasada trójtorowości metod postępowania korekcyjnego, dlatego gdyż wady rozwojowe mają swoje źródło w trzech sferach: 1. morfologicznej- brak równowagi napięcia mięśniowego, 2. funkcjonalnej- nawyk nieprawidłowej postawy, 3. środowiskowej- niekorzystny układ warunków środowiska zewnętrznego. Główne i szczegółowe cele programu będą realizowane za pomocą: - ćwiczeń oddechowych, - ćwiczeń elongacyjnych, - ćwiczeń mięśni obręczy barkowej, brzucha, grzbietu itp. - ćwiczeń stóp, - ćwiczeń rozluźniających. Szczegółowy plan ćwiczeń. Tematyka zajęć Ćwiczenia rozluźniające i zwiększające ruchomość kręgosłupa w pozycjach niskich i izolowanych Ćwiczenia rozluźniające i zwiększające ruchomość w stawach barkowych i biodrowych Uwagi metodyczne ćwiczenia ogólnorozwojowe-mają na celu usunięcie przykurczy w stawach ćwiczenia w pozycjach niskich i izolowanych Nauka prawidłowych pozycji wyjściowych i kierunku ruchu podczas ćwiczeń Doskonalenie prawidłowych pozycji i kierunku ruchu ćwiczenia metodą zadaniową Ćwiczenia mięśni brzucha w pozycji zbliżenia przyczepów Ćwiczenia mięśni pośladkowych i kulszowo-goleniowych Nauka ćwiczeń oddechowych, łączenie oddechu z ruchem nauka oddechu torem piersiowym i brzusznym 2
Kontrola przyjmowania prawidłowej postawy ciała, kształtowanie wytrzymałości posturalnej Ćwiczenia specjalne rozciągające mięśnie piersiowe i międzyżebrowe autokorekcja przed lustrem utrwalenie nawyku prawidłowej postawy, prawidłowego wykonywania ćwiczeń Ćwiczenia zwiększające ruchomość górnego odcinka kręgosłupa i obręczy barkowej Ćwiczenia wzmacniające mięśnie ściągające łopatki, prostownik grzbietu odcinka piersiowego w pozycji zbliżenia przyczepów Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha w pozycji zbliżenia przyczepów Ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe i kulszowogoleniowe Ćwiczenia o zwiększonej intensywności poszczególnych grup mięśniowych jw. ćwiczenia w wyproście odcinka piersiowego kręgosłupa ćwiczenia z zachowaniem korekcji górnego odcinka kręgosłupa korekcja prawidłowego ustawienia miednicy zwiększenie tempa wykonywanych ćwiczeń i ilości powtórzeń Kontrola przyjmowania prawidłowej postawy ciała, kształtowanie wytrzymałości posturalnej Ćwiczenia o zwiększonej intensywności z zastosowaniem obciążeń lub oporu a) rozciągające mięśnie międzyżebrowe i klatki piersiowej b) rozciągające mięśnie biodrowo-lędźwiowe c) zwiększające ruchomość obręczy barkowej d) wzmacniające mięśnie ściągające łopatek e) wzmacniające prostownik grzbietu odcinka piersiowego f) wzmacniające mięśnie brzucha g) wzmacniające mięśnie pośladkowe ćwiczenia wg Klappa Ćwiczenia korekcyjne z podkładem muzycznym Ćwiczenia korekcyjne z elementami zabaw i gier ruchowych Ćwiczenia rozluźniające mięśnie stopy Ćwiczenia zwiększające ruchomość stopy Ćwiczenia kształtujące koordynację mięśni stopy Ćwiczenia kształtujące prawidłowe warunki anatomiczne Zestaw ćwiczeń aktywizujących poszczególne grupy mięśniowe stopy Ćwiczenia dozujące obciążenia ciężarem własnym ciała w zależności od stopnia odchyleń stopień obciążenia zależy od pozycji wyjściowej 3
Ćwiczenia syntetyczne aktywizujące całą stopę Ćwiczenia aktywizujące stopę w formie zabawowej Ćwiczenia korygujące ustawienie stopy, masaż stopy. rysowanie, budowanie stopą itp. utrwalenie nawyku prawidłowej postawy Ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczowe (trójgłowy łydki, strzałkowy długi) Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy (zginanie palców) Ćwiczenia wzmacniające mięśnie długie stopy Nauka prawidłowego chodu, ćwiczenia na chodniczku korekcyjnym, chód po prostej, po kole Ćwiczenia stopy w formie zabawowej, automasaż Badania i pomiary, ocena efektywności ćwiczeń OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DYSHARMONIA ROZWOJU MOTORYCZNEGO ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ Tematyka zajęć Ćwiczenia wyrabiające czucie kierunku ruchu i położenia ciała w przestrzeni, stymulacja układu proprioceptywnego i dotykowego wg SI Uwagi metodyczne Met. SI, W. Sherborne Ćwiczenia równoważno koordynacyjne (przechodzenie po prostej, krzywej, stanie jednonóż, przechodzenie po ławeczce prostej i ukośnej, ćwiczenia na platformie równoważnej). Ćwiczenia równoważne na pochylni i piłce Bobath Eliminowanie lęku przed wysokością Ćwiczenia na drabinkach Ćwiczenia ogólno kształtujące w formie zabawowej, ścieżki zdrowia, tory przeszkód Ćwiczenia sprawności manualnej Wykorzystanie trenażerów do rąk i tablic manualnych Ćwiczenia zwinnościowe zmiany pozycji ciała w pozycji zabawowej, pokonywanie przeszkód, ćw. orientacji przestrzennej i czasowej Ćwiczenia skocznościowe (podskoki w miejscu z chwytem za szczebel, podskoki w biegu, przeskoki przez przeszkody płaskie i stojące, naskoki i zeskoki, skoki jednonóż i obunóż) 4
