Sieci franczyzowe w branży turystycznej w Polsce

Małgorzata Stępień Adam Janiszewski Sieci franczyzowe w branży turystycznej w Polsce Wstęp Za główne podmioty rynku franczyzowego uznaje się systemy franczyzowe. Prowadzą one działalność poprzez jednostki (placówki), które są związane umową franchisingu. Pomiędzy 1989 r. a 1998 r. na polskim rynku zaczęło funkcjonować 71 sieci, do 2003 r. ich liczba wzrosła do 216. Natomiast ponad dwukrotne zwiększenie rozmiarów rynku miało miejsce w latach 2004-2008. Tym samym na koniec 2008 r. w Polsce funkcjonowało 480 sieci oraz 26,6 tys. placówek związanych umową franchisingową 1. W roku 2009 powstało kolejnych 124 nowych systemów (przy zakończeniu działalności przez 39 sieci), natomiast na koniec roku 2010 liczba systemów wynosiła już 660. W ich ramach działalność prowadziło 38 269 placówek działających na zasadzie franczyzy 2. Za tradycyjny obszar rozwoju sieci uchodzi handel. Poza nim już od wielu lat w Polsce sieci rozwijają się także w gastronomii. To dziedzina charakteryzująca się dużym poziomem zestandaryzowania świadczonych usług. Podobna charakterystyka jest przypisywana usługom hotelarskim. W gruncie rzeczy stanowi to przesłankę pojawienia się sieci w tych obszarach. Jednakże w chwili obecnej franczyza rozwija się szybko również w usługach, w których realizacja czynności na rzecz klienta następuje równolegle ze sprzedażą określonych produktów. Przykładem może tu być branża turystyczna 3. Celem niniejszego artykułu jest dokonanie analizy zmian dokonujących się na rynku franczyzy w turystyce, począwszy od drugiej połowy roku 2009 oraz rozważenie czynników sukcesu sieci w turystyce w odniesieniu do cech charakteryzujących model franczyzowy. W pracy oparto się o wybrane przykłady sieci. Wykorzystano także element analizy porównawczej dla zobrazowania korzyści mogących wiązać się z prowadzeniem biura 1 A. Antonowicz, Franchising w polskiej gospodarce stopień nasycenia i perspektywy rozwoju w: Współczesne modele biznesu. Diagnoza i perspektywy. Red. P. Antonowicz, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot 2011, s. 93 2 Raport o franczyzie w Polsce 2010. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2010. Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 3 M. Komańda, Perspektywy rozwoju sieci w: Dynamika zmian w polskim przemyśle i usługach. Red. J. Pyka. TNOiK, Oddział w Katowicach, Katowice 2011, s. 219 1

podróży. Przyjęto tezę, że działalność ta może wiązać się dla podejmujących współpracę stron z ograniczeniem ryzyka. 1. Sytuacja na rynku franczyzy w latach 2009-2010. Trendy w branży turystycznej Otwieranie kolejnych placówek w przypadku usługowego systemu franczyzowego wiąże się ze szkoleniami i wdrożeniem danego franczyzobiorcy w określoną koncepcję biznesową. Wymaga to ponoszenia wyższych kosztów inwestycji początkowej niż w przypadku systemów w handlu. Niemniej jednak w raporcie podsumowującym rynek franczyzowy w 2009 r. stwierdzono o znacznym potencjale wzrostu sieci świadczących usługi. Wniosek ten wynikał z danych wskazujących na to, iż systemy świadczące usługi stanowią więcej niż 40% rynku w Polsce (handel odpowiednio 57,2% ogółu systemów ), niemniej jednak posiadały tylko 21% wszystkich jednostek (handel odpowiednio 78,4%) 4. Na koniec 2009 roku w Polsce było aktywnych 12 firm turystycznych, z czego 5 firm to były firmy nowe. Wśród powszechnie wymienianych branż usługowych dawało to turystyce faktycznie ostatnie miejsce. Jednakże to turystyka była branżą, która w 2009 roku, w porównaniu do 2008 roku, charakteryzowała się największą dynamiką wzrostu wśród usługowych systemów (na poziomie 50% według raportu firmy PROFIT za 2009 rok, w raporcie za rok 2010 jest natomiast mowa o wzroście o 100%, co zostało wyjaśnione w przypisie źródłowym w tabeli). Przyrost jednostek licencyjnych wskazywał na popularność franczyzy w turystyce, a liczbę osób wyjeżdżających