System edukacyjny Holandii w perspektywie zmian polskiej polityki oświatowej w dobie globalizmu 1989-2013

Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Mariusz Klimczyk System edukacyjny Holandii w perspektywie zmian polskiej polityki oświatowej w dobie globalizmu 1989-2013 The educational system of the Netherlands in view of changes in Polish educational policy in the era of globalization 1989-2013 Redakcja naukowa Edited by Radosłąw Muszkieta Walery Zukow Radom 2013 2

Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Mariusz Klimczyk System edukacyjny Holandii w perspektywie zmian polskiej polityki oświatowej w dobie globalizmu 1989-2013 The educational system of the Netherlands in view of changes in Polish educational policy in the era of globalization 1989-2013 Redakcja naukowa Edited by Radosłąw Muszkieta Walery Zukow Radom 2013 2

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Mariusz Klimczyk System edukacyjny Holandii w perspektywie zmian polskiej polityki oświatowej w dobie globalizmu 19892013 The educational system of the Netherlands in view of changes in Polish educational policy in the era of globalization 1989-2013 Recenzenci: Reviewers: prof. zw. dr hab. Sergiej Iermakov (Ukraina) dr hab. Vlastimila Karaskova (Czechy) Redakcja naukowa Edited by Radosłąw Muszkieta Walery Zukow Projekt okładki The project covers by Arleta Magdalena Rogozińska Fotografia: Źródło: http://obrazki.4ever.eu/ludzie/dzieci/dziewczyna-z-kwiatem-154635 [Access 20.04.2012] The Author(s) 2013. These articles is published with Open Access at University of Health Sciences in Bydgoszcz, Poland Open Access These articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial You may not use this work for commercial purposes. Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. Zawartość tej monografii jest objęta licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 Number of characters: 633 000 (with abstracts). Number of images: 85 x 1000 characters (lump sum) = 85 000 characters. Total: Number of characters: 718 000 (with abstracts, summaries and graphics) = 17,95 sheet publications. Publishing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl ISBN 978-1-312-42351-0 DOI: 10.6084/m9.figshare.1134623 http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.1134623 Printing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl 3

The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at University of Health Sciences in Bydgoszcz, Poland Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial You may not use this work for commercial purposes. Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 Zawartość tej monografii jest objęta licencją 4

Spis treści: Content: Wstęp Introduction........9 Rozdział I. Chapter first. Współczesna Holandia a Polska w perspektywie polityki gospodarczej i oświatowej=contemporary Netherlands and Poland in the perspective of economic and educational...10 1.1. Uwarunkowania klimatyczne oraz wpływ ukształtowania powierzchni kraju na funkcjonowanie społeczne i życiowe współczesnych rodzin na tle sukcesów i porażek polityki gospodarczej i oświatowej=climatic conditions and the effect of topography on the country's social functioning and life of modern families on the background of the successes and failures of economic and educational........10 1.2. Gospodarka państwa na przestrzeni lat 1989-2013=The economy countries over the years 1989-2013......14 1.3. Ustrój państwowy przed i po 1989 roku=state structure before and after 1989..... 19 Rozdział II. Chapter second. Podstawowe zagadnienia dotyczące systemu edukacyjnego Holandii. Badania porównawcze w świetle przeprowadzonych reform szkolnictwa na poziomach niższych i poziomie akademickim w państwie polskim=basic issues concerning the Dutch educational system. Comparative studies in the light of education reforms at lower levels and academic level in the Polish state...21 2.1. Analiza systemowa obu państw w okresie transformacji ustrojowej w Polsce i jej wpływ na dalszy przebieg reform w szkolnictwie=system analysis of both countries in the transition period in Polish woman and itsimpact on further course of education reform........21 2.1.1 Polityka oświatowa Holandii w latach 1989-2013= Dutch education policy in the years 1989-2013.22 2.1.1.1. System edukacyjny Holandii=The educational system of the Netherlands...24 2.1.1.2. Opłaty za szkolnictwo obowiązkowe= The fees for compulsory education....25 2.1.2. Polityka oświatowa Polski w latach 1989-2013=Polish education policy in the years 1989-2013......29 5

