Jak najskuteczniej analizować rynek? W tym artykule zostaną przedstawione najczęściej stosowane metody analizy rynku, które są powszechnie wykorzystywane do podejmowania decyzji inwestycyjnych. Wybór stosowanych metod jest sprawą indywidualną, zależy od obranych celów inwestycyjnych, od umiejętności i osobowości Inwestora oraz jego stylu inwestycyjnego. Warto by każdy Inwestor, nawet najbardziej przywiązany do swojej metody, zdawał sobie sprawę, jakie techniki są popularne pośród innych uczestników rynku. Wybór na wyczucie, losowy wybór spółek Pierwszy, najłatwiejszy sposób nie wymaga w zasadzie stosowania żadnych skomplikowanych kryteriów decyzyjnych. Można wybrać spółkę na podstawie atrakcyjnej nazwy albo aktualnie panującej mody, można też sugerować się radami rodziny albo znajomych. Specyficzną grupą Inwestorów są ci, którzy czują, że już niedługo dana spółka, waluta lub surowiec znacząco wzrosną albo spadną. Szczególnie często można spotkać takie wpisy na forach internetowych, gdzie w dyskusjach na temat danych spółek możemy znaleźć opinie, sugerujące gwałtowne wzrosty ( już niedługo dzida, kupujcie, bo pociąg odjeżdża ). Naturalnie są Inwestorzy, którym inwestycje na wyczucie przynoszą regularnie zyski. Zwykle są to jednak doświadczeni giełdowi gracze, których intuicja wynika z wiedzy i dobrego wyczucia rynku. Dla większości uczestników rynku takie inwestycje nie różnią się jednak od działania na podstawie losowych sygnałów. Może lepiej więc wybrać instrumenty w drodze losowania? Często poruszano temat dotyczący skuteczności takiego inwestowania. W Polsce przeprowadzono eksperymenty, w których małpa wybierała akcje do portfela1. W USA natomiast dziennikarze The Wall Street Journal wybierali akcje do portfela 1, rzucając w tarczę z nazwami spółek 2. Głównymi wnioskami z tych badań jest spostrzeżenie, że losowe inwestycje nie odbiegają stopą zwrotu od indeksu giełdowego i nie są wcale o wiele gorsze od inwestycji w portfele konstruowane przez giełdowych analityków. Trzeba jednak pamiętać, że wyniki losowych portfeli w dużej mierze zależą od ogólnej sytuacji na rynku inne wyniki portfele losowe osiągną podczas hossy a inne podczas bessy. 1 http://czarodziejafl.pl/czy-potrafisz-inwestowac-na-gieldzie-lepiej-od-malpy/ http://www.pb.pl/a/2009/04/16/malpy_na_gieldach_-_tak_bylo http://notowania.pb.pl/instrument/pblucy 2 Dla zainteresowanych: wyszukanie hasła The Wall Street Journal Dartboard Contest oraz książka A random walk down Wall Street autorstwa Burtona Malkiela
Inwestycje na podstawie rekomendacji, newsów ze spółek oraz danych makroekonomicznych Pod tak długą nazwą kryje się podejmowanie decyzji na podstawie napływających z rynku informacji. Bogatym ich źródłem są publikowane przez domy maklerskie rekomendacje. Dzięki ich lekturze można dowiedzieć się wiele na temat sytuacji branży i poszczególnych spółek oraz poznać prognozy dotyczące ich rozwoju. Jest to przydatne dla Inwestorów, którzy nie posiadają dość czasu albo wiedzy, aby samemu dokładnie badać kondycję rynku. Do rekomendacji należy jednak podchodzić z pewną dozą ostrożności, bo analitycy także poddają się atmosferze panującej na rynku i mają tendencję do publikowania zbyt wysokich wycen podczas hossy oraz zbyt niskich podczas bessy. Najlepszym przykładem jest wycenienie Lotosu przez UniCredit na 0zł w 2008 roku. Decydując się na inwestycje na podstawie rekomendacji trzeba również pamiętać, że udostępniane są one opinii publicznej z pewnym opóźnieniem. Oznacza to, że najpierw trafiają do klientów danego domu maklerskiego, a więc mogą wpłynąć na zmianę ceny danej spółki jeszcze przed szerokim