ILE NAPRAWDĘ KOSZTUJE NAS ENERGETYKA WĘGLOWA? dr Maciej Bukowski Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych
ZAKRES ANALIZY Górnictwo węgla kamiennego i brunatnego Elektroenergetyka węglowa, w tym współspalanie Elektroenergetyka odnawialna, bez współspalania Krajowy węgiel spalany w elektrowniach Badany okres: 1990-2012
ANALIZOWANE SUBSYDIA Górnictwo węgla kamiennego i brunatnego Wsparcie restrukturyzacji górnictwa Dopłaty do rent i emerytur górniczych Elektroenergetyka węglowa Wykorzystanie dotowanego węgla krajowego Zwrot kosztów osieroconych KDT Bezpłatne uprawnienia do emisji Fundusze europejskie Koszty zewnętrzne emisji NOx, SOx, pyłów Elektroenergetyka odnawialna Zielone certyfikaty Fundusze europejskie
GÓRNICTWO RESTRUKTURYZACJA Zwykłe dotacje 33% 69 mld zł 26% 2% Wpłaty na kapitał, konwersje wierzytelności Umorzenia długów 7% 32% Odroczenia spłat, raty, preferencyjne pożyczki Niesklasyfkiowane (przed 1995) Źródło: WISE Institute na podstawie danych UOKiK, Eurostat, OECD, ZUS, NIK W latach 1990-2012 państwo wydało niemal 70 mld złotych na dotacje do górnictwa, przede wszystkim w związku z restrukturyzacją górnictwa węgla kamiennego
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 mld PLN'10 GÓRNICTWO DOTOWANE RENTY I EMERYTURY 25 Wsparcie dla górnictwa węgla w Polsce 20 15 10 5 0 Restrukturyzacja Renty i emerytury górnicze Dotacje wynikają z finansowania przywilejów socjalnych górników z budżetu państwa, a nie z dodatkowych składek kopalni Obecnie jest to dominująca forma wsparcia Źródło: WISE Institute na podstawie danych UOKiK, Eurostat, OECD, ZUS, NIK
DOTACJE DLA ELEKTROENERGETYKI WĘGLOWEJ Wykorzystanie dotowanego węgla krajowego Zwrot kosztów osieroconych KDT Bezpłatne uprawnienia do emisji Fundusze europejskie Wsparcie dla współspalania Dotacje pośrednie, wspieranie paliwa, z którego produkowana jest energia w elektrowniach węglowych Dotacje wynikające z rozwiązania kontraktów długoterminowych (KDT) mających zapewnić opłacalność inwestycji modernizacyjnych w przeszłości. Badania empiryczne wskazują, że elektrownie przerzucają na odbiorców końcowych koszt alternatywny bezpłatnych uprawnień w systemie ETS (możliwość sprzedaży ich na rynku zamiast zużycia w trakcie produkcji energii). Przyjęto, że w Polsce przerzucono 50% ceny rynkowej przyznanych bezpłatnie uprawnień na odbiorców. Dotacje do inwestycji modernizacyjnych, ograniczających szkodliwe emisje. Dotacje do B+R (czysty węgiel) W przypadku współspalania wykorzystanie biomasy jest nieodłącznie związane z wykorzystaniem węgla
PLN/MWh DOTACJE DLA ELEKTROENERGETYKI WĘGLOWEJ Wsparcie produkcji jednej MWh w elektroenergetyce węglowej, PLN 10 60 50 40 30 20 10 0 Wykorzystanie dotowanego węgla krajowego Zyski nadzwyczajne z ETS (bezpłatne uprawnienia) Dotacje na B+R i infrastrukturę z UE Koszty osierocone rozwiązania KDT Dotacje z tyt. współspalania (zielone certyfikaty) Źródło: WISE Institute na podstawie danych Eurostat, KE, URE
mld zł DOTACJE DLA ELEKTROENERGETYKI WĘGLOWEJ Całkowite dotacje do elektroenergetyki węglowej mld PLN 10 oraz % PKB (prawa oś) 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0,7% 0,6% 0,5% 0,4% 0,3% 0,2% 0,1% 0,0% Wykorzystanie dotowanego węgla krajowego Zyski nadzwyczajne z ETS (bezpłatne uprawnienia) Dotacje na B+R i infrastrukturę z UE Koszty osierocone rozwiązania KDT Dotacje z tyt. współspalania (zielone certyfikaty) Razem jako % PKB (prawa oś) Źródło: WISE Institute na podstawie danych Eurostat, KE, URE