corocznie na zagraniczne wakacje szacowano na ok. 7 mln. 5 Rok 2010 charakteryzował się większą dynamiką liczby systemów sektora usług (21,8% - z 229 do 279) niż sieci handlowych (wzrost o 9,8% z 347 do 381). Niemniej jednak, to w trzech branżach sektora handlu, które charakteryzowały się najszybszym rozwojem, powstała większa liczba jednostek niż wszystkich usługowych (w przypadku usług wzrost o 8,8% - z 6732 do 7326, natomiast w handlu wzrost o 20,5 % - z 25671 do 30943) 6. Liczba systemów w turystyce w roku 2010 wzrosła z poziomu 16 w roku 2009 (według klasyfikacji roku 2009 w raporcie firmy PROFIT za 2010 rok) do 20, czyli o 25%. Z kolei dynamika wzrostu liczby placówek w latach 2008-2011 wynosiła kolejno 9,8% w 2008 r., 42,7% w 2009 r., osiągając 52,2% w 2010 r. Te przemiany w zdecydowanej większości były spowodowane przez biura podróży (liczba systemów 4 Raport o franczyzie w Polsce 2010. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2010 5 http://www.egospodarka.pl/56537,franczyza-w-branzy-turystycznej-2009-2010,1,39,1.html, (4.12.2011) 6 Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 2

w biurach podróży wynosiła 65%, a placówki franczyzowe stanowiły 81,8% jednostek branży) 7. Analizę sytuacji powstawania kolejnych sieci oferujących usługi turystyczne zawiera punkt następny. Stany za rok 2009 i 2010 na rynku franczyzowym w usługach prezentuje poniższa tabela. Tabela 1 Rozwój sieci w usługach Sieć Liczba systemów w 2009 roku Bezwzględna zmiana liczby systemów w 2009 roku Procentowy przyrost liczby systemów (w proc.) Liczba systemów w 2010 roku Bezwzględna zmiana liczby systemów w 2010 roku* Procentowy przyrost liczby systemów (w proc.) Gastronomia 88 12 15,8 105 18 20,7 Usługi dla klientów 47 5 11,9 28 1 3,7 indywidualnych Edukacja 26 6 30,0 35 13 59,1 Usługi dla biznesu 22 2 10, 12-2 -14,3 Fryzjerstwo i uroda 21 1 5,0 27 4 17,4 Agencje nieruchomości 14 4 40,0 23 6 35,3 Usługi finansowe 12 2 33,3 14 2 16,7 Turystyka 12 5 50,0 20 4 25, 0 Doradztwo prawne i gospodarcze 15 4 36,4 Całkowita liczba usługowych 242 37 18,0 279 46 35,3 systemów Źródło: Raport o franczyzie w Polsce 2010. Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2010 Raport o franczyzie w Polsce 2011. Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 * Z powodu dokonania zmiany w klasyfikacji systemów w raporcie z roku 2011 raport ten inaczej podaje ogólną liczbę systemów w roku 2009 (229 zamiast 243) oraz zmieniają się liczby dla poszczególnych rodzajów sieci. Dlatego też różnica pomiędzy kolumną 5 i 6 nie jest zawsze identyczna z zapisem w wierszach pierwszej kolumny. Jej zamieszczenie wynika z konieczności porównania zmian w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2008. 2. Rozwój franczyzy w turystyce na wybranych przykładach Zasadniczo rynek turystyczny w Polsce jest podzielony na touroperatorów oraz firmy, które pośredniczą w sprzedaży usług organizatorów wyjazdów. Zaznaczyć należy, iż obecność pośredników umożliwia touroperatorom oszczędności związane z brakiem konieczności rozwoju własnej sieci biur podróży. Jednak, aby nie dochodziło do nadmiernego rozdrobnienia rynku wskutek zbyt dużej liczby niezrzeszonych agencji, to konieczny jest rozwój fran- 7 Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 3

czyzy w branży, gdyż pozwala na porządkowanie rynku. Następuje ono w rezultacie zrzeszania firm prowadzących sprzedaż usług touroperatorów pod jednym szyldem 8. Poniższa tabela zawiera zestawienie ukazujące rozwój wybranych sieci. Tabela 2 Rozwój wybranych sieci w turystyce Nazwa sieci Rok założenia pierwszej placówki franczyzowej Liczba placówek na przełomie roku 2009 i 2010 jeżeli nie określono inaczej) Multita 2009 4 p. franczyzowe Sun Club 2004 29.07.2009 3 p. własne, 11 p. Ostatniemiejsca.pl Początek działalności franczyzowej w 2008 roku Travel Point Początek działalności franczyzowej w styczniu 2010 TravKon Początek działalności franczyzowej w styczniu 2010 Urlopy.pl 2009 2 p. Franczyzowe MyTravel Liczba placówek Stan na 30 czerwca 2010 jeżeli nie określono inaczej 18.02 2010 7 p., 30.06.2010 10 p. 6.07. 2010 11 p., 2.09.2010 13 p. 2.09. 2010 16 p. IX 2010 30 p. XII 2010 35 p. 6 p. 3 p. franczyzowe 21 X 2010 8 p. własne 2 p. franczyzowe 14 II 2011 8 p. własne 5 p. franczyzowe 20 VI 2011 2 p. własne 4 p. franczyzowe Obecna liczba placówek (p) i własnych 1 p. własna 23 p. franczyzowe 2 p. własne 15 p. 1 p. własna 42 p. franczyzowe 2 p. własne 16 p. 1 p. własna 10 p. franczyzowe 7 p. własnych 12 p. franczyowych 3 p. własne 10 p. franczyzowcych Źródło: http://franchising.pl, http://biznes.gazetaprawna.pl, http://www.egospodarka.pl, Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 Plany na przyszłość w określonym przeszłym okresie 6. 07. 2010 Do końca 2010 roku utworzenie kolejnych 10 placówek 18 XI 2011 Zapowiada utworzenie dwóch placówek 14 II 2011 Plan, by na wiosnę utworzyć trzy kolejne placówki 20 VI 2011 Otworzenie 40 placówek do końca roku 8 http://www.egospodarka.pl/56537,franczyza-w-branzy-turystycznej-2009-2010,1,39,1.html (3.12.2011) 4

Na początku listopada 2009 roku stwierdzono, iż to kryzys rynków finansowych i droższe euro miało swoje przełożenie na gorsze wyniki finansowe w branży turystycznej w roku 2009. Wskazywano na to, iż touroperatorzy za późno rozpoznali rzeczywistą sytuację rynkową i w niewystarczającym stopniu podjęli się redukcji programów letnich. W rezultacie oferty last minute były oferowane po wyjątkowo niskiej cenie, co prowadziło do uzyskiwania wysokiej sprzedaży wycieczek, jednakże poniżej kosztów. 9 Pomimo spowolnienia gospodarczego ruch w biznesie turystycznym jednak nie zanikł, a dotyczyło to zwłaszcza biur, które pośredniczyły w sprzedaży usług wielu touroperatorów. Wskazuje się na fakt, iż stałe umowy, które regulują warunki współpracy z firmami turystycznymi sprawiają, iż multiagencje są odporne na wahania rynku podróży. Zróżnicowana oferta produktowa pozwala na elastyczne podejście do klientów i szybką reakcję na zmieniające się ich potrzeby. 10 Multita zadebiutowała na rynku jesienią 2009 r. 11 Pod koniec października 2009 roku założyła, iż do połowy grudnia powstaną 4 placówki franczyzowe. Ponadto przyjęto, iż strategia rozwoju sieci polegać będzie na budowie placówek w miejscowościach o ograniczonym dostępie do usług turystycznych. Sieć, potencjalnym przystępującym, od początku oferowała możliwość sprzedaży ofert podróży ok. 40 touroperatorów. 12 W grudniu 2009 r. w stosunku do października 2009 r. oferta wzrosła o sprzedaż usług ponad 10 touroperatorów. Elementów decydujących o sukcesie wejścia na rynek w przypadku Multity można doszukiwać się w stworzeniu platformy internetowej w postaci portalu, pełniącej rolę wyszukiwarki ofert touroperatorów. Zawarto w niej opisy i zdjęcia obiektów turystycznych. 13 Etap wejścia Multity na rynek można uznać za dynamiczny i udany. Miało ono miejsce - jak to zaznaczono powyżej - pod koniec roku, w którym branża turystyczna odnotowała największą dynamikę wzrostu wśród wszystkich systemów usługowych. W styczniu 2010 roku na rynku zaczęły prowadzić działalność sieci TravKon (z wyraźnym przesłaniem nakierowanym na sprzedaż w stacjonarnych biurach podróży 14 ) oraz Travel Point. Są to biura turystyczne specjalizujące się również w prowadzeniu dystrybucji usług wielu touroperatorów. Ich działalność opiera się na zasadzie agencyjnej, a partnerzy mają za zadanie pobierać prowizje od sprzedaży ofert podróży firm, które 9 http://franchising.pl/artykul/4984/optymizm-branzy/, (3.12. 2011) 10 http://franchising.pl/artykul/4972/multita-rusza-franczyza/, (3.12.2011) 11 http://franchising.pl/artykul/5342/branza-turystyczna-wciaz-biegu, (3.12.2011) 12 http://franchising.pl/artykul/4972/multita-rusza-franczyza/, (3.12. 2011) 13 http://franchising.pl/artykul/5070/dobry-rok-2009-dla-sieci-agencji-turystycznych-multita/, (3.12. 2011) 14 http://franchising.pl/franczyza/790/travkon/, (4.12. 2011) 5

