At Agrophysi, 21, 15(1), 135-143 WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB A SYSTEM KORZENIOWY ROŚLIN MATECZNYCH PODKŁADEK WEGETATYWNYCH JABŁONI Tomsz Lip Ktr Sownitw, Uniwrsytt Przyronizy w Lublini ul. Lszzyńskigo 58, 2-68 Lublin -mil: tomsz.lip@up.lublin.pl S t r s z z n i. Bni włśiwośi izyznyh glby i rozmiszzni korzni roślin mtznyh przprowzono w mtznikh pokłk jbłoni M.9 i M.26 n Lublszzyźni w lth 2-21. Oniono rozkł korzni w proilu glby o głębokośi 125 m. Stwirzono, Ŝ rozkł korzni pokłki M.26 był brzij równomirny niŝ M.9. Główn ms korzni pokłki M.9 znjowł się w wrstwi glby m. Porównują rozmiszzni systmu korzniowgo w rzęzi i mięzyrzęziu, stwirzono, Ŝ większość korzni w rzęzi pokłk znjowł się w wóh wirzhnih wrstwh glby ( i m), zś w mięzyrzęziu n głębokośi m. S ł o w kluzow: systm korzniowy, mtznik, pokłk: M.9, M.26 WSTĘP Jnym z zynników oziływująyh n pobirni i oŝywini, w ki n plonowni roślin sownizyh jst rozmiszzni ih korzni w glbi. Wzrost i zsięg systmu korzniowgo wynikją z h gntyznyh roślin i są moyikown przz wrunki śroowisk glbowgo, tki jk: tmprtur glby, wilgotność, rj i włśiwośi izyko-hmizn glby, poziom woy gruntowj orz przz zbigi grothnizn stosown w sh sposób utrzymywni glby, nwoŝni minrln i orgnizn, nwnini i wntulni ięi korzni. Wług Słowińskigo (2) rozmiszzni systmu korzniowgo rzw zlŝy w większym stopniu o typu pokłki niŝ o jj siły wzrostu. W bnih Krpnhuk i in. (1993) wśró pokłk uszlhtnionyh ominmi Ir i Mlros, njgłębij w szi korznił się pokłk krłow M.9. Poobni w bnih Słowińskigo i Sowskigo (2b), którzy bli roz-
136 T. LIPA miszzni pionow inkih korzni (< 1 mm) jnstu pokłk wgttywnyh, korzni M.9 EMLA konntrowły się w większym stopniu w poziomi (3-7 m), pozs gy większ zęść korzni P 6, P 2, P 59 i B146 znjowł się w poziomi (-3 m). Sposób utrzymywni glby w szi wpływ n poziom i pionow rozmiszzni korzni, o moŝ oziływć n oŝywini rzw (Wron 28). W wilu bnih (Atkinson i Whit 198, Sowski i Piwnik 1983, Bghi 1991) stwirzono, Ŝ korzni po psmi ugoru hrbiyowgo są lizn i zgęszzon orz rozmiszzon główni w górnj wrstwi próhniznj, ntomist w mięzyrzęzih po murwą były on nilizn i zlgły w głębszyh, mnij Ŝyznyh poziomh glbowyh. Wh (24) n plntji borówki wysokij zobsrwowł tnnję o płytszgo rozmiszzni korzni w kombinjh z śiółką z troin. NlŜy sązić, Ŝ rozmiszzni korzni pokłk w mtzniku jst zbli- Ŝon o ih wzrostu w szi, gyŝ w obu przypkh nszni pozostją przz wil lt n tym smym mijsu. Trzb jnk pmiętć o spyi mtzników, w któryh orozni usuwn są wszystki orosty, o moŝ stymulowć wzrost korzni i ltgo pojęto bni, w któryh oniono rozkł w glbi korzni wóh pokłk wgttywnyh M.9 i M.26. MATERIAŁ I METODY Bni przprowzono w lth 2-21 w prywtnyh gosporstwh szkółkrskih, n glbi zliznj o utworów pyłowyh ilstyh. Doświzni objmowło wzorowo prowzon mtzniki wóh njwŝnijszyh gosporzo w Pols i Europi pokłk: krłowj M.9 i półkrłowj M.26. Mtznik pokłk M.9 zostł złoŝony w 1996 roku, mtznik