Diagnoza lokalna. Pierwszy krok w działaniach publicznych młodych ludzi

Diagnoza lokalna. Pierwszy krok w działaniach publicznych młodych ludzi Olga Napiontek, Joanna Pietrasik 1

Wstęp Publikacja ta jest zapisem naszych doświadczeń Pracy z trzema społecznościami lokalnymi, których celem było zwiększenie wpływu młodzieży a szczególnie młodzieżowych rad gmin na lokalne sprawy publiczne. W Krynicy Morskiej, Lisewie i Płużnicy młodzieżowe rady realizowały swoją misję pracując według podejścia: od problemu do rozwiązania. Założyliśmy, że w czasie roku działania Młodzieżowej Rady powinna skupić się ona na rozwiązaniu konkretnego, ważnego dla młodych ludzi problemu. To podejście buduje w młodzieżowych radnych poczucie sprawczości, wśród młodzieży przekonanie, że MRG jest instytucją, która działa w ich imieniu i na ich rzecz, a dla władz, MRG staje się partnerem w dostarczaniu trafnych i społecznie akceptowanych rozwiązań. W podejściu od problemu do rozwiązania wyróżniamy następujące etapy działania: diagnoza: młodzi ludzie tworzyli mapę najważniejszych problemów społeczności i młodych ludzi. hierarchizowanie problemów: MRG określiła ważność tych problemów wybór problemu do rozwiązania: MRG z władzami wybierze problem, który jest dla młodych ważny a jednocześnie możliwy do rozwiązania w takcie jednego roku działania MRG szukanie możliwych rozwiązań problemu: MRG z władzami i opiekunami dokonają przeglądu możliwych rozwiązań, stosowanych wcześniej w tej gminie i nowych, skutecznych w innych społecznościach wybranie rozwiązania i jego wdrożenie: po wyborze rozwiązania władze i MRG wspólnie zaprojektują działania prowadzące do rozwiązania problemu Niniejsza publikacja poświęcona jest dobremu początkowi całego procesu, czyli diagnozie. To od jej rzetelności zależy trafność wyboru problemu do rozwiązania przez młodzieżową radę gminy, oraz rozpoznanie i zrozumienie tego problemu. Diagnoza chroni społeczność 2

i młodych ludzi przed angażowaniem się dla samego angażowania, robieniem dla robienia, co niestety zdarza się nierzadko w przypadki aktywność obywatelskiej młodzieży zapraszana jest ona do podejmowania działań dekoracyjnych Prowadzenie diagnozy jest naszym zdaniem odpowiedzią także na jedno z największych wyzwań dla jakości procedur partycypacji obywatelskiej, jakim jest stworzenie takich narzędzi, w których nie tylko osoby o wysokim kapitale kulturowym (kompetencje językowe, odwaga mówienia) oraz społecznym (dostęp do decydentów) faktycznie wyrażali swoją opinię. Ważne jest by włączając młodzież do współdecydowania o sprawach publicznych przypilnować, żeby różne segmenty młodzieży, przedstawiciele różnych jej podgrup mieli szansę na udział w nich i przedstawienie swojego punktu widzenia. Obecnie w Polsce mamy do czynienia z dość selektywnym i arbitralnym podejściem do tego procesu, w którym głos udzielany jest przede wszystkim odpowiednim młodym ludziom. Odpowiednim z punktu widzenia dorosłych, którzy mają tendencję do słuchania osób, które są dość konformistyczne i jednocześnie dość dobrze odnajdują się w istniejącym porządku społecznym, w tym ofercie instytucji publicznych działających na rzecz młodzieży. Publikacja ta jest zapisem prac Młodzieżowy Rad Gmin, ale jesteśmy przekonani, że sposób przeprowadzenia diagnozy opisany w niej może być użyteczny także dla innych grup młodzieżowych oraz ich animatorów. 3

Diagnoza krok po kroku Proces prowadzenia diagnozy podzieliliśmy na kilka ważnych etapów.: warsztat wprowadzający, realizację badań w terenie, analizę zdobytych informacji ora ich prezentację. Poniżej dostarczamy opis naszych doświadczeń. Początek diagnozy: warsztat wprowadzający Wykonywane diagnozy problemów i zasobów lokalnych nie jest łatwym procesem, a większość z jego potencjalnych uczestników, to znaczy młodzi ludzie, w tym młodzieżowi radni, urzędnicy, opiekunowie mrg/ animatorzy mogą nie mieć podobnych doświadczeń. Dlatego pierwszym krokiem w wykonywaniu diagnozy jest zapewnienie, że wszyscy włączeni w ten proces będą rozumieli czym jest diagnoza, w jakim celu się ją wykonuje i co ważne jaki ma ona cel w kontekście działań publicznych młodzieży, które ma ona przedsięwziąć. Często jest bowiem tak, ze młodym ludziom bardzo się spieszy się do zrobienia czegoś wprowadzenia jakieś zmiany, zostawienia po sobie śladu. To jest moment w którym należy młodych przytrzymać i wyjaśnić, że diagnoza to moment refleksji nad tym jakie są rzeczywiste i ważne problemu i potrzeby młodych ludzi, po to, żeby wybrać te istotne i żeby one następnie stały się przedmiotem ich pracy. Początek służy także wyjaśnieniu jak sam proces diagnozy może przebiegać, jakich narzędzi diagnostycznych można użyć, jakiego typu dane będą zbierane oraz w jaki sposób będą następnie analizowane. Jak to zrobiliśmy? Zaprosiliśmy młodzieżowych radnych na warsztat na temat tego czym jest diagnoza i czemu ona służy. Był to mocny wstęp do dalszych działań w terenie, gdyż w już w trakcie tego warsztatu młodzi ludzie dokonali wstępnego rozpoznania potrzeb i problemów. Warsztat trwał osiem godzin. Podzieliliśmy go na kilka części. 4

Na początku wyjaśniliśmy cele warsztaty, cele diagnozy ale także poświeciliśmy trochę czasu na rozkręcenie młodych ludzie, złamanie lodów, lepsze ich wzajemne poznanie. Zawsze warto taką warsztatową sytuację wykorzystać dla pogłębienia integracji członków grupy młodzieżowej, także MRG. W drugiej części dokonaliśmy wprowadzenia do robienia diagnozy: Przedstawienie celów robienia diagnozy czyli wspólne z uczestnikami (młodymi i dorosłymi) odpowiedzenie na pytanie: po co robią diagnozę? Na to pytanie uczestnicy warsztatu odpowiadali przyjmując perspektywę różnych grup zaangażowanych w proces (urzędników, młodzieży gminy, młodzieżowych radnych autorów diagnozy. Trzeci krok to mapowanie/ robienie dużego obrazka stanu społeczności lokalnej i w tym kontekście sytuacji młodych ludzi. Skoncentrowaliśmy się na 4 głównych obszarach/blokach: Zasoby młodych ludzi/ Zasoby Gminy (całej społeczności) Potrzeby młodych ludzi Potrzeby Gminy (całej społeczności) Następny element warsztatu wstępnego to wybranie sposobów na pogłębienie diagnozy wykonanej przez MRG chwilę wcześniej. Warto wskazać młodym ludziom, że diagnoza której dokonali może stanowić jedynie odzwierciedleniem ich punktu widzenia. Ważne jest by dotarli oni jeszcze do innych członków społeczności lokalnej by na problem spojrzeć z różnych pespektyw. To To ważny moment by uświadomić młodym w czasie warsztatu moment by zastanowić się jakie jeszcze ważne grupy mieszkańców poprosić o przedstawienie ich punktu widzenia. W zależności od eksplorowanego obszaru, młodzi ludzie sami, korzystając z metody burzy mózgów stworzą listę tych grup. Drugie ważne pytanie dotyczy metod pogłębienia diagnozy. Tu warto opowiedzieć uczestnikom o możliwych metodach, takich jak ankieta internetowa (www.ankietka.pl), obserwacja, analiza dokumentów urzędowych, szkolnych, wywiady w parach, analiza obietnic wyborczych rady analiza lokalnej prasy, pytania na sznurku na ważnych wspólnych wydarzeniach w gminach, gadające ściany (więcej o metodach dalej). Po przedstawieniu metod i można stworzyć harmonogram realizacji diagnozy kto, co, kiedy i jak będzie badał. Warto także spytać młodych ludzi jakiego wsparcie oczekują 5

młodzieżowi radni od swoich opiekunów trakcie przeprowadzania diagnozy. Ważne, żeby po tym pierwszym inicjującym warsztacie organizować spotkania krótsze pozwalające śledzić postępy. Postawienie głównych pytań do diagnozy. Ważnym efektem pracy warsztatowej było sformułowanie pytań, na jakie odpowiedzi mają poszukiwać młodzi ludzie w czasie diagnozy. Precyzyjne sformułowanie, czego będzie się szukać zdecydowanie ułatwia ich znalezienie. Młodzież z Krynicy Morskiej we wstępnej diagnozie ustaliła, że problemem jest nie wystarczająca oferta miejsc spędzają wolnego czasu, rekreacji. Młodzi ludzie chcieli dogłębnie zadbać to czego potrzebują młodzi ludzie z ich miasta oraz również ze względu na specyfikę Krynicy zapytał o to turystów. Ważne także było w diagnozie zidentyfikowanie mocnych stron Krynicy dla mieszkańców w i turystów, tak żeby je uwzględnić w następnych działaniach. Dla władz tej gminy ważne było zdiagnozowanie jakiego typu terenów rekreacyjnych potrzebują i mieszkańcy i turyści w kontekście ich planów inwestycyjnych. W Płużnicy i Lisewie młodzi ludzie najpierw dokonali diagnozy potrzeb i zasobów całej społeczności i młodzieży a następnie w Lisewie wyznaczyli do głębszej analizy kwestie zagospodarowania jordanków w odpowiedzi na problem braku miejsc do spędzania czasu młodzieży. W Płużnicy pogłębiano problem braku miejsca na spotkania młodych ludzi. Badanie w terenie Młodzi ludzie prowadząc diagnozę zastosowali różne metody, które warto polecić. Sznurek z pytaniami. W Krynicy Morskiej młodzi ludzie przy Punkcie Informacji Turystycznej zawiesili sznurek, na którym rozwiesili pytania do przechodniów, mieszkańców i turystów dotyczące ich potrzeb i oczekiwań związanych z rekreacją i sportem w Krynicy. Ludzie doczepiali swoje odpowiedzi, tworząc listę propozycji działań, odpowiednich miejsc, inspiracji z innych miejscowości. 6