2.2. System edukacyjny Polski przed i po 1989 roku= Polish educational system before and after 1989...41 2.3. Rozwój cywilizacji XX i początku XXI wieku wobec edukacji w świetle doniesień holenderskich i polskich publicystów i przedstawicieli środowiska akademickiego=the development of civilization twentieth and early twenty-first century to education in the light of reports of Dutch and Polish journalists and academics......43 Rodział III.= Chapter third. System edukacyjny i oświatowy w Holandii w latach 1989-2013 w dobie przemian politycznych i gospodarczych państwa polskiego=the educational system and educational in the Netherlands in the years 1989-2013 in an era of political and economic transformations of the Polish state..........43 3.1. Organizacja systemu szkolnego obu państw=organisation school system of the two countries.... 44 3.2. Nadzór pedagogiczny w Holandii i różnice wynikające ze sprawowania nadzoru pedagogicznego w państwie polskim w dobie kryzysu politycznego=pedagogical supervision in the Netherlands and the differences resulting from the exercise of supervision Teaching in the Polish state in times of political crisis...46 3.3. Etapy kształcenia=levels of education.....56 3.4. Szkolnictwo prywatne w Holandii i w Polsce=Private education in the Netherlands and in Poland.......64 Rodział IV. =Chapter fourth. Edukacja młodzieży w holenderskiej i polskiej szkole średniej. Różnice i podobieństwa=youth education in Dutch and Polish school. Differences and similarities.....68 4.1. Analiza przedmiotów nieobowiązkowych=analysis of non-compulsory subjects 70 4.2. Prezentacja i analiza wybranych przedmiotów szkolnych=presentation and analysis of selected school subjects...70 4.2.1. Nauczanie języka obcego w perspektywie kształcenia dla potrzeb nowego ładu międzynarodowego=foreign language teaching in the perspective of education for the new order International....70 4.2.2. Nauczanie przedmiotów przyrodniczych=teaching science... 103 4.2.3. Nauczanie kultury fizycznej oraz wpływ zajęć gimnastycznych ogólnorozwojowych w obszarze profilaktyki i korekt wad ruchu u uczniów z zaburzeniami zachowania i niepełnosprawnych ruchowo=the teaching of physical culture and the impact of gymnastic classes general development in the area of prevention and correction of defects in the movement of students with behavioral disorders and physical disabilities...132 6

4.2.4. Miejsce lekcji religii i moralności w holenderskiej i polskiej szkole średniej=place the lessons of religion and morality in Dutch and Polish school.....159 Rozdział V. =Chapter fifth. Analiza organizacji kształcenia młodzieży na poziomie szkoły średniej na podstawie funkcjonowanie szkoły College Rolduc w Kerkrade=Analysis of the organization of youth education at the high school level on the basis of the functioning of the schools College Rolduc in Kerkrade...165 5.1. Historia szkoły=school history....165 5.2. Funkcjonowanie współczesnej szkoły College Rolduc w Kerkrade na podstawie przekazu z 2002 roku dostarczonego przez Monikę Zelek-ówczesnej uczennicy=the functioning of the contemporary school College Rolduc in Kerkrade on the basis of media from 2002 supplied by Monika Zelek-then schoolgirl....177 5.3.Rekrutacja=Recruitment.... 181 5.4. Roczny plan pracy=annual Work Plan........181 5.5. Kryteria oceniania kompetencji i umiejętności uczniów szkoły średniej=the criteria for assessing the competence and skills of high school students.....187 5.6. Przedmioty=Subjects......187 5.7. Zasady odpłatności za pobieranie nauki=tuition for downloading learning.187 5.8. Opinie absolwentów College Rolduc Kerkrade rocznik 2001/2002 na temat funkcjonowania szkoły=college graduates opinions Rolduc Kerkrade year 2001/2002 on the functioning of schools...190 Rozdział VI.=Chapter sixth. Kształcenie na poziomie średnim i wyższym. Prognozy zawodowe i rozwojowe studentów, absolwentów szkół średnich i wyższych uczelni w Polsce i Holandii. Dylematy współczesnego systemu kształcenia na poziomie szkoły średniej i kształcenia akademickiego. Analiza porównawcza.=secondary education and higher education. Forecasts and professional development of students, graduates of secondary schools and universities in Poland and the Netherlands The dilemmas of the modern system of education at the secondary level and academic training. Comparative Analysis..... 215 Rozdział VII.=Chapter seventh. Dokształcanie nauczycieli i doskonalenie warsztatu badawczego pracowników naukowych w perspektywie sytuacji gospodarczej Polski i Holandii=Teacher training and improvement of research techniques academics in perspective Polish economic situation and the Netherland..285 Zakończenie=Conclusion......301 Streszczenie=Abstract.....303 7