udostępnieniem. Taka zmiana kursu może uczynić planowaną inwestycję nieopłacalną. Rekomendacje dla danej spółki publikowane są zwykle nie częściej niż kilka razy rocznie. Aby być na bieżąco z wydarzeniami w danej spółce, Inwestorzy powinni więc analizować również komunikaty i raporty publikowane przez samą spółkę. Przykładową inwestycją może być zakup akcji po ogłoszeniu informacji o przewidywanym przejęciu spółki przez konkurenta, o planach ekspansji na nowe rynki albo o budowie nowej fabryki. Osobną kategorią inwestycji na podstawie newsów jest otwieranie pozycji bezpośrednio po publikacji ważnych danych makroekonomicznych i politycznych. Strategia ta używana jest głównie do spekulacji na rynkach instrumentów pochodnych i na forexie. Stosując taką strategię trzeba pamiętać, że wpływ na rynek ma nie tyle sama wartość opublikowanych danych, co różnica między nimi a oczekiwaniami rynkowymi, tzw. konsensusem rynkowym. Konsensus jest obliczany jako średnia ze stawianych przez analityków prognoz i obrazuje, jakich danych spodziewa się rynek. Jeżeli opublikowane dane nie odbiegają znacząco od przewidywań, dane nie wpływają na rynek. Jeżeli natomiast różnica jest duża, momentalnie znajduje to odzwierciedlenie w zmianie kursów walut i instrumentów pochodnych, co jest doskonałą okazją dla scalperów i day trayderów. Analiza fundamentalna Analiza fundamentalna danej spółki polega na badaniu jej raportów finansowych oraz informacji z jej branży czy rynków zbytu, w celu dokonania wyceny wartości wewnętrznej spółki czyli fundamentalnej wartości jej biznesu, oczyszczonej z wpływu nastrojów na rynku.
Niełatwo obliczyć tą wartość trzeba przyjąć wiele założeń dotyczących oczekiwanego rozwoju spółki, branży i ogólnej sytuacji ekonomicznej w przyszłości, trzeba wybrać także jedną z wielu metod wyceny. Aby prawidłowo rozpoznać wartość spółki należy umieć odpowiednio czytać sprawozdania finansowe i posiadać szeroką wiedzę dotyczącą zasad rachunkowości i finansów przedsiębiorstw. Jeśli Inwestor nie posiada dość czasu albo umiejętności, aby przeprowadzić taką wycenę, może skorzystać z publikowanych przez spółkę albo portale finansowe wskaźników giełdowych. Są to np. cena do wartości księgowej (C/WK) albo cena do zysku (C/Z). Warto spojrzeć także na stopę dywidendy, kapitalizację albo płynność akcji. Inwestorzy, którzy stosują analizę fundamentalną, poszukują spółek, dla których wyliczona przez nich wartość wewnętrzna znacząco odbiega od bieżącej wyceny rynkowej. Kupują spółki niedowartościowane (dla których wartość wewnętrzna jest wyższa niż cena rynkowa) i sprzedają spółki przewartościowane (których kurs rynkowy jest wyższy od wartości fundamentalnej). Tego rodzaju strategia stosowana jest przeważnie w inwestowaniu długoterminowym, co wynika między innymi z faktu, że analitycy opierają się głównie na danych kwartalnych oraz rocznych. Analizę fundamentalną stosuje się także do innych instrumentów niż akcje. W przypadku obligacji analizowana jest kondycja finansowa i wypłacalność emitenta. Na rynku surowców Inwestorzy prognozują popyt i podaż, biorą też pod uwagę czynniki sezonowe. Podobnie w przypadku walut analizując kondycję ekonomiczną państw i jej wpływ na umocnienie lub osłabienie danej waluty. Nieco trudniej stosować analizę fundamentalną do instrumentów pochodnych opartych o całe indeksy, ciężko bowiem ocenić kondycji wszystkich podmiotów tworzących dany indeks. Podejmując decyzję o inwestycji w takie instrumenty pochodne na podstawie sytuacji fundamentalnej trzeba szerzej ocenić sytuację ekonomiczną danego kraju, regionu i świata. W takim przypadku przydatne są dane makroekonomiczne, analiza