MASAŻ GŁĘBOKI W LECZENIU ZESPOŁU BÓLU MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWEGO

MASAŻ GŁĘBOKI W LECZENIU ZESPOŁU BÓLU MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWEGO U KANADYJKARZY Krzysztof Rujna & Małgorzata Chochowska Clm ninijszj pracy jst zaprzntowani wybranych tchnik masażu głębokigo w lczniu zspołu bólu mięśniowo-powięziowgo (myofascial pain syndrom MFPS) u kanadyjkarzy. Przdstawiono autorski program postępowania w MFPS w tj grupi sportowców, scharaktryzowano podstawy tchniki wiosłowania w łodzi oraz zarys aktów ruchowych w kanadyjkarstwi. Zwrócono takż uwagę na przymusow asymtryczn ułożni ciała zawodnika oraz przybliżono główn mięśni obciążan w trakci wysiłku. 20 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Ninijsza praca powstała na podstawi wczśnijszych badań autorów, dotyczących asymtrii statycznych i funkcjonalnych ciała u zawodników trnujących kanadyjkarstwo oraz wynikających z tgo przciążń układu mięśniowo-powięziowgo [1, 2]. Kanadyjkarstwo jst wodną dyscypliną sportu dość rzadko uprawianą w naszym kraju, jdnakż osoby ją uprawiając odnoszą w ciągu ostatnich kilkunastu lat coraz lpsz wyniki na poziomi światowym. W kanadyjkarstwi podczas trningów i walki sportowj ważną rolę odgrywa pozycja zawodnika. Najważnijsza jst tak zwana pozycja wyjściowa (długotrwały stabilny klęk jndnonóż). Kolano jst usadowion w piankowym klęczniku (7 cm nad dnm łodzi), a żłobini klęcznika jst indywidualni dopasowan do każdgo zawodnika. Żłobini to ma na clu ni tylko stabilizować i odciążać kolano, lcz takż zapwnić swobodn przmiszczani się dolnj części uda w przód i na boki. Cała załoga łodzi zawsz klęczy frontalni do kirunku płynięcia [3]. Tułów zawodnika jst lkko skirowany ku przodowi, doln ramię powinno być opuszczon i luźn, natomiast górn ugięt i kirowan ku tyłowi. Wiosło nalży trzymać górną ręką za rękojść, natomiast dolną 15 25 cm nad piórm [4]. TECHNIKA WIOSŁOWANIA Warto równiż zwrócić uwagę na skomplikowaną tchnikę wiosłowania w kanadyjkarstwi, w którj wyróżnia się 3 główn fazy, omówion poniżj. Faza I. Chwyt wody polga na zaczpiniu się piórm wiosła możliwi w najdalszym punkci wody i przz nacisk na rękojść uzyskani największj siły na piórz) [5, 6] (zdj. 1). Faza II. Przciągnięci polga na przprowadzniu wiosła przz taflę wody prostopadl i w możliwi jak najszybszym czasi, co pozwala na szybki dociągnięci biodr do wiosła, a co za tym idzi do stałgo napędzania łodzi [5, 6] (zdj. 2). Faza III. Prznisini polga na nrgicznym wyciągnięciu wiosła z wody, ma znamiona strownicz oraz dodatkow napędza, a zarazm przygotowuj do koljngo ruchu. W tj fazi powinno następować rozluźnini aktywnych mięśni (mm.) w clu odpoczynku, na co szkolniowcy zwracają uwagę dość rzadko [5, 6] (zdj. 3). ZAANGAŻOWANIE POSZCZEGÓLNYCH GRUP MIĘŚNIOWYCH W KOLEJNYCH FAZACH RUCHU W KANADYJKARSTWIE Utrzymani opisanj powyżj skomplikowanj postawy oraz fktywn wiosłowani mając na uwadz tę niłatwą tchnikę wymaga synrgii wilu grup mięśniowych. W fazi I (chwytu wody) prawidłowy akt ruchowy jst rozpoczynany przz kończyny górn i obręcz barkową. U zawodnika, u którgo dominująca jst prawa strona, Zdj. 1. Faza I chwyt wody (Mistrzostwa Polski Juniorów, Bydgoszcz Brdy Ujści); kolkcja prywatna Zdj. 2. Faza II przciągnięci (Mistrzostwa Polski Juniorów, Bydgoszcz Brdy Ujści); kolkcja prywatna Zdj. 3. Faza III prznisini zawodnik z nr 1 (Mistrzostwa Polski Juniorów. Brdy Ujści Bydgoszcz); kolkcja prywatna wrzsiń 2017 21

