ELEMENTY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ
Definicja psychologii klinicznej: Jest to dziedzina psychologii stosowanej, która posiada odrębny od innych działów psychologii obszar badań i praktyki. Obszar ten stanowią szeroko pojęte zaburzenia psychiczne ( czy też zaburzenia zdrowia i zachowania) ich uwarunkowania ich diagnoza, terapia i rehabilitacja zapobieganie im (profilaktyka i promocja zdrowia).
Psychologia stosowana Już w 1908 sformułowano zadania stosowania psychologii w różnych dziedzinach (Hugo Munsterberg) : - wychowanie, - medycyna, - sztuka, - ekonomia, - prawo
Pojęcie PSYCHOLOGII KLINICZNEJ wprowadził Lightmer Witmer. W 1896 stworzył pierwszą klinikę psychologiczną w USA, na Uniwersytecie Pensylwania, zajmującą się pomocą dzieciom z zaburzeniami mowy. Założył pismo Klinika psychologiczna. W pierwszym numerze określił psychologię kliniczną jako nowy zawód pomagający.
Od tej pory psychologowie kliniczni pracowali w instytucjach psychiatrycznych, zajmując się diagnostyką psychologiczną w modelu psychometrycznym (stosując testy) lub behawioralnym (obserwacyjnym). Dopiero w 1947 stworzono pierwszy program uniwersytecki tego przedmiotu (w USA).
W Polsce Psychologia Kliniczna uznana jest za specjalność medyczną z wyodrębnieniem: Psychologii klinicznej dziecka Psychologii klinicznej człowieka dorosłego Neuropsychologii
Odrobina historii psychologii Okres przedhistoryczny Od starożytności do drugiej połowy XIX wieku część filozofii (teoria poznania) Źródła psychologii jako nauki - w odkryciach ery nowożytnej: - fizjologia - fizyka (mechanika XVIII wieku) - odkrycie ewolucji przez Karola Darwina - pierwsze systematyczne obserwacje zachowania zwierząt ( w połowie XIX wieku)
PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA wielkie szkoły psychologiczne Strukturalizm : Wilhelm Wundt (1832-1920) założył pierwsze laboratorium psychologiczne w Niemczech. Przedmiot: struktura podstawowych elementów doświadczenia (np.wrażenia). Metoda: introspekcyjny opis doświadczenia. Pierwsze eksperymenty dotyczące postrzegania.
Funkcjonalizm:William James (1842-1910) wydał Zasady psychologii. Przedmiot: Procesy psychiczne, strumień świadomości, znaczenie potrzeb Metoda: introspekcyjna Zastosowanie psychologii w różnych dziedzinach życia
Wielkie szkoły psychologiczne c.d. Behawioryzm: John Watson (1878-1958) Przedmiot: zachowanie Metoda: obserwacja zewnętrzna, eksperyment badawczy Zwrócenie uwagi na czynniki kształtujące zachowanie Psychoanaliza: Zygmunt Freud (1856-1939) Przedmiot: nieświadome motywacje Metoda: obserwacja kliniczna. Stworzenie pierwszej systematycznej formy psychoterapii Pomiar w psychologii: Alfred Binet (1857-1911) Pierwszy test inteligencji.
obejmuje elementy: Psychologii - biopsychologii - psychologii poznawczej - psychologii rozwojowej - psychologii osobowości - psychologii patologicznej (psychopatologii) - psychologii społecznej
Medycyny (przede wszystkim psychiatrii) Psychosomatyki Psychologii medycznej Promocji zdrowia (psychologii zdrowia) Psychoterapii Rehabilitacji
Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych - w perspektywie historycznej 1. Era sił nadprzyrodzonych - okres prehistoryczny - starożytność -średniowiecze
Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych - w perspektywie historycznej 2. Era choroby organicznej (wiek XIX) - Teoria bakteryjna (odkrycie związku paraliżu postępującego z kiłą przez Kraffta- Ebinga) - Teoria uszkodzenia układu nerwowego przez czynniki endogenne (np. Kraeppelin Dementia praecox)
Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych - w perspektywie historycznej 3. Era teorii psychologicznych ( psychoanaliza, behawioryzm, teorie humanistyczne) 4. Era teorii biopsychospołecznej
Podejście biopsychospołeczne Mechanizmy biologiczne Procesy psychologiczne Zachowanie Wpływy społeczne
Biospołeczny model zaburzeń psychicznych Predyspozycje genetyczne Zaburzenie aktywności Objawy stres neuroprzekaźników Sytuacja społeczna
Metody badania stosowane w Obserwacja psychologii klinicznej Wywiad psychologiczny Wywiad standaryzowany (przeprowadzany zgodnie z zaplanowanymi pytaniami i z notowaniem odpowiedzi przez badającego) Testy wypełniane przez obserwatora w formie kwestionariuszy służące przede wszystkim do standaryzowanej oceny stanu klinicznego ( np. Test Hamiltona do oceny nasilenia depresji).
Testy uzdolnień pozwalające przewidywać, co jednostka będzie zdolna wykonywać w przyszłości, jeśli będzie miała odpowiednie warunki kształcenia i motywację * Testy inteligencji - testy bardzo ogólnych uzdolnień poznawczych - poprzez wystandaryzowany zestaw zadań (np. Test Inteligencji Wechslera, testy dojrzałości szkolnej) - poprzez mierzenie teoretycznie założonej funkcji wskazującej na ogólną inteligencję (np. Test Ravena)
* Testy uzdolnień szczegółowych (wykorzystywane np. w poradnictwie zawodowym, np. testy wyobraźni technicznej, uzdolnień językowych, muzycznych itd.) Testy osiągnięć, badające, co jednostka może wykonać czy umie obecnie (np. jak dobrze rysuje czy jaki ma poziom wiedzy w danej dziedzinie testy egzaminacyjne.
Testy osobowości, badające inne niż intelekt cechy osobowości * metody kwestionariuszowe - dotyczące wielu różnych cech, obejmujących całość psychiki, np. MMPI (WISKAD), Kwestionariusz Osobowości Cattella; - dotyczące bardzo szczegółowych poszczególnych cech, jak np. poziom lęku (test Spielbergera Lęk jako stan i Lęk jako cecha), poziom objawów klinicznych (listy objawów, skale wypełniane przez pacjenta np.skala Depresji Becka).
* metody projekcyjne dające informacje o cechach badanego w sposób pośredni, np.test Plam Atramentowych Rorschacha, Test Apercepcji Tematycznej czy testy zdań niedokończonych. Kwestionariusze do badania zagadnień szczególnych związanych z celem badania (np. kwestionariusze do badania postaw, samooceny, mechanizmów radzenia sobie, miejsca kontroli, poczucia koherencji itd.)
Podstawowe lektury do dzisiejszego wykładu: Encyklopedia Psychologii, red.w. Szewczuk, F.I. WSSE, Warszawa 1998 Rozdziały: -, H. Sękowa, 560-563; - Psychologia kultury, K. Żygulski, 563-568 - Psychologia ogólna, W. Szewczyk, 573-579. Encyklopedia Pedagogiczna, red. W.Pomykało, F.I., Warszawa,1993 Rozdziały: - Psychologia, T,Tomaszewski, 645-649 - Testy psychologiczne, J. Kostrzewski, 849-853