Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy PSYCHOLOGIA INWESTORA Bartłomiej Cieszyński Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, 26.03.2015r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
ZADANIE W CO MOŻNA ZAINWESTOWAĆ GOTÓWKĘ?
FINANSE DECYZJE INWESTYCYJNE INWESTYCJA ZYSK RYZYKO PŁYNNOŚĆ
LOKATA S/Z
BONY SKARBOWE Bon Skarbowy - dłużny papier wartościowy Skarbu Państwa o terminach emisji od 1 do 52 tygodni (standardowo 13 i 52). Służy zaciąganiu przez Skarb Państwa krótkoterminowego kredytu na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Oprocentowanie bonów ma charakter stały, dyskontowy (dochodem jest różnica pomiędzy ceną zakupu, a wartością nominalną bonu).
OBLIGACJE Papier wartościowy emitowany przez podmiot zwany dłużnikiem, nabywca staje się wierzycielem i ma z góry zagwarantowany zwrot długu oraz wypłatę odsetek.
AKCJE
Analizy giełdowe PODEJŚCIE FUNDAMENTALNE PODEJŚCIE TECHNICZNE
WIG PORÓWNANIE OKRESÓW
Ile pod koniec 1999r. warte by było 10 tys. USD zainwestowane w 1928r
HUSTON, MAMY PROBLEM 1720 Francja 1873 Wiedeń 1929 Wall Street 1973 Kryzys energetyczny 2008 Krach globalny
Zysk Wyższy zysk to wyższe ryzyko Obligacje firm Bony skarbowe, lokaty Obligacje państwowe Ryzyko do 1 roku 1-2 lata powyżej 5 lat
PUŁAPKI MENTALNE Decyzje racjonalne Decyzje emocjonalne Reakcje emocjonalne powstają niezależnie od tego czy się tego chce czy nie. Można kontrolować ekspresję emocjonalną, lecz nie odczuwanie emocji
PROSTA ZAGADKA Cukierek i lizak kosztują razem 1 zł 10 gr. Lizak jest o złotówkę droższy od cukierka. Ile kosztuje cukierek? C+L = 1,10 i L = 1+C C+1+C = 1,10 2C = 0,10 /:2 C = 0,05 i L = 1,05
SYSTEMY MYŚLENIA 2 + 2 x 16 + 16 =? Który problem szybciej rozwiąże sztuczna inteligencja? SYSTEM 1 SYSTEM 2 TEN CZŁOWIEK JEST ZADOWOLONY WYNIK TEGO RÓWNANIA TO 50
NASZE REAKCJE SYSTEM 1 SYSTEM 2 SZYBKI WOLNY INTUICYJNY - BEZWYSIŁKOWY PREDOMINUJĄCY, TRUDNY DO WYKORZENIENIA PODATNY NA ZNIEKSZTAŁCENIA RACJONALNY ALE WYMAGA PRACY MÓZGU BEZSTRONNY ANALITYCZNY 2 + 2 x 16 + 16 =
SKOMPLIKOWANA APARATURA 100 000 000 000 neuronów 2% masy ciała 20% zużycia energii (tlenu)
EMOCJE CZY ROZUM? Cena kupna Cena wczoraj Cena dzisiaj Kto jest bardziej niezadowolony? Inwestor a 100 160 150 Inwestor b 200 160 150
CHĘĆ WZIĘCIA UDZIAŁU W GRZE Który z tych czynników jest najważniejszy? Ekscytacja Zawiść Żal Optymizm
WIARA W DANE Wykresy Co najmocniej trafia do przekonań ludzkich? Fachowa książka Prezentacje komputerowe Opowiadania
STRATA NA INWESTYCJI Jaka jest reakcja mózgu gdy nasza inwestycja traci na wartości? Strach Złość Ból Zazdrość
EMOCJE W INWESTOWANIU DECYZJA Strach Niepokój ŻAL DECYZJA Nadzieja Oczekiwanie DUMA
PANOWANIE NAD EMOCJAMI
UCZENIE SIĘ Połącz kropki 4 prostymi kreskami bez odrywania długopisu od kartki 5% rozwiązuje to za 1 razem, 95% gdy już wie
TERAZ JUŻ BĘDZIE ŁATWO Połącz kropki 4 prostymi kreskami bez odrywania długopisu od kartki 5% rozwiązuje to za 1 razem, 95% gdy już wie
CZASOWE OSWAJANIE RYZYKA Strach powinien być wprost proporcjonalny do ryzyka ale czy tak jest na pewno?