Bibliografia=Bibliography....305 Netografia=Netography. 311 8

Wstęp=Introduction Dynamiczne zmiany cywilizacyjne, które obecnie zachodzą, wymagają otwarcia i obalenia granic wzrostu duchowego, a nie tylko materialnego. To wymaga m.in. zmiany treści i doktryny politycznej kształcenia, które spowodują odejście od adaptacji wiedzy do informacji, ponieważ jak wiemy prace nad kształtowaniem edukacji jutra trwają już od lat w większości krajów świata, w tym w państwach Unii Europejskiej 1. Okazuje się, że nieodwracalnie oświata polska już po 1989 roku, czyli w czasie rozpoczętych działań w obszarze wielkiej transformacji ustrojowej stanęła w obliczu wielkiego wyzwania jakim jest globalizacja warunków życia, a co za tym idzie wspólnota wielokulturowa oraz błyskawicznie postępujący rozwój gospodarczy i techniczny. Polska od tego momentu musiała przejść szybkie przeobrażenia, czego skutkiem jest obecna sytuacja. Inaczej było w innych krajach, które już wcześniej otrzymały mandat członkowstwa w Unii Europejskiej. Tam zmiany przebiegały wolniej, ponieważ prawo i gospodarka były zrównoważone, zbliżone do już istniejącego wewnątrz unijnego systemu. By uniknąć właśnie takiego wstrząsu polityczno-gospodarczego w Unii Europejskiej obowiązuje linia powolnych, ostrożnych zmian, głównie w dziedzinie przeprowadzenia korekt narodowych programów nauczania i tworzenia wspólnych programów edukacyjnych, wspierających wymianę młodzieży, naukę języków obcych, nawiązywanie współpracy pomiędzy uniwersytetami. Jednakże należy zwrócić uwagę na fakt, iż Unia Europejska pomija drogę ujednolicenia systemów edukacyjnych zunifikowanego ustroju szkolnego. Natomiast proponuje szeroką współpracę w ramach narodowych systemów edukacyjnych 2. Dostrzeżono również, że w celach i koncepcjach Unii Europejskiej i wymienionych organizacji jest wiele wspólnego 3. Łatwo również zauważyć, że ideą przewodnią jest dążenie do ekonomicznej i kulturalnej integracji krajów Europy z zachowaniem pełnej tożsamości narodowej 4. Dużo uwagi poświęca się sprawom polityczno-gospodarczym, działaniom oświatowym związanym z przygotowaniem społeczeństwa zjednoczonej Europy do życia w nowych warunkach społecznych, pozbawionych przejawów dyskryminacji i konfliktów 1 Świętochowska U., (2000), Systemy edukacyjne cywilizacji przełomu XX i XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 61. 2 Dziewulak D., (1997), Systemy szkolne Unii Europejskiej, Wydawnictwo Żak, Warszawa, s.30. 3 Rabczuk W., (1994), Polityka edukacyjna Unii Europejskiej na tle przemian w szkolnictwie krajów członkowskich, IBE, Warszwa, s. 35. 4 Świętochowska U., (2000), Systemy edukacyjne, s.83. 9

