STRESZCZENIE Polish Translation WORLD ENERGY OUTLOOK 2 0 1 3
WORLD ENERGY OUTLOOK 2013 W świecie dużych różnic w regionalnych cenach energii wpływających na konkurencyjność, kim będą potencjalni zwycięzcy i przegrani? Potrzeba olbrzymich ilości ropy, aby sprostać rosnącemu popytowi i zrównoważyć spadek produkcji istniejących pól naftowych. Gdzie szukać nowych zasobów? Co może spowodować szybkie zbliżenie poziomu cen gazu ziemnego pomiędzy Azją, Europą i Ameryką Północną? Jaki miałoby to wpływ na rynki energii? Czy przyrost energii odnawialnej jest możliwy do utrzymania i czy będzie wystarczający do zrealizowania globalnych celów klimatycznych? Jakich postępów dokonujemy przy wycofywaniu subsydiów do paliw kopalnych i zwiększaniu dostępu do nowoczesnych usług energetycznych dla biednych na całym świecie? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdują się w raporcie World Energy Outlook 2013, który zawiera prognozy dla wszystkich źródeł energii, regionów i sektorów aż do 2035 roku. Sektor ropy naftowej został szczegółowo przeanalizowany, obejmując zasoby, wydobycie, popyt, rafinację i handel międzynarodowy. Efektywność energetyczna jest przedstawiona w odrębnym rozdziale, podobnie jak paliwa konwencjonalne, co podkreśla jej istotną rolę w zapewnieniu światowej równowagi energetycznej. Raport analizuje także szczegółowo perspektywy sektora energetycznego w Brazylii i jego wpływ na światowy krajobraz energetyczny. Więcej informacji pod www.worldenergyoutlook.org
MIĘDZYNARODOWA AGENCJA ENERGETYCZNA Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) jest niezależnym ciałem powołanym do życia w listopadzie 1974 r. w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w celu wdrożenia międzynarodowego programu energetycznego. MAE prowadzi szeroki program współpracy energetycznej pomiędzy dwudziestoma ośmioma spośród trzydziestu państw członkowskich OECD. Głównymi zadaniami MAE są: Utrzymanie i poprawa systemów reagowania na wypadek przerw w dostawach ropy. Promocja racjonalnych polityk energetycznych w kontekście globalnym poprzez współpracę z krajami nie będącymi członkami MAE, przemysłem i organizacjami międzynarodowymi. Prowadzenie permanentnego systemu informacyjnego o międzynarodowym rynku ropy. Poprawa światowej struktury podaży oraz popytu na energię poprzez wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii i wzrost efektywności zużywanej energii. OCDE/AIE, 2013 Agence Internationale de l Énergie (AIE) 9 rue de la Fédération 75739 Paris Cedex 15, France Promocja współpracy międzynarodowej w zakresie technologii energetycznych. Niniejsza publikacja jest zastrzeżona prawami autorskimi i podlega szczególnym rygorom wykorzystywania i rozpowszechniania. Szczegółowe warunki są dostępne pod adresem internetowym: http://www.iea.org/termsandconditionsuseandcopyright/ Pomoc w integracji polityk energetycznych i ochrony środowiska. Państwa członkowskie MAE: Australia Austria Belgia Czechy Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Japonia Kanada Korea Luksemburg Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Komisja Europejska również uczestniczy w pracach MAE.
