SCENARIUSZE ROZWOJU TURYSTYKI KRAINY JEZIORA MUCHARSKIEGO

Podniesienie jakości usług publicznych wokół zbiornika Świnna Poręba Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 SCENARIUSZE ROZWOJU TURYSTYKI KRAINY JEZIORA MUCHARSKIEGO Kraków 2013 1

Scenariusze rozwoju turystyki Krainy Jeziora Mucharskiego Spis treści I. Uwarunkowania zewnętrzne... 3 1. Działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej... 3 2. Warunki makroekonomiczne... 4 3. Tendencje rozwoju turystyki obowiązkowe kierunki i trendy... 6 4. Wzorcowe praktyki rozwoju obszarów turystycznych... 8 4.1. Morze Północne - Wyspa Sylt... 8 4.2. Jezioro Siemianówka Gmina Narewka... 9 5. Warunki mikroekonomiczne... 13 II. Uwarunkowania wewnętrzne... 14 1. Dostępność obszaru turystycznego... 14 2. Inwestycje publiczne w zakresie rozwoju turystyki... 14 III. Scenariusze rozwoju... 19 1. Założenia scenariuszy... 19 2. Scenariusz Intensywny... 21 2.1. Zalecane działania... 21 2.2. Przewidywane konsekwencje... 25 2.3. Ocena realności... 26 3. Scenariusz ekstensywny... 26 3.1. Zalecane działania... 26 3.2. Przewidywane konsekwencje... 30 3.3. Ocena realności... 31 4. Scenariusz zrównoważony... 31 4.1. Zalecane działania... 31 4.2. Przewidywane konsekwencje... 35 4.3. Ocena realności... 36 5. Podsumowanie scenariuszy... 36 6. Przykładowe rozwiązania wdrożeniowe... 38 6.1. Centra rekreacji... 38 6.2. System szlaków rowerowych... 42 6.3. Zarządzanie... 44 2

I. Uwarunkowania zewnętrzne 1. Działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Głównym celem budowy zbiornika Świnna Poręba, który już wkrótce stanie się Jeziorem Mucharskim było stworzenie zbiornika wody pitnej dla aglomeracji śląskiej, pracującego w systemie wodnym Skawy. Zmiany gospodarcze i społeczne po roku 1989 spowodowały, że funkcja zaopatrywania przemysłu i mieszkańców Śląska w wodę stała się zbędna. W związku z tym główną funkcją budowanego zbiornika jest funkcja przeciwpowodziowa ze znaczącym wpływem na ochronę doliny Skawy i na ochronę Krakowa. Poprzez retencję wód Skawy możliwe jest obniżenie kulminacji fali powodziowej w przekroju Krakowa do 40 cm. Wpływ tego typu inwestycji to nie tylko ochrona przed powodzią, możliwość pozyskiwania energii czy gospodarka rybacka, ale to przede wszystkim determinujący wpływ na otoczenie w kontekście infrastruktury komunalnej linie energetyczne, gospodarka wodno-ściekowa i infrastruktura transportowa. Także od początku inwestycji podkreślane są podstawowe widoczne dla każdego człowieka obserwującego obszar przyszłego Jeziora Mucharskiego oddziaływanie na walory krajobrazowe. Utworzenie akwenu tego typu stwarza możliwość zagospodarowania obszaru wokół niego w zakresie rekreacji i turystyki, a tym samym sposobność do dywersyfikacji i poszerzania spektrum obecnej działalności podmiotów prywatnych. Doświadczenia zarówno małych, jak i dużych inwestycji tego typu, jak Zalew Siemianówka (opis w pkt 4.2.) czy Zalew Soliński, zwany dalej Soliną czy Bieszczadzkim Morzem to oddziaływanie w ww. zakresie nie tylko dla terenów położonych w bezpośredniej bliskości zbiornika, ale także dla innych, stosunkowo niedaleko położonych terenów. Intensywność wpływu, która na rynku możliwa jest do zweryfikowania na podstawie poziom cen usług sektora HORECA (hotelarstwo, restauracje, catering) pokazuje, że jej poziom pozostaje nadal dość wysoki dla terenów położonych do kilkunastu kilometrów od linii brzegowej akwenu. Elementem, który należy podkreślić w zakresie turystycznego zagospodarowania podjętego przez RZGW są dwie inwestycje, które będą stanowić atrakcje turystyczne obszaru Jeziora Mucharskiego i tym samym wpisywać się bezpośrednio w produkt turystyczny. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie (RZGW) zlecił prace budowlane, które mają ochronić zabytkowy pałac przed wodami powierzchniowymi oraz wpływem spiętrzonych wód zbiornika wodnego Świnna Poręba. Przedsięwzięcie to polega na budowie urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego, które będą chroniły pałac i zabudowania dworskie otoczone 6-hektarowym parkiem. Inwestycja, którą zlecił RZGW została podzielona na cztery części: budowę zapory bocznej, wykonanie przeciwpowodziowe przepompowni melioracyjnej, przełożenie potoku Jaszczurówka oraz wykonanie mostu z dojazdami nad nowym korytem Jaszczurówki. Zakres i specyfika prac nada temu obiektowi dodatkowego entourage`u fabuły w kontekście ciągłości historii miejsca. Innym obiektem realizowanym przez RZGW, który leżeć będzie w bezpośrednim kręgu zainteresowań turystów jest elektrownia wodna wyposażona w dwie turbiny o mocy łącznej ok. 4,4 MW. Podobnie jak pomorski Szlak Elektrowni Wodnych obiekty te mogą być udostępniane w ramach zarządzania ruchem turystycznym w Krainie Jeziora Mucharskiego. 3

Dodatkowym atutem zapory w Świnnej Porębie będzie, umiejscowione pod jej koroną, największe w Polsce i jedno z największych w Europie gospodarstwo rybackie, które umożliwiać będzie turystom łowienie, a następnie przyrządzanie ryb. Inwestycja prowadzona przez RZGW adresowana może być nie tylko do hobbystów wędkarstwa, jako grupy niszowej, ale także rodzin z dziećmi, pragnących posmakować oferty Jeziora Mucharskiego, jako formy spędzania czasu wolnego w tym obszarze turystycznym. Natomiast najważniejszą kwestią zależną od RZGW dla rozwoju produktu turystycznego obszaru jest termin jego zalania i osiągnięcia podstawowej wysokości lustra wody. Tutaj należy zaznaczyć, że termin oddania inwestycji, a tym samym napełnienia zbiornika przekładany był wielokrotnie. Proces ten powinien potrwać ok. 1,5 roku. Pierwotnie zbiornik powinien być zalany do poziomu 290,00 m n.p.m., co następnie znacznie ułatwi zgromadzenie wód do rzędnej maksymalnego piętrzenia 312 m n.p.m. (161 mln m3 ). Proces ten związany będzie jeszcze z jedną aktywnością RZGW, czyli promowaniem całego przedsięwzięcia w mediach. Będzie to równoznaczne z komunikacją nazwy oraz lokalizacji Jeziora Mucharskiego, a tym samym walorów i atrakcji turystycznych, będących składową produktu turystycznego obszaru. W tej materii najbardziej efektywne będą delegacje przedstawicieli administracji samorządowej i rządowej, którym nieodzownie towarzyszą przedstawiciele mediów. Podsumowując należy podkreślić, że prowadzone i planowane działania RZGW i bezpośrednia współpraca z nim determinują planowane działania w zakresie wdrażania produktu turystycznego Jeziora Mucharskiego. Zbiornik i miejsca z nim związane, jak zapora, elektrownia, ocalałe zabytki i obiekty stanowić będą początkowy punkt realizacji ofertowej produktu turystycznego Jeziora Mucharskiego. Zatem właściwe zarządzanie tymi elementami na kanwie współpracy będzie determinować wtórne zainteresowanie możliwościami rekreacji i turystyki. Dotyczy to także spójnej komunikacji nazwy przyszłej marki miejsca, czyli Krainy Jeziora Mucharskiego. Krajobraz kreowany przez zbiornik to przede wszystkim element wyróżniający dany obszar. W obecnym ujęciu marketingowym to swoisty unique selling proposition (USP), czyli atrybut marki, wykorzystywany w komunikacji marketingowej dla odróżnienia się od innych podmiotów, w tym przypadku miejsc w Polsce. 2. Warunki makroekonomiczne Zgodnie z analizami Światowej Rady Podróży i Turystyki (World Travel and Tourism Council - WTTC) 1, które zostały zaprezentowane w Tabeli 1, pomimo kilkuletniego ogólnoświatowego załamania koniunktury turystyka w Polsce, traktowana jako sektor turystyczny (HORECA) i jako przemysł turystyczny (wraz z m.in. transportem pasażerskim), sukcesywnie notuje wzrost udziału w produkcie krajowym brutto (PKB). Porównanie to dotyczy lat 2012-2013, gdzie zauważono podnoszenie rentowności prowadzenia usług związanych z turystyką poprzez redukcję zatrudnienia. Dzieje się tak, pomimo że jakość usług turystycznych lub związanych z turystyką opiera się na jakości usług, które tworzone są w zasadniczej mierze przez odpowiednich pracowników. Z praktyki, potwierdzonej swego czasu przez raport Ministerstwa Sportu i Turystki nt. szarej strefy w turystyce należy zauważyć, że rzeczywisty poziom zatrudnienia się nie zmniejsza, tylko nie jest on regulowany w sposób formalno-fiskalny. 1 Travel and Tourism Economic Impact 2013 Poland, Londyn, 2013 4