M.26 w 1995 roku n poobnyh glbh płow, wytworzon z lssu. W obu mtznikh pokłki rozmnŝn były przz okły pionow. Rośliny mtzn zostły poszon w rozstwi 25 x 13 m, n głębokość około 5 m powyŝj szyjki korzniowj. Pirwszgo roku mtzniki ni były ksplotown. W okrsi wgtji zpwniono roślinom mtznym obr wrunki o wzrostu, prz wszystkim o ukorznini się: zęsto spulhnino glbę, zwlzno hwsty, ni stosowno hrbiyów. W rugim roku pokłki śięto wiosną n wysokość 5-8 m. Z pozostwionyh zopów wyrosły 2-3 pionow pęy, któr po osiągnięiu wysokośi 15 m zostły obsypn troinmi i troinmi zmisznymi z glbą o wysokośi 1 m. Nstępn obsypywni wykonno, gy pęy osiągnęły około 25 m, trzi rz zynność tę wykonno w lipu, kiy pęy miły 5-6 m. Po koni wrzśni opryskiwno rośliny olintmi (Insol Cu). W nstępnyh lth kspltji mtznik powyŝsz
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB A SYSTEM KORZENIOWY 137 zynnośi powtrzno. Pokłki ojmowno ręzni o roślin mtznyh w końu pźzirnik i listopzi. Prz zimą krpy roślin mtznyh przysypywno tk by ni przmrzły, wzsną wiosną ręzni okrywno. Pionow rozmiszzni korzni roślin mtznyh w rzęzi i mięzyrzęziu onino w lth 2-21. Wiosną z pomoą świr pobirno z wrstw: I wrstw m, II - m, III m, IV m, V 1-125 m, w 5 powtórznih próbki glby wŝą ok. 1 kg, nstępni korzni wŝono i wylizno prontowy ih uził w kŝj wrstwi. Oniono ponto gęstość, polową pojmność woną i porowtość glb z mtzników i glb niuŝytkownyh szkółkrsko. Wyniki oprowno mtoą nlizy wrinji wilozynnikowj. Istotność onino n postwi tstu Tuky, stosują poziom istotnośi α =,5. WYNIKI I DYSKUSJA Glb jst nturlnym siliskim systmu korzniowgo roślin. Dltgo, tŝ konskwnją bń n minrlnym Ŝywinim roślin są bni systmu korzniowgo. Spyizny hrktr mtzników, gzi o ukorznini stosuj się troiny róŝngo pohozni, któr zięki swoim włśiwośiom stwrzją korzystn wrunki l wytwrzni korzni przybyszowyh, wywołują równiŝ zminy w włśiwośi izyznyh i hmiznyh glb (Lip i Lipki 26). Anliz włśiwośi izyznyh przstwion w tbli 1, wykzł wzrost porowtośi i spk gęstośi glby bnyh mtzników w stosunku o glby niuŝytkownj szkółkrsko. Tnnj t wyrźni był wiozn w górnj wrstwi (-1 m), o wskzuj n wpływ troin stosownyh w uŝyh ilośih (1-15 m³ h -1 ) w koljnyh lth uŝytkowni mtzników. Jnk Kęsik i in. (27) w swoih bnih ni wykzli istotngo wpływu roślin mulzująyh n gęstość i porowtość ogólną glby. W oświzniu onino prontowy rozkł korzni w głąb glby o głębokośi 125 m. W 2 roku większość korzni pokłki M.9 znjowł się w wrstwi 25-75 m, zrówno w mizyrzęziu jk i w rzęzi roślin, ntomist w przypku pokłki M.26 główn ms korzni w mięzyrzęziu znjowł się w wrstwi 5-1 m, w rzęzi n głębokośi -5 m (rys. 1 i 3). W nstępnym roku korzni obu klonów w rzęzi roślin znjowły się główni w wirzhnij wrstwi glby (-5 m). W mięzyrzęziu rozkł korzni M.26 był nstępująy: w trzh górnyh wrstwh było ih 32,1, w wóh głębszyh 67,9. W przypku M.9 njwięj korzni znjowło się w jnj wrstwi, n głębokośi m (43,8) (rys. 2 i 4).