Streszczenie Wgląd na szybko zmieniający się świata energetyczny Wiele z utrwalonych zasad sektora energetycznego podlega obecnie zmianie. Znaczący importerzy stają się eksporterami a państwa od dawna uznawane za znaczących eksporterów stają się równocześnie wiodącymi centrami wzrostu globalnego popytu. Właściwe połączenie strategii z technologią pokazuje, że powiązania pomiędzy wzrostem gospodarczym, zapotrzebowaniem na energię oraz emisjami dwutlenku węgla (CO 2 ) z sektora energetycznego mogą zostać rozluźnione. Wzrost znaczenia ropy i gazu ze źródeł niekonwencjonalnych oraz odnawialnych źródeł energii (OZE) zmienia nasz dotychczasowy sposób rozumienia bilansu zasobów energii na świecie. Świadomość dynamiki rozwoju rynków energetycznych jest kluczowa dla decydentów próbujących pogodzić cele gospodarcze, energetyczne i środowiskowe. Ci, którzy poprawnie przewidzą rozwój globalnego sektora energii mogą uzyskać przewagę, natomiast ci którzy nie zdołają ryzykują podjęcie niewłaściwych decyzji strategicznych i inwestycyjnych. Obecna edycja World Energy Outlook (WEO-2013) analizuje konsekwencje podjęcia określonych decyzji na kierunki rozwoju energii oraz klimatu do 2035 roku, dostarczając spostrzeżenia, które mogą być pomocne dla decydentów, branży energetycznej oraz pozostałym zainteresowanym osobom w zrozumieniu szybko zmieniającego się świata energetycznego. OECD/IEA, 2013 Punkt ciężkości w zakresie konsumpcji energii przesuwa się zdecydowanie do wschodzących gospodarek, a zwłaszcza gospodarek Chin, Indii i Bliskiego Wschodu, które windują światowy popyt o jedną trzecią w górę. W Scenariuszu Nowych Polityk, głównym scenariuszu opisanym w WEO-2013, Chiny dominują obraz rynku w Azji, do czasu kiedy od 2020 roku Indie staną się wiodącym źródłem wzrostu zużycia energii. Również Azja Południowo-Wschodnia staje się w coraz większym stopniu centrum popytu (rozwój tego regionu opisany został szczegółowo w specjalnym raporcie WEO pod tytułem Southeast Asia Energy Outlook, opublikowanym w październiku 2013 roku). Chiny staną się wkrótce największym importerem ropy naftowej na świecie, a Indie po 2020 roku osiągną status największego importera węgla. Stany Zjednoczone zmierzają stopniowo ku zaspokojeniu wszystkich swoich potrzeb energetycznych ze źródeł wewnętrznych w 2035 roku. Zmiany te łącznie stanowią o reorientacji handlu energią z basenu oceanu atlantyckiego do regionu Azji i Pacyfiku. Wysokie ceny ropy naftowej, utrzymujące się różnice regionalne w cenach gazu i energii elektrycznej oraz rosnące rachunki za import energii w wielu krajach skłaniają do skupienia uwagi nad powiązaniami pomiędzy energią a szeroko rozumianą gospodarką. Afryka jest wyraźnym przykładem relacji pomiędzy energią a rozwojem gospodarki, gdzie pomimo bogactwa zasobów zużycie energii na jednego mieszkańca w 2035 roku jest wciąż poniżej jednej trzeciej średniej konsumpcji na świecie. W Afryce żyje dzisiaj prawie połowa z 1,3 mld osób na świecie nie mających dostępu do energii elektrycznej i jedna czwarta z 2,6 mld osób używających w sposób tradycyjny biomasy do gotowania. W wymiarze globalnym paliwa kopalne nadal będą zaspokajać przeważającą część światowego zapotrzebowania na energię, wpływając na powiązania pomiędzy energią, środowiskiem i zmianą klimatu. Streszczenie 1