Ta metoda bardzo sprawdza się w czasie różnego rodzaju imprez, festynów przy okazji spotkań dużej liczby ludzi. Ważne jest by wyznaczyć osobę odpowiedzialną za animowanie tego sznurka, czyli Wytłumaczenie po co został on zawieszony, czego dotyczą pytania, oraz w jakim celu zbierane są odpowiedzi. Pytania na sznurku w Płużnicy Podobną metodą często stosowaną na korytarzach szkolnych jest gadająca ściana. do ściany (ważne, by wszyscy mieli do niej wygodny dostęp) arkusz dużego szarego labo białego papieru z napisem umieszczonym na górze: Gadająca ściana" i pytaniem na które szukamy odpowiedzi. Można rozdawać 5-7 kartki samoprzylepne i prosić o zapisanie na nich swoich opinii, a następnie o przyklejenie ich do plakatu. Można także poprosić o pisanie bezpośrednio na papierze ścianie. Wato również zachęcać przy tej metodzie do wykonywania rysunków. 7

. Gadająca ściana w Płużnicy Młodzieżowi radni prowadząc diagnozę dokonywali obserwacji. Było to szczególnie ważne w Lisewie i Płużnicy, gdzie młodzi ludzie chcieli poznać stan i jakość obecnej infrastruktury do spędzania wolnego czasu. W Płużnicy diagnozowano stan świetlic wiejskich jako potencjalnych miejsc do spędzania czasu przez młodzież, a w Lisewie odkrywano potencjał terenu zielonego w środku miejscowości określanego jako jordanki. Jedną z metod wartych polecenia jest Fotoocena. Za pomocą telefonu, aparatu fotograficznego lub wideokamery można utrwalić na potrzeby oceniania rozmaite aspekty życia społeczności. Zdjęcia lub filmy niosą ze sobą inne znaczenia od tych, które dałoby się wyrazić słowami lub poprzez odpowiedzi na ankietę. Młodzi ludzie muszą współpracować i uzgodnić, jakie wybrać obiekty do sfotografowania, tworzą więc maleńką społeczność badaczy przeszukujących miejscowość i patrzących na nią z niepowszedniej perspektywy. Warto zauważyć, że to metoda, dzięki której mogą nam pokazać coś osoby, które niekoniecznie wyraziłyby się na forum, wypowiadając głośno swoje zdanie. Dzięki zdjęciom i filom pokazujemy dużo więcej niż odpowiadając na wąsko zdefiniowane pytania np.: z 8

ankiety. Przedstawiając fotografie, młodzi ludzie dostarczają twardych faktów na poparcie swoich opinii, którymi następnie muszą zająć się dorośli. Spacer badawczy w Lisewie Inną popularną metodą obserwacji jest spacer badawczy. To terenowa metoda pytania mieszkańców o ich opinie w jakiejś kwestii stosuje się ją przede wszystkim do badania przestrzeni. Warto z niej skorzystać, chcąc zrozumieć w jaki sposób postrzega dany obszar grupa mieszkańców. Spacery są także doskonałym sposobem na rozbudzenie wyobraźni na temat wprowadzenia możliwych zmian na danym terenie celu zebrania pomysłów na nowe rozwiązania (np. nowe lokalizacje ławek, przystanków). Spacer badawczy jest techniką pozwalającą dość łatwo zaangażować uczestników i umożliwiającą interakcje z nimi w przyjaznej atmosferze. Spacery badawcze przeprowadzono w Lisewie na terenie jordanek. Spacery organizowali młodzi ludzie i to oni je prowadzili. Zaprosili na te spacery swoich kolegów i koleżanki. Wspólnie zastanawiali się co im teraz podoba się a co przeszkadza na tym terenie. Co ważne dyskutowano także na miejscu o możliwych sposobach zagospodarowania tego terenu. Jedną z ciekawych propozycji jest stworzenie stołów z ławkami, przy których uczniowie w ciepłe dni mogliby na świeżym powietrzu odrabiać lekcje, w oczekiwaniu na autobus (jordanki są zlokalizowane obok przystanku). Inne metody pozwalają odkryć sposób postrzegania i rozumienia pewnych kwestii. Przykładem jest metoda world cafe, która pozwala na to by w miłej, kawiarnianej atmosferze 9

pogłębić refleksję na ważny temat. W pomieszczeniu trzeba ustawione stoliki, które będą miejscem dyskusji nad różnymi aspektami sprawy. Na stolikach leżą arkusze papieru, a przy nich siedzą osoby opiekujące się stolikiem i tematem. W sali wisi plakat z widocznym dla wszystkich tematem rozmowy, np. Miejsca do spędzania wolnego czasu przez młodzież. Na stolikach leżą kartki z napisanymi flamastrem różnymi cząstkowymi kwestiami jak np.: miejsca do nauki, uprawiania sportu, miejsca godne polecenia, miejsca nieprzyjazne dla młodzieży. Uczestnicy na tyle grup, ile jest podtematów. Każda grupa rozpoczyna dyskusję przy jednym stoliku na dany podtemat. Głosy w dyskusji są zapisywane na plakacie przez opiekuna stolika. Po wyznaczonym czasie (pierwsza runda trwa 8-10 minut), na znak prowadzącego grupy zmieniają stolik i podtemat. Opiekunowie stolików-tematów nie zmieniają miejsc i przedstawiają nowym grupom wnioski z poprzedniej rundy. Nowa grupa dodaje swoje opinie, głosy w dyskusji. Po wyznaczonym czasie prowadzący znów daje znak do zmiany stolików-podtematów. Rund jest tyle, ile grup. Każda kolejna runda może być krótsza, bo stopniowo wyczerpuje się liczba prezentowanych opinii. Po upływie zaplanowanego czasu na plakatach zgromadzony jest bogaty materiał z opiniami i pomysłami, który opiekunowie stolików-tematów prezentują całej grupie (źródło: www.szkolawspolpracy.pl) Polecamy również stosowanie skrzynki opinii/pomysłów na jakiś temat. Jej najważniejszą zaletą jest to, że pozwala na zachowanie większej anonimowości. Można ją umieścić jednocześnie w kilku miejscach, tak żeby zbierać opinie różnych środowisk młodzieżowych. Skrzynkę podobnie jak inne metody warto animować to znaczy zapewnić, żeby toś udzielał informacji i celu jej wystawienia oraz zasadach jej używania. Warto w przypadku skrzynki umieścić obok niej widoczny plakat informację zachęcający do skorzystania z niej. Bardzo często stosowanym narzędziem (także wykorzystanym w 3 gminach) jest ankieta, czyli lista pytań. Uczestnik diagnozy ma za zadanie udzielić odpowiedzi, dzięki którym można dowiedzieć co ludzie myślą na zadany przez nas temat. Przy konstruowaniu ankiety ważne jest by na jej wstępie wyjaśnić, dlaczego prosimy o jej wypełnienie i jaki jest jej cel. Ważne jest by nie zadać zbyt wielu pytań. Człowiek potrafi skoncentrować się jedynie przez kilka 10

minut. Najlepiej ograniczyć się do 10-15 pytań. Dlatego by tworzyć zbędnych pytań warto zastanowić się, do czego potrzebne będą zdobyte dzięki nim informacje. W Krynicy Morskiej wiele czasu uczestnicy diagnozy poświęcili na dobranie tych właściwych pytań: starali się najpierw odpowiedzieć sobie na pytanie czego chcą się dowiedzieć, jaki typ informacji jest im potrzebny a dopiero potem koncentrowali się na sformułowaniu danego pytania. Dopiero wtedy jest czas na zastanowienie się czy zadać pytania zamknięte, których zaletą jest to, że szybko się na nie udziela odpowiedzi; łatwo zliczyć i porównać opinie. Trudne jest natomiast zaproponowaniu wszystkich możliwych odpowiedzi. Prawdopodobne jest, że żadna z zaproponowanych odpowiedzi nie będzie pasować odpowiadającemu. Odpowiadający nie może uzasadnić swojej odpowiedzi. Często też nie wiemy, dlaczego właśnie ją wybrał. W odpowiedzi na te wady zadaje się pytania otwarte, w których odpowiadający ma możliwość udzielenia własnej odpowiedzi, nie jest zmuszony do wybrania jednej z narzuconej odpowiedzi. Dzięki temu można zdobyć szersze informacje o opiniach młodych ludzi, ich pomysłach i propozycjach, które np. nie przyszły do głowy tworzącemu ankietę. Ale takie pytania wymagają większej uwagi i poświęcenia czasu przez odpowiadającego. Trudno porównać odpowiedzi. Zwykle stosuje się wariant łączony, czyli do pytania zamkniętego dodaje się możliwość wyrażenia własnej opinii. Jeśli planuje się robienie ankiety warto rozważyć jej wersję internetową (np.: www.ankietka.pl). Jest to ekologiczne, ekonomiczne i łatwiejsze w obsłudze narzędzie, gdyż ma mechanizm złączający wyniki. Zachęcamy do prowadzenia wywiadów, czyli rozmowy, w której osoba prowadząca zadaje pytania i stara się dowiedzieć, jakie są poglądy, opinie, potrzeby i problemy rozmówcy. Wywiad można prowadzić z jedną osobą (wywiad indywidualny), bądź z grupą (wywiad grupowy). W przypadku prowadzenia wywiadu grupowego warto zorganizować spotkanie z większą liczbą osób (do 12). Na początku spotkania należy przedstawić cel i temat rozmowy. Powiedzcie, dlaczego przeprowadzacie wywiad, i o tym, że będzie on anonimowy (tzn. nie będziecie ujawniać, jakie poglądy prezentował każdy z uczniów). Rozmowa ta musi mieć plan! Najpierw warto zadać pytania o fakty, czyli o coś, co jest do sprawdzenia. Później zadajcie pytania o opinie, czyli o to, co myślą rozmówcy. Starajcie się tak sformułować pytania, aby zachęcić do udzielenia pełnych odpowiedzi, czyli pytania otwarte. Nie 11

poprzestawajcie na otrzymanych od razu odpowiedziach, warto pogłębiać. Wywiad warto nagrać, albo przynajmniej zrobić z niego notatkę. Analiza materiałów i wyciąganie wniosków. Po zebraniu informacji różnymi technikami i narzędziami, młodzi ludzie przystępowali do analizy tych danych. Warto w tym celu zorganizować spotkanie, w czasie którym młodzi ludzie zaangażowani w proces diagnozy wspólnie analizują dane. Zalecamy spotkanie zamiast samodzielnej pracy, gdyż to dość żmudna część samej diagnozy i też niełatwa. Stąd współpraca również i wsparcie opiekuna mentora ułatwia dokonanie rzetelnej analizy. 12

Ewaluacja prowadzonej diagnozy lokalnej Diagnoza oczami mieszkańców gminy Lisewo. Według przeprowadzonej ewaluacji całego projektu Młodzieżowe Rady Gmin, dialog władz z młodymi mieszkańcami, zdaniem wszystkich respondentów i respondentek diagnoza była potrzebna i przyczyni się do zmian w gminie. Według młodzieżowych radnych diagnoza była istotnym elementem projektu, ponieważ pozwoliła uwiarygodnić podjęte później zmiany na Jordankach. Istotne jest, że wyniki diagnozy zostały wzięte pod uwagę przez władze gminy podczas planów zagospodarowania terenu. Zdaniem radnych, gdyby teren został zaprojektowany bez udziału młodzieży, nie zyskałby uznania młodych mieszkańców gminy. Pogląd ten podziela również wójt gminy. Dzięki przeprowadzonej diagnozie i zebraniu informacji od wszystkich grup społecznych wiem, w jaki sposób można zaprojektować Jordanki, by odpowiadały na potrzeby mieszkańców. (IDI_1) Dzięki temu młodzi radni zobaczyli konkretne efekty swojej pracy. Według opiekunki jest to bardzo ważny element pracy z młodzieżą, dlatego też Młodzieżowa Rada Gminy (MRG) chętniej angażuje się w krótkotrwałe zdania takie jak np. organizacja wydarzeń, gdzie można szybko zobaczyć efekt swojej pracy. Opiekunka podkreśliła, że diagnoza dała młodzieży poczucie realnego wpływu na rzeczywistość, która ją otacza. Diagnoza była pierwszym momentem, w którym młodzież pojawiła się w życiu lokalnej społeczności. Zawsze byliśmy na drugim planie. Zawsze mieliśmy wszystko narzucone. Nawet często tak jest w szkole, że wszyscy mówili: oni tylko potrzebują, a nikt nas nie pytał o zdanie. (FGI_1_R2) 13

Samodzielne przeprowadzenie diagnozy według przedstawiciela władzy przyczyni się do poczucia odpowiedzialności za miejsce, które w jej efekcie powstanie. Również osoby, które brały udział w diagnozie będą bardziej identyfikowały się z tym terenem. Dzięki temu to miejsce będzie żyło, tam nikt niczego nie zniszczy, bo to będzie miejsce wspólne, a nie tylko wójta, czy rady, którzy zdecydowali jak ludziom zrobić dobrze. (IDI_1) W diagnozie ważne było to, że młodzieżowym radnym udało się dotrzeć do wszystkich mieszkańców gminy: począwszy od przedszkolaków, aż do seniorów. Według wójta dzięki temu powstał spójny plan zagospodarowania terenu, który posłuży na przyszłe lata. Jak dotąd teren ten był co roku ulepszany o jeden element, co według przedstawiciela władz było chaotyczne i nie służyło mieszkańcom gminy. Według młodzieżowych radnych najtrudniejszym elementem prowadzenia diagnozy było zachęcenie młodzieży nienależącej do MRG wypowiadania się i potraktowania sprawy poważnie. Część uczniów i uczennic, nie wierzyła, że ich wypowiedzi rzeczywiście zostaną wzięte pod uwagę. Diagnoza, jeśli miałaby być przeprowadzana w kolejnych projektach, powinna być realizowana tak jak w tym przypadku na początku projektu, ponieważ młodzież ma wtedy najwięcej entuzjazmu do działania. Zdaniem opiekunki MRG proces prowadzenia diagnozy był dosyć długi i momentami mógł być dla młodzieży po prostu nudny (IDI_2). Jej zdaniem MRG mogłaby zastosować tę metodę w przyszłości, ale w skróconej formie. Diagnoza oczami mieszkańców miasta Krynica Morska. Młodzieżowi radni opisali proces prowadzenia diagnozy od podziału na grupy, stworzenia narzędzi do samego ankietowania i przedstawienia wyników. W przeprowadzonej diagnozie wykorzystane zostały takie narzędzia jak ankiety, pytania na sznurku, skrzynki pomysłów. Opiekunka MRG podkreśliła, ze diagnoza została wykonana rzetelnie, na dużej próbie osób (N=100) uwzględniając zdanie kilku grup społecznych. Sam fakt przeprowadzenia diagnozy uznała za duży sukces. 14

Przedstawiciele władz również twierdzą, że sukcesem był sam fakt ukończenia diagnozy, ponieważ był to bardzo trudny i pracochłonny proces. Szczególnie, że było to pierwsze działanie, jakiego podjęła się młodzieżowa rada. Może postawiliśmy za wysoką poprzeczkę, bo młodzież jednak ma sporo swoich szkolnych obowiązków, a diagnoza to była żmudna praca. [IDI_1] Zdaniem sekretarz miasta bardzo ważne jest, by prowadzenie diagnozy nie było jedynym zadaniem realizowanym przez młodzieżową radę. Jeśli tak się stanie, to jej zdaniem jest duże zagrożenie tym, że młodzież zniechęci się do pracy. Dla młodzieży istotne jest, by widzieli efekt swoich działań od razu. To ich motywuje do działania. [IDI_1] Dla przedstawicieli władz ważna była możliwość skorzystania z rzetelnej wiedzy uzyskanej w trakcie diagnozy przy projektowaniu zagospodarowania przestrzeni w gminie. Zdaniem burmistrza, co prawda uzyskana wiedza nie jest może bardzo innowacyjna, ale dzięki temu procesowi młodzież może poczuć, że zaproponowane rozwiązanie jest naprawdę ich. Dzięki temu młodzi ludzie mogą poczuć się odpowiedzialni za swoje miasto. Chcemy, by w przyszłości młodzieżowa rada opiniowała sprawy dotyczące młodych ludzi. Przecież potem to oni korzystają z tych rozwiązań i to oni znają trendy wśród młodzieży. [IDI_1] Zdaniem sekretarz miasta należy podkreślić ogromny wymiar edukacyjny, jaki miał proces przeprowadzenia diagnozy potrzeb lokalnej społeczności. Ważne jest to, że młodzież uczyła się rozmawiać z mieszkańcami. Przy okazji tych rozmów wyszło też sporo ciekawych społeczno-obyczajowych wątków, trochę wiedzy z historii. [IDI_1] Uczestnicy i uczestniczki wywiadu uznali, że diagnoza była potrzebna i przyczyni się do zmian w gminie. Wszystko zostało ujęte w planach zagospodarowania. Wzięli tam pod uwagę nasze propozycje, propozycje turystów i mieszkańców, dzieci, które narysowały tam swoje plany zagospodarowania. [FGI_1_R2] 15