organizują wyjazd 15. Jak wynika z tabeli 2 rozwijały się one dość szybko, gdyż w czerwcu 2010 roku TravKon miał 3 biura turystyczne, a Travel Point już 6. Nie zwalniała także Multita, która w połowie 2010 roku dysponowała już 10 placówkami franczyzowymi, przy czym w lutym tego roku miała ich już 7. Dla porównania, istniejący od 2004 roku SunClub, w lipcu 2010 roku posiadał tylko 11 placówek. Warto także wspomnieć, iż na początku roku 2010 swoje 2 placówki franczyzowe uruchomiła sieć Urlopy.pl. W tym samym czasie bardzo szybki rozwój przechodziła sieć Ostatniemiejsca.pl (utworzenie 30 placówek w okresie 6 miesięcy od końca 2009 roku, liczba placówek na poziomie 30 utrzymywała się także i we wrześniu 2010 r.). Pod koniec czerwca pisano, iż franczyza staje się coraz popularniejsza wśród polskich przedsiębiorców za sprawą kryzysu, którego efektem są decyzje o schowaniu się pod parasol ochronny marki, która ma już ugruntowaną pozycję na rynku i jest znana. Gazetaprawna.pl sporządziła ranking, w którym punkty były przyznawane na podstawie kryteriów obejmujących koszty inwestycji, brak dodatkowych opłat, a także za zwrot z inwestycji, jeżeli nie przekraczał on 2 lata. Dodatkowo 0,5 punktu było przyznawane sieciom, które dysponowały większą liczbą placówek własnych niż 2 oraz ponad 5 placówkami franczyzowymi. Sieć Multita otrzymała zaledwie 0,5 punktu mniej od najlepszych konceptów, co było spowodowane posiadaniem przez nią tylko 1 placówki własnej 16. W maju 2010 roku podkreślano opinię analityków, iż branża turystyczna będzie w następnych latach rozwijać się intensywnie. Należy przy tym wziąć pod uwagę fakt występowania zależności tego sektora od licznych czynników makroekonomicznych oraz losowych. Wskazywano, iż trudnym zadaniem jest oszacowanie w sposób precyzyjny koniunktury w branży w perspektywie dłuższej niż 1 rok. Podczas, gdy największy roczny wzrost obrotów firmy z branży zanotowały w lutym, to już w maju wskutek wahań na rynku walutowym ich sytuacja miała ulec pogorszeniu. 17 Niemniej jednak, na początku lipca 2010 roku, według szefostwa Multity doszło do zakończenia kryzysu na rynku turystycznym, co miało sprzyjać wyborowi opcji urlopu zagranicznego 18. W lipcu utworzono kolejną jednostkę franczyzową i zapowiedziano utworzenie kolejnych 10 przed końcem 2010 roku. We wrześniu osiągnięto całkowitą liczbę placówek na poziomie 13, a jeszcze przed końcem wakacji 2010 Multita 15 http://www.egospodarka.pl/56537,franczyza-w-branzy-turystycznej-2009-2010,1,39,1.html, (4.12.2011) 16 http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/432707,w_ktora_siec_franczyzowa_warto_zainwestowac_ranking.html, (4.12. 2011) 17 http://franchising.pl/artykul/5326/travkon-wspiera-biznes-turystyce/, (4.12.2011) 18 http://franchising.pl/artykul/5410/multita-zwieksza-zyski/, (4.12 2011) 6

dysponowała ponad 60 podpisanymi umowami z największymi touroperatorami w kraju 19. Niemniej jednak we wrześniu upadłość ogłosiły biura podróży Selectours 20 oraz Orbis 21. Po czym, w listopadzie 2010, rozważano przygotowaną przez Ministerstwo Finansów znaczną podwyżkę gwarancji ubezpieczeniowych dla firm, które organizują wycieczki zagraniczne przy wykorzystaniu samolotów. Projekt rozporządzenia wskazywał na wzrost gwarancji z 6 do 18% wartości rocznego obrotu wykazywanego przez biura podróży. Zgodnie z postanowieniami prawa, w przypadku niewypłacalności zobowiązuje się organizatorów do zwrotu wszelkich zaliczek. Jednakże wyraźny wzrost gwarancji mógł doprowadzić do problemów z utrzymaniem opłacalności finansowej niektórych biur podróży 22. Sprzedaż ubezpieczenia o wyższych sumach gwarancyjnych oznacza zaostrzenie warunków jej dokonywania, bowiem firmy ubezpieczeniowe przyjmują na siebie większe ryzyko oraz odpowiedzialność finansową. Prowadzi