138 T. LIPA Tbl 1. Włśiwośi izyzn bnyh glb Tbl 1. Mhnil proprtis o stui soils Obikt Trtmnt Wrstw Dpth Gęstość glby Soil nsity Polow pojmność won Fil wtr pity Porowtość Porosity (m) (Mg m -3 ) (g/1g) () Mtznik M.26 Stoolb M.26 Glb niuŝytkown szkółkrsko Control il Mtznik M.9 Stoolb M.9 Glb niuŝytkown szkółkrsko Control il -1 1-2 3-4 Śrni Mn -1 1-2 3-4 Śrni Mn -1 1-2 3-4 Śrni Mn -1 1-2 3-4 Śrni Mn 1, 1,38 1,43 4,3 26,6 25,3 61,7 46,9 45, 1,27 3,7 51,2 1,11 1,37 1,52 41,3 28,7 23, 55,9 46,4 41,6 1,33 31, 48,,98 1,32 1,5 39,4 24,3 22,7 62,7 49,4 42,6 1,27 28,8 51,6 1,36 1,52 1,43 26,7 22,4 23,7 48, 41,7 45,6 1,44 24,3 45,1 Uwzglęniją loklizję śrnio l obu pokłk njwięj korzni w rzęzi roślin znjowło się w wrstwh glby m i m, zś w mięzyrzęziu w wrstwh m i 75 1 m (rys. 5). NizlŜni o loklizji w mtzniku, w wirzhnij wrstwi glby (- 25 m) prontowo więj korzni onotowno w mtzniku pokłki M.26 (23,29) i było to istotni więj niŝ w przypku pokłki M.9 (17,9). W rugij wrstwi ( m) istotni więj korzni było w mtzniku M.9. Uził korzni w poziomi glby m był poobny l obu mtzników i wynosił około 18. Znzni więj korzni w wrstwi m mił pokłk M.26. Wrstw glby ( m) w obu mtznikh zwirł njmnij korzni, róŝni mięzy pokłkmi były niistotn (rys. 6).
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB A SYSTEM KORZENIOWY 139 rzą row M.9 mięzyrzęzi intrrow 5 4 3 2 1 b* m b b * Śrni oznzon tą smą litrą ni róŝnią się istotni przy α =,5 * Vlus ollow by th sm lttr r not signiintly irnt t α =.5 Rys. 1. Rozmiszzni pionow korzni pokłki M.9 w proilu glbowym w zlŝnośi o loklizji w 2 roku wyrŝon w łkowitj msy korzni Fig. 1. Vrtil root istribution o rootstok M.9 xprss s o totl root mss in soil proil in pnn on lotion in 2 rzą row M.9 mięzyrzęzi intrrow * 5 4 3 2 1 b b b m b 1-125 * Objśnini jk przy Rysunku 1 * Explntions s in Figur 1 Rys. 2. Rozmiszzni pionow korzni pokłki M.9 w proilu glbowym w zlŝnośi o loklizji w 21 roku wyrŝon w łkowitj msy korzni Fig. 2. Vrtil root istribution o rootstok M.9 xprss s o totl root mss in soil proil in pnn on lotion in 21
14 T. LIPA rzą row M.26 mięzyrzęzi intrrow 5 4 3 2 1 * b g 75-1 b m 1-125 b * Objśnini jk przy Rysunku 1 * Explntions s in Figur 1 Rys. 3. Rozmiszzni pionow korzni pokłki M.26 w proilu glbowym w zlŝnośi o loklizji w 2 roku wyrŝon w łkowitj msy korzni Fig. 3. Vrtil root istribution o rootstok M.26 xprss s o totl root mss in soil proil in pnn on lotion in 2 rzą row M.26 mięzyrzęzi intrrow 5 4 3 2 1 * b b m * Objśnini jk przy Rysunku 1 * Explntions s in Figur 1 Rys. 4. Rozmiszzni pionow korzni pokłki M.26 w proilu glbowym w zlŝnośi o loklizji w 21 roku wyrŝon w łkowitj msy korzni Fig. 4. Vrtil root istribution o rootstok M.26 xprss s o totl root mss in soil proil in pnn on lotion in 21