6 ZASAD PERSWAZJI ROBERT CIALDINI Daj się polubić Daj się polubić Podaruj coś od siebie Pokaż, że jesteś ekspertem Pozwól Podaruj niech coś Pokaż, że będą konsekwentni od siebie jesteś Odwołaj się do odruchów ekspertem stadnych Zaznacz ograniczony dostęp twojej oferty NIE KŁAM Pozwól niech będą konsekwentni Odwołaj się do odruchów stadnych Zaznacz ograniczo- ny dostęp do oferty
ZASADA LUBIENIA Atrakcyjność fizyczna Komplementy Podobieństwo Znajomość ułatwia zaufanie
ZASADA WZAJEMNOŚCI PR i SPONSORING wdzięczność Decyzja inwestycyjna
KOMU CHCESZ ZAUFAĆ?
AUTORYTET Ocena Fakt Cywil 50% 42% Ubiór 63% 92% Bickman 1974 Komentarze giełdowe
KONSEKWENCJA 4 : 20 19 : 20 plaża 17% 76% tablica Moriarty, 1970 Portfel długoterminowy czy pułapka myślenia?
DOMINACJA POSIADANIA Endowment effect
REGRESJA DO ŚREDNIEJ Skoro wyniki dotychczas były znakomite, to teraz będą jeszcze lepsze
PŁAĆ PODATKI W TERMINIE KTÓRY Z TYCH SPOSOBÓW ZACHĘTY ZADZIAŁA NAJLEPIEJ? 1. zapłacisz karę przy spóźnieniu 2. finansujesz edukację i bezpieczeństwo dzieci 3. już ponad 90% zapłaciło 4. otrzymasz bezpłatną pomoc doradczą
SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI PŁAĆ PODATKI W TERMINIE: zapłacisz karę przy spóźnieniu finansujesz edukację i bezpieczeństwo dzieci już ponad 90% zapłaciło otrzymasz bezpłatną pomoc doradczą
SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI Wszyscy kupują teraz te akcje więc nie mogą się mylić
OGRANICZONY DOSTĘP Ograniczony dostęp ból utraty chęć likwidacji bólu
ZJADACZ ZYSKU 6 5 4 3 2 ZYSK INFL. 1 0 1 rok 2. rok 3. rok Ile realnie zyskałem/straciłem?
złudzenie bezpieczeństwa i zysku Klient kupuje strukturę za 100 zł ze 100% gwarancją kapitału i otrzyma za 3 lata premię jeżeli index x osiągnie wartość > y Bank kupuje obligację zerokuponową O wartości końcowej 100% kapitału klienta Za pozostałą sumę bank wykupuje opcję call Na instrument bazowy
ZYSK JAK GO CZUJĘ? Inwestycja: 100 Euro Czas trwania: 1 rok Wynik na koniec okresu inwestycji : 110 Euro Inwestycja: 500 Euro Czas trwania: 1 rok Wynik na koniec okresu inwestycji : 525 Euro Która inwestycja była lepsza?
ZYSK JAK GO MIERZYĆ INWESTYCJA WYNIK ZYSK ZYSK 100 110 10 10% 500 525 25 5%
ZYSK W KOLEJNYCH LATACH PV = 100; r = 10%; n = 1-4; FV =??? INWESTYCJA ROK 1 ROK 2 ROK 3 100 110 120? 130? 100 110??
ZYSK W KOLEJNYCH LATACH PV = 100; r = 10%; n = 1-4; FV =??? INWESTYCJA ROK 1 ROK 2 ROK 3 100 110 120 130 100 110 121 133
PROCENT SKŁADANY Money makes money and the money that money makes makes more money Pieniądz rodzi pieniądz, a ten już zrodzony rodzi go jeszcze więcej
Ile pod koniec 1999r. warte by było 10 tys. USD zainwestowane w 1928r
QUIZ Uszereguj inwestycje wg spodziewanej zyskowności: obligacje, bony skarbowe, giełda Jaka jest różnica między lokatą s i z W którym roku miał miejsce największy krach giełdowy na Wall Street Ile % naszej energii zużywa mózg Jak reaguje mózg na stratę inwestycyjną? Podaj 3 przykłady perswazji Co to jest inflacja? Co to jest procent składany
Dziękuję za uwagę Bartłomiej Cieszyński EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL