Opracowała: Sylwia Kruk nauczyciel przedmiotów zawodowych w Zasadniczej Szkole Zawodowej w SOSW w Świnoujściu
WPROWADZENIE Dorosłość nie jest jednoznaczna z dojrzałością, czy to fizyczną, czy psychiczną, czy społeczną. Dorosłość jest stanem, który określa wyjście z czasu dziecięcego i nastoletniego, a dojrzałość to gotowość do rozpoczęcie życia, w którym można samemu o sobie stanowić w zgodzie z obowiązującymi zasadami i normami. Wejście w dorosłe życie i osiągnięcie dojrzałości bywa bardzo trudne, szczególnie dla tych młodych ludzi, którzy nie mają wsparcia w rodzinie, a sami nie posiadają umiejętności radzenia sobie w prostych sytuacjach życiowych, tym bardziej w sytuacjach trudnych, związanych z załatwianiem spraw w urzędach i instytucjach, czy poruszaniem się na rynku pracy. Brak doświadczenia, obawy, nieumiejętność oceny swoich umiejętności, predyspozycji i możliwości, a w odniesieniu do naszych uczniów wycofanie się zdeterminowane niepełnosprawnością umysłową, nie sprzyjają dojrzałej dorosłości i życiowemu usamodzielnieniu się. Umiejętność usamodzielnienia się absolwentów ZSZ powinna być efektem procesu dydaktycznego i wychowawczego. Każde działanie, które podejmujemy my, dorośli, w stosunku do dzieci, podopiecznych czy wychowanków, powinno być przemyślane, rozsądne i zaplanowane. Powierzając nauczycielom zadanie kształtowania ludzkich charakterów, obarczono ich wielką odpowiedzialnością. Należy pamiętać, że we wszystkich wymiarach swojej pracy, niezależnie od czasu i miejsca, nauczyciele swoimi postawami i wyznawanym przez siebie systemem wartości, prezentowanymi wzorcami moralno - etycznymi, odnoszeniem się do norm społecznych, wpływają w procesie wychowania na postawy uczniów. Niezależnie od rodzaju placówki, preferowanych form oddziaływań wychowawczych, nauczyciele i wychowawcy zobligowani są do wykonywania powierzonych im zadań i obowiązków z jak największym zaangażowaniem i świadomością ich powagi. Nauczyciele, by ich praca przyniosła uczniom wymierne korzyści, a im samym zadowolenie i satysfakcję, nie mogą zapomnieć o najmniejszych szczegółach - zakres oddziaływań winien być szeroki i kompletny, uwzględniający wszystkie aspekty wychowania. Nie do przecenienia jest, gdy praca nauczyciela wiąże się z pasją. W odniesieniu do Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Specjalnym Ośrodku Szkolno - Wychowawczym w Świnoujściu wyznacznikiem do pracy dydaktycznej i wychowawczej dla nauczycieli i wychowawców jest Model Absolwenta - ich działania ukierunkowane być muszą na to, by uczniowie potrafili odnaleźć się w sytuacjach życia zawodowego i społecznego, przy załatwianiu spraw w urzędach państwowych, by poznali formy zatrudnienia i warunki, jakie będą musieli spełniać przy zatrudnieniu.