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB A SYSTEM KORZENIOWY 141 rzą row mięzyrzęzi intrrow 5 4 3 2 1 g* b h m b g * Objśnini jk przy Rysunku 1 Explntions s in Figur 1 Rys. 5. Rozmiszzni pionow korzni pokłk M.9 i M.26 w zlŝnośi o loklizji wyr- Ŝon w łkowitj msy korzni (śrnio l wóh lt) Fig. 5. Vrtil root istribution o rootstoks M.9 n M26 xprss s o totl root mss in soil proil in pnn on lotion (mns or two yrs) M.9 M.26 5 4 3 2 1 b* b m b * Objśnini jk przy Rysunku 1 * Explntions s in Figur 1 Rys. 6. Rozmiszzni pionow korzni w proilu glbowym w zlŝnośi o pokłki wyrŝon w łkowitj msy korzni (śrnio l wóh lt) Fig. 6. Vrtil root istribution in soil proil, xprss s o totl root mss, in pnn on rootstok (mns or two yrs)
142 T. LIPA Stwirzono, Ŝ rozkł korzni pokłki M.26 był brzij równomirny niŝ pokłki M.9. Główn ms korzni M.9 znjowł się w wrstwi m. Krpnhuk i in. (1993) zobsrwowli, Ŝ systm korzniowy M.9 w mtzniku znjowł się główni w wirzhnij wrstwi glby (-2 m) i było to 59,2 ogólnj msy korzni, w wrstwi 2-4 m stwirzono pon 3 korzni. Brk jst oprowń otyząyh systmu korzniowgo pokłk w mtznikh ostępn są ntomist tgo typu oprowni otyzą rzw w szi. Krpnhuk i in. (1993) stwirzili, Ŝ w szi rzw n M.9 korznią się głębij niŝ n M.26. W bnih Lipkigo i Jzuk (1996) rzw w szi oświzlnym n pokł M.9 njwięj korzni (35 ) miły w wrstwh 4-6 m. Poobn wyniki uzyskł Słowiński (2), w którgo oświzniu większość systmu korzniowgo pokłk M.9 EMLA i M.9 T 339 znjowł się w wrstwi 3-7 m. Połow korzni M.26 miśił się w wrstwi -3 m, rug połow w wrstwi 3-7 m. Porównują rozmiszzni pionow korzni obu pokłk w glbi w rzęzi i mięzyrzęziu stwirzono, Ŝ w rzęzi większość korzni znjowł się w wóh wirzhnih wrstwh (-5 m), zś w mięzyrzęziu korzni znjowły się n głębokośi m. Poobny rozkł korzni rzw jbłoni rosnąyh w ugorz hrbiyowym i w murwi mięzy rzęmi zobsrwowli Sowski i Piwnik (1983), Aruz i in. (1987) orz Wron (28). Wpływ n rozmiszzni korzni moŝ mić śiółkowni troinmi rzęów roślin mtznyh (Lip 23). Słowik (199) poj, Ŝ w wyniku stosowni śiółk zwiększył się lizb korzni borówki wysokij w wirzhnij wrstwi glby. Potwirzją to wyniki bń innyh utorów (Sowski i Piwnik 1983, PiniąŜk 2, Wh 24). Do głębszgo zlgni korzni w glbi mięzyrzęzi mtzników mogło się przyzynić mhnizn ih niszzni w prosi obsypywni roślin mtznyh i usuwni hwstów. WNIOSKI 1. Główn ms korzni pokłk M.26 i M.9 znjowł się w wrstwi - 5 m. 2. Rozkł korzni pokłki M.26 był brzij równomirny niŝ pokłki M.9. 3. W rzęzi roślin większość korzni znjowł się w wrstwi glby -5 m, w mięzyrzęziu n głębokośi m. PIŚMIENNICTWO Aruz M., Sowski A., Toml K., 1987. Rozmiszzni korzni jbłoni jko wskzówk o intrprtji nliz glby. Pr ISK, sri C, nr 1-4 (93-96), 85-86.