Sektor energii będzie kluczowy dla osiągnięcia celów klimatycznych, gdyż jest on źródłem dwóch trzecich globalnych emisji gazów cieplarnianych. Chociaż niektóre istniejące programy skierowane na ograniczenia emisji CO 2 są debatowane, takie inicjatywy jak prezydencki plan działań klimatycznych w Stanach Zjednoczonych, chiński program ograniczenia udziału węgla w bilansie energetycznym, europejska debata o celach energetyczno-klimatycznych na 2030 roku i dyskusja w Japonii o nowym planie energetycznym, wszystkie z nich mają potencjał ograniczenia wzrostu emisji CO 2 z sektora energetycznego. W naszym głównym scenariuszu emisje CO 2 z sektora energetycznego wzrastają o 20% do 2035 roku, pomimo uwzględnienia wpływu już zapowiedzianych przez rządy środków zmierzających do poprawy efektywności energetycznej, wspierania OZE, ograniczenia subsydiowania paliw kopalnych i wprowadzenia opłat za emisje w niektórych wypadkach. To pozostawi świat na ścieżce wzrostu średniej temperatury globalnej w perspektywie długoterminowej o 3,6 C, daleko powyżej uzgodnionego międzynarodowo celu 2 C. Energia jako czynnik konkurencyjności Duże różnice w regionalnych cenach energii wywołały debatę o roli energii w pobudzaniu lub hamowaniu wzrostu gospodarczego. Cena baryłki ropy Brent osiągnęła w okresie od 2011 r. średnią cenę 110 USD w wartościach realnych, co oznacza trwały okres wysokich cen ropy bez precedensu w historii rynku naftowego. W odróżnieniu od cen ropy naftowej, które są stosunkowo podobne na całym świecie, ceny innych paliw znacząco różnią się między regionami. Chociaż różnice w cenach gazu ziemnego zmniejszyły się w porównaniu z wyjątkowym poziomem cen obserwowanych w połowie 2012 roku, cena gazu sprzedawanego w Stanach Zjednoczonych wciąż wynosi jedną trzecią ceny importu w Europie i jedną piątą ceny w Japonii. Ceny energii elektrycznej również są zróżnicowane, przemysł w Japonii i Europie płaci średnio ponad dwukrotnie więcej za prąd niż przemysł w Stanach Zjednoczonych, nawet w Chinach ceny dla przemysłu są prawie dwukrotnie wyższe od Stanów Zjednoczonych. W większości sektorów gospodarki większości państw energia jest stosunkowo niewielkim czynnikiem przy określaniu ich konkurencyjności. Koszty energii mogą mieć jednak zasadnicze znaczenie dla sektorów energochłonnych, takich jak przemysł chemiczny, aluminiowy, cementowy, metalurgiczny, papierniczy, szklany czy rafineryjny, zwłaszcza w przypadkach gdy wytwarzane towary stanowią przedmiot obrotu na rynkach międzynarodowych. Sektory energochłonne odpowiadają globalnie za około jedną piątą wartości dodanej przez przemysł, jedną czwartą zatrudnienia w przemyśle oraz za 70% konsumpcji energii w sektorze przemysłowym. OECD/IEA, 2013 Różnice w cenach energii będą odziaływać na konkurencyjność przemysłu oraz wpływać na decyzje inwestycyjne i strategie przedsiębiorców. Regionalne różnice w cenach gazu maleją w naszym głównym scenariuszu, niemniej pozostaną one nadal duże aż do 2035 roku, a różnice w cenach energii elektrycznej utrzymają się w większości przypadków. W wielu rozwijających się gospodarkach, w szczególności w Azji, znaczny wzrost wewnętrznego popytu na dobra wytwarzane przez energochłonne sektory przemysłu wesprze szybki wzrost w ich produkcji przy zwiększonym udziale eksportu. Jednakże względne koszty energii będą odgrywać istotniejszą rolę w kształtowaniu rozwoju w innych 2 World Energy Outlook 2013
krajach. Stany Zjednoczone będą świadkiem lekkiego wzrostu udziału w globalnym eksporcie produktów energochłonnych, co wskazuje jasno na związek pomiędzy stosunkowo niskimi cenami energii a perspektywami dla przemysłu. Odwrotna sytuacja będzie miała miejsce w Europie i Japonii, gdzie udział w globalnym eksporcie w obu przypadkach zaliczy silny spadek, łącznie w wysokości około jednej trzeciej ich obecnej wielkości. W poszukiwaniu zastrzyku energii dla gospodarki Kraje mogą ograniczyć wpływ wysokich cen energii na gospodarkę poprzez promocję bardziej efektywnych, konkurencyjnych i połączonych rynków energetycznych. Różnice w regionalnych cenach gazu mogłyby zostać jeszcze bardziej ograniczone przez podjęcie szybszych działań zmierzających do powstania globalnego rynku gazu. W Analizie Przypadku Zbieżności Cen Gazu ( Gas Price Convergence Case ) pokazujemy, że będzie wymagało to rozluźnienia obecnej sztywnej struktury handlu