PTAKI KREDKĄ MALOWANE. Jowita Kurach Podglądanie ptaków to zajęcie fascynujące dla wielu osób, takŝe dla najmłodszych obserwatorów. Zwierzęta te moŝna zobaczyć prawie wszędzie, zajmują niemal wszystkie środowiska na Ziemi. Zachwycają i zadziwiają nas swoją róŝnorodnością, wyglądem, śpiewem, czy teŝ zwyczajami godowymi. Bardzo często jednak uświadamiamy sobie, Ŝe wiemy niewiele z Ŝycia ptaków. Warto zatem juŝ od najmłodszych lat poznawać naszych skrzydlatych przyjaciół. MoŜna zacząć chociaŝby od gatunków Ŝyjących w najbliŝszym otoczeniu człowieka. KaŜdego dnia w drodze do szkoły, podczas popołudniowego spaceru, weekendowej wycieczki, czy teŝ wakacyjnych wojaŝy mamy wiele okazji do bliskich spotkań z ptakami. Umiejętność rozpoznawania poszczególnych gatunków, nawet tych najbardziej pospolitych, moŝe przysporzyć wiele radości i satysfakcji. Szczególnie dla dzieci obserwacje ptaków mogą być ekscytujące i pozwalają na szerszy rozwój zmysłu wzroku i słuchu. W wieku przedszkolnym dodatkową i skuteczną metodą poznawania ptaków mogą być zajęcia plastyczne. Zgłębianie róŝnymi sposobami tajemnic ornitologii, zaszczepienie pasji i rozwijanie ogólnej chęci do odkrywania tajników przyrody zaowocuje być moŝe w przyszłości, szczególnie wtedy, gdy dorastające rzesze ptakolubów będą angaŝować się w działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego. UCZESTNICY: Oddziały przedszkolne, klasa 1 i 2 CZAS REALIZACJI: 2 godziny CEL GŁÓWNY: Zainteresowanie dzieci poznawaniem ptaków Ŝyjących w ich najbliŝszym otoczeniu. CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczeń poznaje ubarwienie i sylwetki pospolitych ptaków; potrafi wymienić i rozróŝnić niektóre gatunki ptaków Ŝyjących w najbliŝszym otoczeniu człowieka; zdobywa wiedzę o wybranych gatunkach ptaków kształtuje emocjonalne więzi z przyrodą. doskonali umiejętność rysowania, kolorowania oraz posługiwania się noŝyczkami rozwija umiejętności manualne poznaje i przestrzega zasady bezpieczeństwa podczas pracy, starannie i estetycznie wykonuje prace plastyczne rozwija twórcze moŝliwości oraz kreatywność potrafi umiejętnie pracować w grupie wykształca pasję samodzielnego poznawania przyrody KRÓTKI OPIS: Scenariusz poprzez zajęcia plastyczne przybliŝa dzieciom pospolite gatunki ptaków występujących w najbliŝszym otoczeniu człowieka.
