Makroekonomia 07.03.2008r CREATED BY HooB Czynniki określające poziom konsumpcji i oszczędności Dochody dyspozycyjne gospodarstw domowych dzielą się na konsumpcję oraz oszczędności. Konsumpcja synonim spożycia, akt zaspokojenia potrzeb. Te potrzeby mogą być: indywidualne, konsumpcja wtedy ma charakter rynkowy i naturalny, gdyż każdy konsument sam sobie kupuje dobra lub samodzielnie coś sobie wyhoduje, uprawi, zbiorowe, społeczne, a konsumpcja ma charakter spożycia dóbr dostarczonych przez państwo i jego instytucje, np.: w postaci dóbr i usług bezpłatnych. Dobra zaspokajające potrzeby materialne i niematerialne (zjedzenie posiłku, wysłuchanie koncertu). Poziom konsumpcji, jej struktura oraz cechy jakościowe zależą od szeregu czynników: dochodów, cen, przynależność do grupy społecznej, zawodowej, wielkość i struktura gospodarstwa domowego, podaż ( duża ilość pieniędzy w rękach ludności nie zwiększy konsumpcji, jeśli nie będzie dostatecznej ilości towarów na rynku ), położenie geograficzne, zwyczaje, kultura. Oszczędności nie skonsumowana część dochodu dyspozycyjnego gospodarstwa domowego. W ujęciu makroekonomicznym oszczędności to ta część dochodów, która nie została wykorzystana na cele spożycia, lecz zainwestowana w środki trwałe i obrotowe (zapasy), a więc służące rozwojowi gospodarki. Akumulacja kapitału nie skonsumowana część dochodu narodowego. Oszczędności zależą głównie od: dochodów, oprocentowania depozytów, zwyczajowej stopy życia.! EGZAMIN W TERMINIE ZEROWYM NA OSTATNICH ZAJĘCIACH Funkcja konsumpcji i krańcowa skłonność do konsumpcji. Funkcja konsumpcji pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych (dyspozycyjnych dochodów ludności). Rozporządzalne dochody ludności, to dochody, jakie gospodarstwo domowe otrzymuje od przedsiębiorstw oraz wielkość transferów otrzymanych od Państwa (renty, emerytury, zasiłki) pomniejszone o wielkość podatków. Rozporządzalne dochody ludności decydują o wielkości konsumpcji oraz o wielkości oszczędności. Zależność między wielkością dochodów, a wielkością konsumpcji można przedstawić graficznie w postaci funkcji konsumpcji. 1
Makroekonomia 28.03.2008r CREATED BY HooB konsumpcja (k) K = K + KSK * D a y α K a poziom konsumpcji autonomicznej dochody rozporządzane Wnioski: 1. W gospodarce zamkniętej ( w modelu uproszczonym) nie ma Państwa, nie występuje więc problem transferów, nie ma podatków, nie występuje więc problem transferów, nie ma podatków. Przyjąć można założenie uprawniające, że dochody rozporządzalne = dochodowi narodowemu. 2. Punkt przecięcia funkcji konsumpcji z osią rzędnych określa wielkość konsumpcji autonomicznej ( popytu autonomicznego ). Konsumpcja autonomiczna wielkość konsumpcji, która nie zależy od wielkości bieżącego dochodu gospodarstwa domowego. 3. Miarą nachylenia funkcji konsumpcji jest krańcowa skłonność do konsumpcji ( KSK, MPC ). Krańcowa skłonność do konsumpcji część dodatkowej złotówki rozporządzalnego dochodu gospodarstwa domowego, którą przeznacza na wzrost konsumpcji. Wyraża ona procentową część zmiany dochodu, którą gospodarstwa domowe skłonne są wydać na konsumpcję. zmiana wielkości konsumpcji zmiana wielkości dochodu. Trygonometrycznie kąt nachylenia krzywej konsumpcji określa tg (relacja y do x). Funkcja oszczędności i krańcowa skłonność do oszczędności. Funkcja oszczędności pokazuje wielkość zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego gospodarstwa domowego. 2
Krańcowa skłonność do oszczędzania informuje, ile z każdej dodatkowej złotówki rozporządzalnego dochodu gospodarstwo domowe jest skłonne przeznaczyć na oszczędności. konsumpcja (k) O = K + KSO * D a K a x α y = tg α D Makroekonomia 11.04.2008r CREATED BY HooB Inflacja Inflacja trwały wzrost poziomu cen. Poziom cen to przeciętna cena wszystkich dóbr i usług wytwarzanych i świadczonych w gospodarce. Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, czyli iloraz różnicy poziomu cen w roku bieżącym i poziomu cen w roku poprzednim do poziomu cen w roku poprzednim. Stopa inflacji jest negatywną miarą dobrobytu kraju, gdyż oznacza, że podwyżki cen jednych towarów były silniejsze niż obniżki innych lub że wzrosty ceny większości towarów należących do tzw. koszyka dóbr i usług nabywanych przez ludność były silniejsze. Koszyk dóbr pewien zestaw dóbr i usług, dla którego liczy się procentowe zmiany cen w jakimś okresie (na ogół jeden rok). Jeśli koszyk się nie zmienia, zmiany wydatków związane z zakupem tego koszyka wynikają wyłącznie ze zmian cen. 3