prawa ręka (dolna) wyciąga się maksymalni do przodu, a lw (górn) ramię zatacza łuk w lwo i górę. Za ramionami podąża tułów, który chyli się ku przodowi i skręca plcami w stronę burty, po którj stroni wiosłuj zawodnik. Przmiszczni raminia w górę jst możliw dzięki skrócniu mięśnia (m.) zębatgo przdnigo, odwodzni w tył wymaga skrócnia tylngo aktonu m. naraminngo, natomiast kontynuacja odwidznia raminia jst możliwa jst dzięki skurczowi m. czworoboczngo grzbitu, przy czym jgo górna część powoduj równiż unisini obręczy barkowj [7]. Skrócni tych wszystkich mm. umożliwia przsunięci raminia do tyłu i przyciągnięci łopatki do kręgosłupa. Ruch tn powinin być płynni połączony z rotacją i pochylnim tułowia oraz maksymalnym wyprostm dolnj ręki. Skręt tułowia odbywa się przy synrgistycznym skurczu mm.: najszrszgo grzbitu, skośnych brzucha oraz czworoboczngo lędźwi (wszystkich po tj samj stroni ciała). Faza ta jst uznawana za idalni wykonaną, jżli w momnci chwytu wody grzbit i barki będą zrotowan w stronę wwnętrznj burty [3]. W fazi II (przciągnięci) szczgólni ważny jst sposób prowadznia wiosła (powinin być prostopadły do płaszczyzny wody) [8]. Tułów początkowo prostuj się z równoczsnym wypchnięcim biodr do przodu, a następni rotuj się. W tym ruchu tułowia uczstniczą tż biodra. W końcowj części tgo tapu powinna nastąpić gwałtowna rotacja ( dokręcni ) biodr z jdnoczsną kontrrotacją ( odkręcnim ) tułowia w stronę wwnętrznj burty. Polga to na nrgicznym dociągnięciu biodr do wiosła. W końcowj fazi tgo ruchu dłoń położonj niżj kończyny górnj powinna znajdować się na wysokości biodr, a górn ramię nalży wraz z barkim odwiść w bok w tj pozycji powinno zakończyć się przciągnięci wiosła (faza II). Koljną fazą (faza III) cyklu wiosłowania jst prznisini pióra wiosła nad taflą wody. W tym momnci cyklu nalży zwracać szczgólną uwagę na rozluźnini obciążanych grup mięśni, po to by możliw było ich aktywn wykorzystani przy koljnym pociągnięciu. W tj fazi aktywn są mm.: pirsiowy wilki oraz najszrszy grzbitu po prawj stroni ciała. Nalży tu podkrślić, ż obręcz barkowa ogranicza się do stabilizacji prznoszonj siły mm. Zasadniczych, takich jak: prostowniki grzbitu i stawu biodrowgo, m. biodrowo-lędźwiowgo oraz mm. tylnj grupy uda. ZESPÓŁ BÓLU MIĘŚNIOWO- -POWIĘZIOWEGO OKOLICY BARKU I SZYI U KANADYJKARZY Problmm asymtrii ruchów człowika zajmowali się liczni autorzy. Podjmowali oni tmaty związan z asymtrią funkcjonalną [5], morfologiczną i dynamiczną [9]. Badacz zajmujący się problmm latralizacji ni zawsz ustalali przyczyny jj powstawania. Wczśnijsz badania własn autorów wskazują wyraźni na asymtryczny rozwój ciała zawodnika trnującgo kanadyjkarstwo [1, 2]. Spcyfika tj dyscypliny sportu wpływa na powstawani asymtrii funkcjonalnych i statycznych. Zdcydowan różnic widać w zakrsi wyprostów i zgięć w stawi barkowym [2]. Kończyna prawa w trakci ruchu dąży do wyprostu, stąd zwiększony zakrs ruchomości, natomiast lwa kończyna odciągająca wiosło ku górz w fazi wyjścia po wodę osiąga większ zgięci w stawi barkowym po stroni przciwnj do wiosłowania. Badania własn autorów ujawniły równiż znaczną różnicę w możliwości wykonania skłonu boczngo i rotacji w szyjnym odcinku kręgosłupa po stroni wiosłowania [2]. Prawa połowa ciała jst u kanadyjkarzy o wil lpij aktywizowana w trakci wiosłowania, przz co uzyskany rzultat odbiga od norm przyjętych dla populacji [9]. Po stroni wiosłowania stwirdzono takż zwiększony zakrs rotacji w stawi raminnym. W tym mijscu warto jszcz dodać, ż wspomnian powyżj czynniki asymtryczn oddziałują w okrsi największgo wzrostu szkiltu oraz układu mięśniowgo. Szkolni spcjalistyczn rozpoczyna się bowim ok. 12 roku życia i trwa w przybliżniu 4 lata [10]. W tym okrsi zachodzą olbrzymi zmiany fizjologiczn (rozwój kostny) i hormonaln zarówno u chłopców, jak i u dziwcząt [10], u których dopiro uwidaczniają się wszlakigo rodzaju wady prawidłowj postawy, skrzywinia kręgosłupa i inn zaburznia stawow [11], co po latach moż być przyczyną wilu dolgliwości bólowych o tiologii przciążniowj, w tym zspołu bólu mięśniowo-powięziowgo (myofascial pain syndrom MFPS). ZESPÓŁ BÓLU MIĘŚNIOWO- -POWIĘZIOWEGO KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE, ROZPOWSZECHNIENIE, OBRAZ KLINICZNY Zspół bólu mięśniowo-powięziowgo jst dfiniowany jako dolgliwości czuciow, ruchow i autonomiczn, spowodowan występowanim punktów spustowych bólu (triggr points TrP) [12 14]. Obcność TrP wchodzi w skład minimalnych