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 2. METODY: pogadanka, obserwacja, czytanie wiersza, uprzystępnianie sztuki, stymulowanie aktywności twórczej, FORMY PRACY: indywidualna, zbiorowa ŚRODKI DYDAKTYCZNE: przewodniki do oznaczania ptaków lub barwne ilustracje, płyta CD lub kaseta z głosami ptaków, karty pracy, wiersz, materiały plastyczne: papier, kredki, flamastry, noŝyczki, masa solna lub glina, farbki, pędzelki, sznurek, drewniane klamerki, skrawki materiałów, klej, PRZYGOTOWANIE DO LEKCJI: przygotować załączniki, karty pracy, barwne ilustracje (przewodniki do rozpoznawania ptaków lub wydruki fotografii) oraz potrzebne przybory, materiały plastyczne i nagranie głosu bociana białego. PRZEBIEG LEKCJI: 1. Rozsadzamy dzieci w duŝym kręgu, prosimy by przybrały nazwę wybranego, znanego im ptaka i zamknęły oczy. Gdy usłyszą swoje nowe imię otwierają oczy i przesiadają się do środka kręgu. Czytamy wiersz Juliana Tuwima (załącznik 1). Po przeczytaniu wiersza wszystkie dzieci otwierają oczy. Tłumaczymy, Ŝe wiersz opowiadał tylko o niewielu wybranych gatunkach ptaków spośród ponad 440, które moŝemy spotkać w Polsce. Mówimy, Ŝe na dzisiejszych zajęciach poznamy 3 gatunki ptaków Ŝyjące w bliskim otoczeniu człowieka. 2. Odtwarzamy nagranie odgłosu bociana białego (klekot dziobem) i pytamy dzieci czy wiedzą jaki to ptak. Prezentujemy ilustrację oraz prosimy dzieci by opisały wygląd bociana. Krótko charakteryzujemy ten gatunek. Rozdajemy karty pracy nr 1 oraz noŝyczki (przypominając zasady postępowania z ostrymi narzędziami) i kredki. Prosimy, by dzieci wycięły elementy układanki i ułoŝyły według schematu sylwetkę bociana (mogą pokolorować je przed wycięciem). Najlepiej gdy przykleją po kolei poszczególne elementy na czystą kartkę (moŝna dorysować kredkami tło np. w łąkę. Dla młodszych dzieci moŝna wcześniej przygotować wycięte juŝ elementy. W trakcie prac plastycznych moŝemy odtworzyć nagranie klekotu bociana. 3. Pytamy dzieci czy znają baśń Hansa Christiana Andersena Brzydkie kaczątko oraz czy wiedzą jak nazywał się ptak, którego losy zostały w niej opisane. Analogicznie, jak w punkcie 2, charakteryzujemy łabędzia niemego oraz zapoznajemy dzieci z wykonaniem zadanie z karty pracy nr 2. 4. Prezentujemy ilustrację pliszki siwej i pytamy dzieci czy znają tego ptaka. Prosimy, by własnymi słowami opowiedziały o jego wyglądzie, uzupełniamy wypowiedzi ciekawostkami na temat zachowania pliszek. Na podstawie karty pracy nr 3 realizujemy zadanie, rysując krok po kroku pliszkę. Proponowane zajęcia dodatkowe 5. Rozdajemy dzieciom karty pracy nr 4 oraz noŝyczki, przypominając zasady postępowania z ostrymi narzędziami. Dzieci na podstawie otrzymanego szablonu wycinają sylwetkę ptaka, kolorują/malują ją, składają model łabędzia oraz odpowiednio usztywniają podstawkę. 6. Organizujemy warsztat rzeźbiarski, w trakcie pracy moŝemy w tle odtwarzać nagrania głosów ptaków. KaŜde dziecko otrzymuje masę do modelowania (glinę lub masę solną) oraz klamerkę. Z otrzymanej masy przedszkolaki lepią głowę lub całą sylwetkę wybranego ptaka, następnie osadzają ją na klamerce. Po wyschnięciu (najprawdopodobniej na kolejnych zajęciach) dzieci malują rzeźby. Dzieci mogą takŝe wyciąć ze skrawków materiału nogi i skrzydła oraz dokleić je do modelu.