wskaźników wyprzedzających koniunktury oraz wskaźników sentymentu (nastroju Inwestorów) panującego na rynku. Analiza techniczna Analiza techniczna jest często przedstawiana jako przeciwieństwo analizy fundamentalnej. Opiera się na badaniu historycznych cen oraz wolumenu i na ich podstawie próbuje prognozować przyszłe ruchy cen wybranego instrumentu. Analiza techniczna bada jedynie ruchy cen i nie bierze pod uwagę danych fundamentalnych ze spółek czy gospodarki, zakładając, że ceny dyskontują wszystko, więc informacje z gospodarki zostaną uwzględnione w cenach rynkowych. Głównym założeniem analizy technicznej jest powtarzalność historii Inwestor poszukuje rozpoznawalnych układów cen: formacji, potwierdzonych linii trendu, wsparć i oporów aby na ich podstawie podjąć decyzje dotyczące kupna albo sprzedaży. Inwestując na podstawie analizy technicznej korzysta się także ze wskaźników, oscylatorów, średnich oraz
innych metod analizy, takich jak poziomy Fibonacciego, teoria fal Elliota czy techniki Gann a. Wyzwaniem w stosowaniu tego typu analizy jest właśnie bogactwo dostępnych metod. Inwestor musi zadać sobie trud zapoznania się z nimi i wyboru tych, które najbardziej mu odpowiadają. Ten wybór nie jest łatwy, szczególnie w przypadku wskaźników. Niektóre z nich używane są do potwierdzenia panującego trendu, inne sygnalizują jego zmiany, jeszcze inne służą do wyznaczania poziomów wykupienia i wyprzedania w trendzie bocznym. Niestety, nie istnieje jedna uniwersalna metoda analizy technicznej. Z drugiej strony nie ma złych metod. Ich skuteczność zależy w głównej mierze od wiedzy i doświadczenia Użytkownika oraz właściwego doboru konkretnej metody do danej sytuacji. Trzeba więc wybrać własne narzędzia, a następnie testować je, testować i jeszcze raz testować, aby nauczyć się skutecznego ich używania. Analiza portfelowa Podstawą analizy portfelowej (ang. Modern Portfolio Theory) jest opracowana przez Markowitza 3, późniejszego laureata Nagrody Nobla, teoria portfelowa. W 1952 Markowitz przedstawił taki sposób konstruowania portfela, aby przy danej stopie zwrotu zminimalizować ryzyko albo dla założonego ryzyka maksymalizować zysk. Najważniejszym elementem tej teorii jest odpowiednia dywersyfikacja, która pozwala na obniżenie ryzyka całego portfela. Ryzyko mierzone jest tu jako odchylenie standardowe osiąganej stopy zwrotu. Można je podzielić na ryzyko specyficzne, związane z konkretnym instrumentem, które jest dywersyfikowalne oraz ryzyko systematyczne (rynkowe), którego zdywersyfikować nie można. Dywersyfikacja portfela ma więc za zadanie właśnie redukcję ryzyka specyficznego. To właśnie istota teorii Markowitza, który jako pierwszy zauważył, że portfel złożony z dwóch akcji może generować niższe ryzyko niż każda z akcji oddzielnie, podczas gdy zwrot z portfela będzie wyższy niż zwrot z akcji o niższym ryzyku. W uproszczeniu chodzi o włączenie do portfela różnych instrumentów, należących do różnych rynków oraz branż, ponieważ posiadają one niską korelację. Na przykład można ograniczyć ryzyko portfela, łącząc w nim spółki z branży paliwowej, która jest mocno uzależniona od koniunktury gospodarczej, ze spółkami z branży telekomunikacyjnej, która jest mniej cykliczna. Teoria portfelowa jest bardzo pomocna przy konstrukcji i zarządzaniu dużymi portfelami instrumentów finansowych, dlatego najczęściej używana jest przez Inwestorów instytucjonalnych (takich jak banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i emerytalne), a nie przez Inwestorów indywidualnych. Wynika to także z konieczności zebrania i przetworzenia dużej liczby danych stóp zwrotu, odchyleń standardowych, korelacji i kowariancji pomiędzy poszczególnymi instrumentami oraz dokonania skomplikowanych obliczeń. 3 Markowitz, H.M. (March 1952). "Portfolio Selection". The Journal of Finance 7 (1): 77 91