Tabela 1 Analiza i prognoza ekonomiki turystyki w Polsce Źródło: WTTC Zmniejszeniu uległy w tym okresie też wydatki turystów zagranicznych w przeciwieństwie do wydatków turystów krajowych, które odnotowały spektakularny wzrost o ponad 3 %. Warto tu podkreślić, że stanowi to bardzo wyraźny argument za koncentracją części działań marketingowych w zakresie produktów i ofert turystycznych na rynku i odbiorcach rodzimych, mieszkających w Polsce. Tym niemniej jak pokazuje Rysunek 2. wydatki turystów zagranicznych pod kątem całkowitego wolumenu stanowią prawie 2/3 całości wydatków wszystkich turystów. Pamiętać jednak należy, że koszt dotarcia do tych turystów bywa dość często wielokrotnie wyższy niż do turystów krajowych. Rysunek 2. Wydatki według rodzaju turystów 5

Źródło: WTTC Wart podkreślenia jest też stały, pomimo ogólnej koniunktury gospodarczej, wzrost inwestycji w zakresie turystyki, który dotyczy w tym przypadku przede wszystkim inwestycji prywatnych. Inwestycje te dość często stanowią odpowiedź na popyt w zakresie szeroko rozumianej turystyki biznesowej (m.in. sale konferencyjne, obiekty szkoleniowo-integracyjne), która dynamicznie zwiększa swój udział w ogólnych wydatkach. Tym niemniej z perspektywy produktu turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego istotne jest, że to turystyka związana z różnymi formami wypoczynku stanowi podstawowe źródło przychodów w polskiej turystyce. Rysunek 3. Wydatki na rodzaje turystyki Źródło: WTTC Podsumowując perspektywę rozwoju turystyki w Polsce do roku 2023 należy, zgodnie z raportem WTTC, zauważyć największą dynamikę w zakresie szeroko rozumianej i ciągle rozwijającej się turystyki wypoczynkowej, która musi nadążać za zmieniającymi się potrzebami turystów. 3. Tendencje rozwoju turystyki obowiązkowe kierunki i trendy Podstawowym wyzwaniem turystyki, które rozpowszechniło się także w innych dziedzinach gospodarki i wraca do przemysłu turystycznego ze wzmożoną siłą, jest usatysfakcjonowanie klienta, czyli odpowiedź na jego potrzeby. Współczesne podejście różni się od minionego, znanego z XX wieku, gdy turystyka jako sektor gospodarki rzeczywiście się kształtowała, gdyż współczesna oferta turystyczna to rozpoznanie, wyczucie i urzeczywistnienie potrzeby klienta, która funkcjonowała w jego podświadomości. Dlatego statyczne zestawienie elementów składowych, choćby wysokiej jakości nie jest odpowiedzią, której rynek turystyczny może udzielić współczesnemu turyście. Produkty turystyczne, podobnie jak dobra przemysłowe mają kusić wyjątkowością form. Za formą zaś powinna stać spójna filozofia, która stanowiła przyczynę powstania danej formy. Zatem cechy pragmatyczne, choć mogą stanowić wyróżnik, w coraz mniejszym stopniu stanowią argument przeważający o decyzji nabywcy. W konsekwencji właściwe formy budowli, wyposażenia, aranżacji 6

wnętrz mają mówić o danym produkcie, kształtować jego markę i odróżniać go w sposób autentyczny od innych oferowanych produktów. Podobnie jak pokój prezentowany na Rysunku 4,. z jednej strony poprzez oryginalny pomysł i wykonanie zainteresuje szereg klientów, ale poprzez elementy funkcjonalne, celowo zaprojektowane, a nie przypadkowe, zostanie wybrany przez określony rodzaj klienta np. młode małżeństwo lub rodzinę z dziećmi. Oferta ta będzie nie tylko autentyczna, ale także spersonalizowana, czyli nie dla każdego, gdyż współczesny klient oczekuje indywidualnego podejścia. Należy także podkreślić, że pomysł stojący za formą nie jest elementem statycznym, ale powinien stanowić integralny element narracji. Rzeczy, miejsca, wydarzenia to we współczesnej turystyce elementy fabuły, czyli opowieści, którą wymyślił sobie potencjalny turysta, a której rozwijanie pozostawia branży turystycznej i okołoturystycznej. Doskonale to widać po zmieniających się formach materiałów informacyjnych i reklamowych, które stają się legendami, komiksami, wierszowanymi powieściami. Rysunek 4. Autentyczność i indywidualizacja w podejściu produktowym Źródło: www.koloryswiata.eu Jednak trudno, pomimo obecnej technologii wykluczyć w tworzeniu tych historii człowieka, który stanowi łącznik pomiędzy autentycznością, personalizacją oraz dynamiką we właściwym odbiorze określonego produktu i jego oferty turystycznej. Dlatego tak ważne jest nie tylko powołanie, ale zmotywowanie w pracy w turystyce. Nie dotyczy to tylko pracowników wprost obsługujących klientów, ale także tych, którzy zajmują sią komunikacją i komercjalizacją oferty. Nie jest możliwe skuteczne dotarcie i utrzymanie klienta, gdy oferta nie jest dopasowywalna do osobistych preferencji turysty. To czy on skorzysta z tych możliwości pozostaje kwestią wtórną. Podstawowym elementem jest możliwość wyrażenia swoich potrzeb w formularzach, systemach rezerwacyjnych, a także 7

opcjonalność prezentowanych w materiałach ofert turystycznych. Każdy pragnie znaleźć coś dla siebie, dla jedynego takiego klienta. 4. Wzorcowe praktyki rozwoju obszarów turystycznych 4.1. Morze Północne - Wyspa Sylt Sylt nie bez powodu nazywana jest królową Morza Północnego. Wyspa należy do Parku Narodowego Szlezwicko-Holsztyńskiego Morza Wattowego, zajmuje powierzchnię 99 km², jest to czwarta co do wielkości wyspa w Niemczech. Jest największą północnofryzyjską wyspą, na której żyje ok. 21,2 tysiąca mieszkańców. Nie to jest jednak jej wyróżnikiem. Słowo nazwa Sylt oznacza dla potencjalnego turysty w Niemczech idealny dla aktywnego wypoczynku produkt turystyczny o najwyższej jakości. Obszar wyspy jest idealnym miejscem wypoczynku dla tych, którzy chcą aktywnie wypocząć, oferując: sporty wodne 40 km linii brzegowej, golf 4 pola, nordic walking 220 km tras, trasy konne 30 km, trasy rowerowe 200 km. Na wyspie odbywają się największe imprezy sportowe, takie jak Windsurf World Cup, która przyciąga zarówno profesjonalistów, jak i amatorów. Całe wybrzeże przeznaczone jest dla żeglarzy i amatorów kitesurfingu i windsurfingu, a nawet plażowiczów. Z pól golfowych na lądzie rozpościera się przepiękny widok na Morze Północne. To właśnie wysokiej jakości produkt turystyki wypoczynkowej, a w szczególności turystyki aktywnej, bazujący na określonym krajobrazie i uwarunkowaniach pogodowych Morza Północnego przyciąga turystów zarówno w wysokim, jak i niskim sezonie turystycznym. Dzieje się tak pomimo, że podstawowa infrastruktura turystyczna, jak: 85 hoteli, 33 pensjonaty, 7 kempingów, 3 hostele, 9 centrów młodzieżowych, prywatne kwatery, oferująca 85 tys. miejsc noclegowych jest znacznie droższa od tego typu obiektów w innych obszarach turystycznych. Sylt, dzięki swojej spójnej strategii rozwoju i marketingu turystyki, stanowi pożądany na rynku produkt turystyczny, który spełnia oczekiwania konkretnych grup świadomych odbiorców, ceniących nie tylko aktywność fizyczną, ale ekologiczne podejście do turystyki, która nie tylko racjonalnie udostępnia i chroni obszary przyrodnicze, ale także zarządza w odpowiedzialny sposób działalnością bieżącą i realizacją usług turystycznych. Tutaj oczywistymi elementami uzupełniającymi jest oferta regionalnej kuchni oraz lokalnych wyrobów pamiątkarskich. 8