krytriów, któr muszą zaistnić, aby możliw stało się rozpoznani MFPS [15, 16]. Nalży pamiętać, ż ni wszystki tkliw lub bolsn punkty w obrębi mięśniopowięzi będą zaliczały się do TrP. Za krytria diagnostyczn rzczywistj obcności TrP uważa się 3 spośród wyminionych poniżj (pkt 1 3), a koljn 6 stanowi krytria potwirdzając (pkt 4 9) [17]: 1. obcność napiętgo pasma włókin w obrębi mięśni szkiltowych, 2. obcność nadwrażliwgo punktu lub mijsca w obrębi napiętgo pasma, 3. odczuwani bólu rzutowango przy stymulacji nadwrażliwgo punktu, 4. obcność lokalni występujących drżń przy obstukiwaniu napiętgo pasma, 22 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii 5. gwałtowna rakcja na ból podczas palpacji ( jumpsign), 6. idntyfikacja przz pacjnta wzbudzango bólu, 7. przwidywaln wzorc bólu rzutowango, 8. osłabini lub wzmożon napięci mięśni, 9. ból podczas rozciągania lub skurczu mięśnia. Pomimo powszchngo występowania (MFPS moż dotyczyć nawt 85% osób zmagających się z bólm pourazowym [18] oraz ponad 90% osób zgłaszających się do lkarza z powodu bólu w przbigu innj jdnostki chorobowj [18, 19]) zspół tn pozostaj nirozpoznany i w związku z tym niobjęty lcznim w przypadku wilu schorzń narządu ruchu [14, 20]. Można wskazać tu: chorobę zwyrodniniową stawów, zapalni kaltk maziowych oraz ścięgin i ich przyczpów kostnych oraz nispcyficzny zspół bólowy kręgosłupa [20], dolgliwości przdraminia i ręki [21], a takż zspoły bólow kręgosłupa zarówno w odcinku szyjnym [22, 23], jak i lędźwiowo-krzyżowym [24, 25]. Głównym objawm MFPS jst ból, opisywany jako głęboki, często połączonym z uczucim sztywności i prominiowania. Nikidy pacjnci wskazują tż na uczuci palnia lub mrowinia (zwłaszcza w odnisiniu do mm. położonych powirzchniowo np. szrokigo szyi) [14], osłabini mm. (odruchow hamowani w odpowidzi na stymulację nocycptywną), częściową nizdolność do pracy, zmęczni oraz zaburznia snu [12], a takż zaburznia gry stawowj, prowadzącj do przciążnia w obrębi stawu, a z czasm do jgo dysfunkcji [26]. Podrażnini TrP moż wywoływać zjawisko bólu prominiującgo (rzutowango) o odlgłj lokalizacji, nikoniczni ograniczającgo się do pojdynczych szlaków sgmntarnych, lub obwodowgo rozkładu unrwinia. Fnomn tn sprawia, ż zgłaszan dolgliwości są często błędni diagnozowan i przz to niwłaściwi lczon. Idntyfikację rzczywistgo źródła bólu ułatwiają spcjaln mapy projkcji bólowych, stworzon na podstawi wilu lat badań i obsrwacji [15, 27] por. tab. 1 i rys. 1. MASAŻ GŁĘBOKI NARZĘDZIA I TECHNIKI TERAPEUTYCZNE STOSOWANE U KANADYJKARZY Jdną z wilu form pracy z tkankami miękkimi w przbigu MFPS (ni tylko u kanadyjkarzy) jst masaż głęboki. Przydomk głęboki moż być nico mylący i dawać zafałszowany obraz tj tchniki. Paradoksalni mimo słowa głęboki w nazwi praca z wykorzystanim tj formy masażu moż być dlikatna i zawsz wymaga od traputy dużj uwagi, skupinia i koncntracji oraz swojgo rodzaju wsłuchiwania się w tkanki i ragowania na odpowidzi z nich płynąc [28]. Tchniki masażu głębokigo są często połączon z ruchm pacjnta przypominającym klasyczn rozciągani, dzięki czmu zmnijsza się napięci mięśniow, a w fkci następuj rdukcja bólu oraz przywrócni lpszj postawy, większj giętkości i płynności ruchu. Podstawowym clm masażu głębokigo jst zatm zmiana struktury i ograniczni w zakrsi ruchomości mięśni. W tj formi trapii wykorzystuj się różn narzędzia, począwszy od palców, poprzz kostki rąk, nasadę dłoni, pięść oraz łokić [29]. Przyjęto, ż tchniki stosowan w obrębi małych mm. (np. podpotylicznych), gdzi liczy się wyczuci i prcyzja działania, wykonuj się miękkim i małym narzędzim (np. palcami). Z koli pracę na dużych powirzchniach (np. grzbit lub udo) oraz dużych grupach mm. (np. m. czworoboczny grzbitu) opracowuj się za pomocą pięści lub łokcia [30]. Wyróżnia się kilkanaści tchnik używanych w masażu głębokim. Poniżj przdstawiono tylko niktór szczgólni użytczn w trapii zawodników trnujących kanadyjkarstwo. Tchniki rozciągając mięsiń Polgają na powolnym