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB A SYSTEM KORZENIOWY 143 Atkinson D., Whit G.C., 198. Som ts o orhr soil mngmnt on th minrl nutrition o ppl trs. Minrl Nutrition o Fruit Trs. Buttrworths, Lonon-Boston, 241-254. Bghi M., 1991. Okrślni wymgń pokrmowyh i rozmiszzni korzni rzw wiśni. Pr oktorsk. SGGW Wrszw. Krpnhuk G., Zmorsky V., Artminko Y., 1993. Th root istribution o lonl rootstoks o ppl trs in th stoolb n in th orhr. J. Fruit Ornm. Plnt Rs. Vol. I, No. 3, 75-82, Kęsik T., BłŜwiz-WoŜnik M., Konopiński M., Wh D., Mitur R., 27. Wpływ mulzująyh roślin okrywowyh orz uproszzonj uprwy roli po bulę n niktór włśiwośi glby. Rozniki Akmii Rolnizj w Poznniu CCCLXXXIII. Lip T., 23. On poziomu oŝywini mtzników pokłk wgttywnyh jbłoni M.9 i M.26. Pr oktorsk, AR Lublin. Lip T. Lipki J., 26. Chmil soil proprtis in ppl rootstok stoolbs with spil mphsis to th ontnt o oppr. Ltvin Journl o Agronomy, 9, 83-86. Lipki M., Jzuk E., 1996. Rozmiszzni korzni jbłoni ominy Ktj w zlŝnośi o pokłki i nwnini. XXXIV Ogólnopolsk Konrnj Sowniz. Skirniwi, 28-3 sirpni 1996, 15-153. PiniąŜk S.A., 2. Sownitwo. PWRiL. Wrszw, 156-157. Sowski A., Piwnik B., 1983. Rozmiszzni korzni jbłoni po murwą w mięzyrzęzih i po ugorm hrbiyowym w rzęh rzw. Pr ISK sri C, nr 1-3(77-79), 39-4. Słowik B., 199. Wpływ śiółkowni borówki wysokij (Vinium orymbosum L.) om. Wymouth n rozmiszzni jj systmu korzniowgo. Pr ISiK Sri A- 29, 19-26. Słowiński A., 2. Wzrost pozątkow owoowni i oŝywini skłnikmi minrlnymi jbłoni Elis w zlŝnośi o pokłki. Pr oktorsk SGGW Wrszw, 157. Słowiński A., Sowski A., 2. Root istribution o irnt ppl rootstoks us or Elis. Rozniki AR w Poznniu CCCXXIII, zęść II, 157-16. Wh D., 24. Rozmiszzni korzni borówki wysokij i zwrtość skłników pokrmowyh w proilu glbowym. Rozniki Akmii Rolnizj w Poznniu CCCLVI, Ogron. 37, 217-224. Wron D., 28. Poglą n nwoŝni jbłoni zotm w sh intnsywnyh. Czynniki wpływją n plonowni i jkość owoów roślin sownizyh. Wrszw 11-12 styzni 28, 131-142. MECHANICAL PROPERTIES OF SOIL AND ROOT SYSTEM OF APPLE ROOTSTOCKS IN THE STOOLBED Tomsz Lip Fulty o Pomiultur, Univrsity o Li Sins, ul. Lszzyńskigo 58, 2-68 Lublin -mil: tomsz.lip@up.lublin.pl Ab s t r t. Th stuy ws onut in stoolb o ppl rootstoks M.9 n M.26 in th Lublin rgion (Poln) in th yrs 2-21. Th roots istribution in th soil proil to th pth o 125 m ws stimt. Th istribution o roots o M.26 rootstok ws mor rgulr thn tht o M.9 rootstok. Th min mss o roots ws in th lyr o m. Compring istribution o roots in soil btwn rows n intr rows it ws oun tht th grt mount o roots in rows ws in th two sur lyrs: n m, whil in th intr rows th roots wr t th pth o m. K y wo r s : root systm, stoolb, rootstok: M.9, M.26