Rys. 5. Marka obszaru turystycznego Źródło: www.sylt.de oraz opracowanie własne Marka ta funkcjonuje zarówno w umysłach i percepcji potencjalnych klientów, którzy nie tylko polecają ją innym najbliższym, ale jak wskazuje Rysunek 5. także innym potencjalnym turystom. W procesie zarządzania znaczenie marki podkreśla się przez zdobywanie w ogólnokrajowych procesach certyfikacyjnych tytułu Marki stulecia, która dodatkowo uwiarygadnia przekaz marketingowy komunikowany przez spółkę celową DMC (Destination Management Company), która zarządza na bieżąco rozwojem produktu i jego marki. 4.2. Jezioro Siemianówka Gmina Narewka Narewka to niegdyś mało znana gmina, na terenie której zbudowano zbiornik wodny Siemianówka, graniczący z gminą Białowieża. Z punktu widzenia turystyki gmina Narewka nie funkcjonowała dość długo na mapie Polski, oprócz odwiedzających i działkowiczów z województwa podlaskiego, głównie z Białegostoku lub też niszowych grup hobbystów np. wędkarzy. Zalew Siemianówka, przez niektórych nazywanym także Jeziorem Siemianowskim miał przede wszystkim gromadzić wodę do nawodnień rolniczych w dolinach górnej Narwi, Supraśli oraz zmeliorowanych terenów Bagno - Wizna, a także zabezpieczać dostawy wody dla potrzeb Białegostoku i Łap. Jego budowę rozpoczęto w 1977, a zakończono w 1993 roku. Przy jego tworzeniu zalano teren 5 pobliskich wsi a mieszkańcy zostali przesiedleni. Jest to trzeci co do wielkości sztuczny zbiornik wodny na terenie Polski. Ma ponad 32km 2. Powstał przez spiętrzenie wód górnej Narwi ziemną zaporą w okolicy wsi Bondary (Rys. 6.). Po zamknięciu tamy zbiornik napełniał się 5 lat a ostateczny poziom wody wynoszący około 7m został osiągnięty w 1993 roku i jest niższy od projektowanego. 9

Rysunek 6. Położenie Jeziora Siemianowskiego Źródło: www.siemianowka.pl Jednak dzięki szeregu inwestycjom prowadzonym od 2004 roku, dotychczasowe ograniczone zagospodarowanie szczególnych walorów krajobrazowych i ekologicznych, zaczęło tworzyć warunki do rozwoju obszaru turystycznego. Pomysłem na produkt turystyczny dla gminy w kontekście Jeziora Siemianowskiego była kontynuacja rozwoju oferty różnych aktywności rekreacji, a następnie turystki związanej z wodą. Pierwszą kompleksową inwestycją w tym zakresie było utworzenie Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Siemianówce. Powstał on w 2004 r. ramach dofinansowania ze środków INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 za kwotę: 1.466.611,33 zł. W wyniku realizacji projektu zmodernizowano budynek byłej szkoły podstawowej w Siemianówce, na bazie, której powstał ośrodek z 48 miejscami noclegowymi, zapleczem gastronomicznym salami wykładowymi. W ramach wyposażenia w sprzęt zakupiono narty biegowe, rowery, kajaki oraz łódki. W kontekście praktycznego propagowania idei ekorozwoju, jako całokształtu działań człowieka na rzecz zasobów środowiska przyrodniczego stworzono miejsce przede wszystkim dla edukacyjnej turystyki dzieci i młodzieży. Kontynuacją rozwoju bazy pod kątem młodego klienta turystycznego było w 2010 r., w wyniku realizacji projektu finansowanego z PROW 2007-2013 za kwotę: 830.231,05 zł, zagospodarowanie terenu przy Ośrodku poprzez wybudowanie: wiaty ogniskowej, boisk do tenisa ziemnego, koszykówki, siatkówki oraz pomostu pływającego. 10

Otwarciem na potrzeby nowych grup klientów, czyli rodzin z dziećmi z kraju i z zagranicy było rozpoczęcie w 2008 r. budowy Ośrodka Turystyczno-Rekreacyjnego i Kulturalnego za kwotę: 3.336.073,28 zł. Projekt zgłoszony do współfinansowania ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013 obejmował zagospodarowanie blisko 7 ha terenów rekreacyjno-turystycznych nad zbiornikiem. Przedsięwzięcie obejmowało przebudowę amfiteatru, budowę widowni, 6 wiat ogniskowych, 2 kortów tenisowych, boiska do koszykówki, siatkówki oraz badmintona, placu zabaw dla dzieci oraz plaży, budowy 180 miejsc parkingowych oraz 4 zatok postojowych dla autobusów, 2 sanitariatów, pola namiotowego oraz terenu caravaningowego (Rys. 7.). Niedługo po tym etapie obiekt został doposażony w trzy pływające pomosty oraz wybudowaną w 2010 r. w ramach PROW ściankę wspinaczkową za kwotę 12.251,61 zł. Budowa przyczyniła się do rozszerzenia oferty głównego ośrodka recepcji turystycznej, czyli Białowieży, z którego zaczęli napływać turyści w pierwszej kolejności. Produkt Jeziora Siemianowskiego stał się też popularny wśród osób do 30 roku życia, jako miejsce nauki i wypadów na windsurfing czy tzw. żagle. Jest to alternatywa dla osób, dla których Mazury są albo zbyt odległe, albo zbyt zatłoczone. Ze względu na położenie w ciągu całego roku jest tu wietrznie, a rozwinięta baza wypożyczalni sprzętu pozwala na wygodne korzystanie z czasu wolnego. Przez okres ostatnich 2 lat z usług Ośrodka skorzystało około 15000 osób. Pozytywny wpływ tej inwestycji można zaobserwować poprzez tworzenie punktów gastronomicznych, rozwój agroturystyki (obecnie ok. 30) i usług komplementarnych. Kontynuacją rozbudowy infrastruktury turystycznej na terenie Gminy Narewka była wybudowana w latach 2011-2012 stanica kajakowa w Narewce. W wyniku projektu dofinansowanego z RPOWP na lata 2007-2013 za kwotę 1.173.862,23 zł zmodernizowano budynek byłego OSIR-u oraz zagospodarowano teren wokół budynku by doprowadzić do wznowienia spływów kajakowych rzeką Narewką w sposób profesjonalny, oferując odpowiednie zabezpieczenie i komfort dla uczestników. Uzupełnieniem tego projektu było powołanie Punktu Informacji Turystycznej, który agreguje i dystrybuuje na bieżąco informacje nt. oferty produktu turystycznego obszaru Jeziora Siemianowskiego. Umożliwiło to profesjonalną obsługę turysty poprzez udzielenie mu pełnej informacji o atrakcjach turystycznych na terenie gminy, o wolnych miejscach noclegowych w istniejących kwaterach agroturystycznych oraz innej infrastrukturze niezbędnej dla turysty wraz z możliwością jej rezerwacji. Stworzono pierwszy w Polsce publiczny system rezerwacji usług turystycznych i komplementarnych, dzięki któremu podmioty z obszaru Jeziora Siemianowskiego mają możliwość skuteczniejszej sprzedaży swojej oferty, a turysta może uzyskać kompleksową informację w jednym miejscu (www.narewka.pl). Uzupełnieniem infrastruktury, stanowiącej rdzeń produktu turystycznego, związanej z Jeziorem Siemianowskim jest system 6 szlaków pieszych i 3 szlaki rowerowe, które pozwalają na odkrycie unikalnych zasobów przyrodniczych gminy oraz łączą się ze szlakami na terenie gmin sąsiednich, a przede wszystkim łączą główne walory i atrakcje okolic akwenu z jego ofertą. System ten uzupełniają wyznaczone szlaki do nordic walkingu o łącznej długości 40 km sfinansowane z PROW 2007-2013 w ramach osi LEADER za kwotę 52.631,70 zł. Szlaki te będą w okresie zimowym wykorzystywane jako trasy do narciarstwa biegowego. 11

Rysunek 7. Infrastruktura Ośrodka Turystyczno-Rekreacyjnego i Kulturalnego nad jeziorem Siemianowskim Źródło: Urząd Gminy Narewka Zimowe wykorzystanie szlaków to sposób na wzbogacenie oferty turystycznej w czasie niskiego sezonu turystycznego, a tym samym zapewnienie całorocznego rozwoju turystyki. W ramach projektu pn. Budowa bazy turystycznej w Narewce zakupiono dwa skutery śnieżne, które same w sobie miały być atrakcją poprzez organizację przejazdów oraz służyć do wytyczania szlaków do biegów narciarskich po terenie Puszczy Białowieskiej. W ramach otrzymanego dofinansowania w ramach RPOWP 2007-2013 za kwotę: 2 089 226,39 zł oprócz skuterów zakupionych zostanie m.in. 20 par nart 12

biegowych z butami i kijkami, a także przewidziano budowę np. trzech domków rekreacyjnych (przystosowanych do przyjęcia 16 osób każdy) wraz z wyposażeniem. 5. Warunki mikroekonomiczne Analizując kwartalne zestawienia informacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego odnośnie koniunktury na rynku usług turystycznych w Małopolsce 2 Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury dla przedsiębiorstw z sektora turystycznego w Małopolsce, który został zbadany w II kwartale 2013 i wynosił +14%, co oznacza umiarkowany wzrost. Wynik ten jest zbliżony zarówno do pierwszego kwartału (+ 13,3 %) oraz do analogicznego wskaźnika z 2012 (II kwartał), który wówczas osiągnął +18,0 % i z roku 2011 (+13,5%). Zarysowana tendencja (Rys. 8) zaczyna, w perspektywie już nie tylko krótkookresowej, się umacniać. Rysunek 8. Porównanie wskaźników koniunktury na małopolskim rynku turystycznym Źródło: Barometr społeczno-gospodarczy Małopolski. Badanie na rynku turystycznym w Małopolsce II kwartał. Streszczenie, Kraków, 2013 r. W dalszej perspektywie małopolskie firmy branży turystycznej spodziewają się umiarkowanego wzrostu sprzedaży, co deklarują przede wszystkim firmy, które świadczą usługi w zakresie zakwaterowania i gastronomii, natomiast organizatorzy turystyki nie spodziewają się zmian koniunktury w najbliższym czasie. W konsekwencji badane przedsiębiorstwa nie przewidują wyraźnych zmian w kwestii zatrudnienia. W kontekście długofalowego rozwoju produktu turystycznego znaczącym wydaje się, że ponad 80% firm w II kwartale 2013r. oceniało swoją sytuację gospodarczą jako co najmniej dobrą, co świadczyć może o dość dużym potencjale inwestycyjnym. Przedsiębiorcy ci uważają, że nastąpi wyraźny wzrost 2 Barometr społeczno-gospodarczy Małopolski. Badanie na rynku turystycznym w Małopolsce II kwartał. Streszczenie, Kraków, 2013 r. 13