przsuwaniu się wraz z tkankami (ni zaś po powirzchni tkank), wzdłuż przbigu włókin mm. od dalszgo do bliższgo przyczpu mięśniowgo. Tchniki z zablokowanim W tj formi pracy wykorzystuj się ruch czynny pacjnta. Wybranym narzędzim (łokić, przdramię, plac) traputa zanurza się w tkanki, dążąc do osiągnięcia bariry ich naturalnj przsuwalności (tzw. wybrani luzu tkankowgo), a następni prosi pacjnta o skurcz m. i wykonani polcongo ruchu. Tchniki stosowan w łącznotkankowych przgrodach międzymięśniowych Ich clm jst zwiększni przsuwalności sąsiadujących z sobą tkank. Tchniki t pozwalają na poprawę ślizgu pomiędzy mm. przyczpiającymi się do tych samych przgród (bruzd) międzytkankowych. Ta forma pracy jst często wykorzystywana u sportowców. Mięśni osób rgularni uprawiających sport mają wymiary większ niż standardowo spotykan w populacji, a zwykl za wzrostm m. ni nadąża wzrost/rozszrzalność pochwk powięziowych. Skutkim tgo mm. wypłniających się krwią podczas trningu brakuj mijsca w wnętrzu zbyt ciasnych pochwk powięziowych, co wywołuj ból. Rozpoczęta odpowidnio wczśni trapia manualna moż stanowić środk prwncyjny dla ingrncji chirurgicznj polgającj na przcinaniu pochwk powięziowych (fasciotomii). Tchniki poprzczn Wykonuj się j w poprzk przbigu włókin mm. Gdy tchniki t wykonywan są wolno i rytmiczni, mają na clu obniżni napięcia spoczynkowgo nadmirni napiętych jdnostk mm. Gdy praca jst głęboka i intnsywna, służy podnisiniu progu wrażliwości bólowj. wrzsiń 2017 23

PROPOZYCJA POSTĘPOWANIA TERAPEUTYCZNEGO U KANADYJKARZY W MFPS u kanadyjkarzy zwykl nalży zlokalizować następując mm. (na podstawi charaktrystyczngo wzorca bólu por. tab. 1 i rys. 1) [31], a następni podjąć pracę z TrP w ich obrębi z użycim opisanych powyżj tchnik: 1. Mięśni szyi i obręczy barkowj: m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy (MOS) (strnoclidomastoidus); przyczp początkowy (pp): rękojść mostka i boczna 1/3 długości (dł.) obojczyka; przyczp końcowy (pk): wyrostk sutkowaty kości (k.) skroniowj i boczna ½ dł. krsy karkowj górnj, m. pochył (grupa) (scalni); pp: I i II żbro; pk: wyrostki poprzczn kręgów szyjnych C2-C7, m. dźwigacz łopatki (lvator scapula); pp: wyrostki poprzczn kręgów C1-C4; pk: przyśrodkowy brzg łopatki, kąt górny łopatki, m. czworoboczny grzbitu część (cz.) zstępująca/górna (trapzius), pp: guzowatość potyliczna zwnętrzna, środkowa cz. krsy karkowj górnj, więzadło karkow, wyrostki kolczyst C7-Th12; pk: boczna ½ dł. obojczyka, wyrostk barkowy i grzbiń łopatki. 2. Mięśni raminia: m. naraminny (rhomboidus); pp: boczna 1/3 dł. obojczyka, wyrostk barkowy i grzbiń łopatki; pk: guzowatość naraminna k. raminnj. m. podgrzbiniowy (infraspinatus); pp: dół podgrzbiniowy łopatki; pk: guzk większy k. raminnj. m. podłopatkowy (subscapularis); pp: dół podłopatkowy, pk: guzk mnijszy k. raminnj. m. obły mnijszy (trs minor); pp: 2/3 dł. brzgu przyśrodkowgo łopatki; pk: guzk większy k. raminnj. m. nadgrzbiniowy (supraspinatus); pp: dół nadgrzbiniowy łopatki; pk: guzk większy k. raminnj. 3. Mięśni klatki pirsiowj, ściany brzucha i grzbitu: m. pirsiowy większy (pctoralis major); pp: przyśrodkowa cz. obojczyka, mostk i chrząstki żbr I VII; pk: grzbiń guzka większgo k. raminnj, m. pirsiowy mnijszy (pctoralis minor); pp: żbra III V; pk: wyrostk kruczy łopatki, m. najszrszy grzbitu (latissimus dorsi); pp: wyrostki kolczyst kręgów Th7-L5, powirzchnia (pow.) tylna k. krzyżowj, grzbiń biodrowy (poprzz powięź pirsiowo-lędźwiową); pk: żbra III-IV, kąt dolny łopatki, grzbiń guzka mnijszgo k. raminnj, m. prostownik grzbitu (grupa; rctor spina); pp i pk: midnica, kręgosłup, klatka pirsiowa, głowa, m. prosty brzucha (rctus abdominis); pp: grzbiń k. łonowj i spojni łonow; pk: wyrostk miczykowaty mostka, chrząstki żbr V VII, mm. skośn brzucha (wwnętrzn i zwnętrzn; obliquus abdominis); pp: żbra V XII; pk: rozcięgno brzuszn, k. łonowa, więzadło pachwinow, grzbiń biodrowy. 