to do dokładniejszej kontroli sytuacji finansowej danego biura turystycznego oraz może spowodować odmowę sprzedaży ubezpieczenia, która z kolei może oznaczać dla części biur konieczność wycofania się z branży. W grudniu postanowienia o ubezpieczeniu obowiązkowym weszły w życie 23. Tymczasem rok 2010 sieć Traveltaine zakończyła prawie 50% wzrostem sprzedaży 24 oraz powstało 5 następnych placówek sieci Ostatniemiejsca.pl. Od października 2010 r. do lutego 2011 r. o 3 wzrosła także liczba placówek sieci Urlopy.pl. Ogólnie rzecz biorąc, jak zaznaczono w punkcie pierwszym, rok 2010 przyniósł wzrost w liczbie placówek w turystyce o 52,2%, przy czym aż 81,2% ogólnej liczby jednostek w branży stanowiły biura podróży 25. W przypadku rozwoju sieci należy wziąć pod uwagę również uwidaczniający się efekt ROPO (Research Online Purchase Offline), który polega na wyszukiwaniu w internecie informacji na temat produktów, które dopiero w następnej kolejności są nabywane w fizycznym miejscu sprzedaży. Jak pokazuje praktyka, nie musi on być jednak traktowany jako zagrożenie, a może jako siła napędowa do planowanych 19 http://franchising.pl/artykul/5605/bezpieczna-przygoda/, (4.12 2011) 20 http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,8372072,zbankrutowalo_warszawskie_biuro_podrozy_selectours.html, (4.12.2011) 21 http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,8438977,biuro_podrozy_orbis_upada_i_traci_swoja_marke_.html, (4.12. 2011) 22 http://franchising.pl/artykul/5700/travel-point-nie-boi-sie-podwyzek/, (4.12. 2011) 23 http://e-makler.com.pl/obowiazkowe-gwarancje-ubezpieczeniowe-dla-biur-podrozy/, (4.12. 2011) 24 http://franchising.pl/artykul/6126/wakacyjny-biznes/,(4.12.2011) 25 Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 7

projektów. Tym samym, jak wskazują praktycy, poza inwestycjami w platformy internetowe istotne jest również uwzględnienie potrzeb ludzi nieobytych z Internetem. 26 I tak pomimo coraz istotniejszej roli odgrywanej w biznesie przez Internet, ekspansja Multity ma miejsce w internecie, jak i poprzez rozwój sieci biur podróży o zasięgu ogólnopolskim. Sieć ocenia, iż udział w dostępie do najważniejszych obszarów dystrybucji ofert podróży stanowi sposób na dotarcie do ok. 20 mln potencjalnych klientów. 27 W roku 2011 Multita osiągnęła planowaną liczbę placówek (obecnie wynosi ona 23) oraz odważne deklaracje ze strony innych sieci - w czerwcu 2011 roku sieć MyTravel (dysponująca wtedy tylko 4 placówkami franczyzowymi) zadeklarowała do końca roku otworzenie następnych 40 placówek, jednakże cel ten został zrealizowany w małym stopniu, gdyż obecna (XII 2011 r.) ich liczba podawana przez serwis franchising.pl wynosi 10. Z kolei wcześniej, bowiem w lutym 2011 r., sieć Urlopy.pl zapowiedziała utworzenie wiosną 3 placówek. W tym przypadku można mówić o sukcesie - liczba tychże placówek jest równa aktualnie 12. Do lutego także firmy ubezpieczeniowe nie odnotowały zwiększającej się ilości klientów zainteresowanych nowymi polisami ubezpieczeniowymi. Był to jednak jeszcze okres, gdy znaczna liczba ubezpieczycieli przygotowywała ofertę dla biur podróży, która byłaby dostosowana do nowych przepisów. Firmy turystyczne w dużej mierze postanowiły wykorzystać stary stan prawny, który był dla nich korzystniejszy cenowo. Tym samym firmy te wykupiły ubezpieczenia zanim nowe regulacje weszły w życie. Było to równoznaczne z tym, iż wymóg wykupu nowych polis został odłożony w ich przypadku na połowę września lub okres wcześniejszy, jeżeli tak wygasały polisy dotychczasowe 28. We wrześniu zgodnie z przypuszczeniami pojawiły się problemy wśród touroperatorów wywołane prawdopodobnie zmianą uregulowań dotyczących polis ubezpieczeniowych. Biuro WITOURS oświadczyło, iż nie ma wystarczającej liczby pieniędzy by sprowadzić klientów do kraju. Portal Onet.pl donosił o kłopotach biura podróży TRIADA, które miało trafić do Krajowego