EFEKTY ZEWNĘTRZNE Średnioroczne efekty zewnętrzne energetyki węglowej, mld PLN 2010 1990-1994 1995-1999 2000-2004 2005-2009 2010-2012 1990-2012 Dolna granica 43 39 29 25 19 32 Górna granica 130 118 88 74 56 97 Średnia 87 78 59 50 37 64 Efekty zewnętrzne energetyki węglowej w przeliczeniu na jednostkę produkowanej energii, w PLN 2010/ MWh 1990-1994 1995-1999 2000-2004 2005-2009 2010-2012 1990-2012 Dolna granica 337 292 213 175 138 239 Górna granica 1016 878 645 524 408 719 Średnia 676 585 429 349 273 479 Źródło: WISE Institute na podstawie EEA (2011) oraz Kudełko (2012) Duża niepewność szacunków analiza przedziału kosztów szkodliwych emisji Spadek wraz z modernizacją starych elektrowni węglowych, ale koszty nadal bardzo wysokie (dla porównania cena energii na rynku hurtowym to 150-200 zł/mwh)
EFEKTY ZEWNĘTRZNE 25% Efekty zewnętrzne energetyki węglowej jako proc. PKB 20% 15% 10% 5% 0% Zakres niepewności Średnia Źródło: WISE Institute na podstawie EEA (2011) oraz Kudełko (2012)
ELEKTROENERGETYKA OZE Wsparcie w ramach systemu zielonych certyfikatów, 2005 2012, mld PLN 2010 Wodne stare 26% Współspalanie 42% Inne 32% Wiatr 18% Biomasa 9% Biogaz 3% Wodne nowe 2% Fotowoltaika 0,002% Źródło: WISE Institute na podstawie danych URE, TGE Główne wsparcie dla OZE zielone certyfikaty, dodatkowo dotacje europejskie na budowę infrastruktury oraz B+R 2/3 zielonych certyfikatów w latach 2005-2012 nie wspierało nowych mocy OZE Wsparcie dla starych elektrowni wodnych dotacja dla dużych spółek energetycznych, nie wspiera jednak produkcji energii z węgla
ELEKTROENERGETYKA OZE Wsparcie w ramach systemu zielonych certyfikatów, 2005 2012, mld PLN 2010 Główne wsparcie dla OZE zielone certyfikaty, dodatkowo dotacje europejskie na budowę infrastruktury oraz B+R 6,9 4,7 7,4 Współspalanie Stare elektrownie wodne Pozostałe OZE Źródło: WISE Institute na podstawie danych URE, TGE 2/3 zielonych certyfikatów w latach 2005-2012 nie wspierało nowych mocy OZE Wsparcie dla starych elektrowni wodnych dotacja dla dużych spółek energetycznych, nie wspiera jednak produkcji energii z węgla
WSPARCIE I EFEKTY ZEWNĘTRZNE RAZEM 800 700 600 500 400 300 200 100 Energetyka węglowa (ze współspalaniem) Energetyka węglowa (ze współspalaniem) + efekty zewnętrzne Rozwój OZE (bez współspalania i starych elektrowni wodnych) Stare elektrownie wodne 0 Źródło: opracowanie własne WISE Institute
RACHUNEK DLA PRZECIĘTNEGO POLAKA Górnictwo oraz elektroenergetyka węglowa Elektroenergetyka OZE PLN 10 na mieszkańca Opłacane z kieszeni podatnika 2012 Średnia 1990-2012 Dopłaty do rent i emerytur górniczych 90 76 Koszty restrukturyzacji górnictwa 10 78 Wsparcie z funduszy europejskich 7 1 Opłacane w rachunku za energię elektryczną Koszty osierocone KDT 18 9 Bezpłatne uprawnienia do emisji 35 21 Zielone certyfikaty współspalanie 40 8 Opłacane utraconym zdrowiem oraz niszczeniem środowiska Koszty zewnętrzne (średnia z przedziału) 899 1682 RAZEM 1099 1876 PLN 10 na mieszkańca Opłacane z kieszeni podatnika 2012 Średnia 1990-2012 Wsparcie z funduszy europejskich 11 2 Opłacane w rachunku za energię elektryczną Zielone certyfikaty stare elektrownie wodne 12 5 Zielone certyfikaty nowe OZE 43 6 RAZEM 67 13 Źródło: WISE Institute
RACHUNEK DLA PRZECIĘTNEGO POLAKA Elektroenergetyka węglowa Elektroenergetyka OZE Średnia PLN 10 na MWh kupowanej energii 2012 1990-2012 Opłacane z kieszeni podatnika Dopłaty do rent i emerytur górniczych 9 6 Koszty restrukturyzacji górnictwa 1 6 Wsparcie z funduszy europejskich 0,7 0,1 Opłacane w rachunku za energię elektryczną Koszty osierocone KDT 5 3 Bezpłatne uprawnienia do emisji 10 7 Zielone certyfikaty współspalanie 12 3 Opłacane utraconym zdrowiem oraz niszczeniem środowiska Koszty zewnętrzne (średnia z przedziału) 260 568 RAZEM 297 593 PLN 10 na MWh kupowanej energii Opłacane z kieszeni podatnika 2012 Średnia 1990-2012 Wsparcie z funduszy europejskich 3 1 Opłacane w rachunku za energię elektryczną Zielone certyfikaty stare elektrownie wodne 3 2 Zielone certyfikaty nowe OZE 12 2 RAZEM 19 4 Źródło: WISE Institute
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! MACIEJ.BUKOWSKI@WISE-INSTITUTE.ORG.PL