INNOWACJA PEDAGOGICZNA,,Paszport do dorosłości Program zajęć socjalizacyjnych Rodzina ze względu na zadania i funkcje jakie spełnia, a które posiadają ogromne znaczenie dla jednostki i dla całości życia społecznego, zajmuje szczególne miejsce wśród grup społecznych. Wywiera zasadniczy wpływ na kształtowanie osobowości i postaw swoich członków - przekazuje wartości i normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe oraz przygotowuje dzieci do pełnienia ról społecznych. Zdarzają się rodziny, które cechuje zaburzony wzorzec funkcjonowania społecznego, polegający na pasywnym i roszczeniowym stosunku wobec życia. Oczekują tylko na to, co życie im przyniesie, nie potrafią lub nie chcą kreować siebie, swojego losu i bytu. Są to rodziny, których członkowie z pokolenia na pokolenie powielają takie właśnie wzorce i postawy społeczne lub też rodziny, w których pogarszająca się sytuacja ekonomiczno - bytowa połączona z nieumiejętnością podjęcia kroków zaradczych skazała je na uzależnienie się od systemu opieki i pomocy społecznej. W takich rodzinach wychowuje się część naszych wychowanków, w tym uczniów ZSZ. Program Paszport do dorosłości powstał przede wszystkim z myślą o nich - ma przerwać trwający w ich rodzinach,,łańcuch często bezmyślnej, bezowocnej egzystencji bez perspektyw, a jednocześnie ma być ogniwem łączącym ich świeżą dorosłość z aktywnością społeczną i zawodową. Niniejsza innowacja pedagogiczna ma pomóc uczniom odkrywać sens swoich działań, by wiedzieli, co chcą osiągnąć i planowali jak to zrobić. Przy mojej pomocy, ale w dużej mierze samodzielnie, będą przygotowywali wszelkie wyjścia (Urząd Miasta, Urząd Pracy, ZUS, Urząd Skarbowy, Poczta, zakłady pracy) - na przykład będą sami zdobywać informacje o godzinach urzędowania, dopełnieniu koniecznych formalności potrzebnych w załatwieniu sprawy w urzędzie. Zadania, które będę im przydzielała i których będą podejmować się sami, dostosuję do ich możliwości i umiejętności. Wspólnie będziemy opracowywali plany naszych wycieczek. Działania w ramach innowacji prowadzić będę wykorzystując metody aktywizujące, które poprzez swoją atrakcyjność mają motywować młodzież do twórczego wysiłku i intensywnego działania, dążenia do wiedzy i nabywania umiejętności. Zakładam, że wszystkie działania, które zmierzam podjąć w ramach innowacji pedagogicznej przyczynią się do wzrostu samodzielności naszych wychowanków i wyposażą ich w pewność siebie, wiarę we własne możliwości, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, a to z kolei ułatwi im funkcjonowanie w środowisku otwartym.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU Głównym założeniem programu jest ułatwienie życiowego startu naszym pełnoletnim wychowankom, absolwentom ZSZ, poprzez wyposażenie ich w wiedzę, umiejętności i kompetencje zawodowe i życiowe. Jedną z ważnych kompetencji życiowych, zapewniających zadowalające kontakty społeczne, zwiększających szanse zawodowe, zapobiegających wykluczeniu społecznemu są umiejętności komunikacyjne, czyli poprawna wymowa, umiejętność budowania zdań sensownych i gramatycznie poprawnych oraz ich odbiór /rozumienie/, a także umiejętność zachowania się językowego. Dlatego integralną częścią niniejszego programu są działania mające na celu rozwój mowy uczniów, ich kompetencji językowych i komunikacyjnych. Z tego powodu zakłada on współpracę ze specjalistą logopedą. Program jest skorelowany z programem przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości, a więc oparty również na współpracy z nauczycielem tego przedmiotu. Innymi osobami współrealizującymi założenia i cele są: nauczyciel prowadzący zajęcia socjoterapeutyczne, wychowawcy grup wychowawczych, rodzice. Nauczyciel realizujący program ma prawo wyłączania haseł zbyt trudnych dla określonej grupy, bądź poszerzania treści w zależności od poziomu intelektualnego i potrzeb uczniów. W realizacji programu pomocne będą założone cele: Cele ogólne: 1. Nabycie praktycznych umiejętności, pomocnych w prawidłowym funkcjonowaniu w środowisku otwartym poprzez: Przybliżenie zakresu kompetencji instytucji państwowych. Zaznajomienie z systemem ubezpieczeń społecznych. Zaznajomienie z sytuacją na rynku pracy. Zdobywanie umiejętności posługiwania się środkami technicznego przekazu. Kształtowanie i rozwijanie prawidłowego rozwoju mowy oraz podnoszenie poziomu sprawności językowej. 2. Wypracowanie adekwatnej oceny swoich umiejętności i predyspozycji.
3. Kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych. 4. Wdrażanie do współdziałania z grupami, instytucjami funkcjonującymi w środowisku lokalnym. 5. Poznanie podstawowych reguł rządzących komunikacją międzyludzką. 6. Wypełnianie druków urzędowych. Cele wychowawcze: przygotowanie wychowanków do dorosłego życia poprzez ukazywanie różnych aspektów życia społecznego, inspirowanie wychowanków do twórczych poszukiwań, rozbudzanie i utrwalanie wiary we własne możliwości, rozwijanie umiejętności współdziałania i współpracy w grupie, kształtowanie prawidłowej postawy wobec pracy - poczucia odpowiedzialności, sumienności i dokładności, przygotowanie do podejmowania samodzielnych decyzji.
UWAGI DO PROGRAMU Przed przystąpieniem do realizacji programu wśród młodzieży klas II-III ZSZ, przeprowadzone zostało rozeznanie, co do tematów, które interesują ją najbardziej, a wiążą się z wejściem w dorosłe życie. Programem objęta będzie młodzież kończąca w danym roku szkolnym naukę w szkole zawodowej. Program zakłada czynne uczestnictwo uczniów w planowaniu pracy i zaangażowanie w wykonywaniu ćwiczeń praktycznych. Czas realizacji programu z konkretną grupą przewidywany jest na okres całego roku szkolnego /październik maj/ w wymiarze 1 godziny w tygodniu. TREŚCI PROGRAMU: I. Praktyczne nabywanie umiejętności. 1. Instytucje opiekuńczo-wspomagające Centrum Pomocy Rodzinie- spotkanie z pracownikiem Opieka społeczna- wizyta Urząd pracy-wizyta 2. Instytucje pozarządowe 3. Finanse Fundacje Stowarzyszenia Bank (założenie konta bankowego - karta kredytowa czeki - lokaty kapitałowe- oprocentowanie debet - pożyczki)
ZUS (odprowadzanie składek - II filar - III filar - świadczenia emerytalne) Urząd Skarbowy (składanie zeznania podatkowego, uzyskanie NIP) 4. Preliminarz wydatków źródła dochodów i wydatki gospodarstw domowych 5. Praca ( Rozeznanie na rynku pracy kodeks pracy obowiązki i prawa pracownika wypowiedzenie zwolnienie ubezpieczenie * umowy o pracę a umowy cywilnoprawne) 6. Jak szukać pracy Rynek pracy ( CV List motywacyjny Podanie, odwołanie Ogłoszenia Powiatowy Urząd Pracy ) 7. Pomoc instytucjonalna (zakres działania) Niebieska Linia Pomoc społeczna Monar II. Poznanie podstawowych reguł rządzących komunikacją międzyludzką. 1. Prezentowanie własnych poglądów w kontaktach z innymi ludźmi. 2. Umiejętność prowadzenia konwersacji. 3. Rozmowa kwalifikacyjna - zasady, prezentacja.
METODY I FORMY PRACY: Do realizacji celów programu przez grupę zaplanowano wykorzystanie aktywizujących metod i form pracy, które sprzyjają wzrostowi efektywności w nabywaniu wiedzy, pomagają rozwiązywaniu problemów i służą samodzielności. Kształtują one umiejętności pracy w zespole, rozwijają zainteresowania, prowadzą do wzbogacenia słownictwa, rozbudzają twórcze myślenie. Dobór metod ma służyć jednemu celowi - umożliwienie młodzieży nabycia umiejętności praktycznych, niezbędnych w różnych sytuacjach życiowych. Należą do nich: Metody aktywizujące (poszukiwania, dyskusje, burze mózgów) we wstępnej fazie przygotowań. Metody te mają przez swoją atrakcyjność motywować młodzież do twórczego wysiłku i intensywnego działania, dążenia do wiedzy, nabywania umiejętności. Ważne jest tworzenie właściwego klimatu emocjonalnego, czyli wzajemnego zaufania, bezpieczeństwa, akceptacji. Burza mózgów - to metoda grupowego poszukiwania rozwiązań problemu, wymagająca twórcze myślenie wszystkich członków zespołu w krótkim czasie powstaje zwykle wiele różnych, często oryginalnych pomysłów. Nauczyciel musi poinformować o zasadach burzy mózgów oraz klarownie przedstawić uczniom problem, który mają rozwiązać. Burza mózgów ma fazę zbierania pomysłów oraz fazę ich selekcji. Podczas pierwszej każdy ma prawo zgłaszać pomysły, wszystkie są zapisywane, nawet te najbardziej nierealne (można to zrobić za pomocą karteczek samoprzylepnych mówiącej ściany, dywanu pomysłów ). Następnie wspólnie odrzucamy koncepcje całkowicie niemożliwe do realizacji oraz grupujemy podobne do siebie. Staramy się wybrać lub stworzyć jedno rozwiązanie, które łączyć będzie mocne punkty wszystkich zaproponowanych. Możemy też zaproponować głosowanie na najlepsze z rozwiązań. Polecamy tę metodę jako urozmaicenie pracy w grupie, umożliwia ona zaangażowanie wszystkich członków zespołu w poszukiwanie wspólnego rozwiązania. Dyskusja - jest metodą nauczania polegającą na wymianie zdań między uczestnikami niezależnie od tego, czy wypowiadane kwestie stanowią ich własne poglądy czy też odwołują się do opinii innych osób. Dyskusja stanie się prawdziwa tylko wtedy, gdy omawiana kwestia będzie wystarczająco kontrowersyjna i wzbudzająca zainteresowanie. Warunkiem dobrej dyskusji jest przede wszystkim trafne
sformułowanie tematu: nie może być zbyt trudny, nie może odwoływać się do nowych wiadomości, nie może zawierać niezrozumiałych pojęć i określeń. Temat nie może być też zbyt łatwy, gdyż daje się szybko i jednoznacznie rozstrzygnąć. Wszyscy uczestnicy dyskusji muszą się do niej przygotować można to zrobić w czasie lekcji lub polecić uczniom zebranie potrzebnych informacji i sformułowanie argumentów w domu. Każda dyskusja musi się zakończyć podsumowaniem, stanowiącym krótkie omówienie rezultatów i sposobu jej prowadzenia. W podsumowaniu i ogólnej ocenie każdej dyskusji można wykorzystać następujące pytania: Co należy ulepszyć w kolejnej debacie?, Jakie argumenty były najbardziej przekonujące?, Czy ktoś został przekonany i zmienił swoje zdanie?, Jakie nowe, ciekawe poglądy usłyszałeś po raz pierwszy?. Symulacja - metoda ta pozwala uczniom zdobyć doświadczenia zbliżone do rzeczywistych doświadczeń w realnych warunkach. Polega na odtwarzaniu rzeczywistości społecznej w warunkach szkolnych np. przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej, itp. Uczniowie często naśladują rzeczywistość w celu zdobycia doświadczeń zbliżonych do tych w świecie realnym. Symulacje wykorzystywane są w edukacji między innymi do zademonstrowania typowych relacji społecznych. Dotyczyć mogą procesu podejmowania decyzji, rozwiązywania nieporozumień między ludźmi, rozwijania strategii czy też negocjacji. Obserwacja bezpośrednia (udział w wycieczce) - obserwowanie otaczającej nas rzeczywistości ćwiczy u młodzieży spostrzegawczość, pamięć, koncentrację uwagi. Metoda ta ma służyć zgromadzeniu i weryfikowaniu danych. Nauczyciel przygotowuje uczniów do obserwacji wyznaczając obiekt i cel. Kieruje procesem obserwacji instruując i komentując. Proces obserwacji podlega licznym zakłóceniom, dlatego ważne jest jego podsumowanie i wykorzystanie zdobytej wiedzy w pracy samodzielnej (np. wypełniając druk urzędowy). Metoda ta ma zastosowanie szczególnie podczas wycieczek. Metoda praktycznego działania - polega na uczeniu się przez działanie, na wiązaniu teorii z praktyką, na stosowaniu wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych. Metodę zajęć praktycznych wybiera się zawsze wtedy, gdy przed nauczaniem stawia się jako dominujący cel kształceniowy, gdy zdobycie wiedzy nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem pomagającym opanować umiejętności i nawyki. Dzięki proponowanym metodom nauczyciel ma inspirować ucznia do działania. Zdobywana przez ucznia wiedza i umiejętności powinny być nabywane samodzielnie.
