PARTYCYPACJA OBYWATELSKA ZASADY i PRAKTYKA

PARTYCYPACJA OBYWATELSKA ZASADY i PRAKTYKA Ewa Stokłuska Kraków, 12.05.2014r. PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Po co uruchamiać procesy partycypacyjne?

Partycypacja i partycypacja Partycypacja obywatelska wertykalna współpraca obywateli z władzą Np. tworzenie strategii rozwoju miejscowości przy udziale mieszkańców i organizacji pozarządowych Partycypacja społeczna horyzontalna współpraca grup osób w celu osiągnięcia wspólnego celu Np. wspólne podjęcie remontu podwórka przez mieszkańców

Partycypacja obywatelska to sposób na aktywne branie udziału w podejmowaniu decyzji, które nas dotyczą. Zakłada zaangażowanie dwóch podstawowych aktorów - obywateli oraz władzy, działania, które opierają się na komunikacji z władzą. Tym samym, skupia się na wzajemnym wspieraniu władzy, obywateli oraz organizacji pozarządowych we wspólnym podejmowaniu decyzji. Kluczowi aktorzy pierwszoplanowi: Władza Obywatele występujący osobiście Często również organizacje pozarządowe (obywatele zrzeszeni) Partycypacja obywatelska jest zjawiskiem, które może występować z różną intensywnością

Partycypacja obywatelska może mieć różną intensywność WSPÓŁDECYDOWANIE komunikacja oraz działanie dwustronne: obywatele i organizacje pozarządowe występują jako partnerzy w tworzeniu i realizowaniu działań KONSULTOWANIE komunikacja dwustronna: władza pyta o zdanie (i wysłuchuje) obywateli INFORMOWANIE dostarczanie obywatelom wiedzy na temat planowanych i realizowanych działań komunikacja jednostronna ze strony władz Za: Sh. Arnstein, Drabina partycypacji, w: Partycypacja, Przewodnik Krytyki Politycznej (2012)

Przykładowe obszary zastosowania partycypacji planowanie przestrzeni wspólne wymyślanie zagospodarowania wnętrza klubu, podwórka, parku, konsultowanie planu zagospodarowania ulicy tworzenie oferty/programu zajęć w ośrodku kultury, bibliotece konsultowanie usług publicznych ocena przez użytkowników usług transportowych, zdrowotnych planowanie budżetu wspólne decydowanie o przeznaczeniu budżetu lub jego części tworzenie/konsultowanie dokumentów konsultowanie strategii rozwoju miasta, planów inwestycyjnych

Podstawy prawne działań partycypacyjnych Główna podstawa prawna dla przeprowadzania konsultacji społecznych - 3 ustawy ustrojowe: o samorządzie gminnym z dn. 08.03. 1990 r. o samorządzie powiatowym z dn. 05. 06.1998 r. o samorządzie wojewódzkim z dn. 05. 06. 1998 r.

Podstawy prawne działań partycypacyjnych Konsultacje społeczne są obowiązkowe na poziomie gminnym w przypadku: tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia gmin/powiatów oraz ustalania ich granic; nadania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalenia jego granic; ustalenia lub zmiany nazw gmin/powiatów oraz siedzib ich władz; utworzenia jednostki pomocniczej na terenie gminy innych spraw ważnych dla gminy/powiatu sporządzania projektu studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego; miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ustawa o samorządzie gminnym ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

! Konsultacje społeczne, jako proces inicjowany przez władze, nie są jedyną formą partycypacji obywatelskiej Istnieje wiele bardzo różnorodnych technik i narzędzi partycypacyjnych możliwość doboru odpowiedniej pod względem celu działania, kosztów, czasu trwania, np.: partycypacyjne planowanie przestrzeni: konsultacje przy makiecie, mapowanie, warsztaty Charette decydowanie o kontrowersyjnych kwestiach: narada/sąd obywatelski, komórki planujące

Cele partycypacji z perspektywy różnych aktorów Jacy aktorzy biorą udział/uczestniczą w procesach partycypacyjnych na szczeblu lokalnym? Jakie cele w zaangażowaniu partycypacyjnym mają poszczególni aktorzy?

Relacje między aktorami w procesach partycypacji Dlaczego jest potrzebna? Jest gwarantem realizowalności Czuwa nad możliwą formą działań Bez jej obecności dyskusje często są bezcelowe WŁADZA Co może zyskać? Zmniejszenie ilości protestów Poprawa wizerunku, nawiązanie kontaktu z obywatelami Możliwość rezygnacji z ekspertów ORGANIZACJE Dlaczego są potrzebne? Co mogą zyskać? Co mogą zyskać? Dlaczego są potrzebni? ponadjednostkowa kontaktu ze wpływ na decyzję Wzmacnianie Poczucie sprawczości, Bezpośrednie źródło informacji perspektywa społecznością Integracja Wielość opinii i Rola łącznika i lokalną wewnętrzna perspektyw tłumacza Możliwość szerszego społeczności Sposób na aktywizację Adwokat informowania o Kontakt z władzą, obywatelską pomijanych kwestii swojej działalności możliwość kontroli MIESZKAŃCY

Mądra partycypacja krok po kroku

Kluczowe zasady prowadzenia działań partycypacyjnych z perspektywy różnych aktorów.

Kluczowe zasady prowadzenia działań partycypacyjnych Przejrzystość i otwartość Różnorodność technik/metod Włączanie różnych grup Szukanie lokalnych partnerów, współpraca z innymi instytucjami/organizacjami Otwartość na różnorodne głosy i opinie Partycypacja to nie negocjacje!

Kiedy uruchamiać partycypację gdy toczy się proces podejmowania decyzji, do którego konsultacje się odnoszą gdy jest jasne kto ma wziąć pod uwagę wyniki procesu partycypacyjnego gdy istnieje możliwość realnej zmiany w wyniku procesu Natomiast: gdy nie toczy się żaden proces -> partycypacja będzie jałowa (rozczarowanie, nadużycie zaufania) gdy decyzja jest już podjęta -> partycypacja jest fasadowa (j.w., zniechęcenie do przyszłego zaangażowanie)

7 zasad konsultacji społecznych 1. DOBRA WIARA 2. POWSZECHNOŚĆ 3. PRZEJRZYSTOŚĆ 4. RESPONSYWNOŚĆ 5. KOORDYNACJA 6. PRZEWIDYWALNOŚĆ 7. POSZANOWANIE INTERESU OGÓLNEGO Konsultacje prowadzone są w duchu dialogu obywatelskiego. Strony słuchają się nawzajem, wykazując wolę zrozumienia odmiennych racji. Każdy zainteresowany tematem powinien móc dowiedzieć się o konsultacjach i wyrazić w nich swój pogląd. Informacje o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji muszą być powszechnie dostępne. Dobrze, gdy wiadomo, kto reprezentuje jaki pogląd. Każdemu, kto zgłosi opinię, należy się merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie, co nie wyklucza odpowiedzi zbiorczych. Konsultacje powinny mieć gospodarza odpowiedzialnego za konsultacje tak politycznie, jak organizacyjnie. Powinny one być odpowiednio umocowane w strukturze administracji. Konsultacje powinny być prowadzone od początku procesu decyzyjnego. Powinny być prowadzone w zaplanowany sposób i w oparciu o czytelne reguły. Ostateczne decyzje podejmowane w wyniku przeprowadzonych konsultacji powinny reprezentować interes publiczny i dobro ogólne.

Etapy procesu partycypacyjnego DIAGNOZA INFORMOWANIE ZASIĘGANIE OPINII INFORMACJA ZWROTNA EWALUACJA

Etapy planowania działań partycypacyjnych Dokładne określenie celu zdefiniowanie rezultatu, który chcemy osiągnąć wyznacza ogólny kierunek wszelkich kolejnych działań, porządkuje myślenie o procesie jako całości CEL Wybór metody/technik zasada FFF: Form FollowsFunction, czyli nie wszystko nadaje się do wszystkiego, to na jaką technikę się zdecydujemy może zwiększyć skuteczność naszych działań METODA Jak? Po co? UCZESTNICY Z kim? Określenie grupy uczestników naszych działań nie zawsze każdy MUSI partycypować: istotne jest zidentyfikowanie grup interesariuszy ludzi, których przedmiot naszych działań faktycznie dotyczy. Taka wiedza pozwala wybrać formę i sposób przekazania informacji o naszych działaniach

Planowanie działań partycypacyjnych Trochę praktyki

Dziękuję za uwagę. W prezentacji wykorzystano m.in. materiały opracowane i udostępniane na portalu www.partycypacjobywatelska.pl, prowadzonym przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia. PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