skroplonym gazem ziemnym (LNG) i zmiany mechanizmów kształtowania cen gazu w powiązaniu z cenami ropy naftowej. Zachętą do wprowadzenia tych zmian będą przyspieszone reformy na rynkach gazu w regionie Azji i Pacyfiku oraz eksport LNG z Ameryki Północnej (w tym zmniejszenie kosztów skraplania i transportu LNG). Ponadto niektóre regiony mają potencjał aby powtórzyć choć na mniejszą skalę sukces Stanów Zjednoczonych w rozwoju gazu niekonwencjonalnego, zwłaszcza w Chinach, części Ameryki Południowej, a nawet części Europy, chociaż pozostają wątpliwości co do jakości zasobów, kosztów wydobycia oraz, w niektórych krajach, uzyskania akceptacji społecznej. Efektywność energetyczna znajduje się znowu w centrum uwagi, co powinno przynieść pozytywne efekty sięgające daleko poza poprawę konkurencyjności. Istotne strategie wdrożone w ciągu ostatniego roku obejmują środki ukierunkowane na zwiększenie efektywności energetycznej budynków w Europie i Japonii, pojazdów silnikowych w Ameryce Północnej, urządzeń klimatyzacyjnych w części krajów Bliskiego Wschodu oraz reformy struktury cen energii w Chinach i Indiach. Niezależnie od wpływu na obniżenie kosztów ponoszonych przez przemysł, działania nakierowane na osiągnięcie efektywności energetycznej ograniczają wpływ cen energii na budżety domowe (udział energii w wydatkach domowych osiągnął ostatnio rekordowy poziom w Unii Europejskiej) i koszty importu energii (udział kosztów importu energii w produkcie krajowym brutto Japonii ostatnio wzrósł znacząco). Jednak istniejący potencjał do wprowadzenia rozwiązań skutkujących lepszą efektywnością energetyczną jest wciąż daleki od wyczerpania: dwie trzecie potencjału ekonomicznego efektywności energetycznej pozostanie niewykorzystane w naszym głównym scenariuszu. Potrzeba działań, aby przezwyciężyć różnorodne przeszkody utrudniające inwestowanie w przedsięwzięcia wprowadzające efektywność energetyczną; obejmuje to wycofanie subsydiów konsumpcji paliw kopalnych, które jak oceniamy wzrosły globalnie do 544 mld USD w 2012 roku. OECD/IEA, 2013 Zwiększanie konkurencyjności energetycznej nie oznacza ograniczenia wysiłków w walce ze zmianami klimatu. Raport specjalny w ramach serii WEO pt. Tworząc Nową Mape Energetyczno-Klimatyczną ( Redrawing the Energy-Climate Map ), opublikowany w czerwcu 2013 roku identyfikuje cztery praktyczne środki, które mogłyby zatrzymać wzrost Streszczenie 3
emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku bez ograniczania wzrostu gospodarczego: zwiększenie efektywności energetycznej, ograniczenie budowy i funkcjonowania najmniej efektywnych elektrowni węglowych, minimalizowanie emisji metanu przy wydobyciu ropy i gazu oraz zreformowanie systemu subsydiów konsumpcji paliw kopalnych. Ten zestaw rozwiązań uzupełniałby działania przewidziane w naszym głównym scenariuszu, w tym przede wszystkim wzrost zastosowania technologii energii odnawialnych. Decydenci powinni jednak zachować ostrożność przy budowaniu systemów dotacji dla OZE, które łącznie przekroczyły wartość 100 mld USD w 2012 roku i wzrosną do 220 mld USD w 2035 roku. Istotne jest by systemy wsparcia OZE ewoluowały wraz z przewidywanym obniżeniem kosztów energii z tych źródeł, aby pozwolić na wykorzystanie wielorakich korzyści płynących z niskoemisyjnych źródeł energii bez nakładania nadmiernych obciążeń finansowych na źródła ich wsparcia. Odpowiednio wyważone międzynarodowe porozumienie klimatyczne mogłoby przyczynić się do tego aby energochłonne sektory gospodarki w państwach, które działają zdecydowanie na rzecz ograniczenia emisji, nie musiały stawiać czoła nierównej konkurencji ze strony państw, które nie podejmują takich działań. Ropa zaciśnięta ( light tight oil ) wstrząśnie najbliższym dziesięcioleciem, choć pozostawi dłuższą perspektywę niezmieszaną Potencjał technologiczny umożliwiający