Ćwiczenia kształtujące gibkość i płynność ruchu Ćwiczenia celności rzuty do celu, rzuty i chwyty oburącz, jednorącz Ćwiczenia na stacjonarnym sprzęcie rehabilitacyjnym Wykorzystanie pomocy nietypowych Wybór sprzętu przez ucznia Przykładowe ćwiczenia stosowane na lekcji. 1. Ćwiczenia elongacyjne czynne. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, ręce wyprostowane wyciągnięte w bok; w dłoni woreczek; pod brzuchem w okolicy pępka zrolowany kocyk; przed głową w okolicy wyciągniętych dłoni stoi pachołek. Ruch: Przeniesie rąk nad głową w przód, przełożenie woreczka do drugiej dłoni za pachołkiem. Oddziaływanie: elongacja kręgosłupa, wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego i karku. Uwagi: w czasie ćwiczenia klatka piersiowa powinna przylegać do podłogi. 5
2. Ćwiczenia rozciągające mięśnie piersiowe. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem na ławeczce; nogi ugięte w kolanach; ręce w pozycji skrzydełek ; w dłoni jednej ręki woreczek. Ruch: przeniesienie rąk w stronę głowy i przeniesienie woreczka z ręki do ręki pod ławeczką. Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych, wzmacnianie mięśni ściągających łopatki. 6
3. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem; nogi ugięte, stopy oparte o podłogę, między stopami piłka; ręce w pozycji skrzydełek trzymają drabinki. Ruch: uniesienie nóg z piłką, wytrzymanie, opuszczenie nóg. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha. 7
4. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie wysklepiające stopy w odciążeniu. Pozycja wyjściowa: stanie tyłem do drabinki; ręce w górę trzymają szczebel dosiężny; palce stóp trzymają woreczek; przed drabinką stoją złożone materace. Ruch: uniesienie nóg i przeniesienie woreczka na materace. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy, wzmacnianie mięśni brzucha, elongacja kręgosłupa, rozciąganie mięśni piersiowych. 8
5. Ćwiczenia oddechowe. Pozycja wyjściowa: siad w postawie skorygowanej na piłce; na głowie woreczek; w dłoniach balonik. Ruch: nadmuchiwanie balonika. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni oddechowych. Uwagi: czasie ćwiczenia powinna być utrzymana postawa skorygowana. 9
Przykładowe ćwiczenia do stosowania w domu. 1. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie wysklepiające stopy w obciążeniu. Pozycja wyjściowa: stanie we wspięciu na palce; woreczek na głowie. Ruch: marsz z utrzymywanie maksymalnego wspięcia na palce. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy. 10
2. Ćwiczenia rozciągające mięśnie piersiowe czynnie. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem; nogi wyprostowane i złączone; ręce wyprostowane, wyciągnięte w bok, w jednej dłoni woreczek; głowa uniesiona, wyciągnięta w przód, wzrok skierowany w podłogę; pod brzuchem, w okolicach pępka, zrolowany kocyk. Ruch: przeniesienie wyprostowanych rąk w tył i przełożenie woreczka z ręki do ręki nad biodrami. Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych, wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśni karku. Uwaga: w czasie ćwiczenia klatka piersiowa powinna przylegać do podłogi. 11
3. Wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem; nogi wyprostowane i złączone; głowa uniesiona, wyciągnięta w przód; ręce wyprostowane, wyciągnięte w przód w skos, uniesione nad podłogę; w dłoni jednej ręki piłka; pod brzuchem, w okolicach pępka, zrolowany kocyk. Ruch: przetaczanie pilki po podłodze z ręki do ręki. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśni karku. Uwagi: w czasie ćwiczenia klatka piersiowa powinna przylegać do podłogi, a ręce powinny być uniesione nad podłogę. 4. Ćwiczenia oddechowe. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na kocyku; ręce w pozycji skrzydełek ;przed głową na podlodze leży piłeczka do tenisa stołowego. Ruch: ślizgi na kocyku z dmuchaniem w piłeczkę przed sobą. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni oddechowych, wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, wzmacnianie mięśnia prostownika grzbietu odcinka piersiowegi i mięśni karku. 12
Zastosowanie różnorodnych zabaw z nietypowymi przyborami dodatkowo motywuje ucznia do wykonywania ćwiczeń. Zabawa Przejście przez rzekę Zabawa Jestem jak kamień Zabawa Skatepark 13