W praktyce stosowane są trzy mierniki inflacji: 1. deflator 100 2. indeks cen dóbr konsumpcyjnych 3. indeks cen dóbr inwestycyjnych Indeks = żą Deflacja trwały spadek poziomu cen. Deflacja występuje w okresie pogarszania się koniunktury, jest zjawiskiem niepożądanym w gospodarce narodowej. Stabilność cen sytuacja w gospodarce narodowej, kiedy stopa inflacji jest bliska zeru. Przyczyny inflacji i jej rodzaje: Inflacja wywołuje dwa rodzaje całkiem różnych zdarzeń gospodarczych: 1. Niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcji, który powoduje ograniczenie globalnej podaży. 2. Nadmierny wzrost globalnego popytu w gospodarce (inwestycyjnego i konsumpcyjnego) w stosunku do podaży dóbr i usług. Inflacja kosztowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen (np. energii lub płac ). Poziom cen pchany jest wówczas przez rosnące koszty. RYS 1. Inflacja kosztowa POZIOM CEN AS 2 AS 1 P 2 E 2 INFLACJA P 1 E 1 AD 2 PKB 2 PKB 1 Rosnące koszty produkcji są przyczyną prowadzącą do ograniczenia globalnej podaży. Krzywa globalnej podaży przesuwa się więc w lewo, co prowadzi do ustalenia się nowej równowagi makroekonomicznej E 2, ale przy wyższych cenach P 2. Wielkość globalnego popytu też zmaleje, co w konsekwencji doprowadzi do wzrostu bezrobocia. Inflacja popytowa pojawia się w gospodarce w wyniku zmian globalnego popytu, np. na skutek wzrostu płac, dodatkowych nie planowanych wypłat socjalnych, itp. 4
Poziom cen ciągnięty jest przez zwiększony popyt nabywców. Jeśli w gospodarce rośnie globalny popyt, to odpowiadające mu przesunięcie na prawo krzywej globalnego popytu (AD 2 ) prowadzi do wyznaczania nowej równowagi makroekonomicznej. Równowaga ta osiągana jest przy wyższym poziomie cen P 2 i przy większym PKB 2. Inflacja kosztowa wydaje się być większym złem od inflacji popytowej, gdyż wzrostowi cen towarzyszy wzrost bezrobocia. Inflacja kosztowa wydaje się być większym złem od inflacji popytowej, gdyż wzrostowi cen towarzyszy wzrost bezrobocia. Inflacja popytowa wydaje się być mniejszym złem, gdyż wraz ze wzrostem cen rośnie PKB i wzrasta zatrudnienie, co oznacza spadek bezrobocia. Łączny spadek globalnej podaży i wzrostu globalnego popytu. RYS 2. Łączny spadek AS i wzrost AD POZIOM CEN AS 2 AS 1 P 2 E 2 P 1 AD 2 E 1 AD 1 PKB E PKB Równowaga ta osiągana jest przy wyższym poziomie cen P 2 i przy większym PKB 2. Inflacja kosztowa wydaje się być większym złem od inflacji popytowej, gdyż wzrostowi cen towarzyszy wzrost bezrobocia. Inflacja popytowa wydaje się być mniejszym złem, gdyż wraz ze wzrostem cen rośnie PKB i wzrasta zatrudnienie, co oznacza spadek bezrobocia. Łączny spadek globalnej podaży i wzrostu globalnego popytu (rys). Na skutek ograniczenia globalnej podaży w gospodarce wzrósł poziom cen i bezrobocia. Żeby doprowadzić do wzrostu zatrudnienia państwo zwiększyło wydatki budżetu, co ilustruje przesunięcie na prawo krzywej globalnego popytu AD 2. W rezultacie PKB zostaje odbudowany na poziomie równowagi, zatrudnienie zwiększa się, ale cała operacja wywołuje silną inflację, na którą składa się zarówno ograniczenie globalnej podaży, jak i wzrost globalnego popytu. 5
Z punktu widzenia natężenia inflacji wyróżnia się inflację: pełzająca ( 1 9 % rocznie ), galopujące ( do 15 % miesięcznie ), hiperinflację ( ok. 50 % miesięcznie i więcej ). Gdy rząd nie przeciwdziała inflacji w odpowiednim czasie właściwymi metodami inflacja pełzająca może bardzo szybko przejść w galopującą, a stąd tylko krok do hiperinflacji. Konsekwencje inflacji: Inflacja powoduje: redystrybucje dochodów od tracących na niej na rzecz zyskujących, wywołuje niewłaściwą alokację zasobów w gospodarce, a przez zniekształcenie globalnego popytu i globalnej podaży zmniejsza wzrost gospodarczy. Inflacja ogranicza stałe dochody nominalne (emerytury, renty), a przeciwdziałanie polega na indeksacji, czyli powiązania z indeksami cenowymi, będącymi miernikami inflacji. Inflacja wpływa na sytuację pożyczkobiorców i pożyczkodawców z jednej strony zniechęca do udzielenia pożyczek, to z drugiej strony zachęca do brania pożyczek np. w postaci kredytów hipotecznych. Inflacja zniechęca do oszczędzania, gdyż oprocentowanie oszczędności nie jest dostatecznie chronione, stąd ograniczenie inwestycji i spowolnienie wzrostu gospodarczego. 6