narodowościowych. Wyzwanie to jest szansą praktycznej weryfikacji teorii oświatowych, a także stanowi próbę wypracowania wspólnotowego modelu szkoły wspomagającej ekonomiczno-społeczny proces jednoczenia Starego Kontynentu. Model kształcenia i wychowania jest tematem priorytetowym procesu integracji europejskiej. Niestety mimo to, nie znalazł do tej pory kompleksowego opracowania w literaturze oświatowej. Z tego powodu niniejsze opracowanie jest próbą kompleksowego przedstawienia polityki oświatowej Holandii i Polski w dobie wielkich przemian. Priorytetem problematyki zawartej w niniejszej publikacji jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: Jakie uwarunkowania zdecydowały, że ten system jest taki, a nie inny? Przedstawiono też następujące problemy szczegółowe: 1. Jaki wpływ miał rozwój historyczny w dobie transformacji ustrojowej na zmiany w systemie edukacyjnym Polski i Holandii jako członka Unii Europejskiej? 2. Jaki panował w okresie transformacji ustrojowej układ polityczny państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Holandii i co wynikało z tego dla przyszłych losów systemu edukacyjnego państwa polskiego? 3. Jakie wydarzenia spowodowały ukrystalizowanie się współpracy pomiędzy jednostkami organizacyjnymi w obszarze oświaty zarówno holenderskiego i polskiego systemu politycznego? 4. Jaką przedstawiały budowę socjalną społeczeństwa obu państw na przestrzeni lat 1989-2013? 5. Jak przebiegał rozwój ustawodawstwa ogólnego i szkolnego? 6. Jakie zmiany zaistniały w życiu gospodarczym, a przede wszystkim w rozwoju nowoczesnych technologii mających wpływ na przyszłość kolejnych pokoleń? Celem rozważań w tej publikacji jest przedstawienie współczesnego obrazu edukacji, scharakteryzowanie głównych kierunków polityki oświatowej i systemu kształcenia w Holandii i w Polsce? Publikacja dedykowana jest wszystkim tym ludziom, którym zależy na rozwoju nauki i gospodarki, której fundamentem jest dobro każdej jednostki ludzkiej, współpraca i pokój na świecie. Ale również tym, którzy w chaosie szybko przebiegających zmian na świecie i w kraju zagubili się w dążeniu do celu. 10

18. Giłka M., Napierała M., Cieślicka M., Muszkieta R., Zukow W., (2013), Aktywność fizyczna młodzieży gimnazjum nr 52 w Bydgoszczy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy w: Wychowanie fizyczne, sport i rekreacja, pod red. nauk. Żukow W., Cieślicka M., Napierała M., Muszkieta R., Wydawnictwo Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Poznań-Bydgoszcz. 19. Gombrowicz W. (1986), Ferdydurke, T. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków. 20. Gorlach K., Grodny S., Klekotko M., (2012), Gospodarka i kultura: Problemy wzajemnych relacji, Studia Socjologiczne, Nr 2 (205), s. 172. 21. Grzymała-Moszczyńska H., Grzymała-MoszczyńsKa J., Golińska A., (2011), Migracje polskich profesjonalistów i profesjonalistek: Wyjazdy i powroty, Studia migracyjne Przegląd polonijny, Nr 37, s. 145-146. 22. Hajnicz W., (1999), Zadania edukacyjne nauczyciela, Wychowanie w przedszkolu, Nr 9, s. 655-656. 23. Hejnicka-Bezwińska T., (2000), O zmianach w edukacji. Konteksty, zagrożenia i możliwości, Wydawnictwo AB, Bydgoszcz. 24. Hryniewicz J.T., (2012), Gospodarka i osobowość w epoce przełomu postindustrialnego, Studia socjologiczne, T. 2 (205), s. 81-83. 25. Jarosz M., (2005), Wygrani i przegrani polskiej transformacji, Oficyna Naukowa, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa. 26. Jaszczuk S., (2001), Geografia. Vademecum-szkoła średnia, Wydawnictwo GREG, Kraków. 27. Jendryczko M., (2006), Klasycy Sztuki-Manet, Rzeczpospolita HPS, Warszawa. 28. Koneczny F., (1991), O ład w historii, Michalineum,Warszawa. 29. Kozak A., Napierała M., Cieślicka M., Muszkieta R., Żukow W., (2013), Czynniki wspomagające proces nauczania pływania dzieci w wieku 9-12 lat, w: Wychowanie fizyczne, sport i rekreacja pod red. nauk. Żukow W., Cieślicka M., Napierała M., Muszkieta R., Wydawnictwo Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Poznań-Bydgoszcz. 30. Kukułowicz T., (2012), Ponowoczesność oczami geografa, Studia Socjologiczne, Nr 3 (206), s. 164-165. 31. Kupisiewicz C., (1996), Szkolnictwo w procesie przebudowy, Wydawnictwo Żak, Warszawa. 32. Kurzyna-Chmiel D., (2006), Podstawy prawne i organizacyjne oświaty-prawo oświatowe w zarysie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa. 33. Leksykon państw świata (1993/1994), Real Press, Herenberg Lexicon Verlag. 34. Leppert R., (2000), Edukacja w świecie współczesnym, Wydawnictwo Impuls, Kraków. 309

35. Leśniak K. (2011), Dyrektor szkoły jako menadżer, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, T. 18, nr 1, s. 215222. 36. Leżohupski R. (2011), Wokół idei universitas.tożsamość współczesnego uniwersytetu,teologia praktyczna, T. 12, s. 209-211. 37. Lubowiecka J., (1999), Przedszkole wobec zmian w systemie edukacji narodowej, Wychowanie w przedszkolu, Nr 9, s. 650. 38. Maj W., Stachurska-Maj T., Zając A., Zając S., (2006), Wiedza o społeczeństwie dla liceum ogólnokształcącego-zakres rozszerzony, Wydawnictwo SOP Oświatowiec, Toruń. 39. Maszorek-Szymala A., Kaczmarek Ł., Kultura fizyczna i zdrowotna w życiu młodzieży szkolnej na różnych etapach edukacji-teoretyczne rozważania w: Dziubiński Z., (red.) (2013), Kultura fizyczna a różnice i nierówności społeczne, AWF Józefa Piłsudzkiego w Warszawie, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa. 40. Mościcka Z., (1983), Psychologiczne problemy pracy z uczniem dorosłym, Oświata dorosłych, Nr 9, s. 538-539. 41. Nowak K., (2007), Start młodzieży na rynku pracy, PrzedsiębiorczośćEdukacja, nr 3, s. 172-173. 42. Nowakowski R.T., (2012), Stosunek doświadczonych pracowników akademickich do młodych adeptów nauki w ujęciu edwarda marczewskiego: aspekt deontologiczny, Rocznik Lubuski, T. 38, cz. 2., s. 232-240. 43. Nowicka E., (1991), Świat człowieka kultury, PWN, Warszawa. 44. Nowicka R., (1997), Holenderska polityka oświatowa na rok 1997, Nowa szkoła Nr 5, s. 41 45. Osuch W., (2012), Ocena wykształcenia kompetencji przedmiotowych z geografii społeczno-gospodarczej a wybrane aspekty innowacyjności w edukacji i kształceniu nauczycieli, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica, T. 3, s. 129. 46. Paklepa T., (2013), Praca po znajomości studenci i absolwenci uczelni o szansach zdobycia pracy w południowo-wschodniej Polsce, Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, Nr 33, s. 56-61. 47. Pęcherski M., (1975), Polityka oświatowa, Ossolineum, Warszawa. 48. Pietrasiński Z., (1990), Rozwój człowieka dorosłego, Wiedza Powszechna, Warszawa. 49. Potocki A., (2011), Między szkołą i parafią. W kierunku katechezy sakramentalnej, Teologia praktyczna, Nr 12, s. 69-70. 50. Program nauczania w Holandii, (2001), Nowa szkoła, Nr 7, s.34. 310