rozpoczęcie wydobywania zasobów nowego typu (takich jak ropa zaciśnięta czy ropy z ultra-głębinowych złóż podmorskich), jak również wspomagający zwiększenie wydobycia z istniejących pól, podnosi szacunkowe wartości ilości ropy pozostającej do wydobycia. Nie znaczy to jednak, że świat czeka nowa era obfitości w ropę naftową. Cena ropy naftowej, która stopniowo wzrasta do poziomu 128 USD za baryłkę w 2035 roku (w wartościach realnych), wspiera rozwój wydobycia tych nowych zasobów. Jednak żaden kraj nie powtórzy skali sukcesu ropy zaciśniętej w Stanach Zjednoczonych, co spowoduje, że Stany Zjednoczone będą największym światowym producentem ropy naftowej. Wzrost produkcji ropy ze źródeł niekonwencjonalnych (w tym ropa zaciśnięta) i ciekłych frakcji gazu ziemnego ( natural gas liquids ) sprosta rosnącej luce pomiędzy popytem na ropę, który wzrośnie o 14 mln baryłek dziennie i osiągnie 101 mln baryłek dziennie w 2035 roku, a wydobyciem ropy ze źródeł konwencjonalnych które zaliczy lekki spadek do poziomu 65 mln baryłek dziennie. OECD/IEA, 2013 Bliski Wschód, jedyne duże źródło niedrogiej w wydobyciu ropy, pozostanie w centrum uwagi długookresowej prognozy ropy. Rola państw zrzeszonych w Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC) w zaspokojeniu światowego zapotrzebowania na ropę będzie zredukowana okresowo w ciągu najbliższej dekady przez rosnące wydobycie w Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie z piasków roponośnych, w Brazylii z głębinowych złóż podmorskich oraz przez wydobycie ciekłych frakcji gazu ziemnego na całym świecie. Jednakże około 2025 roku wydobycie w krajach niezrzeszonych w OPEC zacznie spadać i kraje Bliskiego Wschodu będą w większości źródłem wzrostu podaży ropy na świecie. Łącznie państwowe spółki naftowe i państwa w których one się znajdują, kontrolują około 80% światowych potwierdzonych i prawdopodobnych rezerw ropy. 4 World Energy Outlook 2013
Potrzeba zrównoważenia spadającego wydobycia z istniejących pól naftowych jest głównym motorem inwestycji w przemysł wydobywczy do 2035 roku. Nasza analiza ponad 1 600 pól naftowych potwierdza, że po osiągnięciu szczytowej produkcji, spadek wydobycia ze średniej wielkości konwencjonalnego pola naftowego może kształtować się na poziomie około 6% rocznie. O ile ta wartość może się różnić w zależności od rodzaju pola, to globalnie produkcja z istniejących pól spadnie w konsekwencji o ponad 40 mln baryłek ropy dziennie do 2035 roku. Jeżeli chodzi o inne źródła ropy to większość złóż niekonwencjonalnych jest mocno zależna od prowadzenia ciągłych odwiertów w celu zapobieżenia szybkiemu spadkowi wydobycia. Z całości 790 mld baryłek składających się na całkowite wydobycie niezbędne do pokrycia prognozowanego zapotrzebowania do 2035 roku, ponad połowa będzie potrzebna tylko po to aby zbilansować spadek wydobycia. Zapotrzebowanie na środki transportu i produkty petrochemiczne utrzyma konsumpcję ropy w trendzie wzrostowym do 2035 roku, chociaż tempo wzrostu osłabnie. W państwach członkowskich OECD spadek konsumpcji przyspieszy. Około 2030 roku Chiny prześcigną Stany Zjednoczone jako największy konsument ropy a w tym samym czasie jej zużycie na Bliskim Wschodzie przewyższy konsumpcję w Unii Europejskiej. Przesunięcie się popytu w kategoriach geograficznych stanie się tym bardziej widoczne, gdy po 2020 roku Indie staną się największym indywidualnym źródłem wzrostu światowego popytu na ropę. Konsumpcja ropy skoncentruje się do 2035 roku w dwóch sektorach mianowicie w transporcie i petrochemii. Popyt na ropę w sektorze transportowym wzrośnie o 25% i osiągnie 59 mln baryłek dziennie, a jedna trzecia tego wzrostu zostanie pochłonięta przez transport towarowy w Azji. W zakresie petrochemii Bliski Wschód, Chiny i Ameryka Północna przyczynią się do wzrostu zużycia ropy jako surowca