nakładów inwestycyjnych, głównie w zakresie zakwaterowania i gastronomii. Dla większości badanych firm głównym źródłem finansowania inwestycji będą środki własne (ponad 90%). II. Uwarunkowania wewnętrzne Ten element opracowania stanowi wybór czynników endogennych, które w sposób rzeczywisty i bezpośredni przyczyniają się do kreacji i rozwoju produktu turystycznego Jeziora Mucharskiego. 1. Dostępność obszaru turystycznego Kluczowym elementem dla myślenia w kategoriach obszaru turystycznego jest łatwość i czas dojazdu do celu podróży obszaru turystycznego przez potencjalnego turystę. Obszar 5 gmin przyszłego Jeziora Mucharskiego skomunikowany jest, w porównaniu z innymi tego typu obszarami całkiem dobrze. Tyczy się to zarówno dostępności pozornej, jak i rzeczywistej. Wybór miejsca wypoczynku, ze względu na deficyt czasowy potencjalnych turystów i odwiedzających (przeważają wyjazdy weekendowe 2-4 dni) w pierwszej kolejności uzależniony jest od skojarzenia przyszłego miejsca docelowego. W tym kontekście pierwsze skojarzenie z górami, a następnie z okolicami Krakowa ( pod Krakowem ) powoduje łatwą lokalizację obszaru. Oczywiście dominuje tu siła marki Kraków, która łączy się ze skojarzeniem łatwego (zdywersyfikowanego: samochodem autostradą, pociągiem, liniowym busem) dojazdu do obszaru turystycznego. W tym względzie pozorna bliskość i łatwość dojazdu powinna przekładać się na rzeczywiste wartości wyrażone w czasie dojazdu do Krainy Jeziora Mucharskiego. Rzeczywisty czas dojazdu, liczony od kluczowego dla obszaru Jeziora Mucharskiego ośrodka emisji ruchu turystycznego, czyli Krakowa, mieści się w granicach 1 do 1,5 h (zgodnie z najszerszą bazą połączeń krajowych e-podroznik.pl). Najkorzystniejszą jednak opcją, którą zdecydowanie wybierać będzie podstawowa grupa odbiorców omawianego produktu turystycznego jest samochód. Dojazd nim zajmuje niespełna 1 h drogami o statusie krajowym i wojewódzkim. Podobnie można rozpatrywać także dojazd ze stolicy województwa śląskiego, który uwzględniając połączenie autostradą A4, zajmować będzie max. 2,5 h Jednakże szereg osób podróżujących z regionów centralnej Polski w kontekście Krakowa i okolic rozważać będzie dojazd transportem zrównoważonym koleją i autobusami dalekobieżnymi. W tym kontekście dojazd do Krainy Jeziora Mucharskiego trwa także średnio do 1,5 h. Wybór połączeń zarówno autobusowych i busowych, a także kolejowych jest na tyle duży, że dojazd nie stanowi pod tym kątem wyprawy. Jedynym problemem w tym względzie są, w zależności od rejonów obszaru Jeziora Mucharskiego, przesiadki, które w sposób zasadniczy obniżają jakość podróży do tej przyszłej destynacji. W kontekście przyszłego rozwoju warto w tym zakresie tak planować inwestycje na całości obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego by lokować je w bezpośredniej bliskości dotychczasowych, tworząc tym samym centra recepcji i dystrybucji ruchu turystycznego, które w łatwiejszy sposób będą mogły być objęte zmodyfikowaną siatką dotychczasowych i nowych połączeń. 2. Inwestycje publiczne w zakresie rozwoju turystyki Kluczowym elementem dalszego rozwoju obszaru pod kątem rozwoju turystyki jest planowanie takiego rodzaju i takich miejsc kolejnych inwestycji, które tworzyć będą z dotychczas stworzoną 14

infrastrukturą (w zakresie sportu, rekreacji i turystyki) komplementarne elementy w kontekście produktu turystycznego obszaru, określonego strategią. Analizując projekty infrastrukturalne realizowane na obszarze gmin Krainy Jeziora Mucharskiego w ostatnich 10 latach (Tab. 2.) należy podkreślić, że gros inwestycji dotyczy infrastruktury sportowej, która wykorzystywana jest przede wszystkim w celach edukacyjnych. Tabela 2. Dotychczasowe inwestycje publiczne realizowane na terenie 5 gmin Krainy Jeziora Mucharskiego GMINA INWESTYCJE Komplementarność MUCHARZ wybudowano dwa stadiony sportowe z pełnowymiarowymi boiskami do piłki nożnej, ręcznej, siatkowej i koszykówki, które umiejscowione są przy Szkołach Podstawowych w Jaszczurowej i Świnnej Porębie, przy Szkole Podstawowej w Świnnej Porębie powstała hala sportowa z boiskiem o wymiarach: 44 m x 21 m, wyposażona w nowoczesne urządzenia do przeprowadzania zawodów sportowych, przy Gimnazjum w Jaszczurowej wybudowano kort tenisowy, przy Szkole Podstawowej w Mucharzu powstał w 2009 r. nowy kompleks sportowy z dwoma boiskami sportowymi ze sztuczną nawierzchnią: do piłki nożnej i wielofunkcyjnym do siatkówki i koszykówki oraz zapleczem socjalnym; kompleks został wybudowany w ramach programu "Moje boisko - Orlik 2012". w 2008 r., w ramach projektu "Szlaki przyrodniczokulturowe 4 żywiołów", ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich wykonano i ustawiono w wyznaczonych punktach tablice informacyjne, opisujące walory przyrodniczo-kulturowe gminy, w Mucharzu powstało łowisko "Szuwar", umożliwiające aktywny wypoczynek miłośnikom wędkarstwa w Skawcach znajduje się nowoczesny kompleks sportowy: boisko do piłki nożnej- trawiaste, pełnowymiarowe, trybuny, budynek socjalnoklubowy i magazynowy, korty tenisowe ze sztuczną nawierzchnią. Docelowo obiekt ten ma być rozbudowany o boisko do plażowej piłki siatkowej oraz o scenę do organizacji występów X X X X 15

artystycznych. LANCKORONA budowa boiska sportowego i pawilonu w Izdebniku, budowa boiska sportowego w Lanckoronie instalacja systemu oświetlenia na boisku w Lanckoronie, zakup terenu pod boisko sportowe w Skawinkach, budowa kortu tenisowego w Jastrzębi wraz z kompleksem boisk, zagospodarowanie centrum rekreacyjnoedukacyjnego w Jastrzębi. Program Szlak Bursztynowy - dzięki projektowi została oznakowana trasa rowerowa o długości 38,5 km, wydano okolicznościową mapę oraz odtworzono, po blisko 100 latach, sięgający tradycją średniowiecza - Jarmark Świętojański, Wyszehradzka sieć Ekomuzeów w Europie Środkowej. - program doprowadził do stworzenia w Lanckoronie Ekomuzeum jako nowego sposobu prezentacji i interpretacji lokalnego dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, Światowe Dziedzictwo Kultury i Natury UNESCO - Towarzystwo Przyjaciół Lanckorony razem z gminą Lanckorona realizuje projekt ratujący średniowieczne ruiny zamku wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w ramach wpisu Kalwarii Zebrzydowskiej; oznakowano 10 km ścieżek spacerowych, zbudowano altanki i ławki, uporządkowano ruiny a także otrzymano w 2004 roku dotację z programu SAPARD na zabezpieczenie murów zamku, Szlak Konfederatów Barskich - w 2007 roku Towarzystwo Przyjaciół Lanckorony podjęło inicjatywę utworzenia Szlaku Konfederatów Barskich na bazie dziesięciu miejsc pamięci krzyży, kapliczek, pól bitew - związanych z toczącymi się tutaj w 1771 r. walkami Konfederatów z wojskami rosyjskimi pod dowództwem generała Suworowa; obiekty te wymagają renowacji i odtworzenia nieczytelnych już dzisiaj napisów; w ramach tej inicjatywy tworzona jest w Muzeum w Lanckoronie "Izba Pamięci" poświęcona Konfederacji Barskiej. Inicjatywa na Rzecz Ekoregionu Karpackiego X X X X X X 16