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 3. LITERATURA: Bezzel E. Podglądanie ptaków. Delta, Warszawa Haag H. 2006. Mój pierwszy przewodnik. Jaki to ptak?. Multico, Warszawa Jonssson L. 1998. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Mulico, Warszawa Kruszewicz A. G. 2005. Ptaki Polski. Mulico, Warszawa Jakubiec Z. Szymoński P. 2000 Bociany i boćki. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody Pro Natura, Wrocław Lohf S. 2006. Zrób to sam z kasztanów, Ŝołędzi, szyszek i nie tylko Delta, Warszawa Mitchell D. 2003. Ptaki Europy. Elipsa, Warszawa Nicilai J. Singer D. Wothe K. 2005. Ptaki. Encyklopedia kieszonkowa. Muza, Warszawa Saan A. 2006. 365 pomysłów na majsterkowanie. Rea, Warszawa MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA. Załącznik nr 1 Julian Tuwim Ptasie radio Halo, halo! Tutaj ptasie radio w brzozowym gaju, Nadajemy audycje z ptasiego kraju, Proszę, niech kaŝdy nastawi aparat, Bo sfrunęły się ptaszki dla odbycia narad: Po pierwsze - w sprawie, Co świtem piszczy w trawie? Po drugie - gdzie się Ukrywa echo w lesie? Po trzecie - kto się Ma pierwszy kapać w rosie? Po czwarte - jak Poznać, kto ptak, A kto nie ptak? A po piąte przez dziesiąte Będą ćwierkać, świstać, kwilić, Piptilitać i pimpilić Ptaszki następujące: Słowik, wróbel, kos, jaskółka, Kogut, dzięcioł, gil, kukułka. Szczygieł, sowa, kruk, czubatka, Drozd, sikora i dzierlatka, Kaczka, gąska, jemiołuszka, Dudek, trznadel, pośmieciuszka, Wilga, zięba, bocian, szpak Oraz kaŝdy inny ptak. Pierwszy - słowik. Zaczął tak: "Halo! O, halo lo lo lo lo! Tu tu tu tu tu tu tu Radio, radijo, dijo, ijo, ijo Tijo, trijo, tru lu lu lu lu, Pio pio pijo lo lo lo lo lo Plo plo plo plo plo halo!"
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 4. Na to wróbel zaterlikał: "CóŜ to znowu za muzyka? Muszę zajrzeć do słownika, By zrozumieć śpiew słowika. Ćwir ćwir świrk! Świr świr ćwirk! Tu nie teatr Ani cyrk! Patrzcie go! Nastroszył piórka! Daje koncert jak kiepurka! Dość tych arii, dość tych liryk! Ćwir ćwir czyrik Czyr czyr ćwirik!" I tak zaczął ćwirzyć, ćwikać, Ćwierkać, czyrkać, czykczyrykać, śe aŝ kogut na patyku Zapiał gniewnie: "Kukuryku!" Jak usłyszy to kukułka, Wrzaśnie: "A to co za spółka? Kuku-ryku? Kuku-ryku? Nie pozwalam, rozbójniku! Bierz, co chcesz, bo ja nie skąpię, Ale kuku nie ustąpię. Ryku - choć do jutra skrzecz, Ale kuku - moja rzecz!" Zakukała: "kuku! kuku!" Na to dzięcioł: stuku! puku! Czajka woła: "Czyjaś ty, czyjaś? Byłaś gdzie? Piłaś co? Piła, to wyłaź!" Przepióreczka: "Chodź tu! Pójdź tu! Masz co? Daj mi! Rzuć tu! Rzuć tu!" I od razu wszystkie ptaki W szczebiot, w świergot, w zgiełk - o taki: "Daj tu! Rzuć tu! Co masz? Wiórek? Piórko? Ziarnko? Korek? Sznurek? Pójdź tu, rzuć tu! Ja ćwierć i ty ćwierć! Lepię gniazdko, przylep to, przytwierdź! Widzisz go! Nie dam ci! Moje! Czyje? Gniazdko ci wiję, wiję, wiję! Nie dasz mi? Takiś ty? Wstydź się, wstydź się!" I wszystkie ptaki zaczęły bić się. Przyfrunęła ptasia milicja I tak się skończyła ta leśna audycja.