Rejestru Długów wskutek wniosku LOT-u w związku z niezapłaconymi fakturami na kwotę 88 000 zł. Wskazywano na to, iż ze strony internetowej firmy TRIADA zniknął certyfikat Rzetelna firma oraz link do informacji KRD 29. Jednakże biura pośredniczące w sprzedaży ofert touroperatorów wciąż się rozwijają. W listopadzie 2011 r. utworzenie kolejnych placówek zapowiedział Travel Point, którego aktywność nie ustała po czerwcu 2010 r., gdyż obecna liczba posiadanych przez sieć 26 http://franchising.pl/artykul/6444/wakacje-przez-siec/, (10.12.2011) 27 http://franchising.pl/artykul/5176/nowa-jakosc-sprzedazy-uslug-turystycznych/, (10.12.2011) 28 http://e-makler.com.pl/obowiazkowe-gwarancje-ubezpieczeniowe-dla-biur-podrozy/, (10.12.2011) 29 http://prawoturystyczne.pl/2011/09/05/biuro-witours-upadlo-triada-ma-problemy/, (10.12.2011) 8

jednostek wynosi 16. Rozwija się również sieć Ostatniemiesjca.pl, która w porównaniu do grudnia 2010 r. odnotowała wzrost liczby placówek o 7. W tym miejscu należałoby zatem podkreślić ponownie zaletę stałych umów regulujących warunki współpracy z firmami turystycznymi, które sprawiają, iż multiagencje są odporne na wahania rynku podróży. Zarysowane powyżej przykłady unaoczniają źródła pozytywnych trendów rozwoju franczyzy w turystyce, jak również wskazują na potencjalną jego podatność na wahania związane z czynnikami warunkującymi wybór wycieczek zagranicznych przez klientów. Przykład Multity stanowi podkreślenie aspektów działalności determinujących sukces powstającej sieci biur podróży, gdzie bardzo istotnym elementem wydaje się być szeroka oferta. 3. Finansowe aspekty franczyzowego modelu biznesu We franczyzie niezmiernie ważne jest oparcie oraz siła, jaką można uzyskać od frnaczyzodawcy. Doświadczenie w konkretnej branży, sprawdzone od lat rozwiązania oraz know-how dają możliwość wybicia się w biznesie, są jego podstawą, zwłaszcza na starcie, gdy wyjątkowo trudno jest zdobyć nowych klientów, zbudować wizerunek oraz ruszyć z miejsca. Wszystkie te możliwości daje sieć franczyzowa, a co najważniejsze umożliwia funkcjonowanie pod znaną marką, rozpoznawalnym logiem, które zaraz po rozpoczęciu działalności może być podstawą jego egzystencji na rynku 30. Po uruchomieniu własnego biznesu można działać i funkcjonować pod rozpoznawalną marką, promować swoje towary i usługi oraz je sprzedawać. Do swojego biura można wtedy ściągnąć klientów, którzy wiedzą co mogą tam otrzymać, gdyż firma dostaje katalogi, banery reklamowe oraz foldery znanej sieci turystycznej, a co za tym idzie, blokada klientów związana z nową firmą nie istnieje. Otwarcie swojej firmy na zasadzie franczyzy wiąże się nie tylko z plusami, jakie dostaje się od franczyzodawcy, franczyzobiorca bowiem musi również ponieść jakieś koszty. Na początku, gdy rozpoczyna się działalność franczyzową należy wnieść opłatę licencyjną bądź też startową. Dodatkowo, trzeba zapłacić za przeszkolenie kadry pracowniczej. W przypadku branży turystycznej część z franczyzobiorców wymaga także posiadania odpowiednich lokali. Mimo to współpraca na zasadzie franczyzy się opłaca, gdyż koszty te szybko się zwracają, a zwrot z inwestycji można zaobserwować już po kilkunastu miesiącach 31. 30 http://franchising.pl/artykul/6327/opinia-internetu-zakup-biurze/ (9.12.2011) 31 http://www.shout.pl/franchising-sposob-na-pewny-biznes/, (8.12.2011) 9