Światowego Funduszu Ochrony Przyrody WWF (World Wide Fund for Nature) - był to projekt rewitalizacji Lanckorony, który WWF uznał za modelowy dla innych regionów i społeczności lokalnych w Karpatach; w ramach tego projektu zmodernizowano trakt do ruin zamku, oznakowano 26,5 km trasy bryczek konnych, 20 km trasy pieszej i narciarstwa biegowego, oznakowano szlak Ekomuzeum oraz wydano przewodnik po gminie Lanckorona. BUDZÓW wybudowano w Bieńkówce, Budzowie i Jachówce pełnowymiarowe boiska sportowe do piłki nożnej wraz z zapleczem socjalnym (są corocznie modernizowane), wytyczono szlak edukacyjny na Babicę w Bieńkówce, oznakowano i zamontowano tablice informacyjne, utworzono Podbabiogórskie Ekomuzeum "Szlakiem atrakcji i produktów lokalnych Podbabiogórza", obejmujące na terenie całej gminy 6 punktów i 22 przystanki ekomuzealne, a także oznakowano 12 km tras konnych i 49,5 km tras rowerowych. Przedsięwzięcie zrealizowano przy współpracy ze Stowarzyszeniem LGD "Podbabiogórze". ZEMBRZYCE budowa budynku dla OSP i LKS w Marcówce (2000-2001), budowa hali sportowej w Zembrzycach przy Zespole Szkół (2000-2002), remont dachu sali gimnastycznej i nawierzchni boiska w Marcówce (2002), budowa boiska sportowego wraz z mostem w Tarnawie Dolnej, oraz ogrodzenie boiska sportowego (2003-2006). wytyczono na terenie gminy przebieg Bursztynowego Szlaku Greenways szlak ten ma inicjować i wspierać działania społeczności lokalnych, łączyć ciekawe miejsca ludzi i ich inicjatywy, dzięki czemu można wspierać praktyczne działania na rzecz dziedzictwa kulturowego, ekoturystyki i produktu lokalnego, w ramach projektu "Turystyka, Kultura i Produkt Lokalny największą wartością Podbabiogórza", wyznaczone i oznakowane zostały przystanki Ekomuzeum. X X X X 17

STRYSZÓW utworzenie drugiego boiska treningowego przy LKS Chełm Stryszów (2002), zabezpieczenie płyty głównej boiska w Stryszowie (2002), budowa boiska z bieżnią lekkoatletyczną w Zakrzowie (2001), budowa kompleksu sportowego w Łękawicy (2009-2013), oznakowano piesze szlaki turystyczne, przy współpracy z PTTK Oddział Wadowice, otworzono 32-kilometrową trasę rowerową "Bursztynowy Szlak Rowerowy AMBER TRAIL Stryszów"; otwarta w 2001 r. trasa łączy w sobie turystykę kwalifikowaną, wypoczynkową, przygodową z walorami przyrodniczymi, pozwala poznać "smaki i barwy stryszowskich wsi", utworzono "Bursztynowy Szlak Greenways" część szlaku przebiega przez gminę; jest to szlak mający na celu inicjowanie, wspieranie i wzmacnianie działań społeczności lokalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju regionów, położonych wzdłuż korytarza biegnącego od Budapesztu przez Kraków po Morze Bałtyckie; trasa łączy ciekawe miejsca, ludzi i ich inicjatywy, dzięki czemu można wspierać praktyczne działania związane z turystyką. dziedzictwem kulturowym, ekoturystyką i produktem lokalnym, w 2006 r. powstał "Małopolski Szlak Owocowy", prowadzący przez sadownicze gminy województwa małopolskiego; na szlaku znajduje się gmina Stryszów, na terenie której oznakowano tabliczkami identyfikującymi szlak gospodarstwa owocowe, w których można dokonać degustacji i zakupu owoców, przetworów owocowych domowej roboty oraz innych produktów pochodzenia lokalnego; w gminie zamontowano tablice główne szlaku, informujące o lokalizacji gospodarstw na jej terenie gminy, utworzono "Ekomuzeum Stryszów - Szlak Przydrożnej Modlitwy" - szlak tętniący "boskim rytmem", gdzie kierunek wędrówki wyznaczają dziesiątki przydrożnych kapliczek, krzyży i figur wotywnych, utworzony w 2006 r.; w 2008 r. na bazie tego szlaku utworzono Szlak Ks. Jana X X X 18

Twardowskiego, umieszczając przy kapliczkach kamienne głazy z wyrytymi cytatami z utworów poety, oznakowano atrakcje turystyczne gminy w ramach programu System identyfikacji atrakcji turystycznych IDENTUR (2003). X X Źródło: opracowanie na podstawie danych z gmin Jednak podjęto także szereg licznych inicjatyw w zakresie przede wszystkim udostępnienia turystycznego dziedzictwa kulturowego obszaru. Dotyczą one licznych szlaków turystycznych, które w większości, oprócz inicjatywy Bursztynowego Szlaku Greenways, stanowią odrębne inicjatywy w zakresie turystycznej infrastruktury liniowej. Brak jest informacji nt. stałego monitorowania stanu, zarządzania ruchem turystycznym i komercjalizacji tych inicjatyw, a tym bardziej łączenia inicjatyw w kontekście ponadlokalnym czy subregionalnym. III. Scenariusze rozwoju 1. Założenia scenariuszy Uwzględniając obecny etap rozwoju obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego, określone w analizie powyżej oraz strategii zaproponowano zdywersyfikowane opcje rozwoju synergicznego obszaru 5 gmin pod kątem produktu turystycznego. Scenariusze rozwoju zostały oparte także na doświadczeniach podobnych obszarów turystycznych w Polsce oraz za granicą. Dotyczy to nie tylko zakresu i czasowej perspektywy rozwoju, ale także technicznych i kosztowych warunków realizacji proponowanych w strategii zadań. W odniesieniu do obecnego i prognozowanego stanu koniunktury zarówno w całej Polsce, jak i w województwie małopolskim zaproponowano poniżej 3 warianty rozwoju obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego, uwzględniając dynamikę i skalę realizacji działań w okresie 15 lat. Dlatego proponowane są 3 scenariusze (Rys. 9.) : intensywny, ekstensywny i zrównoważony, które różnicuje nie tylko zakres proponowanych zadań w czasie, ale przede wszystkim zaangażowanie poszczególnych interesariuszy oraz stan osiągnięcia rzeczywiście skomercjalizowanego produktu turystycznego. 19

Intensywność rozwoju Rysunek 9. Dywersyfikacja scenariuszy rozwoju duża intensywny średnia ekstensywny zrównoważony mała 10 5 lat mała średnia duża 15 dynamika rozwoju Źródło: opracowanie własne Różnicowanie dynamiki i intensywności rozwoju pomiędzy scenariuszami zostało oparte o określenie znaczenia poszczególnych determinant, warunkujących rozwój produktu turystycznego obszaru. Zgodnie z powyżej omówionymi uwarunkowaniami do kluczowych determinant rozwojowych obszaru turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego należy zaliczyć: zarządzanie obszarem zbiornika w kontekście wykorzystania turystycznego, dostępność komunikacyjną obszaru, inwestycje publiczne w infrastrukturę produktu turystycznego, niższy koszt dotarcia do odbiorców krajowych, wyższą rentowność klientów zagranicznych, autentyczność i jej utrzymanie, zarządzanie kreacją i rozwojem produktu turystycznego, dostępność funduszy zewnętrznych o charakterze dotacyjnym oraz pożyczkowym, zaangażowanie inwestycyjne podmiotów prywatnych. Poszczególnym determinantom nadano wagi w kontekście ich odmiennej intensywności i dynamiki (Tab. 3.), określając tym samym specyfikę ich obszarów wrażliwości. Analiza ta opiera się o wartościowanie znaczenia poszczególnych determinant w skali: 1 bez znaczenia, 2- mało znaczący, 3 raczej znaczący, 4 znaczący, 5 kluczowy. 20

Tabela 3. Wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na specyfikę rozwoju DETERMINANTY zarządzanie obszarem zbiornika w kontekście wykorzystania turystycznego dostępność komunikacyjną obszaru inwestycje publiczne w infrastrukturę produktu turystycznego niższy koszt dotarcia do odbiorców krajowych wyższa rentowność klientów zagranicznych autentyczność i jej utrzymanie zarządzanie kreacją i rozwojem produktu turystycznego dostępność funduszy zewnętrznych o charakterze dotacyjnym oraz pożyczkowym zaangażowanie inwestycyjne podmiotów prywatnych SCENARIUSZE intensywny zrównoważony ekstensywny 5 4 2 5 4 3 5 3 2 4 4 3 4 3 1 3 5 1 4 3 2 5 4 3 5 4 3 Skala wpływu 40 34 21 Źródło: opracowanie własne 2. Scenariusz Intensywny Scenariusz intensywny opiera się przede wszystkim na intensyfikacji działań w zakresie inwestycji publicznych i prywatnych na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego. Dotyczy to w sferze publicznej inwestycji związanych z rdzeniem produktu turystycznego, czyli koncentrujących się wokół zbiornika oraz tworzenia centrów rekreacji. W tym zakresie niezbędne jest pozyskiwanie funduszy zewnętrznych oraz współpraca, która m.in. w perspektywie pozyskiwania dodatkowego finansowania z Unii Europejskiej w latach 2014-2020 będzie warunkiem koniecznym. Wymóg współpracy dotyczyć też będzie poprawy dostępności obszaru turystycznego oraz komercjalizacji oferty produktu turystycznego z kluczowych obszarów emisji ruchu turystycznego. 2.1. Zalecane działania Zgodnie z założeniami scenariusza intensywnego przewidziano odpowiedni rozkład działań zaplanowanych w strategii rozwoju turystyki Krainy Jeziora Mucharskiego (Tab. 3.). 21