Opiekunka również wyraziła nadzieję, że diagnoza przyczyni się do prawdziwych zmian w gminie, zwłaszcza, że została wykorzystana w przygotowaniu strategii gminy. Jedna z młodzieżowych radnych zwróciła uwagę, że od kiedy istnieje MRM mieszkańcy Krynicy zaczęli liczyć się ze zdaniem młodzieży np. organizatorzy letnich imprez pytają młodzież o preferowaną muzykę podczas koncertów. To przekonanie nie zostało jednoznacznie podzielone przez inne osoby obecne podczas wywiadu. Odpowiedzi skłaniały się raczej ku poglądowi, że trudno powiedzieć, czy młodzież ma wpływ. Większość radnych w ogóle nie udzieliła odpowiedzi na pytanie o wpływ diagnozy i młodzieży na lokalną społeczność. Diagnoza oczami mieszkańców gminy Płużnica. Młodzieżowi radni w Płużnicy w ramach projektu przeprowadzili aż dwa procesy badania potrzeb mieszkańców. Pierwszy z prowadzonych procesów diagnozy był próbą zebrania opinii wszystkich grup społecznych w gminie Płużnica na temat tego, jak się żyje w lokalnym środowisku. Sukcesem młodzieżowych radnych jest ich zdaniem fakt, że udało się z ankietą dotrzeć nie tylko do młodzieży, ale również do starszych mieszkańców. Z drugiej przedstawiciele MRG Płużnica zauważają, że nie było to łatwe zadanie i przyznają, że zderzyli się z pozoru bardzo prozaiczną trudnością. Ciężko było dotrzeć do ludzi, ponieważ ankieta składała się z pytań otwartych i mało komu chciało się ją wypełniać. [FGI_1_R3] Druga ankieta była skierowana wyłącznie do młodzieży zamieszkującej gminę Płużnica i stanowiła próbę oceny funkcjonowania świetlic w gminie (np. godziny otwarcia, dostępny sprzęt, stopień satysfakcji z oferowanych zajęć). Uczniowie bardzo chętnie odpowiadali na pytania przygotowane przez młodzieżowych radnych. W tej ankiecie większość osób, które zapytaliśmy chętnie odpowiadała na pytania. [FGI_1_R4] Zdaniem młodzieżowych radnych ich respondenci dobrze odebrali fakt prowadzenia ankiety, ponieważ czuli, że może ona przynieść realną zmianę, która wpłynie na ich codzienne funkcjonowanie. Z tego względu ich motywacja do udziału w badaniu była duża. Ważnym wydarzeniem dla młodych radnych była możliwość zaprezentowania wyników 16

przeprowadzonych ankiet podczas sesji Rady Gminy Płużnica. Członkowie MRG uważają, że zostali przyjęci przez radnych raczej pozytywnie, chociaż część radnych nie była w ich opinii zainteresowana działaniami młodzieżowej rady. Tę część działań oceniają oni raczej pozytywnie. W zogniskowanym wywiadzie grupowym przyznali, że uważają, że robienie diagnozy jest potrzebne. Z drugiej strony podkreślili również, że warto urozmaicać metody jej przeprowadzania, tak by nie poprzestać jedynie na przygotowaniu ankiet. W proces przeprowadzenia analizy wyników ankiet zaangażowanych było wszystkich 9 członków MRG. Podzieliliśmy się zadaniami i wykonaliśmy to, do czego byliśmy przypisani. [FGI_1_R2] Z przeprowadzonych badań wynika jednak, że prowadzenie diagnozy nie było dla młodzieżowych radnych bardzo ciekawe i interesujące. Trudno było im zrozumieć sens robienia diagnozy, ponieważ przewidywali prawdopodobne głosy, które uda się im zebrać od mieszkańców. Mieliśmy podejrzenia, jakie będą wyniki tych ankiet, ale nie możemy za wszystkich decydować, dlatego musieliśmy się upewnić. [FGI_1_R6] W ostatecznym kształcie diagnozy zebrane wyniki zostały wzięte pod uwagę. Dzięki przeprowadzonemu procesowi młodzieżowi radni poznali potrzeby swoich rówieśników i upewnili się, że ich działania zmierzają w dobrym kierunku. W ramach kolejnych działań MRG Płużnica chce zaangażować się w proces stworzenia gminnego klubu młodzieżowego, którego funkcjonowanie będzie odpowiedzią na zebrane w czasie diagnozy oczekiwania i potrzeby rówieśników. Radni planują zbiórkę starych, nieużywanych mebli, które mogą się przydać w nowej świetlicy. Chcą włączyć jak najwięcej osób w tworzenie tego miejsca. Twierdzą, że jeżeli młodzi ludzie sami będą odpowiedzialni za świetlice, będą bardziej o nią dbać i ją szanować. W czasie prowadzonego wywiadu można było zauważyć, że rozmowa na temat planowanego kształtu klubu młodzieżowego jest dla młodzieżowych radnych bardzo ekscytujące. Zdaniem wójta prowadzenie diagnozy było przede wszystkim cenne dla młodzieży, ponieważ młodzi ludzi mogli spojrzeć na gminę w nieco szerszej społecznej perspektywie. Dla 17

