PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI Dr Marcin Jędrzejczyk
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada mierzalności. Oznacza, że w rachunkowości operacje gospodarcze wyrażane są w jednostkach pieniężnych. Wyrazem takiego ujęcia są dane procedury rachunkowej obejmujące zarówno zapisy na kontach księgowych, jak i informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych (bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływu środków pieniężnych, sprawozdanie o zmianie stanu kapitału, informacja dodatkowa).
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada podmiotowości. Oznacza ona, że do prowadzenia rachunkowości zobligowane są wszystkie jednostki gospodarcze. Różny jest tylko zakres procedura rachunkowych uzależniony głównie od wielkości jednostki i osiągniętego przez nią przychodu (U. o r. art. 2 ust. 1 i 2). Każda operacja gospodarcza wywierająca wpływ między innymi na składniki aktywów i pasywów danej jednostki rozpatrywana i interpretowana jest z punktu widzenia tej jednostki, której dotyczy.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada kontynuacji. Zgodnie z tą zasadą księgi i procedury rachunkowe prowadzi się zakładając, że jednostka będzie funkcjonowała w przyszłości i w niezmniejszonym istotnie zakresie. Oznacza to zatem, że kontrolowane przez jednostkę aktywa przyniosą planowane korzyści, a zobowiązana firmy będą normalnie spłacane (MSR 1 23 i 24, U. o r. art. 5 ust.2). Przyjęcie wymienionych założeń omawianej zasady wyklucza postawienie jednostki w stan likwidacji lub upadłości.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada kosztu historycznego. Zgodnie z nią w księgach rachunkowych wycenia się składniki aktywów według kosztu nabycia (lub wytworzenia) a nie według ich bieżącej wartości rynkowej.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada dualizmu. Oznacza, że suma aktywów firmy jest równa sumie pasywów. Wyrazem tej zasady jest podstawowe równanie bilansowe AKTYWA = PASYWA. Dualizm zatem oznacza podwójne ujęcie środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia. Z tej zasady wynika reguła Winien-Ma determinująca rejestrację operacji gospodarczych na kontach księgowych. Ewidencja operacji zgodna z regułą Winien-Ma pozwala lepiej zrozumieć wpływ tych operacji na składniki majątku i kapitału firmy (U. o r. art. 15 ust. 1 pkt 2).
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada okresu rachunkowego (okresowości lub periodyzacji). W rachunkowości zasada ta oznacza ujęcie działalności gospodarczej w tak zwanych okresach obrachunkowych. Jest to zazwyczaj rok obrotowy ograniczony dwiema datami, tak zwanymi momentami bilansowymi.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada dualizmu. Oznacza, że suma aktywów firmy jest równa sumie pasywów. Wyrazem tej zasady jest podstawowe równanie bilansowe AKTYWA = PASYWA. Dualizm zatem oznacza podwójne ujęcie środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia. Z tej zasady wynika reguła Winien-Ma determinująca rejestrację operacji gospodarczych na kontach księgowych. Ewidencja operacji zgodna z regułą Winien-Ma pozwala lepiej zrozumieć wpływ tych operacji na składniki majątku i kapitału firmy (U. o r. art. 15 ust. 1 pkt 2).
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada konserwatyzmu. Istota jej, zgodnie z MSR 1 i U. o r. art. 7 i art. 8, polega na takim ujęciu kosztów i strat nadzwyczajnych oraz przychodów i zysków nadzwyczajnych, by nie został zniekształcone wynik finansowy. Wymaga to przyjęcia między innymi następujących reguł: za pewne uznaje się domniemane, prawdopodobne zdarzenia związane z kosztami lub stratami nadzwyczajnymi, ewidencja przychodów i zysków nadzwyczajnych następuje przy całkowitej pewności ich pozyskania.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada realizacji. Pozwala na ustalenie okresu powstania i wielkości przychodów. Warunkiem realizacji tej zasady jest łączne spełnienie następujących warunków: 1. Przedmiot transakcji musi być zrealizowany; 2. Kwota przychodu musi być pewna.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada współmierności. Zasada ta ma związek z ponoszonymi przez jednostkę nakładami w trakcie jej działalności i osiąganymi przez nią przychodami. W ramach ponoszonych przez jednostkę nakładów wyróżnia się: 1. Nakłady aktywowane jako zapasy w bilansie. 2. Nakłady przekształcone w koszty osiągnięcia przychodów w danym okresie.
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada zgodności (ciągłości). Wyraża się poprzez konieczność zachowania w kolejnych okresach rachunkowych tych samych metod wyceny, zasad ewidencji, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych. Celem realizacji tej zasady jest zapewnienie porównywalności informacji rachunkowych obejmujących kolejne okresy (MSR 27 i 28 oraz U. o r. art. 5 ust. 1).
ZASADY RACHUNKOWOŚCI Zasada prawdy materialnej (istotności). Zgodnie treścią tej zasady w sprawozdaniach finansowych powinny być wykazane wszystkie pozycje, które mają istotne znaczenia dla oceny jednostki i zdarzeń gospodarczych oraz dla podejmowanych decyzji.
FUNKCJE RACHUNKOWOŚCI Funkcja ekonomiczno informacyjna; Funkcja sprawozdawcza; Funkcja analityczna; Funkcja kontrolna; Funkcja dowodowa; Funkcja homeostatyczna; Funkcja podatkowa; Funkcja kulturotwórcza.
WIARYGODNOŚĆ I PORÓWNYWALNOŚĆ INFORMACJI SPRAWOZDAWCZEJ Co sprawia, że informacje pochodzące z rachunkowości są wiarygodnym źródłem informacji o wyniku działalności? Stosowanie nadrzędnych zasad rachunkowości Ochrona interesów użytkowników informacji z rachunkowości ostożności istotności przewaga treści nad formą zakres informacji ujawnionych w sprawozdaniu finansowym obowiązek badania i ogłaszania sprawozdań finansowych
OPERACJE GOSPODARCZE Operacje gospodarcze są to takie zdarzenia gospodarcze, które powodują zmiany w składnikach bilansu. Każda operacja gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym, aby zdarzenie gospodarcze mogło być traktowanie jako operacja gospodarcza musi powodować zmiany w składnikach bilansu majątkowego.
OPERACJE GOSPODARCZE ZDARZENIA A OPERACJE: 1. Tylko operacje podlegają rejestracji, 2. Muszą zmieniać wartość aktywów i pasywów, 3. Są wyrażone w mierniku pieniężnym, 4. Udokumentowane, 5. Zatrudnienie pracownika zdarzenie, wyplata wynagrodzenia operacja. KLASYFIKACJA OPERACJI: 1. Bilansowe i wynikowe, 2. Aktywne, pasywne, aktywno pasywne, 3. Wynikowe: kosztowe, przychodowe, strat oraz zysków, podatkowe, 4. Księgowanie na równaniu bilansowym.
OPERACJE GOSPODARCZE Konta księgowe (Teowe): 1. Dla aktywów i kosztów 2. Dla pasywów i przychodów 3. Zapisy i zamykanie kont
OPERACJE GOSPODARCZE NAZWA KONTA AKTYWNEGO Dt (Wn) Ct(Ma) Sp. Saldo początkowe Zwiększenia konta aktywnego SUMA dt Zmniejszenia konta aktywnego SUMA ct Sk.
OPERACJE GOSPODARCZE NAZWA KONTA KOSZTÓW Dt (Wn) Ct(Ma) Sp. Saldo początkowe Zwiększenia konta kosztów SUMA dt SUMA ct Sk.
OPERACJE GOSPODARCZE NAZWA KONTA PASYWNEGO Dt (Wn) Ct(Ma) Sp. Saldo początkowe Zmniejszenia konta pasywnego SUMA dt Sk. Zwiększenia konta pasywnego SUMA ct
OPERACJE GOSPODARCZE NAZWA KONTA PRZYCHODÓW Dt (Wn) Ct(Ma) Sp. Saldo początkowe Zwiększenia konta przychodów SUMA dt Sk. SUMA ct
OPERACJE GOSPODARCZE W firmie X środki pieniężne w banku są ewidencjonowane na koncie "Rachunek bankowy. Stan i zmiany stanu środków pieniężnych w banku potwierdzone WB (wyciągami bankowymi) przedstawiały się w okresie obrachunkowym następująco (wartość w zł): 0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia) 1. Realizacja obcego czeku rozrachunkowego 2. Wpływ należności od odbiorcy X 3. Spłata zobowiązania wobec dostawcy Y 4. Wpływ oprocentowania środków pieniężnych na rachunku bankowym 5. Realizacja własnego czeku rozrachunkowego 6. Spłata kredytu bankowego 7. Korekta (in plus) stanu rachunku bankowego uzgodniona z bankiem 8. Spłata zobowiązania wobec budżetu 9. Podjęcie gotówki do kasy (czek gotówkowy) 5 000 1 300 200 350 150 750 2 150 25 600 1 500
OPERACJE GOSPODARCZE W firmie X należności są ewidencjonowane na koncie Należności. Stan i zmiany stanu należności przedstawiały się w okresie obrachunkowym następująco (wartość w zł): 0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia) 1. Wpływ należności od odbiorcy X 2. Uznanie należności od odbiorcy Y za nieściągalną 3. Sprzedaż odbiorcy C towarów na kredyt kupiecki 4. Uznanie należności od odbiorcy A za przedawnioną 5. Wypłata pracownikowi P zaliczki na delegację 6. Korekta (in plus) stanu należności od odbiorcy Z 7. Kompensata należności ze zobowiązaniami dotycząca kontrahenta S 8. Rozliczenie pracownika P z zaliczki na delegację - rachunki na kwotę 300 200 50 300 100 180 20 240 180
OPERACJE GOSPODARCZE W firmie Y zobowiązania z różnych tytułów, dotyczące różnych podmiotów gospodarczych, instytucji i pracowników, są ewidencjonowane na wspólnym koncie Zobowiązania. Stan i zmiany zobowiązań przedstawiały się w okresie obrachunkowym nastę pująco (wartość w zł): 0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia) 1. Uregulowanie zobowiązań z tytułu podatku od nieruchomości 2. Zakup na kredyt materiałów od dostawcy D 3. Sporządzenie listy płac pracowników (płace brutto) 4. Naliczenie składek z tytułu ubezpieczeń społecznych 5. Spłata zobowiązania wobec dostawcy D 6. Otrzymanie faktury za energię elektryczną 7. Uznanie zobowiązania wobec dostawcy M za przedawnione 8. Korekta (in minus) stanu zobowiązań wobec dostawcy K 9. Sporządzenie deklaracji podatku dochodowego od osób prawnych 1 900 1 440 2 200 10 000 4 500 2 200 850 150 10 400
OPERACJE GOSPODARCZE W firmie MONO, stanowiącej własność Moniki Nowak, kapitał na początek okresu wynosił 5.000 zł. W okresie sprawozdawczym miały miejsce m.in. operacje gospodarcze dotyczące kapitału (wartość w zł): 1. Właścicielka uregulowała zobowiązanie Firmy z własnych środków 2. Firma sprzedała za gotówkę towary o wartości - właścicielka nie wpłaciła do kasy firmy środków pieniężnych otrzymanych od odbiorcy. 3. Właścicielka wpłaciła do banku (na rachunek Firmy) osobiste środki pieniężne 4. Właścicielka pobrała z kasy Firmy środki pieniężne na prywatne cele, np. na utrzymanie gospodarstwa domowego 300 50 250 200
KONTA AKTYWNO - PASYWNE W spółce z o.o. stany rozrachunków z pracownikami na początek okresu sprawozdawczego przedstawiały się następująco (wartość w zł): należności od pracowników zobowiązania wobec pracowników W okresie sprawozdawczym miały miejsce następujące operacje gospodarcze dotyczące tych rozrachunków: 1. Sporządzono listę płac pracowników za bm. a) płace brutto b) podatek dochodowy od osób fizycznych c) płace netto 2. Pracownik A pobrał zaliczkę na wyjazd służbowy 3. Pracownik B zwrócił do kasy równowartość zawinionego niedoboru 4. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia za bm 5. Pracownik C przedstawił fakturę za zakupione przez siebie materiały biurowe (nie pobierał zaliczki) 6. Pracownik A rozliczył się z pobranej zaliczki na wyjazd służbowy: a) koszty wyjazdu b) zwrot do kasy 780 160 15 000 3 150 1 000 300 11 850 320 850 150
ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU SUMA SUMA ZAPISÓW = ZAPISÓW DEBETOWYCH KREDYTOWYCH EFEKT: ZACHOWANIE RÓWNOWAGI BILANSOWEJ
ZADANIE KSIĘGOWE 1. Otworzyć konta ze stanami początkowymi wynikającymi z bilansu otwarcia (należy otworzyć WSZYSTKIE KONTA znajdujące się w bilansie otwarcia). 2. Zaksięgować operacje gospodarcze dane w zadaniu (jeżeli brakuje kont, które zostały otwarte zgodnie z bilansem otwarcia NALEŻY JE OTWORZYĆ STOSOWNIE DO POTRZEB), pamiętając o zasadzie dt=ct. 3. Zamknąć WSZYSTKIE KONTA i wyznaczyć salda końcowe. 4. Sporządzić bilans zamknięcia (POMINĄĆ KONTA Z ZEROWYM SALDEM, uwzględnić nowo otwarte konta).