METODY METODY AKTYWIZUJĄCE AKTYWIZUJ CE I.J. P. L. P. L.
METODY AKTYWIZUJĄCE to sposób działania grup i prowadzącego umoŝliwiający aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeŝywanie.
Metody te charakteryzują się: duŝą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli; wysoką skutecznością; duŝą róŝnorodnością i atrakcyjnością działania.
Metody aktywizujące pomagają uczniom: pogłębić zainteresowanie wspólną sprawą, przyswoić bez trudu wiedzę, rozwinąć własne pomysły, komunikować się, dyskutować i spierać się na róŝne tematy.
Nauczyciel pracujący mi aktywizującymi w dość krótkim czasie odchodzi od swojej dotychczasowej roli nauczyciela eksperta w kierunku nauczyciela: doradcy który jest do dyspozycji, gdy uczniowie mają problem z rozwiązaniem trudnego zadania, lub gdy go nie rozumieją, a takŝe wtedy, gdy są niepewni; animatora- który inicjuje metody i objaśnia ich znaczenie dla procesu nauczenia się, przedstawia cele uczenia się i przygotowuje materiał do pracy;
obserwatora i słuchacza- który obserwuje uczniów przy pracy i dzieli się z nimi tymi obserwacjami; uczestnika procesu dydaktycznego- który wie, Ŝe nie musi być doskonały i jest przykładem osoby, która uczy się przez całe Ŝycie; partnera- który jest gotowy modyfikować przygotowaną wcześniej lekcję w zaleŝności od sytuacji w klasie.
Metody aktywizujące moŝna podzielić na: metody problemowe, rozwijające umiejętność krytycznego myślenia. Polegają one na przedstawieniu uczniom sytuacji problemowej oraz organizowaniu procesu poznawczego. Wykorzystywane są przy tym róŝnorodne źródła informacji, np. filmy dydaktyczne, fotografie, rysunki, Internet, dane liczbowe. Na zachodzące wówczas procesy poznawczo-wychowawcze składa się analizowanie, wyjaśnianie, ocenianie, porównywanie i wnioskowanie.
Przykładowe metody problemowe: burza mózgów, obserwacja, dyskusja panelowa, problemowa, studium przypadku.
Metody aktywizujące moŝna podzielić na: metody ekspresji i impresji, nastawione na emocje i przeŝycia. Powodują wzrost zaangaŝowania emocjonalnego uczniów. Jest on efektem doznań i przeŝyć związanych z wykonywaniem określonych zadań (np. gra dydaktyczna).
Przykładowe metody ekspresji i impresji: drama, symulacyjna, mapa mózgu, laboratoryjna, projektu.
Metody aktywizujące moŝna podzielić na: metody graficznego zapisu, w których proces podejmowania decyzji przedstawia się na rysunku. Zachęcają do samodzielnego podejmowania decyzji.
Przykładowe metody graficznego zapisu: drzewko decyzyjne, rybi szkielet, plakat, mapa mentalna, śnieŝna kula, mapa skojarzeń.
Przykładowe metody aktywizujące:
BURZA MÓZGÓW problemowe Metoda zabawowa, kształtująca pomysłowość i wyobraźnię, inaczej giełda pomysłów.
BURZA MÓZGÓW problemowe Metodę tę stosuje się: jako rozgrzewkę na początku zajęć, dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy, dla ustalenia poziomu posiadanej wiedzy, dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.
BURZA MÓZGÓW problemowe Metoda ta pozwala na: włączenie wszystkich uczniów do pracy, szybkie zgromadzenie duŝej ilości pomysłów lub faktów, przeprowadzenie rozgrzewki umysłu, sprawdzenie posiadanej wiedzy.
ANALIZA PRZYPADKU problemowe Jest interpretacji zdarzeń rzeczywistych lub opracowanych na uŝytek jakiegoś problemu. Uczy, Ŝe istnieje wiele rozwiązań, a świat i Ŝycie jest złoŝone.
METODA SYMULACYJNA ekspresji i impresji Metoda ta umoŝliwia uczniom stworzenie modelu pewnej rzeczywistości. Odgrywając w niej określone role, starają się oni osiągnąć wytyczony cel. Symulacja upraszcza w znacznym stopniu przedstawioną rzeczywistość.
OPIS ekspresji i impresji Uczniowie wraz z nauczycielem siedzą w kole. Wszyscy wyklaskują podany rytm. W takt rytmu kolejni uczestnicy wymieniają słowa kojarzące się z tematem. Nauczyciel jest uczestnikiem zabawy, ale jednocześnie czuwa nad jej przebiegiem.
ZABAWA W SKOJARZENIA ekspresji i impresji Metoda mająca na celu przygotowanie opisu czy narracji, pozwala na zgromadzenie słownictwa wokół tematu, np. dom, teatr. Wprowadza w atmosferę pracy, skupienia, słuchania.
PISANIE PO PŁYNĄCEJ KARTCE ekspresji i impresji Zabawa polega na tym, Ŝe w trakcie mówienia nauczyciel przerywa przekaz informacji i posyła do uczniów sylwetkę rzeczy, czy przedmiotu, który jest charakterystyczny dla opisu lub narracji. Zadaniem kaŝdego ucznia jest wpisanie słowa, zwrotu bądź zdania kojarzącego się z tematem w danej chwili. Po napisaniu kartka zostaje przesłana do kolejnej osoby w grupie.