przedstawiciela władz wyniki diagnozy nie były zaskoczeniem, jednak ważniejszy był sam proces jej powstawania. Dla mnie ważniejszy od samej diagnozy był proces jej tworzenia i dyskusja z młodzieżą po jej przeprowadzeniu. To było ważniejsze, niż sam dokument. (IDI_1) Opiekunka MRG jest przekonana, że diagnoza przyczyniła się do zmiany w gminie. Świadczy o tym fakt, że projekt jest już w realizacji. Respondentka wskazała na uwarunkowania lokalne, które stanowiły trudność w prowadzeniu diagnozy. Dla mnie najtrudniejsze jest przeprowadzenie diagnozy, ponieważ to dotyczy naszej młodzieży, a nie zawsze mogę to w szkole zrobić. [IDI_2] Problem wynikał z podziału środowiska nauczycielskiego. Część nauczycieli i nauczycielek nieprzychylnie patrzyła na działania MRG i fakt prowadzenia badań ankietowych w szkole. Według opiekunki prowadzenie diagnozy jest korzystne i było konieczne. Uważam, że jakiekolwiek diagnozy i konsultacje w społeczeństwie są potrzebne, bez względu na to jak się ludzie do tego nastawiają. [IDI_2] Ciąg dalszy nastąpi. Działanie po diagnozie Największym rezultatem prowadzonych diagnoz i uzyskanych wniosków, z nich płynących był początek zmian w społecznościach Płużnicy, Lisewa i Krynicy Morskiej Uruchomiliśmy procesy społeczne, które mają szanse na realna zmianę w społeczności, odpowiedź na potrzeby młodych i ich widzenie społeczności. W Lisewie głównym wnioskiem płynącym z diagnozy był: brak miejsc spotkań, spędzania wolnego czasu młodzieży w społeczności, niska jakość stanu boisk i placów zabaw w poszczególnych wsiach lub ich brak oraz potrzeba zagospodarowania terenów publicznych w centrum społeczności (zwanego Jordankami). W efekcie przeprowadzonej diagnozy i upublicznienia jej wniosków przez młodzieżowych radnych na posiedzeniu sesji Rady Gminy przeznaczono środki z funduszy sołeckich na remonty boisk i placów zabaw w 18

poszczególnych wsiach oraz przystąpiono do prac związanych z planowaniem miejsca spotkań dla młodzieży oraz tworzeniem społecznego projektu zagospodarowania fragmentu terenu tzw. Jordanek, który będzie wdrożony i na który będą zabezpieczone środki finansowe w budżecie gminy na 2016r. Prezentacja części wyników diagnozy w Lisewie W Płużnicy głównym wnioskiem płynącym z diagnozy był: brak miejsc spotkań, spędzania wolnego czasu młodzieży w społeczności oraz nieadekwatna do potrzeb i zainteresowań młodych osób oferta działalności świetlic wiejskich. W efekcie przeprowadzonej diagnozy i upublicznienia jej wniosków przez młodzieżowych radnych na posiedzeniu sesji Rady Gminy, po pierwsze dostrzeżono ww. wskazaną potrzebę młodych i brak odpowiedzi na nią ze strony istniejących świetlic wiejskich, a po drugie władze gminy poruszone wynikami diagnozy zadeklarowały, że świetlice będą miały ofertę bardziej adekwatną do potrzeb młodzieży oraz, że powstanie miejsca spędzenia czasu dla młodych w społeczności (klub młodzieżowy w miejscowości Płużnica). Władze gminy znalazły miejsce, które chcą zaadoptować na potrzeby tzw. klubu młodzieżowego dla młodych. Będą to pomieszczenia po byłej siedzibie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. W lutym 2016 Młodzież opracowała szczegółową koncepcję funkcjonowania, w której określiła swoje potrzeby związane z miejscem, preferowane 19

godziny działania klubu i potencjalny sposób nadzoru nad klubem ze strony dorosłych. 2 marca 2016 odbyła się debata dla całej społeczności pt. "Klub młodzieżowy miejscem spotkań młodych mieszkańców gminy", którą zainicjowała i zorganizowała Młodzieżowa Rada Gminy Płużnica. W trakcie debaty młodzieżowi radni otrzymali oficjalne pismo od wójta o przekazaniu byłej siedziby GOPS-u na utworzenie klubu młodzieżowego! Debata w Płużnicy pt. "Klub młodzieżowy miejscem spotkań młodych mieszkańców gminy", 2 marca 2016 r. W Krynicy Morskiej głównym wnioskiem płynącym z diagnozy był: brak miejsc spotkań, spędzania wolnego czasu młodzieży w Mieście, odpowiadanie instytucji Miasta głównie na potrzeby turystów, przy niewidzeniu potrzeb mieszkańców miasta, w tym młodzieży. W efekcie przeprowadzonej diagnozy i upublicznienia jej wniosków przez młodzieżowych 20