Formy pracy do realizacji zamierzonych celów: 1. Wycieczka - wycieczki prawidłowo przygotowane i przeprowadzone pozwalają na bezpośrednie obcowanie ze środowiskiem, obserwację różnorodnych sytuacji społecznych oraz formułowanie wniosków. Podejmowanie zadań stwarza sytuacje, w których wychowankowie sami, w praktycznym działaniu, własnym wysiłkiem zdobywają życiowe doświadczenia, nawyki i wzory postępowania. Uczą się wytrwałości w dążeniu do wyznaczonego celu, pokonania własnych słabości, obaw, lęków. 2. Praca w grupach - tworzy możliwość samodzielnego organizowania swojej pracy, doskonalenia umiejętności i komunikowania się z innymi, wzajemnego inspirowania się i wspierania. Ewaluacja programu profilaktyki Ewaluacja zakłada ocenę przydatności i skuteczności podejmowanych działań dydaktycznych, wychowawczych w odniesieniu do założonych celów, służącą doskonaleniu tych działań przy pomocy: - obserwacji zachowań uczniów w różnych sytuacjach; - rozmów i wywiadów z uczniami, rodzicami, nauczycielami i wychowawcami; - badania ankietowego przeprowadzonego wśród uczniów; Ewaluacja będzie przeprowadzana jeden raz w roku (czerwiec) w formie ankiety skierowanej do ucznia (Zał.1). Dzięki temu, że ewaluacja jest systematycznym zbieraniem informacji pozwala na ulepszanie podejmowanych działań jeszcze w trakcie ich realizacji.
Spodziewane efekty: Uczniowie są otwarci na siebie i innych. Podejmują próby zmiany niekorzystnych sytuacji życiowych. Wzrasta ich samoświadomość. Wzrasta ich motywacja do działania. Wzrasta samodzielność w załatwianiu spraw urzędowych. Znają urzędy i sprawy, które można w nich załatwić.
Załącznik.1 ANKIETA Drodzy Uczniowie! Ankieta jest anonimowa i ma na celu uzyskanie informacji pod kątem atrakcyjności zajęć. Proszę o zaznaczenie właściwych odpowiedzi krzyżykiem i wypełnienie pustych miejsc. 1.Czy zajęcia w których uczestniczyłeś były ciekawe Tak Nie interesująco prowadzone Tak Nie 2. Zaznacz krzyżykiem określenia charakteryzujące te zajęcia. przekazywane treści są zrozumiałe nie nudzę się mogę pracować wspólnie z kolegami nad rozwiązaniem zdania wiem, do czego może przydać mi się zdobyta wiedza dyskutujemy
prowadzona jest poza szkołą na wycieczce nie boję się nauczyciel nie zadaje pracy domowej mogę pokazać swoje umiejętności lub wiadomości nauczyciel pozwala mi na zadawanie pytań nauczyciel nie pyta na oceny nauczyciel angażuje wszystkich uczniów, a nie tylko zgłaszających się uczniowie zachowują się grzecznie i nikomu nie przeszkadzają wykorzystuje się różne pomoce dydaktyczne każdy może robić, co chce prowadzę obserwacje nic nie muszę robić i mogę zajmować się swoimi sprawami dużo się uczę inny powód------------------------------------------------------------------- 4. Które elementy pracy nauczyciela podobają Ci się? Zaznacz X
lekcje w terenie sposób prowadzenia zajęć wykorzystanie urządzeń multimedialnych indywidualne podejście do uczniów autorytet nauczyciela 5. Jak zachowywałeś się na tych zajęciach? Zaznacz X wykonywałem polecenia nauczyciela byłem aktywny rozmawiałem z kolegą nic nie robiłem śmiałem się głośno przeszkadzałem 6.Jaka forma pracy przeważała na zajęciach? praca indywidualna praca w parach
praca w grupach praca ogólnoklasowa 7. Czy brałeś aktywny udział w tych zajęciach? Tak Nie Jeśli zaznaczyłeś Nie to dlaczego?... 8.Czy na zajęciach czułeś się swobodnie? Tak Nie Jeśli zaznaczyłeś Nie, to dlaczego?... 9. Kiedy dowiedziałaś/eś się o dodatkowych zajęciach w szkole?.. 10. Jak oceniasz atrakcyjność zajęć (1-6 pkt) DZIĘKUJĘ!