Poniżej przedstawiono koszty związane z rozpoczęciem działalności w branży turystycznej funkcjonującej na zasadzie franczyzy. Tabela 3 Koszty związane z założeniem biura turystycznego w wybranych sieciach Sieć Opłaty Koszt inwestycji Wymagania Ostatnie Miejsca 12,5 tys (5 tys. zł dla istniejących biur) opłaty licencyjnej; opłata od obrotów - 20 % prowizji od stawek wypracowanych przez sieć;300 zł 7 tys. zł - aranżacja biura i wyposażenie netto miesięcznie za serwis informatyczny, marketingowy i wysyłkowy My Travel 10 tys. zł opłata licencyjna od 25 do 40 tys. zł dysponowanie lokalem o powierzchni od 18 do 45 m 2 w galerii handlowej lub przy głównym deptaku Urlopy.pl Brak opłat lokal o powierzchni co najmniej 25 m 2 mieszczący się w galerii handlowej lub przy handlowej ulicy miasta Travel-Point 5 tys. zł opłata licencyjna, opłata od obrotów 2 %; 100 zł netto - miesięcznie za opiekę informatyczną oraz informacyjną Lokal o powierzchni 15-90 m 2 Traveltain Opłata za przystąpienie do sieci wynosi 35 tys. zł; opłata miesięczna to 1 % od uzyskanego obrotu brutto Wnętrze lokalu 25-50 tys. zł lokal w galerii handlowej o powierzchni co najmniej 18 m 2 Multita 29 tys. zł. ok. 34 tys. zł lokal o powierzchni 25 m 2 TravKon Źródło: www. franchising.pl 8 tys. zł opłata licencyjna; 4 % od podstawowych stawek prowizyjnych; 150 zł miesięcznie netto za serwis informacyjny i wysyłkowy, a także opcjonalnie 1 tys. zł netto za uruchomienie strony internetowej. 15 tys zł Ceny franczyzy turystycznej oscylują na podobnym poziomie zarówno w przypadku placówek, które są w posiadaniu touroperatorów jak i biur agencji pośrednictwa. Koszty dostosowania placówki oraz opłata licencyjna wynoszą od 15 tys. zł do 150 tys. zł 32. Różnica wynika tu z oferowanych usług. I tak, kontrahenci touroperatorów głównie sprzedają produkty pochodzące od nich, zaś w przypadku agentów jest to cały wachlarz usług kilku organizatorów wycieczki w zależności od tego, z kim nawiązała współpracę centrala. Jeżeli chodzi o przykłady konkretnych sieci ilustrujące powyższe kwestie, to zostanie przytoczonych tu kilka przykładów. Biura działające pod marką Neckermann muszą dysponować kapitałem 50 tys. zł na inwestycje 33. W tym wypadku koszty licencji zależą od wielkości sprzedaży i rozliczane są osobno po 12 miesiącach funkcjonowania takiej placówki. Biuro podróży Multita proponuje cenę 65 tys. zł, zawiera ona koszt licencji - to jest 29 tys. zł 32 http://www.egospodarka.pl/56537,franczyza-w-branzy-turystycznej-2009-2010,1,39,1.html, (2.12.2011) 33 www. profitsystem.pl, (7.12.2011) 10

oraz koszty adaptacji biura 34 tys. Kontrahent może sprzedawać usługi ponad 60 touroperatorów. 34 W przypadku sieci My Travel warunków jest więcej, ale są one możliwe do zrealizowania. Mile widziani są partnerzy współpracujący w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców. Przyszły właściciel biura musi posiadać lokal o powierzchni od 18 do 45 m 2, najlepiej, gdy są one umiejscowione przy głównych ulicach handlowych w mieście bądź są to wyspy w galeriach handlowych. Opłata licencyjna w tym wypadku wynosi 10 tys. zł, zaś urządzenie biura to koszt od 25 tys. zł do 40 tys. zł 35. Frima Travel Point oferuje wiele swoim franczyzobiorcom. Dzięki współpracy otrzymuje się system informatyczny, adres mailowy oraz podstronę informacyjną. Za pośrednictwem adresu mailowego podpiętego pod indywidualną wyszukiwarkę ofert wszelkie rezerwacje oraz zapytania klientów spływają bezpośrednio do partnera. Od franczyzodawcy otrzymuje się także projekt banerów reklamowych oraz pomoc w kampaniach marketingowych. Jeżeli chodzi o wymagania finansowe stawiane franczyzobiorcom, to jednorazowa opłata licencyjna wynosi tutaj 5 tys. zł, dodatkowo 100 zł netto - miesięcznie za opiekę informatyczną oraz informacyjną, zaś opłata od obrotów to 2%. Franczyzodawca nie stawia konkretnych wymagań co do wielkości takiej placówki, gdyż zależy to od uwarunkowań danego miasta i waha się w przedziale 15-90 m 2 36. Jedną z wyższych opłat licencyjnych ma system franchisingowy Traveltain, daje natomiast bardzo duże wsparcie dla franczyzobiorcy. Koszt licencji to 35 tys. zł, zaś za aranżacje wnętrza lokalu trzeba liczyć od 25 do 50 tys. zł 37. Występuje tu także opłata miesięczna w wysokości 1 % od uzyskanego obrotu brutto. Lokal musi mieć powierzchnię powyżej 18 m 2, preferowane są galerie handlowe. Firma gwarantuje także szerokiej gamy szkolenia, doradztwo oraz konsultacje. Zakładanie