PRZEDSIÊBIORSTWACH SZANS ROZWOJU REGIONU (NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA MA OPOLSKIEGO)

58 D.K. Zuzek STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom IX l zeszyt Dagmara K. Zuzek Akademia Rolnicza w Krakowie PROCESY INNOWACYJNE W MA YCH I ŒREDNICH PRZEDSIÊBIORSTWACH SZANS ROZWOJU REGIONU (NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA MA OPOLSKIEGO) INNOVATION PROCESSES IN SMALL AND MEDIUM SIZED ENTERPRISES AS A CHANCE FOR REGIONAL DEVELOPMENT (ON AN EXAMPLE OF THE MALOPOLSKIE PROVINCE) S³owa kluczowe: innowacje, ma³e i przedsiêbiorstwa, rozwój regionalny Key words: innovations, small land medium enterprises, rural development Synopsis. Przedstawiono za³o enia RSI w odniesieniu do dzia³alnoœci ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw. Zwrócono tak e szczególn¹ uwagê na Ÿród³a finansowania innowacji oraz bariery, które w znacz¹cy sposób mog¹ wp³yn¹æ na zmniejszenie konkurencyjnoœci tych przedsiêbiorstwa. Wstêp Rozwój województwa ma³opolskiego bêdzie nastêpowa³ w sposób zrównowa ony tylko wówczas, jeœli dzia³aj¹ce w nim podmioty gospodarcze, instytucje wspieraj¹ce otoczenie biznesowe, placówki naukowo-badawcze, organizacje samorz¹dowe bêd¹ popiera³y procesy innowacyjne we wszystkich obszarach aktywnoœci gospodarczej. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Ma³opolskiego (RSI) ukazuje aktualny stan innowacyjnoœci gospodarki oraz formu³uje dzia³ania maj¹ce na celu uaktywnienie podmiotów gospodarczych i instytucji wspierania dzia³alnoœci gospodarczej, aby efektywniej wykorzystaæ potencja³ innowacyjny regionu. Istot¹ Regionalnej Strategii Innowacji s¹ dzia³ania wzmacniaj¹ce wspó³pracê przedsiêbiorstw (w szczególnoœci w sektorze ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw MSP), albowiem to one staj¹ siê obecnie g³ównym czynnikiem wzrostu innowacyjnoœci wspólnego planowania rozwoju regionu oraz wytyczania strategicznych celów dla tego rozwoju. Aby skutecznie prowadziæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ nale y doskonaliæ funkcjonowanie podmiotów przez wprowadzanie innowacji w sferze organizacji, projektowania konstrukcji i technologii, wytwarzania oraz w obszarze obs³ugi klientów. Regionalna Strategia Innowacji a dzia³alnoœæ ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw Tendencja przyrostu liczby podmiotów gospodarczych w województwie ma³opolskim utrzymuje siê od 00 roku, w którym to w systemie REGON zarejestrowanych by³o 85,8 tys. przedsiêbiorstw, co w odniesieniu do roku poprzedniego stanowi wzrost o,7%. Ma³opolska pod wzglêdem liczby tych podmiotów (8% w skali ca³ego kraju) utrzyma³a 5 pozycjê po województwach: mazowieckim, œl¹skim, wielkopolskim i dolnoœl¹skim. W analizowanym województwie w sektorze rynkowym MSP zatrudnionych by³o,8 tys. osób. Pozwoli³o to zaj¹æ czwarte miejsce po województwach mazowieckim, œl¹skim i wielkopolskim. W porównaniu z ubieg³ym rokiem nast¹pi³ wzrost o,%, co stanowi prze³om licz¹c od roku 1999, od kiedy to nastêpowa³o zmniejszanie liczby zatrudnionych w ma³opolskich MSP [Raport 004]. Pozytywn¹ przes³ank¹ s¹ wzrastaj¹ce od 00 r. wœród przedsiêbiorców nak³ady na innowacje, co pozwoli³o na zajêcie trzeciego miejsca pod wzglêdem liczby œrednich przedsiêbiorstw przemys³owych ponosz¹cych nak³ady na ten cel, za województwami œl¹skim i mazowieckim. Œredni wskaÿ-

Procesy innowacyjne w ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach szans¹ rozwoju regionu 59 nik przedsiêbiorczoœci (mierzony liczb¹ przedsiêbiorstw na 1000 mieszkañców) w województwie ma³opolskim wzrós³, od 8 do 88, co umacnia ten region na czwartym miejscu w Polsce, a tym samym lokuje w czo³ówce najaktywniejszych regionów. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Ma³opolskiego realizowana jest w ramach ponadregionalnych uwarunkowañ, jakie stwarza krajowa i europejska polityka innowacyjna. Podstawowym za³o eniem jest utworzenie w Unii Europejskiej do 010 r. konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy (nawi¹zuje to do Strategii Lizboñskiej i powi¹zanych z ni¹ koncepcji zrównowa onego rozwoju). Szczegó³owe rozwi¹zania w zakresie dostosowania polskiej przestrzeni innowacyjnej do oczekiwañ Unii Europejskiej zawiera przygotowana przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej w marcu 004 r. Strategia zwiêkszenia nak³adów na dzia³alnoœæ B+R w celu osi¹gniêcia za³o eñ Strategii Lizboñskiej. W RSI dla Ma³opolski uwzglêdnione zosta³y zawarte w tym dokumencie priorytety, zw³aszcza w zakresie systemowych i organizacyjnych rozwi¹zañ wspomagaj¹cych powi¹zania sfery B+R z gospodark¹, a tak e kapita³u wysokiego ryzyka. Jednak podstawowym dokumentem strategicznym okreœlaj¹cym ramy strategii rozwoju Polski na najbli sze lata jest przygotowywany Narodowy Plan Rozwoju (NPR) 007-0. Przyjête tam wstêpne propozycje zak³adaj¹ wzrost nak³adów na sferê B+R, które docelowo powinny osi¹gn¹æ % PKB w 0 r. Nale y podkreœliæ, i w ostatnich latach w Polsce nak³ady na naukê spad³y do niezwykle niskiego poziomu 0,59% PKB w 00 r. Bud etowe finansowanie w latach 00-004 ustabilizowa³o siê na poziomie 0,4% PKB [Regionalna Strategia Innowacji 005]. Z przeprowadzonych badañ wynika, e przedsiêbiorstwa w województwie ma³opolskim podejmuj¹ pewne dzia³ania w sferze innowacji, lecz nie s¹ to dzia³ania w pe³ni satysfakcjonuj¹ce. Najwiêcej przedsiêbiorstw 7%, ma w³asn¹ stronê internetow¹, co pozwala stwierdziæ, e w du ej mierze pos³uguj¹ siê technologiami informatycznymi, % firm wprowadzi³o w ostatnim roku usprawnienia organizacyjne, a 5,7% w ostatnich trzech latach wzbogaci³o swój asortyment produktów lub us³ug. Ponad 4% stara³o siê tak e wprowadzaæ nowe lub ulepszone technologie. Jednak, co jest niezwykle wa ne, ma³o firm (,%) prowadzi badania zwi¹zane z innowacjami i rozwojem. Prawdopodobnie jest to zwi¹zane z wysokimi kosztami takich badañ. Tylko 1,% przebadanych firm wprowadzi³o do produkcji w ostatnim roku wynalazek, a 44,7% przedsiêbiorstw odpowiedzia³o, e nowe technologie w firmie s¹ zakupywane, zaœ,5%, e technologie te powstaj¹ w firmie w oparciu o w³asny personel, natomiast 8% firm pozyskuje nowe technologie w wyniku wspó³pracy z jednostk¹ badawczo-rozwojow¹ [Innowacyjnoœæ 00]. Wed³ug ma³opolskich przedsiêbiorców najwa niejszymi instrumentami wspierania ma³ej i j przedsiêbiorczoœci s¹: wsparcie finansowe nowych inwestycji, udzielanie gwarancji w celu uzyskania po yczek bankowych, tworzenie infrastruktury informatycznej i komunikacyjnej. Natomiast najni ej oceniaj¹ takie instrumenty, jak: tworzenie ram organizacyjnych wspó³pracy pomiêdzy firmami, procedury normalizacyjne i przyznawanie certyfikatów oraz tworzenie chocia - by parków technologicznych. Najwiêkszy wp³yw na konkurencyjnoœæ firm w najbli szych latach zdaniem przedsiêbiorców, bêd¹ wywieraæ: obni enie stóp procentowych oraz dostêpnoœæ do finansowania bankowego, stabilnoœæ makroekonomiczna, zmniejszenie obci¹ eñ podatkowych i sk³adek ZUS, wzrost popytu pozwalaj¹cy podwy szyæ ceny sprzeda y w³asnych produktów. Bior¹c pod uwagê aktywnoœæ ma³opolskich przedsiêbiorstw pod wzglêdem pozyskiwania œrodków finansowych zewnêtrznych, tylko ok. % przygotowa³o wniosek o dofinansowanie przedsiêwziêæ rozwojowych ze œrodków Unii Europejskiej. Wniosek o dofinansowanie dzia³añ rozwojowych z funduszy unijnych zosta³ pozytywnie rozpatrzony w przypadku ok. 50% sk³adaj¹cych go podmiotów.

0 D.K. Zuzek Dzia³alnoœæ innowacyjna MSP woj. ma³opolskiego na tle innych regionów Wœród ma³ych firm przemys³owych objêtych badaniem przez GUS % wdro y³o innowacje w latach 00-004, w grupie œrednich by³o to %, w du ych a 7%. Firm, które w tym okresie podjê³y jakiekolwiek dzia³ania na rzecz wdro enia nowych wyrobów czy procesów by³o wiêcej, tj. przeciêtnie w Polsce % wszystkich, natomiast ma³ych 1%, œrednich 50%, zaœ du ych a 90%. WskaŸniki te s¹ jednak ci¹gle ni sze ni w Unii Europejskiej, gdzie w ostatnich latach 44% przedsiêbiorstw podjê³o dzia³ania na rzecz wdro enia innowacji. Najgorzej w porównaniu wypadaj¹ ma³e przedsiêbiorstwa w UE 9% z nich podjê³o wysi³ek innowacyjny. Œrednie przedsiêbiorstwa europejskie równie s¹ bardziej innowacyjne 0% z nich w porównaniu z 50% w Polsce [Innowacyjnoœæ 00]. Najbardziej innowacyjne w latach 00-004 by³y ma³e przedsiêbiorstwa Ma³opolski i Œl¹ska % z nich wdro y³o innowacje, czyli ponad dwa razy tyle, co w lubuskim, gdzie procesy te by³y najs³absze. Wiêkszy lub równy j dla kraju odsetek ma³ych firm innowacyjnych by³ te w podkarpackim, warmiñsko-mazurskim, lubelskim, kujawsko-pomorskim i opolskim, czyli w ubo - szych polskich regionach. W grupie œrednich firm najbardziej innowacyjne by³y w 004 roku podmioty ze Œl¹ska i Lubelszczyzny odpowiednio 49 i 4% z nich wdro y³o innowacje. Nowe produkty i procesy wprowadzi³o te ponad % œrednich firm z Mazowsza, Ma³opolski, Warmii i Mazur, œwiêtokrzyskiego, Podkarpacia i Opolszczyzny. Wystêpuje istotna zale noœæ miêdzy nasileniem dzia³alnoœci innowacyjnej ma³ych i œrednich firm w regionach mo e to oznaczaæ, e w gronie regionów-liderów lepiej dzia³aj¹ instytucje wsparcia procesów innowacyjnych w MSP. G³ównym problemem polskiego systemu innowacji s¹ niskie nak³ady na dzia³alnoœæ B+R przedsiêbiorstw. Obecnie nak³ady na B+R wynosz¹ oko³o 0,% PKB, podczas gdy œrednio w UE oko³o 1,8%, z czego w Polsce zaledwie 5% to œrodki biznesowe. Nak³ady B+R poni ej 1% PKB przez niektórych autorów [Felbur, Czy ewska 1995] uznawane s¹ za gospodarcze cofanie siê. Odzwierciedla to te s³aby rozwój sektora wysokich technologii, a tak e niedostatek laboratoriów du ych przedsiêbiorstw. Ma³e i przedsiêbiorstwa rzadziej prowadz¹ prace badawczo-rozwojowe, ze wzglêdu na ich du e ryzyko oraz d³ugotrwa³oœæ. W okresie 00-004 w Polsce œrednio 9% przedsiêbiorstw inwestowa³o w B+R, na co sk³ada siê 5% ma³ych firm, % œrednich i 4% du ych. W przeliczeniu na przedsiêbiorstwo przemys³owe wartoœci te wynosi³y 4 tys. z³ w ma³ych i tys. z³ w œrednich, zaœ w du ych 94 tys. z³. Najwiêcej ma³ych przedsiêbiorstw prowadz¹cych prace B+R by³o w pomor- Tabela 1. Dzia³alnoœæ innowacyjna i badawczo-rozwojowa MSP w regionach W yszczególnienie Odsetek firm, które prowadzi³y dzia³alnoœæ B + R Dolnoœl¹skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma³opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Œl¹skie Œwiêtokrzyskie Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska ma³e 9 7 5 5 4 1 8 5 10 9 Odsetek firm, które wdro y³y innowacje w latach 00-004 ma³ e 19 11 1 0 0 ród³o: obliczenia w³asne na podstawie danychgus. 5 4 9 4 44 41 41 9 49 44 4 5 9 Nak³ady na innowacje firm w 004 r. [ tys. z³] ma³ e 9 7 1 41 04 188 4 1041 1071 18 195 198 77 8 10 70 8 895 8 7 78 49 49 47 198 95 48 1 5 09 84 Nak³ady na B + R firm innowacyjnych w 004 r. [tys. z³] ma³ e 80 8 75 44 54 8 5 0 75 8 5 80 84 1 7 4 4 19 9 7 1 4

Procesy innowacyjne w ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach szans¹ rozwoju regionu 1 skim 1% i dolnoœl¹skim 9%, a tak e w na Œl¹sku 8% i Ma³opolsce 7%. W ujêciu nak³adów na B+R w przeliczeniu na przedsiêbiorstwo liderem jest jednak Dolny Œl¹sk, tys. z³, a kolejne Mazowsze,8 tys. z³. Pomorze wraz ze Œl¹skiem i Podkarpaciem znalaz³y siê w grupie regionów, w których ma³e przedsiêbiorstwo wyda³o na badania i rozwój przeciêtnie 4-4,8 tys. z³. We wszystkich pozosta³ych regionach nak³ady te wynios³y poni ej tys. z³, zaœ w ³ódzkim, lubuskim, zachodniopomorskim, œwiêtokrzyskim, warmiñsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim poni ej 1 tys. z³. Spoœród tych regionów o najs³abszej dzia³alnoœci badawczej w ujêciu nak³adów wiêkszy od j dla Polski odsetek firm prowadz¹cych tak¹ dzia³alnoœæ by³ jedynie w kujawsko-pomorskim. Mazowsze natomiast jest liderem w ujêciu nak³adów, ale udzia³ podmiotów prowadz¹cych prace B+R w sektorze ma³ych firm kszta³tuje siê na poziomie przeciêtnej krajowej. Mazowsze jest jednak zdecydowanie najsilniejsze w zakresie dzia³alnoœci B+R œrednich przedsiêbiorstw % z nich prowadzi³o prace badawcze w latach 00-004 i w przeliczeniu na firmê nak³ady te wynios³y 7 tys. z³. Podobnie wysokie nak³ady by³y w ³ódzkiem tys. na przeciêtne przedsiêbiorstwo regionu, zaœ prace B+R prowadzi³o % tych firm. W ujêciu podmiotowym du o przedsiêbiorstw prowadzi³o prace badawcze te w warmiñsko-mazurskim, œwiêtokrzyskim, ma³opolskim, œl¹skim i podkarpackim. Z perspektywy kwot doœæ du e oko³o 0 tys. na przedsiêbiorstwo by³y te inwestycje w B+R na Œl¹sku, LubelszczyŸnie, Wielkopolsce, Dolnym Œl¹sku i Podkarpaciu [Innowacyjnoœæ 00]. Finansowanie procesów innowacyjnych i ich bariery MSP finansuj¹ dzia³alnoœæ innowacyjn¹ g³ównie œrodkami w³asnymi (w Polsce im wiêksze przedsiêbiorstwo tym wiêkszy jest udzia³ funduszy w³asnych). W œrednich firmach œrodki w³asne stanowi¹ 71% nak³adów innowacyjnych, zaœ w ma³ych 5%. Przeciwn¹ sytuacjê mo na zaobserwowaæ na LubelszczyŸnie, w opolskim, œwiêtokrzyskim, pomorskim, podlaskim, ³ódzkim i ma³opolskim, gdzie ma³e firmy w wiêkszym stopniu korzysta³y ze œrodków w³asnych ni. Najwiêkszy udzia³ œrodków w³asnych w bud ecie innowacyjnym obserwujemy w grupie ma³ych firm lubelskich i opolskich powy ej 90% oraz œrednich i ma³ych firm mazowieckich i ma³opolskich powy ej 80%. Drugim najwa niejszym Ÿród³em finansowania innowacji s¹ kredyty bankowe. Z takiego Ÿród³a korzystaj¹ g³ównie firmy zachodniopomorskie oraz ma³e œl¹skie i wielkopolskie, gdzie stanowi¹ one ponad % bud etu na innowacje. Sporadycznie MSP finansuj¹ innowacje z innych Ÿróde³. Œrodki zagraniczne stanowi³y 4% nak³adów œrednich firm w kujawsko-pomorskim, % w lubelskim i na Dolnym Œl¹sku, a tak e % nak³adów ma³ych przedsiêbiorstw na Œl¹sku i OpolszczyŸnie. Œrodki z bud etu pañstwa finansowa³y po % innowacji ma³ych przedsiêbiorstw dolnoœl¹skich i podkarpackich oraz œrednich firm podlaskich. W najbli szych latach znaczenie œrodków publicznych w bud etach innowacyjnych przedsiêbiorstw powinno wzrosn¹æ, ze wzglêdu na fakt, e wiêkszoœæ funduszy strukturalnych na rozwój przedsiêbiorstw powi¹zana jest z procesem innowacyjnym (tab. ). Wsparcie dzia³alnoœci innowacyjnej ze œrodków publicznych otrzyma- ³o w 004 roku % ma³ych przedsiêbiorstw, 9% œrednich i 11% du ych. Mimo preferencji dla sektora MSP bardziej skuteczne w uzyskiwaniu publicznego wsparcia s¹ wiêc du e firmy i dotyczy to zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego. W przypadku œrednich firm wsparcie po- Tabela. ród³a finansowania nak³adów innowacyjnych w regionach w 004 roku Finansowanie innowacji jako odsetek nak³adów Dolnoœl¹skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma³opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Œl¹skie Œwiêtokrzyskie Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska œrodki w³asne 75 8 1 57 80 87 7 70 55 59 71 9 7 8 45 71 Œrednie kredyty bankowe 1 8 9 10 9 1 5 19 œrodki w³asne 70 58 94 5 70 8 85 90 7 47 77 71 1 4 5 Ma³ e ród³o: obliczenia w³asne na podstawie danychgus. kredyty bankowe 4 4 4 7

D.K. Zuzek chodzi³o g³ównie ze œrodków Unii Europejskiej 5% firm, funduszy centralnych %, a tak e % przedsiêbiorstw dosta³o wsparcie od jednostek samorz¹dowych. 1% œrednich firm uzyska³ wsparcie z VI Programu Ramowego UE. Oko³o co setne ma³e przedsiêbiorstwo w Polsce uzyska³o wsparcie z ka dego z powy szych Ÿróde³, choæ najwiêcej przedsiêbiorstw ze œrodków Unii Europejskiej. W uk³adzie regionalnym najbardziej skuteczne w pozyskiwaniu wsparcia by³y firmy podkarpackie i lubelskie % z nich otrzyma³o pomoc i by³o to g³ównie wsparcie z Unii Europejskiej i œrodków centralnych. Ponad 10% œrednich firm warmiñsko-mazurskich, podlaskich i kujawskopomorskich równie by³o beneficjentami pomocy publicznej na innowacje i równie przede wszystkim ze œrodków UE. Wsparcie trafi³o wiêc przede wszystkim do najubo szych regionów. Najmniej œrednich firm skorzysta³o ze wsparcia w zachodniopomorskim, lubuskim, mazowieckim i opolskim 5-%. Najwiêkszy odsetek œrednich firm % uzyska³o wsparcie z V lub VI Programu Ramowego Unii Europejskiej na LubelszczyŸnie i w œwiêtokrzyskim. Najwiêcej ma³ych przedsiêbiorstw, które uzyska³y wsparcie na innowacje by³o w 004 roku w opolskim, podkarpackim i warmiñsko mazurskim odpowiednio 7, i 5% i równie by³y to g³ównie œrodki z UE. Najlepiej radzi³y sobie z zarz¹dzaniem procesem innowacyjnym MSP lubuskie i wielkopolskie, gdzie najmniej przedsiêbiorstw objêtych badaniem przez GUS zadeklarowa³o przeszkody w procesie innowacyjnym. Najwiêcej MSP mia³o problemy z dzia³alnoœci¹ innowacyjn¹ na Œl¹sku ponad 0% z nich zg³osi³o przerwanie, istotne opóÿnienie lub nawet nie rozpoczêcie projektu innowacyjnego. We wszystkich regionach najwa niejsze czynniki utrudniaj¹ce procesy innowacyjne to czynniki ekonomiczne, takie jak np.: brak œrodków finansowych, zbyt wysokie koszty innowacji i brak zewnêtrznych Ÿróde³ finansowania. Czynniki te wskazuje przeciêtnie w Polsce od 50 do 0% firm. Szczególnie wa n¹ barier¹ s¹ one dla MSP warmiñsko-mazurskich i lubelskich. Brak œrodków finansowych to te bardzo wa na bariera dla MSP œwiêtokrzyskich, zaœ zbyt wysokie koszty innowacji odczuwaj¹ szczególnie firmy ze Œl¹ska. Niedostatek zewnêtrznych œrodków finansowych poza MSP lubelskimi i warmiñsko-mazurskimi dotkliwie odczuwaj¹ zw³aszcza przedsiêbiorstwa lubuskie i zachodniopomorskie. Najmniej na brak œrodków finansowych skar ¹ siê przedsiêbiorcy z woj. kujawsko-pomorskiego, co prawdopodobnie wynika z faktu dostêpnoœci zewnêtrznego finansowania w tym regionie. Zaledwie oko³o 0% firm wskaza³o na brak zewnêtrznych œrodków jako istotn¹ barierê innowacyjnoœci. Zbyt wysokie koszty innowacji najmniej dotkliwie dostrzegaj¹ MSP podlaskie. Drugim, co do istotnoœci czynników utrudniaj¹cych procesy innowacyjne s¹ czynniki rynkowe, tj. niepewny popyt i opanowanie rynku przez dominuj¹ce przedsiêbiorstwo. Niepewny popyt, to problem g³ównie firm œl¹skich i ³ódzkich, natomiast zdominowanie rynku przez g³ównego producenta odczuwaj¹ szczególnie silnie MSP œl¹skie i wielkopolskie % wskazañ. Sporadycznie zg³aszaj¹ utrudnienie w postaci niepewnego popytu firmy w kujawsko-pomorskim i lubuskim, zaœ zdominowanie rynku najmniej przeszkadza MSP zachodniopomorskim i kujawsko-pomorskim. Istotne s¹ te bariery zwi¹zane z wiedz¹ tutaj szczególnie problemy w znalezieniu partnerów zg³aszane przeciêtnie przez % MSP oraz brak wykwalifikowanego personelu œrednio % MSP. Trudnoœci w znalezieniu partnerów odczuwaj¹ najbardziej dotkliwie MSP wielkopolskie, warmiñsko-mazurskie i podlaskie, natomiast brak wykwalifikowanych pracowników MSP warmiñsko-mazurskie i opolskie. Po oko³o 10% MSP polskich uznaje za barierê brak informacji na temat technologii i rynku. Najdotkliwiej brak informacji o rynku odczuwaj¹ MSP zachodniopomorskie co pi¹te MSP dostrzega tê barierê, zaœ brak informacji o technologii podkarpackie i dolnoœl¹skie po oko³o % firm. Stosunkowo du o przedsiêbiorstw odczuwa brak informacji o rynku w opolskim, pomorskim, œl¹skim i warmiñsko-mazurskim. Brak potrzeby dzia³alnoœci innowacyjnej, to bariera innowacyjnoœci wed³ug 11% MSP w Polsce, a g³ównie dla kujawsko-pomorskich (0% firm) i ³ódzkich (% firm). Najmniej MSP wskaza³o na tê barierê na Wielkopolsce, w œwiêtokrzyskim i podlaskim. Wnioski Na podstawie analizy mo na sformu³owaæ nastêpuj¹ce wnioski: 1. Regionalna Strategia Innowacji ma na celu dzia³ania wzmacniaj¹ce wspó³pracê przedsiêbiorstw zw³aszcza ma³ych i œrednich, gdy to one staj¹ siê g³ównym czynnikiem wzrostu innowacyjnoœci wspólnego planowania rozwoju regionu oraz wytyczania strategicznych celów dla tego rozwoju.

Procesy innowacyjne w ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach szans¹ rozwoju regionu. Najbardziej innowacyjne w latach 00-004 by³y ma³e przedsiêbiorstwa w woj. ma³opolskim i œl¹skim % z nich wdro y³o innowacje, czyli ponad dwa razy tyle co w lubuskim, gdzie procesy te by³y najs³absze. W grupie œrednich firm najbardziej innowacyjne by³y podmioty ze Œl¹ska (49%) i Lubelszczyzny (4%). Nowe produkty i procesy wdro y³o te ponad % firm œrednich z Mazowsza, Ma³opolski, Warmii i Mazur, œwiêtokrzyskiego, Podkarpacia i Opolszczyzny.. Najwiêcej ma³ych przedsiêbiorstw prowadz¹cych prace B+R by³o w pomorskim 1% i dolnoœl¹skim 9%, a tak e na Œl¹sku 8% i w Ma³opolsce 7%. 4. Najwa niejszymi czynnikami utrudniaj¹cymi procesy innowacyjne s¹ czynniki ekonomiczne, takie jak: brak œrodków finansowych, zbyt wysokie koszty innowacji i brak zewnêtrznych Ÿróde³ finansowania. Literatura Innowacyjnoœæ 00. 00: Praca pod red. A. o³nierskiego. Warszawa Raport z badañ ankietowych popytu firm na innowacje w Ma³opolsce, w ramach projektu Regionalna Strategia Innowacji Województwa Ma³opolskiego. 004: Kraków. Regionalna strategia innowacji woj. ma³opolskiego na lata 005-0. 005: Kraków. Felbur S., Czy ewska Z. 1995: Nak³ady na finansowanie nauki a wzrost gospodarczy. Ekonomista, nr 4,19. Summary Activities strengthening the cooperation of enterprises (SMEs) are the crucial point of Regional Innovation Strategy because they are the main factor contributing to greater innovativeness of joint planning the regional development and setting strategic goals for this development. Regional Innovation Strategy for the Malopolskie Province (RIS) shows the current state of economy innovativeness and formulates the measures aimed at activation of economic subjects and institutions supporting economic activities for more effective utilization of the region innovative potential. Adres do korespondencji: dr Dagmara K. Zuzek Akademia Rolnicza w Krakowie Katedra Ekonomii al. Mickiewicza 1 0-11 Kraków tel. (0 1) 4 5 e- mail: dzuzek@ar.krakow.pl