radnych na posiedzeniu sesji Rady Miasta zdecydowano się (władze i młodzieżowi radni) na przygotowanie społecznej koncepcji zagospodarowania terenu do odpoczynku, rekreacji i zabawy w Krynicy Morskiej. Na to działanie uzyskano już wsparcie finansowe w ramach Programu Działaj Lokalnie IX oraz zabezpieczono środki na inwestycje w budżecie miasta na 2016 r. O projekcie Metodologia lokalnej diagnozy Celem ogólnym projektu było merytoryczne wsparcie procesu realizacji diagnozy problemów i potrzeb społeczności: Lisewo, Krynica Morska i Płużnica, przez pryzmat potrzeb lokalnej młodzieży, która jest elementem procesu włączania młodych mieszkańców w procesy podejmowania decyzji w gminach. Nasze działania kierowaliśmy do: 1. bezpośredni odbiorcy projektu - osoby pracujący z młodymi ludźmi w obszarze partycypacji obywatelskiej - osoby bezpośrednio pracujące w projekcie Fundacji Civis Polonus pt. Młodzieżowe Rady Gmin: dialog władz z młodymi mieszkańcami (3 opiekunów), którzy następnie będą bezpośrednio pracować z młodzieżą i realizować wspólnie z nimi działanie 2 oraz merytoryści zajmujący się tematem partycypacji obywatelskiej młodych to jest pracownicy innych organizacji pozarządowych oraz instytucji publicznych pracujących z młodzieżą (kolejne 6-9 osób). 2. docelowi odbiorcy projektu członkowie Młodzieżowych Radach Gmin (Krynica Morska, Lisewo i Płużnica) 21 osób oraz młodzież zaangażowana w robienie diagnozy potrzeb i problemów swojej społeczności. Szacujemy, że w realizację projektu zaangażowano około 180 młodych ludzi (3 gminy x 60 osób). Działanie1: Wypracowanie metodologii prowadzenia diagnozy - warsztat [22 maja 2015]: Warsztat był elementem wsparcia merytorycznego i przygotowaniem do już realizowanego przez Fundację projektu: Młodzieżowe Rady Gmin: dialog władz z młodymi mieszkańcami 21

Istotą realizowanego projektu jest wzmocnienie Młodzieżowych Rad Gmin jako instytucji dialogu obywatelskiego na dwóch poziomach. W 3 gminach przez wsparcie procesów włączenia młodzieży w proces podejmowania decyzji dot. życia gmin oraz w Polsce przez działania edukacyjno-informacyjne skierowane do samorządowców. Władze gmin Krynica Morska, Lisewo i Płużnica z młodymi mieszkańcami przeszły proces: diagnozowania problemów gminy, wyboru najważniejszych z punktu widzenia młodych, podjęcia decyzji, który problem są w stanie rozwiązać oraz rozwiązania go w trakcie trwania kadencji Młodzieżowej Rady Gminy. Partnerami projektu są Polska Rada Organizacji Młodzieżowych oraz gminy Krynica Morska, Lisewo, Płużnica. Projekt realizowany jest w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG. W czasie 10h warsztatu spotkali się trenerzy, opiekunowie gmin z projektu, który potem w terenie będą pracować z Młodzieżowymi Radami Gmin oraz polscy eksperci zajmujący się partycypacją obywatelską młodych ludzi (w sumie 10 osób). Osoby te wypracowały szczegółowe założenia dla prowadzenia pierwszego etapu działań w gminach to jest diagnozy problemów społeczności oczami młodych jej obywateli. Została opracowana praktyczna instrukcja dla opiekunów z gmin jak bezpośrednio z młodzieżą przeprowadzić tą diagnozę. Działanie 2: Wdrożenie metodologii prowadzenia diagnozy w gminach Lisewo, Krynica Morska i Płużnica [czerwiec sierpień 2015]: Przygotowani w działaniu 1 na warsztacie opiekunowie gmin, w trzech gminach uczestniczących w projekcie przeprowadzili szkolenie dla wszystkich członków młodzieżowych rad gmin (9-15 młodych obywateli), które było początkiem procesu diagnozy problemów/potrzeb w poszczególnych społecznościach. Każde szkolenie, w sumie trwałobędzie 9 h (4h-finasowanie Fundacja Civis Polonus-projekt Młodzieżowe Rady Gmin: dialog władz z młodymi mieszkańcami, 5h- we współpracy z Fundacją H.Bölla). Diagnoza wykonana została przez młodych ludzi, pracowników urzędów gminnych (w części dotyczącej m.in. danych). Opiekunowie zespołów projektowych (zatrudnieni w projekcie Fundacji Civis Polonus) wspierali ich w tym zadaniu oraz obserwowali i opisywali ten proces, zwracając uwagę na jego przebieg, zaistniałe trudności, szczególnie udane praktyki, itp. 22

Działanie 3: Poddanie refleksji wykonanych diagnoz, wyciągnięcie wniosków i opisanie jako dobra praktyka metodologii diagnozowania [wrzesień - listopad 2015]. To działanie składało się z następujących elementów: warsztat podsumowujący proces wykonania diagnozy z udziałem opiekunów gmin i ekspertów/ praktyków zajmujących się partycypacją obywatelską młodzieży (skład taki sam jak w przypadku spotkania majowego) przygotowanie publikacji opisującej diagnozowanie problemów młodych ludzi w społeczności lokalnej. Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG oraz przy współpracy z Fundacją im. Heinricha Bölla w Warszawie 23