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 5. Załącznik nr 2 Wybrane gatunki ptaków Ŝyjące w najbliŝszym otoczeniu człowieka: Rys. Cezary Wójcik Rys. Cezary Wójcik
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 6. Pliszka siwa - niewielki, smukły ptak śpiewający, powszechnie znany, występujący w całym kraju. Jej upierzenie jest czarno-biało-szare. Charakterystyczny czarny śliniak i czapeczka oraz białe boki głowy i czoło. Bardzo często moŝna obserwować pliszki drepczące po ziemi szybkimi, drobnymi kroczkami, kiwające głową i długim ogonem. Są to jedne z pierwszych ptaków powracających do kraju z zimowisk. Pliszki są dosyć silnie związane z człowiekiem i jego domostwem, gnieŝdŝą się w róŝnorodnych miejscach, często wykorzystując rozmaite konstrukcje stworzone przez ludzi: w stosach drewna, pod okapami dachów, w pęknięciach muru, w rynnach, pod mostami i pomostami. Gniazdo, zbudowane ze źdźbeł trawy, mchu oraz puchu i piór, jest zawsze osłonięte od góry. PoŜywieniem pliszki są przede wszystkim owady, które nieustannie goni. Dlatego najczęściej spotykamy je właśnie w trakcie gonitwy. Bocian biały ptak rozpoznawany praktycznie przez wszystkich Polaków, cieszący się sympatią oraz szacunkiem, symbol krajobrazu rolniczego. W Polsce występuje od marca do września, sporadycznie podejmuje próby zimowania. Na zimowisko wędruje do południowej Afryki. Upierzenie u obu płci jest jednakowe: głowa, tułów oraz brzuch są białe, lotki czarne. Długie nogi i dziób czerwone. Szyja długa, w locie wyciągnięta do przodu. OdŜywia się gryzoniami, owadami, płazami i małymi rybami. DuŜe gniazda, zbudowane z łodyg roślin, konstruowane są na dachach budynków, kominach, słupach energetycznych lub drzewach. Mówi się, Ŝe co czwarty bocian jest polakiem - na podstawie liczeń wiadomo, Ŝe 25% światowej populacji gnieździ się w Polsce. Zawdzięczamy to krajobrazowi, w którym ptaki mogą znaleźć wiele miejsc do załoŝenia gniazd i wydania potomstwa oraz środowisku o bogatych zasobach pokarmowych. Najwięcej bocianów Ŝyje w północno-wschodniej części kraju, leŝącą tam wieś śywkowo na Warmii nazwano bocianią stolicą Polski, natomiast wsi Pentowo na Podlasiu niemiecka organizacja proekologiczna Euronatur przyznała status Europejskiej Wioski Bocianiej. Bocian w naszej kulturze ma szczególne miejsce, powstają o nim wiersze, często pojawia się na obrazach oraz wiąŝe się z nim wiele ludowych wierzeń. UwaŜa się, Ŝe obecność bocianiego gniazda na dachu przynosi szczęście i dostatek domownikom. Pierwszy bocian obserwowany w locie zwiastuje udany i pracowity rok. Łabędź niemy powszechnie znany, duŝy wędrowny ptak wodny. Dawniej łabędzie odlatywały na zimę w cieplejsze obszary Europy, obecnie bardzo często zimują w Polsce ze względu na niewłaściwe dokarmianie. Dorosłe ptaki są białe, z czarnymi nogami, pomarańczowym dziobem i czarną naroślą u jego nasady (większą u samców). Młode ptaki są szare. Łabędzie budują duŝe gniazda z róŝnych części roślin, najczęściej w trzcinach, pływających wysepkach i w innych niedostępnych miejscach na brzegach zbiorników wodnych. Łabędzie, w obronie gniazda i piskląt, potrafią być bardzo niebezpieczne i waleczne uderzeniem skrzydła mogą nawet złamać rękę człowieka. Łabędzie są jednymi z najbardziej znanych i docenianych ptaków, od wieków uwaŝano je za symbol cnoty, czystości, boskości i sztuki, często stanowiły inspirację literacką. Celtowie wierzyli, Ŝe ptaki te posiadają magiczną moc. Jako symbol zostały równieŝ wykorzystane w astronomii - jeden z większych gwiazdozbiorów nazwano Łabędziem Karta pracy 1 Schemat rysunku bociana białego. Karta pracy 2 Schemat rysunku łabędzia niemego. Karta pracy 3 Schemat rysunku pliszki siwej. Karta pracy 4 Szablon do wycięcia