4. Mięśni obręczy biodrowj i kończyny dolnj: m. pośladkowy wilki (glutus maximus); pp: grzbiń biodrowy, tylno-boczna pow. k. krzyżowj i k. guzicznj; pk: guzowatość pośladkowa k. udowj, pasmo biodrowo-piszczlow, m. prosty uda (rctus fmoris); pp: kolc biodrowy przdni dolny; pk: guzowatość k. piszczlowj, m. dwugłowy uda (bicps fmoris); pp: guz kulszowy (głowa długa) i krsa chropawa k. udowj (głowa krótka); pk: głowa strzałki i kłykić boczny k. piszczlowj. Tabla 1. Wzorzc bólu w MFPS u kanadyjkarzy [na podst. 31] Mięsiń Objawy pochodząc z obcności TrP (ruchow, czuciow, autonomiczn) Wzorzc bólu Dolgliwości błędni rozpoznawan jako Mostkowoobojczykowosutkowy (MOS) ból głowy, przymusow przyjmowani niprawidłowj postawy (ipsilatraln zgięci głowy i szyi), ograniczni zakrsu ruchu głowy i szyi, ból gardła, objawy wgtatywn (głowa mostkowa: opadani powiki górnj, utrata ostrości widznia, nadmirn łzawini; głowa obojczykowa: mijscow obkurczni naczyń krwionośnych i nadmirna potliwość), zaburznia propriocptywn (głowa mostkowa: zawroty głowy, nudności ataksja; głowa obojczykowa: utrata słuchu) rys. 1A obrzęk węzłów chłonnych zatokowy lub migrnowy ból głowy zwyrodnini stawu mostkowoobojczykowgo nuralgia nrwu (n.) V nurognny kręcz szyi Pochył (grupa) zspół górngo otworu klatki pirsiowj, zspół żbrowo-obojczykowy (objawy nurologiczn lub wgtatywn w obrębi kończyny górnj), ograniczni zakrsu zgięcia boczngo i/lub rotacji szyi po stroni ipsilatralnj, uwięźnici korzni nrwowych tworzących n. pirsiowy długi, dysfunkcja stawów I i II żbra, ból podczas snu rys. 1B zspół bólowy odc. C kręgosłupa dysfunkcj stawów odc. C kręgosłupa dławica pirsiowa (gdy TrP zlokalizowan są po L stroni ciała) zspół żbrowo-obojczykowy zspół m. pirsiowgo mnijszgo zspół ciśni kanału nadgarstka 24 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Mięsiń Objawy pochodząc z obcności TrP (ruchow, czuciow, autonomiczn) Wzorzc bólu Dolgliwości błędni rozpoznawan jako Dźwigacz łopatki sztywność karku (często okrślana jako kręcz szyi), ograniczni zakrsu rotacji głowy w stronę przciwną rys. 1C dysfunkcj stawów kręgosłupa szyjngo zwyrodnini odc. C kręgosłupa Czworo-boczny grzbitu (cz. zstępująca/górna) objaw sztywnj szyi : ograniczni zakrsu zgięcia w stronę kontralatralną i rotacji w stronę ipsilatralną; ból głowy wynikając z nadmirngo napięcia mięśni; przymusowa wadliwa postawa unoszni obręczy barkowj rys. 1D E dyskopatia, odc. C kręgosłupa; zspół stawu skroniowożuchwowgo nuralgia n. VII Naraminny osłabini i/lub ból podczas ruchu odwodznia raminia rys. 1F zspół pirścinia rotatorów zapalni ścięgna m. dwugłowgo raminia zapalni kaltki podbarkowj zwyrodnini stawu raminno- -łopatkowgo zwyrodnini stawu barkowo- -obojczykowgo ucisk korznia n. C5 Podgrzbiniowy ograniczni zakrsu rotacji zwnętrznj raminia, ból i/lub dyskomfort podczas spania na zajętj stroni ciała i/lub na plcach, długotrwały i głęboki ból w cz. przdnij raminia rys. 1G uszkodzni pirścinia rotatorów zwyrodnini stawu raminngo uwięźnięci n. nadłopatkowgo zapalni ścięgna m. dwugłowgo raminia Podłopatkowy ograniczni zakrsu ruchu i i/lub ból podczas rotacji zwnętrznj oraz odwodznia raminia, ból spoczynkowy oraz bolsność w okolicy przyczpu do k. raminnj rys. 1H uszkodzni pirścinia rotatorów zamrożony brak zspół górngo otworu klatki pirsiowj Obły mnijszy ograniczni zakrsu rotacji zwnętrznj raminia, ból i/lub dyskomfort podczas spania na zajętj stroni ciała, głęboki i mijscowy ból w obrębi palca srdczngo, objawy zspołu boczngo otworu pachowgo (uwięźnięci n. pachowgo pomiędzy m. obłym mnijszym a większym) rys. 1I uszkodzni pirścinia rotatorów zapalni kaltki maziowj stawu raminngo Nadgrzbiniowy trzszczni w stawi, zaburznia i/lub silny ból podczas inicjowania ruchu odwodznia raminia, tępy ból spoczynkowy raminia, sztywność barku, ból/dyskomfort podczas snu, zwłaszcza na stroni zajętj, wrażliwość/bolsność w okolicy przyczpu do k. raminnj rys. 1I zapalni lub uszkodzni pirścinia rotatorów zapalni kaltki stawu barkowgo zamrożony bark zapalni