51. Szymański M.S. - Przekład z j. angielskiego opracowania UNESCO, (1986), Proces kształcenia-podejście systemowe: przewodnik dla nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. 52. Rabczuk W., (1994), Polityka edukacyjna Unii Europejskiej na tle przemian w szkolnictwie krajów członkowskich, IBE, Warszawa. 53. Rabczuk W., (1992), Szkolnictwo prywatne w Holandii, Edukacja i dialog, Społeczne Towarzystwo Oświatowe, nr 41, s. 46-47. 54. Rachwał T., (2013), Rola przedsiębiorstw przemysłowych w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Nr 21, s.190-194. 55. Reczek-Zymróz Ł., (2011), Współczesne funkcjonowanie nauczycieli w edukacji wczesnoszkolnej, Zeszytynaukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, T. 18, nr 1, s. 129. 56. Rogozińska A.M., (2013), Kreatywna edukacja uczniów z zaburzeniami, dysfunkcjami rozwojowymi oraz ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi w nauczaniu globalnym [w:] Guzy A., Niesporek-Szamburska B. (red.), Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych, T. 2, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce. 57. Rószkiewicz M., (2013), System szkolnictwa wyższego a kapitał intelektualny regionu w wybranych krajach europejskich, Ekometria, Nr 2 (40)., s. 13. 58. Sałata E., (2010), Dokształcanie nauczycieli w kontekście idei i praktyki uczenia się w ciągu całego życia, Edukacja-Technika-Informatyka, nr 1, s. 232-233. 59. Sawicka Wilgusiak S., (2001), Różnice programowe w europejskich szkołach średnich, Nowa szkoła, Nr 2, s. 37. 60. Sowislok K., (2012), Zachowania młodzieży na współczesnym rynku pracy w Polsce, Przedsiębiorczość-Edukacja, Nr 8, s. 164-165. 61. Społeczne Towarzystwo Oświatowe, (1992), Nadzór pedagogiczny, Edukacja i dialog, Nr 41, s. 54. 62. Stepulak M. Z., (2011), Postawy młodzieży wobec katechezy szkolnej w świetle badań maturzystów z diecezji siedleckiej, Teologia praktyczna, Nr 12, s. 58. 63. Suchodolski B., Skubała-Tokarska Z., Rybka E., Pawlikowska-Brożek Z., Piech T., Hubicki Wł., Kowalska K., Kosiek Z., Brzozowski St., Szpilczyński St., Dzierżykray-Rogalski, Maślankiewicz K. (red.), (1983), Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, Wiedza Powszechna, Warszawa. 64. Szacka B. (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa. 311

65. Szewczyk A., (2012), Technologie multimedialne wspierające dydaktykę języków obcych, Dydaktyka informatyki, nr 7, s. 134. 66. Śliwerski B., (2000), Uspołecznienie edukacji szkolnej [w:] Leppert R. (red.), Edukacja w świecie współczesnym, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków. 67. Świętochowska U., (2000), Systemy edukacyjne cywilizacji przełomu XX i XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń. 68. Taylor Z., Józefowicz I., (2012), Geograficzne badania niepełnosprawności ze szczególnym uwzględnieniem codziennej ruchliwości osób niepełnosprawnych w przestrzeni miasta część I, Przegląd Geograficzny nr 84, s. 261. 69. Torańska T., Górkot A., (1977), Europa za 100 dolarów (plany następujących miast: Amsterdam, Haga), Wydanie II uzupełnione, Wydawnictwo Sport i turystyka, Warszawa. 70. Tracz M., (2011), Studia geograficzne w Uniwersytecie Jagiellońskim w XIX wieku, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Geographica Tom 2, s. 47-48. 71. Wiatrowski Z., (2000), Podstawy pedagogiki pracy, Wydanie trzeciezmienione i poszerzone, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz. 72. Włoch A., (2011), Społeczny wymiar edukacji europejskiej, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, T. 18, nr 1, s. 228. 73. Wronkowska S., Zmierczak M., (red.) (2002), Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie, Wydawnictwo Naukowe PWN, WarszawaPoznań. 74. Zaorski-Sikora Ł., (2007), Etyka, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź. 75. Żebrowska K., (1993), System edukacyjny w Holandii, Stowarzyszenie Społeczne i Towarzystwo Oświatowe Nr 10 i 53, s. 51. 76. Żurawicki L., (1983), Holandia, PWN, Warszawa. 312