DRAMA ekspresji i impresji Metoda ta słuŝy interpretacji utworów literackich, wydarzeń historycznych. Uczniowie działają zgodnie ze swoją wyobraźnią i "na gorąco" ustalają kierunek rozwoju fikcyjnych zdarzeń, w których uczestniczą. KaŜda osoba uczestnicząca w dramie działa na swoim poziomie rozwoju i nie oczekuje się od niej, by osiągała takie rezultaty jak inni.
GRY DYDAKTYCZNE ekspresji i impresji Metoda oparta na zabawie wg ściśle określonych reguł opracowanych przez dorosłych. Jest to celowo organizowana sytuacja, oparta na opisie faktów i procesów, w której osoby uczące się rywalizują ze sobą w ramach określonych reguł.
GRY DYDAKTYCZNE ekspresji i impresji Wśród gier dydaktycznych wyróŝniamy gry: quizowo turniejowe, planszowe, sytuacyjne, symulacyjne, inscenizacje.
INSCENIZACJA ekspresji i impresji Metoda polega na przedstawieniu pewnego zdarzenia, część uczestników przyjmuje na siebie role osób występujących w zdarzeniu, pozostali są obserwatorami. Po inscenizacji dyskusja i ocena zainscenizowanego problemu.
METODA PROJEKTÓW ekspresji i impresji Metoda opiera się na praktycznym działaniu dotyczącym realizacji pewnego zdarzenia (projektu) zaproponowanego i zaprojektowanego przez uczniów.
METODA PROJEKTÓW ekspresji i impresji Etapy pracy nad projektem: określenie tematu projektu, zadania, które mają wykonać uczniowie, aby osiągnąć cele, źródła, do których naleŝy sięgnąć przy zbieraniu informacji, termin prezentacji, kryteria oceny, praca nad projektem, prezentacja projektu, ocena projektu.
DRZEWKO DECYZYJNE graficznego zapisu Metoda realizująca decyzje w trudnych i niejednoznacznych sytuacjach. MoŜe słuŝyć analizie i pełnemu zrozumieniu waŝnych decyzji w przyszłości. Pomaga uczniom przybliŝyć kontrowersyjne postacie i decyzje, umoŝliwia podsumowanie wiadomości uczniów w atrakcyjnej formie oraz ich oceny.
MAPA SEMANTYCZNA graficznego zapisu Metoda ta jest graficzną formą zapisu informacji, która moŝe być zastosowana zarówno podczas lekcji rozpoczynającej nowy materiał, jak i powtórzeniowych. Jej zaletą jest prosty, semantyczny sposób zapisu informacji, przez co stają się one czytelne i łatwiejsze dla ucznia. Mapa semantyczna zastosowana równocześnie z dyskusją pozwala na usystematyzowanie informacji i ukazanie związków pomiędzy nimi.
METAPLAN graficznego zapisu Metoda ta jest plastycznym zapisem dyskusji, w czasie której uczniowie analizują dany problem, próbują przewidzieć jego skutki oraz formułują wnioski. Metodę moŝna stosować zarówno podczas pracy w grupach, jak i z całą klasą. Podczas pracy w zespołach uczniowie wypełniają schemat metaplanu i wybierają osobą referującą, natomiast podczas pracy całej klasy uczniowie na kartkach samoprzylepnych wypisują po jednym wniosku w odpowiedzi na pytania: " Jak było?", " Jak powinno być?", i " Dlaczego tak nie jest?". Następnie kaŝdy uczeń przykleja w odpowiedniej części metaplanu swoje propozycje.
PORTFOLIO graficznego zapisu Ustalenie zadania. Określenie rodzaju gromadzonych materiałów (widokówki, ilustracje, fotografie, mapy, plany, artykuły, dane statystyczne). Przygotowanie teczek (skoroszytów) na zbierane materiały. Ustalenie terminu na kiedy będą potrzebne. Wykorzystanie gromadzonych materiałów przy realizacji wcześniej ustalonych zagadnień.
"444" graficznego zapisu Podział klasy na zespoły 4-osobowe (kaŝdy zespół uŝywa innego koloru pisaka) KaŜdy zespół proponuje 4 rozwiązania na przygotowanych kartogramach ( kartach pracy). Kartogramy wędrują w jednym kierunku i kaŝdy zespół uzupełnia własnymi czterema pomysłami rozwiązań ( pomysły nie mogą się powtarzać). Powrót kartogramów do " pierwszych właścicieli", analiza zapisów i przygotowania prezentacji. Wybór najlepszych rozwiązań i ocena pracy grup. ZaleŜności od liczby uczniów w klasie oraz liczby i rodzaju problemów, moŝna stosować inny podział klasy i określić inną liczbę rozwiązań ( np. 462, 555, 563, 842).
Literatura: Brudnik E. "Moszczyńska A. " Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie" Kielce 2000. KrzyŜewska J.,Aktywizujące metody i techniki w edukacji" cz. II, Suwałki 2000. Ziętkiewicz E. "Jak aktywizować uczniów-burza mózgów i inne techniki w edukacji"