do wysokości 14 mln baryłek dziennie. Wysokie ceny skłonią do poprawy efektywności i podkopią udział ropy wszędzie tam gdzie będą dostępne jej substytuty, w tym biopaliwa i gaz ziemny jako paliwa używane w transporcie. Wielkie zmiany w rafinacji i handlu ropą naftową Duże zmiany w strukturze podaży i popytu na ropę naftową skonfrontują sektor rafineryjny z nawet trudniejszymi od dotychczasowych wyzwaniami, na które nie wszystkie rafinerie są gotowe stawić czoła. Rosnąca produkcja ciekłych frakcji gazu ziemnego, biopaliw oraz paliw ciekłych uzyskiwanych z węgla i gazu oznacza, że coraz więcej produktów naftowych dotrze do konsumentów bez potrzeby przejścia przez system rafineryjny. Rafinerie będą musiały jednak wdrożyć inwestycje aby zaspokoić wzrost popytu na olej napędowy o ponad 5 mln baryłek dziennie, który będzie niemal trzykrotnie większy niż wzrost popytu na benzynę. Przeniesienie się punktu ciężkości konsumpcji ropy w stronę Azji i Bliskiego Wschodu sprzyjać będzie ciągłemu wzrostowi mocy przerobowych w tych regionach. Jednakże w tym czasie w wielu krajach OECD spadający popyt i konkurencja w zakresie rynków eksportowych na produkty naftowe zintensyfikuje presję na zmniejszanie mocy przerobowych rafinerii. Szacujemy, że do roku 2035 będzie zagrożona moc Streszczenie 5
przerobowa rafinerii na poziomie niemal 10 mln baryłek dziennie, przy czym największe ryzyko będzie dotyczyć rafinerii w krajach członkowskich OECD a zwłaszcza w Europie. Nowa geografia popytu i podaży oznaczać będzie przekierowanie handlu ropą naftową w kierunku rynków azjatyckich, co będzie miało konsekwencje dla wspólnych wysiłków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa dostaw ropy. Zapotrzebowanie netto Ameryki Północnej na import ropy naftowej niemal zniknie do 2035 roku, a region ten stanie się istotnym eksporterem produktów naftowych. Azja stanie się bezdyskusyjnym centrum światowego handlu ropą w miarę jak region będzie przyciągał, poprzez ograniczoną liczbę strategicznych dróg transportu, coraz większą część dostępnej ropy naftowej. Dostawy do Azji pochodzić będą nie tylko z Bliskiego Wschodu (skąd łączny eksport ropy przestanie wystarczać do zaspokojenia popytu w Azji), ale także z Rosji, regionu Morza Kaspijskiego, Afryki, Ameryki Południowej i Kanady. Nowe moce przerobowe rafinerii położonych na Bliskim Wschodzie zorientowanych na eksport zwiększają prawdopodobieństwo, że nie ropa naftowa ale produkty z jej rafinacji stanowić będą większą część światowego handlu, chociaż duża część tych nowych mocy przerobowych posłuży do zaspokojenia rosnącego popytu w samym regionie Bliskiego Wschodu. Sektor elektroenergetyczny dostosowuje się do nowego życia z energią wiatrową i słoneczną OZE odpowiadać będą niemal za połowę globalnego przyrostu produkcji energii elektrycznej do 2035 roku, przy czym zmienne źródła OZE takie jak energia wiatrowa i słoneczna stanowić będą 45% tego wzrostu. Chiny odnotują największy, mierzony w wartościach bezwględnych, wzrost produkcji energii z OZE; większy niż łączny wzrost Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Japonii. Na niektórych rynkach rosnący udział zmiennych źródeł OZE będzie wyzwaniem dla sektora energetycznego, i spowoduje podnoszenie fundamentalnych pytań dotyczących konstrukcji rynku, możliwości zapewnienia przez niego wystarczającego poziomu inwestycji oraz długoterminowego bezpieczeństwa dostaw. Udział OZE w globalnym bilansie wytwarzania energii elektrycznej przekroczy 30% w 2035 roku, wyprzedzając wkład gazu ziemnego w ciągu następnych kilku lat i praktycznie osiągnie poziom węgla będącego wiodącym źródłem produkcji energii elektrycznej. Weryfikacja obowiązujących regulacji dotyczących kwestii bezpieczeńswa spowodowała, że w chwili obecnej tempo budowy elektrowni jądrowych spowolniło, jednak długofalowo produkcja energii jądrowej wzrośnie o dwie trzecie, głównie w Chinach, Korei, Indiach i Rosji. Upowszechnienie zastosowania technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) stanowiłoby sposób przyśpieszenia spodziewanego spadku intensywności emisji w sektorze elektroenergetycznym. Jednak w naszych prognozach jedynie około 1% elektrownii wykorzystujących paliwa kopalne na świecie będzie wyposażone w CCS do 2035 roku. 6 World Energy Outlook 2013