swojego biura podróży poprzez franczyzę jest o wiele bardziej korzystną opcją mimo kosztów, z jakimi trzeba się liczyć oraz opłaty licencyjnej sięgającej nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Należy pamiętać, że ciężko jest się przebić ze swoją ofertą w tej branży, gdyż rynek turystyki w Polsce jest mocno nasycony. W przypadku, gdy dostaje się popularny znak firmowy, materiały marketingowe oraz foldery potentata turystycznego będącego dłużej na rynku, konsumenci są bardziej przychylni do wyboru danego biura, wiedzą czego można się spodziewać i nie posiadają wewnętrznej blokady, jak w przypadku całkiem nowego i nieznanego dla nich biura. Tym bardziej jest to opłacalne, gdyż wszelkie 34 www. profitsystem.pl, (6.12.2011) 35 http://www.tanio-w-droge.pl/fo_id/248861;,my_travel_chce_byc_liderem_franczyzy.html, (09.12.2011) 36 http://www.ipo.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=27488, (07.12.2011) 37 http://www.traveltain.pl/franchising.html, (11.12.2011) 11

zainwestowane środki pieniężne w biurze działającym na zasadzie franczyzy zwracają się do półtorej roku, podczas gdy w standardowym biurze jest to okres sięgający nawet pięciu lat 38. Jak wskazano w poprzednim punkcie, najwięcej systemów występuje w gastronomii. Najmniejszy koszt, który należy ponieść dla otwarcia na zasadzie franczyzy biura podróży wynosi ok. 15 tys. zł. Gdyby potencjalny franczyzobiorca zdecydował się tą kwotę przeznaczyć na inwestycję w placówkę z sieci gastronomicznej, mógłby otworzyć jedynie mobilny punkt sprzedaży w ramach sieci New York Hot - Dog. Podobnie wyższy koszt aniżeli otwarciu biura podróży może towarzyszyć założeniu placówki w ramach sieci Fornetti zajmującej się produkcją i sprzedażą półfrancuskich i francuskich ciasteczek oraz słonych przekąsek, gdyż ten koszt szacuje się na ok. 35 40 tys. zł. Należy dysponować porównywalnymi zasobami pieniężnymi w przypadku otwarcia biura podróży w dynamicznie rozwijającej się, opisywanej w pracy sieci Multita (ok. 64 tys. zł) oraz baru w ramach sieci Mr Hamburger (ok. 70 tys. zł). Powyższe przykłady pozwalają twierdzić, iż w przypadku, gdy dany przedsiębiorca nie jest ograniczony przy podejmowaniu decyzji brakiem znajomości którejś z dwóch wyżej przedstawionych branż, to dysponując kapitałem poniżej 100 000 zł, jako atrakcyjniejszą może uznać branżę turystyczną. Jak stwierdza jedna z franczyzobiorczyń sieci Multita, praca w biurze podróży daje dużo możliwości wyjazdów, na które składają się wyjazdy szkoleniowe mające na celu zapoznanie osób pracujących w biurach podróży z hotelami i zabytkami w poszczególnych krajach 39. Należy raz jeszcze nadmienić, że w 2010 roku liczba placówek w turystyce wynosiła 341, przy czym w stosunku do roku poprzedniego wzrosła ona o 52%. W przypadku gastronomii odnotowano wzrost z 1525 placówek na koniec 2009 roku do 1710 na koniec 2010 roku, jednakże tylko o 12,13% 40. Zatem rynek franczyzy w turystyce na tle tego dłużej rozwijającego się - gastronomii - może jawić się jako stosunkowo młody o dużym potencjale wzrostu. 4. Wady i zalety franczyzy wobec możliwości jej wykorzystania w branży turystycznej Popularność zastosowania franczyzy jako własnego biznesu przynoszącego korzyści wzrasta 41. Dzięki zaufaniu, jakim darzy się tą formę działalności, coraz więcej przedsiębiorców decyduje się na zawarcie umowy franczyzowej ze względu na duże poczucie 38 http://franczyza4u.wordpress.com/2011/06/15/franczyza-biuro-podrozy/, (30.11.2011) 39 http://franchising.pl/artykul/5605/bezpieczna-przygoda/, (11.12.2011) 40 Raport o franczyzie w Polsce 2010. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2010 Raport o franczyzie w Polsce 2011. Franchising - raport Dostawca: Profit System. 1 stycznia 2011 41 http://wiadomosci.nf.pl/news/24075/franczyza-turystyczna-najbardziej-dynamiczna-w-sektorzeuslug/franczyza-rozwoj-biznesu-turystyka/, (07.12.2011) 12