Tabela 3. Działania przewidziane w ramach scenariusza intensywnego Inwestycje Lata inwestycji Specyfika i sposób realizacji inwestycji Produkty turystyczne i usługi 2015-2020 2020-2025 2025-2030 publiczna prywatna Turystyka aktywna: wodna i rekreacyjna Budowa centrów rekreacji (m.in. gastronomia i amfiteatr) XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Parki rekreacji XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zjeżdżalnia grawitacyjna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Tor saneczkowy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Parki linowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Skate park XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Korty tenisowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Miejsca grillowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Kryty basen XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Budowa przystani wodnych XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Tramwaj wodny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Centrum nurkowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Kąpieliska XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wyciąg wodny - narty wodne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wakeboard XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Boiska siatkówki plażowej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlaki XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlaki rowerowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlaki piesze i nordic walking XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Inne turystyka wodna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX 22

Turystyka zimowa - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka specjalistyczna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Rekreacja - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Ośrodki konne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: Konfederaci Barscy król Madagaskaru Turystyka kulturowa: historyczna i religijna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: od pradziejów po pradziadków XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak dworów, parków i ogrodów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wokół Zegadłowicza XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zbójnicy i powsinogi XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wioski tematyczne, ekomuzea XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak religijny: Szlak przydrożnej modlitwy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Produkt religijny: Święci i Pątnicy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieć questów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka Certyfikacja jakości XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Spójne oznakowanie kwater XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka kulinarna Certyfikacja jakości - szlak kulinarny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Centrum Kuchni Lokalnej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Promocja PR XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Internet - portal turystyczny i aplikacje mobilne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Organizacja imprez i festiwali XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wydawnictwa i gadżety XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zarządzanie 23

Biuro XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zatrudnienie XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia w zakresie obsługi klienta XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia z zakresie dywersyfikacji oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieciowanie współpracy różnych podmiotów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Warsztaty z zakresie podnoszenia jakości oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zarządzanie wykorzystaniem energii elektrycznej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Źródło: opracowanie własne 24

Podstawowym założeniem przyjętym do realizacji zadań ze strategii w tym scenariuszu jest stworzenie terenów centrów rekreacji, których podstawowa struktura, stanowiąca o ich atrakcyjności realizowana będzie przez jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast wszelkie usługi wzbogacające ofertę na zasadzie długoletniej dzierżawy lub przetargu na średniookresowe udostępnienie terenów (w zależności od skali inwestycji) realizowane będą przez sektor prywatny (przedsiębiorców lub organizacje pozarządowe). Należy podkreślić, że w ramach tego scenariusza podstawowym wysiłkiem sektora publicznego będzie uspójnienie, połączenie i stworzenie infrastruktury rekreacyjno-turystycznej i kulturowej w formie systemu szlaków zarówno w zakresie turystyki aktywnej, jak i turystyki kulturowej. Kluczowym elementem spajającym, gwarantującym systematyczne i terminowe rozpoczęcie zaplanowanych działań będzie powołanie i aktywna działalność podmiotu zarządzającego, który koordynować będzie utrzymanie właściwego tempa realizacji inwestycji oraz w sposób merytoryczny wspierać będzie każde z nich, a także generować będzie projekty celem pozyskania funduszy zewnętrznych. 2.2. Przewidywane konsekwencje W wyniku wdrożenia scenariusza intensywnego wraz z terminem osiągnięcia pełnych możliwości zbiornika Jeziora Mucharskiego (zapełnienie i rozruch elektrowni) produkt turystyczny osiągnie swój wyjściowy kształt i zafunkcjonuje na rynku turystycznym pod koniec 2020 roku, czyli na początku fazy wzrostu (zgodnie z Rys. 9.). Będzie on dostępny jako wybrane usługi oraz niewielkie pakiety obiektów zakwaterowania, ale pod jedną nazwą handlową Kraina Jeziora Mucharskiego. W kolejnych fazach następować będzie powiększanie oferty produktu podstawowego oraz umacnianie rozpoznawalności produktu turystycznego na rynku. Rysunek 9. Fazy rozwoju produktu turystycznego Faza rozwoju na podstawie scenariusza intensywnego 3 2020 2025 FAZA WZROSTU 2025 2030 FAZA DOJRZAŁOŚCI (STABILIZACJI) Faza rozwoju 2015-2020 FAZA INKUBACJI Źródło: opracowanie własne 3 Faza inkubacji okres tworzenia elementów rdzenia produktu turystycznego oraz kluczowych elementów produktu podstawowego. Obejmuje on zarówno przygotowywanie najważniejszych atrakcji i walorów do przyjęcia turystów w ramach spójnej koncepcji produktowej. Opiera się on na przygotowaniu dokumentacji inwestycji, ich wdrożeniu i uruchomieniu. Faza wzrostu okres dynamicznego rozwoju produktu podstawowego, zarówno ilościowego, jak i jakościowego. Obejmuje ona także rozwój produktu poszerzonego, który dywersyfikuje ofertę generowaną przez rdzeń i produkt podstawowy produktu turystycznego. Powstają zatem liczne inwestycje, które uzupełniają ofertę, wydłużają czas pobytu turystów i odwiedzających oraz generują większe przychody z turystyki. Faza stabilizacji produkt turystyczny stanowi rozpoznawalną markę na rynku, ze względu na wyjątkową jakość i atrakcyjność oferty. Korzystanie z danego produktu stanowi modelowe rozwiązanie spędzania czasu wolnego, które choć dostępne jest za wyższą niż średnia cenę, to oferta jest określana jako warta swojej ceny. W fazie tej następuje stabilizacja przychodów z turystyki, bazując na stałej minimalnej liczbie klientów. 25

2.3. Ocena realności Podstawowym ryzykiem towarzyszącym wdrażaniu tego scenariusza jest brak możliwości pozyskania finansowania własnego lub zewnętrznego przez podmioty publiczne. Tym samym koło zamachowe, jakim miałyby być kluczowe inwestycje przewidziane dla sektora publicznego, nie będzie zdolne do wytworzenia spodziewanego poziomu i kierunku inwestycji prywatnych. Jednym ze sposobów na przezwyciężenie tego zagrożenia jest skupienie się na realizacji inwestycji w formie partnerstwa publiczno-prywatnego lub spółek celowych pozyskujących inwestorów z runku kapitałowego. Innym warunkiem intensywnego rozwoju Krainy Jeziora Mucharskiego jest zapewnienie odpowiedniego poziomu i jakości współpracy wszystkich interesariuszy, w szczególności publicznych i prywatnych. Wymagać to będzie od każdego z nich zdeklarowania do konsekwentnej realizacji zadań wdrożeniowych przewidzianych strategią oraz proporcjonalnego zaangażowania finansowego. 3. Scenariusz ekstensywny Scenariusz ekstensywny opiera się przede wszystkim na realizacji inwestycji oraz ich skali w wybranym przez interesariuszy zakresie. Przede wszystkim najważniejsze będzie zindywidualizowane podejście do pozyskiwania środków na ich urzeczywistnienie. Domeną prowadzonych działań będzie aktywność sektora prywatnego, przy których działania interesariuszy publicznych stanowić będą działania komplementarne. Należy podkreślić, że poziom współpracy w zakresie tworzenia produktu turystycznego oraz w konsekwencji marki obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego realizowany będzie w sposób mało lub niesformalizowany, pozostawiając interesariuszom zasadniczy obszar do samostanowienia w tym zakresie. 3.1. Zalecane działania Zgodnie z założeniami scenariusza ekstensywnego przewidziano odpowiedni rozkład działań zaplanowanych w strategii rozwoju turystyki Krainy Jeziora Mucharskiego (Tab. 4.). 26

Tabela 4. Działania przewidziane w ramach scenariusza ekstensywnego Inwestycje Lata inwestycji Specyfika i sposób realizacji inwestycji Produkty turystyczne i usługi 2015-2020 2020-2025 2025-2030 publiczna prywatna Turystyka aktywna: wodna i rekreacyjna Budowa centrów rekreacji (m.in. gastronomia i amfiteatr) XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX parki rekreacji XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX zjeżdżalnia grawitacyjna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX tor saneczkowy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX parki linowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX skate park XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX korty tenisowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX miejsca grillowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX kryty basen XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Budowa przystani wodnych XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX tramwaj wodny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX centrum nurkowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX kąpieliska XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX wyciąg wodny - narty wodne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX wakeboard XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX boiska siatkówki plażowej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlaki XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX szlaki rowerowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX szlaki piesze i nordic walking XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Inne turystyka wodna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX 27

turystyka zimowa - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX turystyka specjalistyczna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX rekreacja - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX ośrodki konne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: Konfederaci Barscy król Madagaskaru Turystyka kulturowa: historyczna i religijna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: od pradziejów po pradziadków XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak dworów, parków i ogrodów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wokół Zegadłowicza XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zbójnicy i powsinogi XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wioski tematyczne, ekomuzea XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak religijny: Szlak przydrożnej modlitwy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Produkt religijny: Święci i Pątnicy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieć questów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka Certyfikacja jakości XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Spójne oznakowanie kwater XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka kulinarna Certyfikacja jakości - szlak kulinarny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Centrum Kuchni Lokalnej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Promocja PR XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX internet - portal turystyczny i aplikacje mobilne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Organizacja imprez i festiwali XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wydawnictwa i gadżety XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zarządzanie 28