Netografia: http://pl.wikipedia.org/wiki/mierzenie_jako%c5%9bci_w_o%c5%9bwiacie. http://elstudento.org/articles.php?article_id=1548. http://pl.wikipedia.org/wiki/system_o%c5%9bwiaty_w_polsce. http://pl.wikipedia.org/wiki/uniwersytet_kazimierza_wielkiego. Kołogrecka G. (2012), Projekt Comenius IMPULS Implementacja kontaktów z praktyką w przedsiębiorstwach dla nauczycieli i uczniów w ramach Programu Uczenie się przez całe życie, Źródło: http://www.ko-gorzow.edu.pl/projektimpuls/1534-projekt-comenius-impuls-implementacja-kontaktow-z-praktyk-wprzedsibiorstwach-dla-nauczycieli-i-uczniow-w-ramach-programu-uczenie-si-przezcae-ycie Malinowski L., (2003), Edukacja nauczycieli w Europie, Forum akademickieogólnopolski miesięcznik informacyjno-publicystyczny, nr 5, Źródło: http://forumakad.pl/archiwum/2004/04/13-za-edukacja_nauczycieli_w_europie.htm. Mosakowskiego R., Szkolnictwo wyższe w Holandii, Źródło: http://forumakad.pl/archiwum/2001/12/artykuly/13-studia_za_granica.htm. Startanowicz-Nijssen, Karawajczyk T.N., Edukacja w Holandii, Źródło: http://www.fpsn.nl/polonia/270-2. http://www.oswiata.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/dotacje-dla-szkol-prywatnychniweluja-rozwarstwienie-pomiedzy-placowkami-publicznymi-i-prywatnymi. http://www.pracaizycie.pl/artykuly/zycie-za-granica/szkolnictwo-w-kraju-wiatrakow/. http://www.cm-uj.krakow.pl/index.php/ujcm/cm_historia#h4 http://amu.edu.pl/szybkie-linki/wydzialy. http://www.men.gov.pl/images/ksztalcenie_kadra/podstawa/men_tom_3.pdf. http://www.men.gov.pl/images/ksztalcenie_kadra/podstawa/men_tom_5.pdf. http://www.ceo.org.pl/pl/wf/news/wymagana-liczba-godzin-lekcyjnych-wf-u. http://www.wiatrak.nl/11151/list-studenta. http://www.uva.nl/en/about-the-uva/the-uva-in-amsterdam/sport-and-culture 313

Number of characters: 633 000 (with abstracts). Number of images: 85 x 1000 characters (lump sum) = 85 000 characters. Total: Number of characters: 718 000 (with abstracts, summaries and graphics) = 17,95 sheet publications. 314

O Autorach Arleta Magdalena Rogozińska absolwentka Akademii Bydgoskiej, obecnego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Certyfikowany Międzynarodowy Nauczyciel Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Członek International Fundation Sherborne. Wieloletni Osobisty Pedagog Terapeuta-Oligofrenopedagog. Twórca założeń nowej subdyscypliny pedagogiki specjalnej o nazwie digofrenopedagogika oraz autorskiego zastosowania Talassoterapii w profilaktyce i terapii zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Redaktor Journal of Health Sciences. Autorka artykułów i publikacji naukowych m.in. Kreatywna edukacja uczniów z zaburzeniami, dysfunkcjami rozwojowymi oraz ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi w nauczaniu globalnym w: Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych Tom II pod red. Anna Guzy, Bernadeta Niesporek-Szamburska (2013); Talassoterapia jako metoda wspomagania terapii logopedycznej dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi i rozwojowymi dla Journal of Health Sciences (2013); Problemy dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie i z zaburzeniami zachowania w świetle pracy pedagoga terapeuty (2013). E-mail: a.sokrates@vp.pl http://arletamagdalenarogozinska.blog.onet.pl/ Mariusz Klimczyk jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Kierownik Zakładu Sportów Indywidualnych w Instytucie Kultury Fizycznej. Posiada długoletnie doświadczenie pracy z dziećmi i młodzieżą różnych typów szkół, w tym z młodzieżą akademicką. Jest autorem kilkudziesięciu znaczących publikacji dotyczących problematyki kultury fizycznej, zdrowia i teorii sportu. E-mail: Klimczyk1956@poczta.onet.pl ISBN 978-1-312-42351-0 315

316

qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjlzxcvbnmqwertyuio pasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfgh jkyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiop asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghj klzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvb nmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwe rtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiop ISBN 978-1-312-42351-0 asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghj klzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvb nmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyu iopasfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq