Prof. Dr hab. Anna Wasilewska
Określenie zespół hemolityczno - mocznicowy zostało po raz pierwszy użyte przez Gesslera i wsp. w 1955 roku, kiedy opisali u dzieci ostry zespół objawów obejmujących niedokrwistość hemolityczną, thrombocytopenię oraz ostrą niewydolność nerek.
HUS obejmuje: Ostrą niewydolność nerek Niedokrwistość hemolityczną Thrombocytopenię (niską liczbę płytek krwi) Najczęstsza przyczyna ostrej niewydolności nerek u małych dzieci, ale zdarza się również u dorosłych
Zespół hemolityczno-mocznicowy jest chorobą występującą najczęściej u niemowląt i małych dzieci. HUS występuje w 2 formach, zależnie od tego czy pacjent miał biegunkę czy nie (D+ HUS i D- HUS). D- HUS, który odpowiada za ok. 10% przypadków HUS, jest czasami określany jako atypowy HUS. Mimo, że nie jest związany z zakażeniem E.coli produkującą toksynę Shiga, przebiega z typową triadą objawów (niedokrwistość hemolityczna, thrombocytopenia, ONN).
DNA bakterii (Shigella dysenteriae typu 1) produkującej toksynę Shiga (Shiga toxin (Stx) zostało przeniesione przez baktoriofaga i włączone do genomu E. coli. To umożliwiło bakteriom E.coli produkcję jednej z najsilniejszych toksyn Shiga toxin (Stx)
Łańcuch wydarzeń: Zakażenie E.coli (Stx) Namnażanie w jelicie Wchłanianie toksyny (Stx) do krążenia ogólnego
Łańcuch wydarzeń cd.: przyłączenie Stx do receptorów w nerce oraz w innych narządach wprowadzenie toksyn do wnętrza komórek uszkodzenie komórki i jej śmierć
krwotoczne zapalenie jelita grubego (krwotoczna biegunka) uszkodzenie nerek powodujące ostrą niewydolność nerek uszkodzenie krwinek czerwonych powodujące niedokrwistość uszkodzenie płytek powodujące krwawienia zdarzają się uszkodzenia innych narządów np. mózgu, trzustki, serca, płuc, narządu wzroku
U dzieci HUS występuje często po prodromalnej chorobie infekcyjnej, zwykle biegunce (90%) a rzadziej infekcji górnych dróg oddechowych (10%). Zastosowanie leków p/biegunkowych może zwiększyć ryzyko rozwoju HUS.
Najczęstszą przyczyną HUS jest toksyna produkowana przez : Escherichia coli serotyp O157:H7.
Z powodu aktywności cytotoksycznej stwierdzonej na komórkach linii Vero ta toksyna została włączona do verotoksyn. Zakażenie bakterią E.coli O157:H7 jest wynikiem kontaktu (spożycia) zakażonego pożywienia np. mielonej wołowiny lub innych niedogotowanych produktów pochodzących od bydła. Pożywienie skażone E. coli nie zmienia smaku lub zapachu.
Zakażamy się najczęściej jedząc zakażone niedosmażone mięso, mielone mięso wołowe tzw. tatara, surowe mleko. Szczególnie narażone na nie są osoby, które korzystają z ulicznych punktów sprzedaży typu fast-food. Do wywołania objawów chorobowych wystarczy około 10-15 drobnoustrojów. 9/21/2014 12
W USA epidemia, która wybuchła w 1993 r. Zachorowało wtedy ponad 500 osób, spośród których 4 zmarły. Śledztwo epidemiologiczne wykryło przyczynę - niedosmażone hamburgery z jednej z sieci restauracji typu fast food obejmujących cały kraj. Hamburgery były przygotowywane w dużych partiach w centrali i rozsyłanych do całej sieci restauracji. Dopiero na miejscu były one smażone i jak się okazało, niedokładnie a nastepnie podawane. 9/21/2014 13
Kilka lat temu w Japonii wywołały one ogromną epidemię, podczas której zachorowało ponad 10 tys. osób. Epidemia pochłonęła kilkanaście ofiar śmiertelnych. Prawdopodobnym źródłem zakażenia były ryby. 9/21/2014 14
Epidemia rozwijająca się z północnych Niemiec w maju i czerwcu 2011 r., powodowana przez ten werotoksyczny serotyp za pośrednictwem świeżych warzyw, przyjęła rzadko spotykane rozmiary. Odkrytu wówczas nowy patogenny szczep O104:H4 W tym okresie zachorowało około 3000 osób, a zmarło ponad 40, zwłaszcza z powodu zespołu hemolitycznomocznicowego 9/21/2014 15
Przy szerzeniu się zakażenia E.coli dużą rolę odgrywa kontakt bezpośredni oraz skażenia ujęć wody.
Regularne wizyty w zoo i karmienie zwierząt
Czynnikiem ryzyka u dzieci jest również jedzenie niedopieczonych hamburgerów
HUS występuje głównie u małych dzieci. U pacjentów poniżej 5 roku życia średnia częstość występowania HUS wynosi 2,65/100 tyś/rok. U pacjentów poniżej 18 roku życia częstość występowania spada i wynosi 0,97/100 tyś/rok. Ilość przypadków HUS jest analogiczna do sezonowych wahań infekcji spowodowanych E coli O157:H7, ze szczytem zachorowań między czerwcem a wrześniem.
Śmiertelność w przypadku HUS dochodzi do 5-15%. Gorzej rokują starsze dzieci oraz dorośli. Około 85% dzieci zdrowieje po zastosowaniu odpowiedniego leczenia wspomagającego.
Obecność obfitych, krwistych stolców silnie przemawia za chorobą wywołaną przez E.coli. Gorączka często nie jest obecna. Zmniejszona diureza. Objawy skazy małopłytkowej wybroczyny. Objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą sugerować cechy ostrego brzucha i perforacji jelita (rzadko).
Może dojść do uszkodzenia mięśnia sercowego, przeciążeniowej niewydolności serca, zaburzeń rytmu. Mikrozatory w trzustce mogą spowodować ostre zapalenie trzustki, lub rzadziej, cukrzycę insulinozależną. Zajęcie oka może doprowadzić do krwotoków do siatkówki lub ciała szklistego. Obserwowany jest skąpomocz i nadciśnienie tętnicze.
U niektórych pacjentów występują objawy neurologiczne, związane z postępem mocznicy. Mogą wystąpić napady padaczkowe, wynikające z encefalopatii nadciśnieniowej.
Badanie ogólne moczu Zwykle obecny jest łagodny białkomocz i krwinkomocz Wskaźniki wydolności nerek, stężenie elektrolitów, morfologia krwi obwodowej Niedokrwistość może być głęboka. Należy poszukiwać obwodowych zlepów schistocytów. Nasilenie trombocytopenii nie koreluje z ciężkością lub czasem trwania choroby. Liczba płytek wraca do normy po ok. 2 tygodniach trwania HUS. Należy ocenić układ krzepnięcia: APTT, fibrynogen, D- dimery.
Pozostałe badania laboratoryjne Może być podwyższone stężenie bilirubiny. Wzrost aktywności dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Obniżony poziom haptoglobiny. Posiew kału Należy pobrać próbkę kału na posiew. Ocena głównie pod kątem obecności E coli 0157:H7 oraz Shigella
Należy wykonać usg nerek u pacjentów z ONN w celu wykluczenia obstrukcji dróg moczowych.
Wynik biopsji potwierdza diagnozę Mimo to, biopsja nie jest wymagana u dzieci. U dorosłych również jest rzadko wykonywana. Istotne są obwodowe zlepy schistocytów oraz thrombocytopenia.
Nie ma leczenia przyczynowego. Wszechstronne leczenie wspomagające jest podstawą w czasie ostrej fazy HUS.
Dokładny bilans płynów Dializoterapia w przypadku ciężkiej niewydolności nerek Przetoczenie krwi w przypadku niedokrwistości Przetoczenie płytek przy znacznej małopłytkowości Intensywne uzupełnianie niedoborów energetycznych (np. całkowite żywienie pozajelitowe) Leczenie hipotensyjne (przy nadciśnieniu tętniczym) Leczenie napadów drgawkowych Dożylne podanie Immunoglobulin
Antybiotyki: nie ma konsensusu dotyczącego użycia antybiotyków. Wydaje się, że powinno się unikać ich stosowania z wyjątkiem pacjentów septycznych. Substancja wiążąca Stx: doustne podanie preparatu o nazwie SYNSORB, który jest złożony z cząsteczek silikonu związanych z globotriaosylceramidem, nie dało istotnych korzyści w porównaniu z placebo.
Wczesne ograniczenie białka oraz stosowanie ACE-inhibitorów może mieć dobry efekt w długotrwałym utrzymaniu funkcji nerek u pacjentów z PChN po przebyciu Stx-HUS.
monitorowanie stężenia elektrolitów, liczby płytek monitorowanie funkcji nerek oraz wartości ciśnienia tętniczego dieta pokrywająca zapotrzebowanie energetyczne w trakcie choroby
Ponieważ typowy HUS często występuje endemicznie, należy zebrać dokładny wywiad i poinformować Sanepid o nowym zachorowaniu oraz jego okolicznościach. Podjęcie odpowiednich działań przez służby sanitarne może zapobiec szerzeniu się choroby w danej społeczności.
ONN występuje u 55-70% pacjentów ale 85% odzyskuje funkcję nerek po zastosowaniu odpowiedniego leczenia. Około 15-20% dzieci z HUS może rozwinąć nadciśnienie tętnicze po 3-5 latach od wystąpienia choroby. Nawroty u pacjentów po przeszczepie nerki występują u mniej niż 10%.
Śmierć u 3-5%, z powodu: Uszkodzenia mózgu (udar i/lub obrzęk mózgu) Martwicy jelit i ich perforacji Uszkodzenia mięśnia sercowego Uszkodzenia płuc Niewydolności wielonarządowej (obserwowana u większości przypadków śmiertelnych)
U pacjentów z HUS, którzy przeżyli może dojść do: trwałego uszkodzenia nerek uszkodzenia mózgu nadciśnienia tętniczego cukrzycy
Przewlekłą choroba nerek może rozwinąć się nawet po wielu latach od wystąpienia HUS (związana jest z hyperfiltracją)
Nadciśnienie tętnicze może się rozwinąć po wielu latach (u pacjentów z przewlekłym uszkodzeniem nerek) Możliwe jest zachorowanie na cukrzycę (gdy doszło do uszkodzenia trzustki w przebiegu HUS)
D+ HUS jest zagrażającą życiu chorobą spowodowaną zakażeniem E.coli produkującą toksynę Stx Występuje głównie u niemowląt i małych dzieci, ale zdarza się również u dorosłych Śmiertelność to ok. 3-5% U ok. 30-50% pacjentów dochodzi do przewlekłego uszkodzenia nerek, które może w przyszłości postępować Niezbędne jest monitorowanie pacjenta przez całe życie