Rachunek kosztów dla inżyniera Wykład 13. Budżetowanie przedsięwzięć przedsięwzięcia organizacyjne, przedsięwzięcia inwestycyjne, opłacalność przedsięwzięcia inwestycyjnego Zofia Krokosz-Krynke, Dr inż., MBA zofia.krokosz-krynke@pwr.edu.pl http://www.ioz.pwr.wroc.pl/pracownicy/krokosz/ Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego Podstawą opracowania budżetu dla przedsięwzięcia organizacyjnego jest program - co harmonogram - kiedy Program przedsięwzięcia - zespół zamierzeń i wynikających z tego czynności. Każda z czynności charakteryzuje się określonym zapotrzebowaniem zasobów niezbędnych do jej realizacji. Na tej podstawie przygotowuje się budżet przedsięwzięcia. Przykład: Schemat przedsięwzięcia wycieczka do Paryża. Dojazd do Paryża Pobyt w Paryżu Powrót z Paryża Noclegi w Paryżu noc dzień Wyżywienie w Paryżu Zofia Krokosz-Krynke 2 1
Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego (1) Program transport - wynajem autokaru (wraz z obsługą) kosztuje 500 zł dziennie plus 2,50 zł za każdy przejechany kilometr, ubezpieczenie - każdy uczestnik wycieczki musi być ubezpieczony; koszt ubezpieczenia uczestnika niepełnoletniego wynosi 60 zł za okres do tygodnia lub 90 zł za okres powyżej jednego tygodnia do jednego miesiąca, dla osoby dorosłej stawki te wynoszą odpowiednio 120 i 180 zł, wyżywienie w podróży - zakłada się, że wyżywienie w okresie podróży będzie obejmowało jeden posiłek w każdą stronę a koszt tego posiłku będzie kształtował się na poziomie 20 zł, wyżywienie w Paryżu - planuje się zorganizować je w następujący sposób: śniadanie zawarte jest w cenie noclegu, obiad i kolacja razem będą kosztować około 50 zł jeżeli każdy będzie zamawiać indywidualnie (opcja a) lub około 35 zł jeżeli zamówienie będzie dotyczyło grupy co najmniej trzydziestoosobowej (opcja b), noclegi - tanie i przyzwoite noclegi w Paryżu można uzyskać w dwojaki sposób: wynająć pokoje pięcioosobowe płacąc za pokój 300 zł bez względu na to ile osób z niego korzysta, wynająć pokoje dwuosobowe płacąc 130 zł za dwie osoby lub 110 zł za jedną osobę (uwaga: hotele oferujące powyższe warunki są w bardzo dużej odległości od siebie, w grę nie wchodzi więc kombinacja pokoi pięcio- i dwu- osobowych), Zofia Krokosz-Krynke 3 Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego (2) Program c.d. program edukacyjny - wejścia do muzeów i galerii są w większości przypadków płatne; można je opłacać indywidualnie (co jest zawsze droższe) lub grupowo - w tym drugim przypadku na każde pięcioro dzieci może wejść za darmo jeden opiekun, taka możliwość istnieje też przy wykupieniu trzydniowego karnetu wejściowego dla grupy (5 + 1 osób), cena karnetu 80 zł, część rozrywkowa - około 150 zł/osobę, ewentualna wizyta w Eurodisneylandzie, jednodniowy pobyt kosztuje opieka - opiekę nad dziećmi będą sprawować rodzice bądź opiekunowie, przewiduje się, że na każde pięcioro dzieci przypada jedna osoba dorosła, transport na terenie Paryża do przemieszczania się uczestników wycieczki po Paryżu wykorzystany będzie autokar, bez względu na wybór noclegów dojazd do muzeów i galerii w trakcie pobytu w Paryżu to około 120 km, wszyscy uczestnicy (dzieci i opiekunowie) będą pokrywać koszty wycieczki Zofia Krokosz-Krynke 4 2
Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego (3) koszt całkowity = autokar + ubezpieczenie + wyżywienie + noclegi + muzea + Eurodisneyland koszt autokaru = (liczba uczestników /35) x [(liczba dni x 500) +( liczba kilometrów x 2,50 )] wyżywienie = ubezpieczenie = { liczba dzieci x 60 + liczba dorosłych x 120 jeśli liczba dni =<7 liczba dzieci x 90 + liczba dorosłych x 180 jeśli 7< liczba dni =<30 liczba uczestników x 2 x 20 + min{( liczba uczestników x liczba dni pobytu x 50), (liczba dni pobytu x [(liczba uczestników - 30) x 35 + (30 x 35)]} noclegi = liczba noclegów x min { muzea = (liczba dni/3) x (liczba dzieci /5) x 80 Eurodisnelyand = liczba uczestników x 150 (liczba uczestników/5) x 300 (liczba uczestników/2) x 130 + 110 jeśli liczba uczestników nieparzysta Zofia Krokosz-Krynke 5 Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego (4) DANE Liczba dzieci 25 Liczba dorosłych 5 Czas wycieczki [dni pobytu] 3 Odległość [km] 3000 Koszt autokaru [zł/ dzień] 500,00 Koszt autokaru [zł/km] 2,50 Ubezpieczenie dziecka [zł/okres do.dni] 60,00 / 7 90,00 / 30 Ubezpieczenie dorosłego [zł/okres do dni] 120,00 / 7 180,00 / 30 Posiłki w trakcie podróży [zł] 20,00 Wyżywienie na dzień "a" [zł/os] 50,00 Wyżywienie na dzień "b" [zł/os] 35,00 dla min 30 osób Pokój "1" [zł/dobę] 300,00 dla 5 osób Pokój "2" [zł/dobę] 130,00 dla 2 110,00 dla 1 Karnety do muzeów [zł] 80,00 dla 5 dzieci na 3 dni Eurodisneyland [zł/os] 150,00 Pojemność autokaru [osób] 35 Dzieci pod opieką 1 dorosłego 5 Zofia Krokosz-Krynke 6 3
KOSZTY Budżet przedsięwzięcia organizacyjnego (5) koszt autokaru liczba autokarów 1 koszt jednego autokar 10 000 koszt autokaru 10 000 Koszt ubezpieczenia dzieci 1 500 dorośli 600 koszt ubezpieczenia 2 100 koszt wyżywienia w trakcie podróży 1 200 opcja "a" 4 500 opcja "b" 3 150 koszt wyżywienia 4 350 koszt noclegów opcja 1 3 600 opcja 2 3 900 koszt noclegów 3 600 koszt muzeów liczba karnetów 5 koszt karnetów 400 koszt bez Eurodisneylandu 20 450 Eurodisneyland 4 500 KOSZT CAŁKOWITY 24 950 FINANSOWANIE Wpłata od osoby [PLN] 800,00 środki z wpłat 24 000 dofinansowanie z gminy 0 Niedobór/nadmiar 950 Zofia Krokosz-Krynke 7 Budżet przedsięwzięcia inwestycyjnego Rodzaje inwestycji: inwestycje rzeczowe -powiększanie majątku trwałego inwestycje finansowe -zakup papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych Fazy przedsięwzięcia inwestycyjnego: faza przedrealizacyjna-podjęcie decyzji o realizacji inwestycji lub decyzji o jej zaniechaniu, faza realizacji -oddanie inwestycji do eksploatacji, faza eksploatacji -likwidacja środka trwałego z możliwością odzyskania części środków zainwestowanych budżet inwestycji Zofia Krokosz-Krynke 8 4
Budżet przedsięwzięcia inwestycyjnego Budżet inwestycji - szczegółowy plan nakładów inwestycyjnych (może być związany z nabyciem gruntu, opracowaniem dokumentacji budowlanej, zakupem maszyn i urządzeń, opracowaniem dokumentacji technologicznej, realizacją i, jeżeli powstałe dobra będą sprzedane, marketingiem inwestycji) Gotówkowe nakłady początkowe - suma wszystkich wydatków (strumienie pieniężne ujemne) i wpływów (strumienie pieniężne dodatnie) ponoszonych jednorazowo w okresie początkowym w związku z rozpoczęciem inwestycji. Uwzględnia się tu np.: wydatki na zakup maszyn, komputerów lub budowę hali fabrycznej, wydatki na instalację maszyn, niezbędne zmiany w kapitale obrotowym, wpływy z tytułu sprzedaży środków trwałych(np. starej maszyny, jeśli inwestycja polega na zastąpieniu jej nową), podatki, dotacje (np. podatek od sprzedaży starej maszyny powyżej jej wartości księgowej). Zofia Krokosz-Krynke 9 Budżet przedsięwzięcia inwestycyjnego Nakłady ponoszone na początku(w chwili podejmowania inwestycji) w trakcie okresu eksploatacji inwestycji (ekonomicznego czasu życia inwestycji) Dodatkowe potrzeby kapitałowe (ujemne strumienie pieniężne) - związane z potrzebą powiększenia dotychczasowego poziomu środków obrotowych (należności, zapasy, dokonanie przedpłat); taka sytuacja może wystąpić w okresach, w których przewidywany jest wzrost przychodów ze sprzedaży Z punktu widzenia przedsiębiorstwa rozróżnia się zwykle dwa przypadki (typy inwestycji): rozpoczęcie nowej działalności (tworzenie nowej firmy, zwiększenie zdolności produkcyjnej, rozszerzenie produkcji), odtworzenie (wymiana) środków trwałych w ramach obecnie prowadzonej działalności. Zofia Krokosz-Krynke 10 5