nadkłykcia boczngo k. raminnj Pirsiowy większy przymusow przyjmowani przygarbionj postawy ciała (co z koli moż być przyczyną wystąpinia bólu pomiędzy łopatkami i zspołu żbrowo --obojczykowgo), ograniczni ruchu odwodznia i horyzontalngo prostowania raminia, rtrakcja łopatki w stawi łopatkowo-żbrowym, ból/dyskomfort podczas snu, obrzęk pirsi rys. 1J K dławica pirsiowa (przy TrP po L stroni ciała) zawał srca (przy TrP po L stroni ciała) dysfunkcj stawów żbr zapalni chrząstki żbrowj przpuklina rozworu przłykowgo przpony zapalni ścięgna m. dwugłowgo raminia zapalni kaltki maziowj stawu raminngo zapalni nadkłykcia boczngo k. raminnj wrzsiń 2017 25

Mięsiń Objawy pochodząc z obcności TrP (ruchow, czuciow, autonomiczn) Wzorzc bólu Dolgliwości błędni rozpoznawan jako Pirsiowy mnijszy zspół m. pirsiowgo mnijszgo (objawy nurologiczn lub naczyniow w obrębi k. górnj), przymusow przyjmowani przygarbionj postawy ciała (co z koli moż być przyczyną wystąpinia bólu pomiędzy łopatkami i zspołu żbrowo-obojczykowgo), ograniczni zakrsu ruchu rtrakcji łopatki w stawi łopatkowożbrowym, odstawani łopatki rys. 1L dławica pirsiowa (przy TrP po L stroni ciała) zawał srca (przy TrP po L stroni ciała) zspół mm. pochyłych przdnich zspół żbrowo-obojczykowy zspół ciśni kanału nadgarstka zapalni ścięgna m. dwugłowgo raminia zapalni nadkłykcia boczngo k. raminnj Najszrszy grzbitu długotrwały i tępy ból spoczynkowy oraz podczas napinania mięśnia, ból/dyskomfort podczas spania na zajętj stroni ciała, dysfunkcj stawów kręgosłupa na poziomi przyczpów tgo mięśnia rys. 1M zspół bólowy odc. C kręgosłupa zspół górngo otworu klatki pirsiowj (z komprsją n. łokciowgo) uwięźnięci n. nadłopatkowgo zapalni ścięgna m. dwugłowgo raminia Prostownik grzbitu (grupa) ograniczni zakrsu ruchu tułowia w stawach kręgosłupa (zwłaszcza zgięci i/lub zgięci boczn po stroni kontralatralnj), pogłębini lordozy w odc. L, spłycni kifozy w odc. Th rys. 1N dysfunkcj stawów kręgosłupa choroba zwyrodniniowa stawów dyskopatia dysfunkcja stawów międzywyrostkowych kręgosłupa dławica pirsiowa choroby czynnościow układu oddchowgo i/lub narządów wwnętrznych dysfunkcj stawu krzyżowo-biodrowgo rwa kulszowa Prosty brzucha ból w okolicy srca (przy TrP w górnj cz. mięśnia po L stroni ciała), rozlany ból brzucha, nispcyficzn objawy trzwn (zgaga, nistrawność, uczuci skurczu brzucha, nudności, bigunka, wymioty), uwięźnięci gałęzi przdnij n. rdzniowgo (ból dolnj cz. brzucha i midnicy), bolsn misiączkowania rys. 1O wrzody żołądka przpuklina rozworu przłykowgo przpony zapalni wyrostka robaczkowgo schorznia jlit schorznia układu moczowgo zapalni pęchrzyka żółciowgo choroby ginkologiczn dysfunkcj stawu krzyżowo-biodrowgo dysfunkcj stawów odc. L kręgosłupa Skośn brzucha (wwnętrzn i zwnętrzn) ból klatki pirsiowj (zwłaszcza TrP w górnych partiach mm.), ból brzucha, midnicy i pachwin (zwłaszcza TrP w dolnych partiach mm.), nispcyficzn objawy trzwn (zgaga, nistrawność, uczuci skurczu brzucha, nudności, bigunka, wymioty), bolsn misiączkowani rys. 1P R wrzody żołądka przpuklina rozworu przłykowgo przpony zapalni wyrostka robaczkowgo schorznia jlit schorznia układu moczowgo zapalni pęchrzyka żółciowgo choroby ginkologiczn Pośladkowy wilki dyskomfort/ból podczas długotrwałgo sidznia, problmy/dyskomfort podczas snu, ból podczas wchodznia pod górę (zwłaszcza przy pochylonym tułowiu), ból podczas pochylania tułowia, ograniczni zakrsu ruchu zgięcia w stawi biodrowym rys. 1S dysfunkcj stawu krzyżowo-biodrowgo zspół stawów międzywyrostkowych odc. L kręgosłupa zapalni kaltki krętarzowj ból kości ogonowj (koccygodynia) konflikt dyskowo-korzniowy L5 Prosty uda ból stawu kolanowgo, nistabilnośc stawu kolanowgo (sporadyczni), uginani stawu kolanowgo podczas chodznia rys. 1T dysfunkcj stawu kolanowgo zapalni kaltki krętarzowj mralgia parsttyczna (zspół Brnhardta-Rotha) Dwugłowy uda odczuci głębokigo, tępgo bólu, wybudzani w nocy z powodu bólu rys. 1U rwa kulszowa choroba