Teoria Markowitza zajmuje ważne miejsce w ekonomii, opiera się na niej wiele innych modeli jedno i wielowskaźnikowe, a także model wyceny aktywów kapitałowych - CAPM (ang. Capital Asset Pricing Model). Trzeba jednak pamiętać, że jej słabością jest fakt, iż bazuje na danych historycznych. Z konieczności przyjmuje bowiem, że średnia z historycznych stóp zwrotu jest dobrym oszacowaniem przyszłych zysków. Handel automatyczny Handel automatyczny (ang. algorithmic trading) wykorzystuje komputery do samodzielnego zawierania transakcji. Wykorzystuje on sytuacje, w których program komputerowy ma przewagę nad człowiekiem kiedy liczy się szybkość, kiedy konieczne jest równoległe obserwowanie wielu instrumentów albo kiedy trzeba oddzielić podejmowanie decyzji od emocji. Obecnie na wielu rynkach regulowanych znaczna część transakcji wykonywana jest przez handlujące automaty wg różnych źródeł jest to około 70-80% zleceń w Ameryce oraz 40-50% w Europie 4. Algorytmy tradingowe zwykle opierają się na szybkości składania zleceń, na analizie zmian struktury arkusza zleceń, na narzędziach analizy technicznej lub na wykrywaniu możliwości arbitrażu. Algorytmy wykorzystywane przez Inwestorów instytucjonalnych, np. fundusze hedgingowe, wykonują zwykle tysiące transakcji dziennie i opierają się na szybkości działania (to tzw. High Frequency Trading, handel dużej częstotliwości). Z kolei Inwestorzy indywidualni, którzy nie dysponują odpowiednim zapleczem technicznym i nie są w stanie wynegocjować na giełdzie rabatów na prowizje, opierają swoje strategie automatyczne zwykle na narzędziach analizy technicznej i zawierają transakcje rzadziej. Rola handlu automatycznego systematycznie rośnie i obecnie ta technika inwestycyjna nie jest już zarezerwowana dla dobrze wyposażonych instytucji. Na rynku dostępnych jest wiele aplikacji do samodzielnego projektowania algorytmów tradingowych, a coraz większa liczba brokerów, również w Polsce, umożliwia tego rodzaju handel. Łączenie metod Po przedstawieniu różnych metod analizy rynku trzeba zaznaczyć, że w praktyce nieczęsto zdarza się, aby Inwestor korzystał tylko z jednej z nich. Łączenie metod pozwala spojrzeć na rynek z szerszej perspektywy i umożliwia lepszą ocenę panującej sytuacji. Najpopularniejsze jest łączenie analizy fundamentalnej i technicznej. Chociaż bazują one na skrajnych założeniach, mogą się dobrze uzupełniać. Przykładowo, można korzystać z analizy fundamentalnej w celu znalezienia niedowartościowanej spółki, a później określić dokładny moment otwarcia pozycji za pomocą analizy technicznej. Podobnie w przypadku handlu na rynku forex można stworzyć własny system automatyczny, który korzysta z analizy technicznej, nie można jednak zapomnieć o publikacjach danych makro, ponieważ mają one duży wpływ na zmienność kursów. 4 The Wall Street Journal, TABB Group, Bank of England, Journal of Finance, Bank of International Settlements
Biorąc pod uwagi nieustające zmiany na rynkach finansowych, Inwestor powinien cały czas pogłębiać swoją wiedzę i zdobywać nowe umiejętności. Dlatego nie należy ograniczać się do jednego tylko stylu inwestowania albo jednej metody. Aby wybrać swoją drogę na rynku, Inwestor powinien poznać każdą z możliwości przynajmniej w podstawowym stopniu. Dopiero na podstawie tej wiedzy może podjąć decyzję, w jakim typie analizy chce się specjalizować. Wtedy też może przejść do następnego etapu inwestowania budowy swojego planu inwestycyjnego.