Biuro XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zatrudnienie XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia w zakresie obsługi klienta XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia z zakresie dywersyfikacji oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieciowanie współpracy różnych podmiotów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Warsztaty z zakresie podnoszenia jakości oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zarządzanie wykorzystaniem energii elektrycznej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Źródło: opracowanie własne 29

W scenariuszu tym w pierwszej kolejności realizowane są zadania, które w zasadniczy sposób nie będą obciążać zdywersyfikowanej strategii rozwojowej poszczególnych gmin, tworzących obszar Krainy Jeziora Mucharskiego. Należy podkreślić, że w ramach tego scenariusza kluczowym kierunkiem będzie adaptacja i częściowe zagospodarowanie terenów w zakresie przewidzianym strategią. Podstawową rolę w procesie inwestycyjnym odgrywać będzie sektor prywatny, który na zasadzie partnerskiej lub indywidualnej realizować będzie inwestycje na miarę swoich możliwości. Współpraca interesariuszy Krainy Jeziora Mucharskiego będzie opierać się na dobrowolnym zaangażowaniu w proces tworzenia produktu, jednak bez tworzenia sytuacji zależnych, np. poprzez członkostwo w inicjatywie i organizacji zarządzającej. Ważnym elementem wśród tych działań będzie analiza i przygotowanie ścieżki pozyskiwania środków na inwestycje. 3.2. Przewidywane konsekwencje W wyniku wdrożenia scenariusza ekstensywnego może przewiduje się, że w chwili osiągnięcia pełnych możliwości zbiornika Jeziora Mucharskiego (zapełnienie i rozruch elektrowni) produkt turystyczny opierać się będzie przede wszystkim o obecną infrastrukturę turystyczną oraz okołoturystyczną i funkcjonować będzie w kontekście rdzenia produktu głównie element krajobrazowy. Z czasem jednak presja sektora prywatnego prowadzić będzie do sytuacji, kiedy w sposób nie do końca planowy powstawać będą usługi głównie w sektorze HORECA oraz sprzedaży pamiątek. Wprowadzanie kolejnych faz, zgodnie z Rys. 10., następować będzie w sposób opóźniony. W założonej w strategii perspektywie w ramach danego scenariusza nie pojawi się faza stabilizacji. Rysunek 10. Fazy rozwoju produktu turystycznego na podstawie scenariusza intensywnego Faza rozwoju 2020 2025 FAZA WZROSTU Faza rozwoju 2015-2025 FAZA INKUBACJI Źródło: opracowanie własne 30

3.3. Ocena realności Podstawowym ryzykiem towarzyszącym wdrażaniu tego scenariusza jest brak koordynacji prowadzonych działań. W wymiarze nie tylko ekologicznym, ale przede wszystkim jakości oferty turystycznej obszaru może prowadzić to do rabunkowego gospodarowania, czyli niezaplanowego rozwoju / powstawania usług turystycznych, które w długim okresie prowadzą do zubożenia ekonomicznego oraz krajobrazowego obszaru (przykład Polańczyka przy Jeziorze Solińskim). W konsekwencji wdrażania tego scenariusza nie jest możliwe stworzenie marki miejsca (oprócz nazwy), która w naturalny sposób podczas odbioru niesie ze sobą pozytywne skojarzenia i wartości, a tym samym zapewnia popyt na sygnowane nią usługi, w tym przypadku turystyczne. 4. Scenariusz zrównoważony Scenariusz zrównoważony opiera się w głównej mierze na budowaniu marki poprzez łączenie i rozwój autentyczności obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego. W konsekwencji tego podejścia prowadzone będą inwestycje związane z rozwijaniem dotychczasowej oferty turystycznej, głównie w zakresie kulturowym i łączone będą z centrami turystyki wypoczynkowej (aktywnej) w pośredniej i bezpośredniej bliskości zbiornika. Kluczowym elementem umożliwiającym budowę tego scenariusza jest osiągnięcie wysokiej kultury współpracy nie tylko pośród bezpośrednich interesariuszy, ale także członków społeczności lokalnej, która pozwala na ukierunkowanie rozwoju na turystykę, jako źródło przyszłych dochodów mieszkańców i przedsiębiorstw na terenie obszaru turystycznego. 4.1. Zalecane działania W ramach scenariusza zrównoważonego przewidziano taką intensywność działań zaplanowanych w strategii rozwoju turystyki Krainy Jeziora Mucharskiego (Tab. 5.), aby rozwój był stabilny i charakteryzował się ograniczonym ryzykiem. 31

Tabela 5. Działania przewidziane w ramach scenariusza zrównoważonego Inwestycje Lata inwestycji Specyfika i sposób realizacji inwestycji Produkty turystyczne i usługi 2015-2020 2020-2025 2025-2030 publiczna prywatna Turystyka aktywna: wodna i rekreacyjna Budowa centrów rekreacji (m.in. gastronomia i amfiteatr) XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX parki rekreacji XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX zjeżdżalnia grawitacyjna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX tor saneczkowy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX parki linowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX skate park XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX korty tenisowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX miejsca grillowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX kryty basen XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Budowa przystani wodnych XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX tramwaj wodny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX centrum nurkowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX kąpieliska XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX wyciąg wodny - narty wodne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX wakeboard XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX boiska siatkówki plażowej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlaki XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX szlaki rowerowe XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX szlaki piesze i nordic walking XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Inne turystyka wodna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX 32

turystyka zimowa - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX turystyka specjalistyczna - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX rekreacja - sprzęt XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX ośrodki konne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: Konfederaci Barscy król Madagaskaru Turystyka kulturowa: historyczna i religijna XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak historyczny: od pradziejów po pradziadków XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak dworów, parków i ogrodów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wokół Zegadłowicza XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zbójnicy i powsinogi XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wioski tematyczne, ekomuzea XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szlak religijny: Szlak przydrożnej modlitwy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Produkt religijny: Święci i Pątnicy XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieć questów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka Certyfikacja jakości XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Spójne oznakowanie kwater XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Pociąg elektryczny z wagonikami XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Turystyka kulinarna Certyfikacja jakości - szlak kulinarny XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Centrum Kuchni Lokalnej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Promocja PR XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX internet - portal turystyczny i aplikacje mobilne XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Organizacja imprez i festiwali XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Wydawnictwa i gadżety XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX 33

Zarządzanie Biuro XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zatrudnienie XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia w zakresie obsługi klienta XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Szkolenia z zakresie dywersyfikacji oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Sieciowanie współpracy różnych podmiotów XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Warsztaty z zakresie podnoszenia jakości oferty XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Zarządzanie wykorzystaniem energii elektrycznej XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX Źródło: opracowanie własne 34

Kluczowym aspektem realizacji tego scenariusza jest rozbudowa rdzenia produktu, związanego bezpośredniego z akwenem i infrastrukturą Jeziora Mucharskiego oraz centrami rekreacji o liczne atrakcje i usługi, które bezpośrednią łączą się z dziedzictwem regionu. Takie podejście zapewnia integrację nowej odsłony krajobrazu z jego pierwotnymi cechami. Katalizatorem rozwoju w ramach tego scenariusza jest rola organizacji pozarządowych, które stanowić będą element integrujący zamierzenia i aktywność interesariuszy publicznych oraz przedsiębiorców i mieszkańców. Zrównoważony model rozwoju wymaga by działania koordynowane były przez zorganizowaną formę współpracy. Powinna ona opierać się o rozwiązania formalno-prawne by zapewnić wymaganą terminowość i skuteczność działań. W jej ramach wszystkie 3 grupy interesariuszy powinny odnaleźć właściwe im miejsce, by przez ustaloną strukturę zarządzania, a tym samym odpowiedzlaności za wspólne przedsięwzięcie pn. Kraina Jeziora Mucharskiego realizować cele wynikające ze zinternalizowanej przez nich strategii rozwoju obszaru. 4.2. Przewidywane konsekwencje Konsekwencją wdrażania scenariusza zrównoważonego będzie równomierny rozkład czasowy wdrażania zadań, którego intensywność w zakresie kreacji i rozwoju produktu turystycznego wizualizuje poniższy wykres (Rys. 11.). Faza inkubacji liczona będzie od momentu uzgodnienia przez podstawowych i kluczowych interesariuszy stałej formy współpracy. W jej ramach organizacja koordynująca współpracę zajmie się planowaniem i projektowaniem poszczególnych działań, w tym ustalając szczegółowy harmonogram ich wdrażania. Elementem dominującym wśród tych działań będzie analiza i przygotowanie ścieżki pozyskiwania środków na inwestycje. Zakończenie fazy inkubacji to stworzenie równorzędnie znaczących elementów rdzenia produktu, jak i produktu podstawowego, co w ujęciu przestrzennym powodować będzie, że pojawi się produkt przyciągający potencjalnych turystów wyjątkowością krajobrazu i atrakcjami akwenu Jeziora Mucharskiego w zakresie przede wszystkim turystyki aktywnej. Następnie turyści zachęceni zostaną dzięki spójnej architekturze szlaków do odwiedzania całego obszaru. Odwiedziny te następować będą weekendowo, aby w kolejnej fazie - wzrostu, stanowić ofertę na dłuższy pobyt (4-6 dni). W konsekwencji rozwoju oferty i możliwości na spędzenie czasu w sposób różnorodny produkt ten oprócz najbliższego rynku aglomeracji krakowskiej i śląskiej zdobywać będzie uznanie stopniowo, w fazie wzrostu, ofertę ogólnokrajową kojarzoną z marką Krakowa. Faza wzrostu pozwoli zdobyć rynek krajowy i powodować określone, pozytywne skojarzenia w Polsce. Natomiast w fazie stabilizacji produktu turystycznego produkt Krainy Jeziora Mucharskiego podłączany będzie jako uzupełnienie oferty Krakowa i Małopolski, a tym samym zacznie funkcjonować w komunikacji tych obu marek na rynku zagranicznym. 35