zwyrodniniowa stawu kolanowgo 26 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Rys. 1A U. Wzorzc bólu w przbigu MFPS u kanadyjkarzy (autor: Ł. Salamon) Rys. 1A. m. MOS Rys. 1B. mm. pochył (grupa) Rys. 1C. m. dźwigacz łopatki Rys. 1D. m. czworoboczny grzbitu Rys. 1E. m. czworoboczny grzbitu Rys. 1F. m. naraminny Rys. 1G. m. podgrzbiniowy Rys. 1H. m. podłopatkowy Rys. 1I. m. nadgrzbiniowy i m. obły mnijszy Rys. 1J. m. pirsiowy większy Rys. 1K. m. pirsiowy większy Rys. 1L. m. pirsiowy mnijszy x mijsc występowania TrP; kolorm czrwonym zaznaczono wzorzc prominiowania bólu. wrzsiń 2017 27

Rys. 1M. m. najszrszy grzbitu Rys. 1N. m. prostownik grzbitu (grupa) Rys. 1O. m. prosty brzucha Rys. 1P. mm. skośn brzucha zwnętrzn Rys. 1R. mm. skośn brzucha wwnętrzn Rys. 1S. m. pośladkowy wilki Rys. 1T. m. prosty uda Rys. 1U. m. dwugłowy uda x mijsc występowania TrP; kolorm czrwonym zaznaczono wzorzc prominiowania bólu. PODSUMOWANIE Przdstawiony powyżj protokół postępowania w lczniu dysfunkcji funkcjonalnych u kanadyjkarzy został przz autorów artykułu sprawdzony w praktyc. Masaż głęboki stosowano w grupi 40 zawodników czynni uprawiających kanadyjkarstwo, objmując postępowanim traputycznym następując mm.: MOS, pochyły tylni i środkowy, dźwigacz łopatki, pirsiowy większy i mnijszy, naraminny, czworoboczny grzbitu (cz. zstępująca), naraminny oraz mm. stożka rotatorów [2]. Na podstawi uzyskanych wyników badań własnych można stwirdzić, ż w ocnianj grupi kanadyjkarzy (n = 40) w porównaniu z grupą kontrolną (n = 15) nastąpiło znaczn wyrównani zakrsów ruchów w stawi barkowym i odcinku szyjnym kręgosłupa pomiędzy prawą i lwą stroną ciała, a co za tym idzi znisiony został istnijący dysbalans napięcia w obrębi obręczy barkowj i szyi [2]. Bzpośrdnim fktm tych działań było istotn statystyczni zmnijszni poziomu bólu zarówno w ruchu, jak i w spoczynku (mirzongo w skali VAS) pomiędzy grupą badaną a kontrolną (p < 0,05; tst U Manna-Whitnya), a rzultat tn utrzymywał się dwa tygodni po zakończniu lcznia. Przd rozpoczęcim badań grupa badana i kontrolna ni różniły się statystyczni pod względm poziomu bólu (przy p > 0,05; tst U Manna-Whitnya) [2]. Nalży to poczytywać za sukcs równiż w kontkści możliwych do uzyskania rzultatów sportowych. Zarówno badania własn, jak i innych autorów dotycząc kanadyjkarzy wskazują, ż istnijąc asymtri są nipożądan jako widoczny znak dysproporcji w dystrybucji napięć i przjaw dysbalansu mięśniowgo po obu stronach ciała, co przkłada się bzpośrdnio na niprawidłowości w tchnic wiosłowania i wpływa ujmni na osiągan wyniki sportow [1, 32]. Co ważn, analiza badań własnych wskazuj, ż zmiana tak szczgólnych paramtrów, jak zakrs ruchu, i zniwlowani napięć mięśniowo-powięziowych w okolicy barku i szyi ni wpłynęły ngatywni na tchnikę wiosłowania, jj jakość i fktywność oraz osiągan rzultaty w trakci trningu i zawodów. Ponadto trnrzy prowadzący stwirdzili pojawini się u kilku zawodników pwngo rodzaju finzji w wiosłowaniu i zauważyli podjmowani próby poszukiwania nowj formy ruchu wbrw sztywnym schmatom [2]. Na podstawi wyników badań własnych autorzy ninijszj pracy rkomndują stosowani powyższgo programu traputyczngo u kanadyjkarzy. r 28 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii PIŚMIENNICTWO: 1. Rujna K. (autor), Bibrowicz K. (promotor). Asymtri statyczn i funkcjonaln u osób uprawiających kanadyjkarstwo. Wyższa Szkoła Edukacji i Trapii w Poznaniu. Poznań, 2012 (praca licncjacka). 2. Rujna K. (autor), Chochowska M. (promotor). Tchniki pracy manualnj w obrębi barku i szyi u osób z dolgliwościami bólowymi i ogranicznim ruchomości trnujących kanadyjkarstwo. Wyższa Szkoła Edukacji i Trapii w Poznaniu. Poznań, 2014 (praca magistrska). 3. Kandaurov A.M., Kotyrv V.D. Analiz tchniki grbli na bajdarkach I primnnij jgo w praktikij ucbno- trnirovocnoj raboty. Grbnoj Sport Moskva 1974. 4. Staniak Z. i wsp. Typow charaktrystyki wiosłowania kajakarzy. Kirunki doskonalnia trningu i walki sportowj. Warszawa 2003. 