Ocena inwestycji - wymiana starej maszyny na nową Dane dotyczące projektu: Pięcioletnia stara maszyna ma być zastąpiona nową, szybszą maszyną. Produkt wytwarzany na maszynie będzie opłacalny przez kolejne 10 lat. Rynek jest w stanie wchłonąć o 1/3 produktów więcej niż obecna wydajność maszyny starej. Stara maszyna może być używana jeszcze przez 5 lat do jej fizycznego zużycia; nowa maszyna będzie mogła służyć przez 10 lat. Stara maszyna kosztowała 25 tys. zł, jej obecna wartość księgowa wynosi 12,5 tys. zł (była amortyzowana liniowo 2,5 tys. zł rocznie). Stara maszyna może być sprzedana za 14 tys. zł - jest już kupiec. Nowa maszyna wraz z jej instalacją będzie kosztować 40 tys. zł. Będzie amortyzowana liniowo przez 10 lat i mogłaby być sprzedana wg wartości księgowej w dowolnym momencie przed upływem 10 lat. Wydajność nowej maszyny wynosi 125 tys. szt. rocznie w porównaniu z 100tys. szt. dla starej maszyny. Produkcja na nowej maszynie będzie tańsza - niższe są jednostkowe koszty robocizny i materiału. Nowa maszyna będzie miała niższe koszty ogólne - będzie wymagać mniejszej liczby przezbrojeń i wysoko wykwalifikowani ustawiacze będą mogli być wykorzystani do innych zadań na wydziale. Nowa maszyna, podobnie jak stara, będzie wymagała dwu operatorów. Wykorzystanie materiału będzie lepsze; spodziewany jest niższy poziom odpadów i braków. Firma nie przewiduje problemów z upłynnieniem na rynku dodatkowej produkcji po obowiązującej obecnie cenie 1,50 zł/szt., będzie temu towarzyszył niewielki wzrost kosztów promocji i sprzedaży. 11 rozwiązanie 1. Określenie kapitału inwestycyjnego netto. Koszt nowej maszyny 40 000 Gotówka ze sprzedaży maszyny starej 14 000 Wartość księgowa starej maszyny 12 500 Zysk nadzwyczajny 1 500 Podatek od sprzedaży starej maszyny 40% 600 Kapitał inwestycyjny netto 26 600 12 6
2. Różnice kosztowe i analiza przychodów. stara maszyna 1. Oszczędności na kosztach operacyjnych przy obecnym poziomie produkcji 100 tys. szt. nowa maszyna istotne roczne różnice Robocizna (2 operatorów plus przezbrojenia) 31 000 30 000 1 000 Materiały 38 000 36 000 2 000 Koszty wydziałowe (120% robocizny bezpośredniej) 37 200 36 000 - * * nie stosuje się gdyż oznacza jedynie zmianę alokacji kosztu 106 200 102 000 3 000 2. Wynik dodatkowej produkcji 25 tys. szt. sprzedaż 25 tys. szt. po 1.50 zł/szt. 37 500 minus: robocizna (nie ma dodatkowego operatora) 0 materiał (koszt 36 gr./szt.) 9 000 dodatkowe koszty sprzedaży 11 500 dodatkowe koszty promocji 13 000 4 000 Razem oszczędności i extra dochód 7 000 3. Różnice w amortyzacji (dodatkowy koszt, tylko dla celów podatkowych) Amortyzacja roczna 2 500 4 000-1 500 Zmiana podstawy opodatkowania 5 500 Podatek dochodowy 40% 2 200 Zmiana po opodatkowaniu 3 300 Plus amortyzacja 1 500 Różnica w strumieniu pieniężnym po opodatkowaniu 4 800 13 3. Ustalenie okresu porównawczego chwila obecna nowa decyzja -5-4 -3-2 -1 1 2 3 4 5lata stara maszyna okres porównywania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 lata nowa maszyna 14 7
4. Wartość teraźniejsza inwestycji "wymiana maszyny" Okres Inwestycja Strumienie pieniężne z działalności operacyjnej Czynnik dyskontujący dla Obecna Wartość inwestycji Obecna wartość strumieni pieniężnych FV 14% PV PV 0-26 600 0 1,000-26 600 1 4 800 0,877 4 211 2 4 800 0,769 3 693 3 4 800 0,675 3 240 4 4 800 0,592 2 842 5 4 800 0,519 2 493 5 (koniec) 20 000 0,519 10 387-6 600 24 000-16 213 16 479 Wartość obecna netto NPV 266 15 Ocena ryzyka - analiza wrażliwości wartości zmiennych: podstawowa zmieniona NPV 266 1 koszt nowej maszyny 40 000,00 45 000,00-2 137,00 dla 14% sprzedaż starej 2 maszyny 14 000,00 12 000,00-934,00 dla 14% 3 koszt kapitału 14% 15% -566,00 4 podatek dochodowy 40% 45% -753,00 dla 14% 16 8