Prognozy dla węgla i gazu ziemnego zależą w zasadniczej mierze choć w różnym stopniu od kosztów i przyjętych strategii Węgiel pozostanie tańszą alternatywą niż gaz ziemny do wytwarzania energii elektrycznej w wielu regionach, jednak w dłuższej perspektywie kluczowe dla określenia jego przyszłości będą przyjęte strategie mające na celu poprawę efektywności, redukcję zanieczyszczenia powietrza na poziomie lokalnym i łagodzenie skutków zmian klimatu. Z uwagi na fakt, że Chiny zużywają obecnie tyle węgla co pozostała część świata łącznie, szczególne znaczenie będą miały strategie wdrażane przez rząd w Pekinie, który zaprezentował już plany ograniczenia udziału węgla w łącznym zużyciu energii. W naszym centralnym scenariuszu, globalny popyt na węgiel rośnie o 17% do 2035 roku, przy czym dwie trzecie tego wzrostu nastąpi do 2020 roku. W krajach OECD zużycie węgla spadnie w przeciwieństwie do krajów nie będących członkami OECD, gdzie popyt na węgiel wrośnie o jedną trzecią (głównie w Indiach, Chinach i Azji Południowo-Wschodniej), choć w Chinach popyt ustabilizuje się około 2025 roku. Indie, Indonezja i Chiny odpowiadać będą za 90% wzrostu wydobycia węgla. Z uwagi na popyt zewnętrzny Australia będzie jedynym krajem OECD, który odnotuje znaczący wzrost wydobycia węgla. Warunki rynkowe będą różnić się znacząco w różnych regionach świata, jednak uniwersalność i mniejsza szkodliwość dla środowiska w porównaniu z innymi paliwami kopalnymi, stawiają gaz ziemny na uprzywilejowanej pozycji w dłuższej perspektywie. Największy wzrost popytu zostanie odnotowany na rynkach wschodzących, zwłaszcza w Chinach, gdzie zużycie gazu wzrośnie czterokrotnie do 2035 roku, a także na Bliskim Wschodzie. Tymczasem w Unii Europejskiej popyt na gaz ziemny z trudem powróci do poziomu z 2010 roku, gdyż pozostanie pod presją rosnącego udziału OZE oraz słabej pozycji konkurencyjnej w sektorze elektroenergetycznym w porównaniu do węgla. Ameryka Północna w dalszym ciągu będzie odnosić korzyści ze znacznego wydobycia gazu ze źródeł niekonwencjonalnych, przy czym mała jednakże znacząca część tego gazu będzie eksportowana jako LNG, przyczyniając się (obok innych konwencjonalnych i niekonwencjonalnych projektów w Afryce Wschodniej, Chinach, Australii i innych krajach) do zwiększenia różnorodności globalnych źródeł dostawy gazu ziemnego. Nowe połączenia między rynkami regionalnymi będą katalizatorami zmian sposobu kształtowania się cen gazu, włączając w to szersze zastosowanie cen gazu wyznaczonych w centrach obrotu gazem ( hub-based pricing ). Brazylia liderem rozwoju wydobycia z głębinowych złóż podmorskich i energetyki niskoemisyjnej Brazylia, która znajduje się w centrum uwagi tegorocznego WEO, stanie się znaczącym eksporterem ropy naftowej i wiodącym producentem energii. Głównie dzięki ostatniej serii odkryć złóż podmorskich, brazylijska produkcja ropy naftowej potroi się i osiągnie 6 mln baryłek dziennie w 2035 roku. Stanowić będzie to jedną trzecią wzrostu netto światowego wydobycia ropy i zapewni Brazylii szóste miejsce co do wielkości produkcji ropy na świecie. Produkcja gazu ziemnego wzrośnie więcej niż pięciokrotnie, co wystarczy na pokrycie wszystkich potrzeb krajowych w 2030 roku, mimo iż te wzrosną znacząco. Wzrost Streszczenie 7