5. Rynkiwicz T., Rynkiwicz M.. Kajakarstwo. Trning Dzici i Młodziży. PZKaj, Warszawa 2009. 6. Starosta W., Jvtic B. Manifstation of assymtry in paddling dpnding on th distanc lnght in highly advancd mn and womn canoist. IASK library sris vol.26, Blgrad 2009. 7. Zmarv N.W. Trnirovka grbcow. Zdorovja Kiv 1976. 8. Bobr T. Modl tchniki sportowj jako cl nauczania. Sport Wyczynowy 1983; 7. 9. Zmbaty A. Pomiary zakrsów ruchów w stawach człowik. AWF, Warszawa 1998. 10. Platonov V.N. Sistma podgotovki sportsmnom v olimpijskom sport. Obszaczaja torija i jj prakticskij priloznija. Olimpijska Litratura, Kiv 2004. 11. Bobr T., Zawadzki J. Biomchanika układu ruchu człowika. Katdra Biomchaniki AWF, Wrocław 2003. 12. Borg-Stin J., Simons D.G. Focusd rviw: myofascial pain. Arch Phys Md Rhabil 2002; 83 (3) suppl. 1: S40 S49. 13. Travll J.G., Simons D.G. Myofascial pain and dysfunction: th triggr point manual. Lippincott Williams & Wilkins, Baltimor 1983. 14. Dommrholt P.T., Bron C., Franssn J. Mięśniowo-powięziow punkty spustow przgląd uwzględniający dowody naukow. Rhabil Md 2006; 10 (4): 39 56. 15. Simons D.G. i wsp. Travll & Simons myofascial pain and dysfunction. Th triggr point manual. Tom I. Uppr half of body. Lippincott Wiliams & Wilkins, Baltimor 1999. 16. Simons D.G. Rviw of nigmatic MTrPs as a common caus of nigmatic musculoskltal pain and dysfunction. J. Elctromyogr Kinsiol 2004; 14 (1): 95-107. 17. Intrnational Association for th study of th Pain, 2010. 18. Whlr A. Myofascial pain disordrs. Thory to thrapy. Drugs 2004; 64 (1): 45 62. 19. Grwin R.D. A study of 96 subjcts xamind for both fibromyalgia and myofascial pain. J. Musculosclt Pain 1995; 3 suppl. 1: 121 125. 20. Bnntt R. Myofascial pain syndroms and thir valuation. Bst Pract Rs Clin Rhumatol 2007; 21 (3): 427 445. 21. Hwang M., Kang Y.K., Kim D.H. Rfrrd pain pattrn of th pronator quadratus muscl. Pain 2005; 116 (3): 238 242. 22. Frnandz-d-las-Pnas C., Alonso-Blanco C., Miangolarra J.C. Myofascial triggr points in subjcts prsnting with mchanical nck pain: a blindd, controlld study. Man Thr 2007; 12: 29 33. 23. Frnandz-d-las-Pnas C., Frnandz Carnro J., Miangolarra J.C. Musculoscltal disordrs in mchanical nck pain: myofascial triggr points vrsus crvical joint dysfunctions: a clinical study. J. Musculosklt Pain 2005; 13: 27 35. 24. Borg-Stin J., Wilkins A. Soft tissu dtrminants of low back pain. Curr Pain Hadach Rp 2006; 10 (5): 339 344. 25. Frnandz-d-las-Pnas C., Sohrbck Campo M., Frnandz Carnro J. i wsp. Manual thrapis in myofascial triggr point tratmnt: a systmatic rviw. J Bodyw Mov Thr 2005; 9: 27 34. 26. Lwit K. Trapia manualna w rhabilitacji chorób narządu ruchu. ZL NATURA; Kilc 2001. 27. Travll J.G., Simons D.G. Myofascial pain and dysfunction. Tom II. Th lowr half of body. Lippincott Williams & Wilkins, Baltimor 1992. 28. Rolf I. Rolfing. Haling Arts Prss. Rochstr, VT 1977. 29. Chaitow L. Soft Tissu Manipulation. Thorsons, Wllinbourgh, 1980. 30. Earls J., Mayrs T. Rozluźniani mięśniowo powięziow dla równowagi strukturalnj. WSEiT 2012. 31. Muscolino J.E. Badani palpacyjn układów mięśniowgo i kostngo z uwzględninim punktów spustowych. Strf odruchowych i strtchingu. Elsvir Urban & Partnr. Wrocław 2011. 32. Trzaskoma Z., Trzaskoma Ł. Komplksow zwiększani siły sportowców. COS, Warszawa 2001. s. 29 Edra 1/3 pion Autorzy srdczni dziękują Panu Łukaszowi Salamonowi za wykonani rycin do ninijszgo artykułu. Krzysztof Rujna Cntrum Fizjotrapii i Trapii Manualnj KORE Zakład Rhabilitacji, Wydział Zamijscowy w Gorzowi Wilkopolskim, Akadmia Wychowania Fizyczngo w Poznaniu Pracownia Trapii Manualnj i Masażu, Wyższa Szkoła Edukacji i Trapii w Poznaniu Małgorzata Chochowska Cntrum Fizjotrapii i Trapii Manualnj KORE Zakład Rhabilitacji, Wydział Zamijscowy w Gorzowi Wilkopolskim, Akadmia Wychowania Fizyczngo w Poznaniu Pracownia Trapii Manualnj i Masażu, Wyższa Szkoła Edukacji i Trapii w Poznaniu REKLAMA wrzsiń 2017 29