Rysunek 11. Fazy rozwoju produktu turystycznego na podstawie scenariusza zrównoważonego Faza rozwoju 2020 2025 FAZA WZROSTU 2025 2030 FAZA DOJRZAŁOŚCI (STABILIZACJI) Faza rozwoju 2015-2020 FAZA INKUBACJI Źródło: opracowanie własne 4.3. Ocena realności Scenariusz zrównoważony obarczony jest, podobnie jak pozostałe scenariusze ryzykiem możliwości pozyskania wystarczających środków finansowych ze źródeł zewnętrznych. Ryzyko to dzięki bliskiej współpracy interesariuszy w ramach zorganizowanej formy prawnej o określonej intensywności współpracy może być rozłożone na poszczególne ich grupy. W konsekwencji ryzykiem może być także utworzenie i rozwój współpracy, jednak przy założeniu znaczącej aktywności interesariuszy z trzeciego sektora, a tym samym społeczności będzie możliwe jasne określenie zaangażowania przede wszystkim sektora publicznego. Choć w konsekwencji tego scenariusza wartość marki i jej znaczenie dostrzegalne będzie dopiero w trakcie zaawansowanej realizacji fazy stabilizacji, to już w fazie wzrostu stopa zwrotu z poniesionych inwestycji będzie zauważalna w aspekcie efektywności ekonomicznej poprzez wzrost ruchu turystycznego oraz samozatrudnianie. 5. Podsumowanie scenariuszy Zaprezentowane powyżej 3 podejścia do tworzenia i rozwoju produktu turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego, które różnicuje dynamika i intensywność podejmowanych działań to próba urzeczywistnienia subregionalnego produktu turystycznego opartego o wyjątkowy przyszły walor / atrakcję turystyczną Jezioro Mucharskie (rdzeń produktu). Zakres i czas realizacji zaproponowany w poszczególnych scenariuszach determinuje nie tylko postęp w funkcjonowaniu pełnowartościowego produktu na rynku, ale przyczynia się do faktycznego rozwoju turystyki, jako zjawiska społeczno-gospodarczego. W zależności od jakości współdziałania poszczególnych interesariuszy oraz liczby i zakresu podejmowanych przez nich inicjatyw, co odróżnia 36

poszczególne założenia scenariuszowe, możliwe jest osiągnięcie odmiennych rezultatów w zakresie rozwoju turystyki obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego (Tab. 7.) Tabela 7. Rezultaty wdrażania poszczególnych scenariuszy rozwojowych (prognoza) 4 Scenariusze Rezultaty 2020-2025 2025-2030 Ekstensywny Liczba odwiedzających 250% 360% Liczba turystów 23% 34,50% Wykorzystanie bazy noclegowej 10% 18,30% Wzrost zatrudnienia w przemyśle turystycznym 2,70% 3,50% Zrównoważony Liczba odwiedzających 370% 590% Liczba turystów 55% 78% Wykorzystanie bazy noclegowej 30% 56% Wzrost zatrudnienia w przemyśle turystycznym 6% 10% Intensywny Liczba odwiedzających 470% 720% Liczba turystów 65% 89% Wykorzystanie bazy noclegowej 50% 82% Wzrost zatrudnienia w przemyśle turystycznym 8% 11% Źródło: opracowanie własne Rokiem bazowym dla prognozowania rozwoju turystyki w obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego jest rok 2015, kiedy przyjmuje się, że zbiornik faktycznie już funkcjonuje, a działania organizacyjne w zakresie wdrażania scenariuszy prowadzone są od 2014 roku. Okres od roku 2015 w ramach fazy inkubacji, to czas systematycznego zbierania danych w zakresie monitorowania rozwoju turystyki na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego w zakresie co najmniej zgodnym z tabelą. Dane w Tabeli 7. wskazują na dynamikę skutków i efektów działań objętych strategią i rozplanowanych w poszczególnych scenariuszach. Stanowią one uśrednioną wartość przyrostów dla poszczególnych badanych okresów, z uwzględnieniem realizacji działań przewidzianych dla poszczególnych faz. Nie jest możliwe odniesienie dynamiki zmian do określonych wartości, gdyż dotychczas nie prowadzono tak szczegółowego monitoringu rozwoju turystyki na danym obszarze. Tym niemniej warto zwrócić uwagę, że najbardziej dynamicznie przyrastać będzie liczba odwiedzających, czyli osób podróżujących bez noclegu, którzy korzystać będą z walorów i atrakcji w krótkim czasie. Determinować to będzie potrzebę zapewnienia łatwego dostępu i poruszania się po obszarze, ale także miejsc parkingowych 4 Prognozowane rezultaty wdrażania scenariuszy odwołują się do początkowego okresu fazy inkubacji, dla którego początkową datę przyjęto rok 2015. Ważnym założeniem dla weryfikacji tych danych jest uruchomienie w ramach zarządzania produktem turystycznym, już na początku procesu inkubacji procesu zbierania danych dotyczących turystyki na poziomie lokalnym, a następnie analizowanie ich w ujęciu subregionalnym. Dane te nie odnoszą się do danych GUS, gdyż dane te są na tyle deklaratywne, że nie obrazują dynamiki zmian w rozwoju gospodarki lokalnej. Prognoza została oparta o wszystkie ww. zaprezentowane dane w zakresie: dynamiki rozwoju turystyki w całej Polsce, koniunktury w sektorze turystyki w Małopolsce, doświadczeń innych podobnych obszarów w zakresie rozwoju turystyki oraz skalę planowanych działań inwestycyjnych. Prognoza opierając się na metodzie foresight wskazuje średni dla całości danego okresu 5 lat oraz obszaru przyrost wartości dla poszczególnych wskaźników rezultatów i efektów rozwoju w odniesieniu do stanu zastanego i przewidywanego. 37

wraz z sanitariatami, a także zwiększony popyt na usługi wyżywienia, które będą rozwijać się najszybciej i przez to wymagać będą szczególnego zaangażowania ze strony podmiotu / podmiotów zarządzających rozwojem turystki obszaru. Konsekwencją przyjęcia scenariusza rozwoju o określonym poziomie skuteczności będzie potrzeba odpowiednich nakładów inwestycyjnych w podziale na określone obszary wsparcia (Rys. 12). Aby stworzyć produkt wyróżniający się na rynku, zgodnie z założeniami strategii rozwoju produktu turystycznego obszaru niezbędne jest postawienie ponad 80-90% nakładów na turystykę aktywną. Oprócz innych rodzajów turystyki warto zwrócić uwagę, że kluczowym jest także zapewnienie odpowiednich środków na poziomie 5-9% na zarządzanie i promocję tego produktu. Rysunek 12. Szacunkowy podział nakładów inwestycyjnych na rozwój produktu turystycznego Źródło: opracowanie własne 6. Przykładowe rozwiązania wdrożeniowe W dokumencie strategii rozwoju produktu turystycznego zaproponowano szereg działań, które prowadzą do stworzenia takich atrakcji obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego, które zapewnią w średnim i długim okresie odpowiednią przewagę konkurencyjną i rozpoznawalność na rynku (USP), a tym samym adekwatne do skali nakładów przychody. Kluczowymi obszarami działań w tym zakresie jest stworzenie rozwiązań związanych bezpośrednio z rdzeniem produktu (Jeziorem Mucharskim), jak i połączenie jego znaczenia z całym obszarem Krainy Jeziora Mucharskiego. Dlatego w tym zakresie, w niniejszym rozdziale zaproponowano jako przykładowe inwestycje zrealizowane lub zaplanowane do realizacji na obszarze Polski w zakresie turystyki. 6.1. Centra rekreacji Centra rekreacji, które zostały zaproponowane w strategii rozwoju produktu turystycznego obejmują miejsca, gdzie turysta otrzymuje szereg możliwości aktywnego spędzenia czasu wolnego, korzystając i delektując się wyjątkowym dla obszaru Jeziora Mucharskiego krajobrazem. Wśród szeregu rozwiązań zaproponowane w tym podrozdziale takie realizacje, które będą zarówno oczekiwane przez turystów, a także prowadzić będą do kolejnych inwestycji powiązanych z nimi. 38