produkcji ropy i gazu ziemnego zależy od rozwoju wysoce skomplikowanego i kapitałochłonnego wydobycia z głębinowych złóż podmorskich, co wymagać będzie inwestycji wykraczających poza nakłady przewidywane w Rosji lub na Bliskim Wschodzie. W dużej mierze ciężar tych inwestycji będzie musiał zostać poniesiony przez Petrobras, państwową spółkę naftową, której kluczowa rola w rozwijaniu strategicznych złóż podkreśla wagę efektywnego alokowania posiadanych zasobów w ramach dużego i zróżnicowanego programu inwestycyjnego. Złożone zobowiązania dotyczące udziału dóbr i usług pochodzących lokalnie z Brazylii powodują napięcia w ramach mocno obciążonego łańcucha dostaw. Bogate i różnorodne źródła energii dostępne w Brazylii będą wspierać wzrost zużycia energii o 80% w tym kraju oraz zapewnią powszechny dostęp do energii elektrycznej. Rosnący popyt będzie spowodowany potrzebami energetycznymi powiększającej się klasy średniej, powodując silny wzrost zapotrzebowania na paliwa transportowe i podwojenie zużycia energii elektrycznej. Zaspokojenie tego popytu będzie wymagało znaczących i skoordynowanych czasowo inwestycji we wszystkie elementy systemu energetycznego, średnio 90 mld USD rocznie. System przetargów na nowe moce wytwórcze i transmisyjne będzie kluczowy dla pozyskania kapitału przez sektor elektroenergetyczny oraz dla zmniejszenia presji na poziom cen dla odbiorców końcowych. Rozwój sprawnie funkcjonującego rynku gazu ziemnego, który byłby atrakcyjny dla nowych podmiotów, również może pomóc zwiększyć poziom inwestycji i poprawić pozycję konkurencyjną brazylijskiego przemysłu. Większy nacisk na efektywność energetyczną mógłby zmniejszyć potencjalne obciążenia na szybko rozwijający się system energetyczny. Brazylijski sektor energetyczny pozostanie jednym z najmniej emisyjnych na świecie, pomimo większej dostępności i wykorzystania paliw kopalnych. Brazylia już obecnie jest światowym liderem w zakresie OZE, a do 2035 roku prawie podwoi produkcję z tych źródeł, utrzymując udział OZE na poziomie 43% w krajowym bilansie energetycznym. Energia wodna dalej będzie stanowić podstawę elektroenergetyki, jednak zależność od hydroenergetyki zmniejszy się, częściowo ze względu na kwestię odległości i wrażliwość środowiskową tego rodzaju zasobów, które w dużej części są zlokalizowane na obszarze Amazonii. Spośród źródeł energii, których udział będzie rósł w bilansie wytwarzania energii elektrycznej, na prowadzenie wysuwa się lądowa energetyka wiatrowa, która udowodniła swoją konkurencyjność, gaz ziemny oraz energia elektryczna uzyskana z biomasy. Brazylia już obecnie jest drugim co do wielkości producentem biopaliw na świecie, a ich produkcja, głównie bioetanolu z trzciny cukrowej, zwiększy się conajmniej trzykrotnie. Istniejące tereny odpowiednie dla upraw są bardziej niż wystarczające dla zwiększenia produkcji biopaliw bez konieczności wykorzystania obszarów wrażliwych środowiskowo. Do 2035 roku brazylijskie biopaliwa będą zaspokajać niemal jedną trzecią krajowego popytu na paliwa dla transportu drogowego, a ich eksport netto będzie odpowiadać za około 40% światowego handlu biopaliwami. 8 World Energy Outlook 2013
Obecny dokument był oryginalnie opublikowany przez MAE w języku angielskim. Pomimo iż ten tekst został przetłumaczony możliwie najdokładniej dzięki współpracy z Ministerstwem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, mogą istnieć drobne różnice w przekładzie. This publication reflects the views of the IEA Secretariat but does not necessarily reflect those of individual IEA member countries. The IEA makes no representation or warranty, express or implied, in respect of the publication s contents (including its completeness or accuracy) and shall not be responsible for any use of, or reliance on, the publication. IEA PUBLICATIONS, 9 rue de la Fédération, 75739 Paris Cedex 15 Layout and printed in France by IEA, November 2013 Photo credits: GraphicObsession