Szkoła, organizacje turystyczne partnerem RDOŚ, gminy w tworzeniu i funkcjonowaniu obszarów Natura 2000 dr Maria Palińska Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej Organizator: Warsztaty realizowane w ramach projektu pn. Natura 2000 naszą szansą realizowanego przez Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku dofinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie
Zrównoważone użytkowanie zasobów przyrody KONFLIKT Środowisko Naturalne Społeczeństwo Rozwój gospodarczy
Społeczeństwo Gospodarka przestrzenna Rolnictwo Natura 2000 Morze Wody
Jaki??? WAŻNE!!!
MOŻLIWOŚCI SPOŁECZEŃSTWA W TWORZENIU OBSZARÓW NATURA 2000
Zachowanie przyrodniczych walorów obszarów sieci Natura 2000 zależy w znacznym stopniu od świadomości i aktywności społecznej.
Przedstawiciele społeczeństwa (organizacje pozarządowe i pojedynczy obywatele) mogą podejmować działania w kilku dziedzinach związanych z wyznaczaniem i ochroną obszarów Natura 2000. Oto przykłady takich działań: udział w wyznaczaniu i powoływaniu obszarów Natura 2000; współpraca na etapie przygotowywania i zatwierdzania planów ochrony i planów zadań ochronnych obszarów Natura 2000; udział w realizacji działań ochronnych i przyjazne środowisku gospodarowanie na obszarach Natura 2000; pełnienie funkcji strażniczych na obszarach Natura 2000 (w tym występowanie na drogę prawną w sprawach związanych z powoływaniem i ochroną tych obszarów).
Wpływ obywateli na powoływanie obszarów sieci Natura 2000 Przed wysłaniem do Komisji Europejskiej propozycji sieci obszarów Natura 2000 Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska konsultuje propozycję: z radami gmin, na których terenie są planowane obszary sieci obywatele mogą więc kierować swoje uwagi dotyczące projektowanych obszarów do radnych gminnych; ze wszystkimi obywatelami, podczas konsultacji społecznych przed wysłaniem propozycji listy obszarów do Komisji Europejskiej, albo przed przyjęciem rozporządzenia o ich zatwierdzeniu.
Obywatele i organizacje społeczne mają prawo do udziału w kontrolowaniu procesu tworzenia list i oceniania, czy proponowane oficjalne listy rządowe są wystarczające. Mogą docierać bezpośrednio do instytucji europejskich. Jeżeli uznają, że proponowany zakres sieci Natura 2000 w Polsce nie spełnia wymagań UE stawianych państwu członkowskiemu i pomija istotne walory mogą zwrócić uwagę Ministerstwa Środowiska na ten fakt, a gdy uwaga nie zostanie uwzględniona poinformować o tym Komisję Europejską.
Udział społeczny jest w ograniczonym zakresie możliwy również na etapie zatwierdzania obszarów siedliskowych sieci Natura 2000 przez Komisję Europejską. Propozycje państw dotyczące zakresu sieci Natura 2000 w odniesieniu do tych obszarów analizowane są podczas tzw. seminariów biogeograficznych. Oprócz przedstawicieli rządów państw należących do danego regionu biogeograficznego oraz przedstawicieli Komisji Europejskiej i jej ekspertów, uczestniczą w nich również eksperci z tych państw, którzy mogą być także przedstawicielami organizacji społecznych.
Każdy obywatel ma też prawo zaopiniować kształt sieci w czasie konsultacji społecznych (w wyznaczonym terminie) przed wydaniem rozporządzenia zawierającego listę obszarów zaakceptowanych przez rząd i Komisję Europejską.
Wpływ obywateli na planowanie ochrony przyrody na obszarach sieci Natura 2000 Sprawujący nadzór mają obowiązek umożliwić zainteresowanym osobom i podmiotom prowadzącym działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, udział w pracach związanych ze sporządzaniem projektu planu zadań ochronnych oraz projektu planu ochrony, a następnie poddać projekt procedurze z udziałem społecznym. zorganizować szersze konsultacje społeczne z mieszkańcami danych gmin i przedstawicielami grup interesów choć nie ma jednak takiego obowiązku.
Przykłady dobrych praktyk z innych państw unijnych wskazują, że szersze włączanie społeczeństwa jest korzystne.
Plan ochrony jest przyjmowany w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska, a projekty takich rozporządzeń są konsultowane można więc składać uwagi.
UDZIAŁ SPOŁECZNY W ZAKRESIE OCHRONY OBSZARÓW SIECI NATURA 2000
Ochrona czynna i monitorowanie obszarów Natura 2000 Każdy obywatel może przysłużyć się ochronie przyrody obszarów Natura 2000 monitorując je.
Ochrona czynna i monitorowanie obszarów Natura 2000 Jeśli nie jest przyrodnikiem, może zwracać uwagę na to, czy nikt nie planuje tam inwestycji mogącej zagrozić przyrodzie, nie popełnia pospolitych przestępstw, takich jak kłusownictwo, rozniecanie ognia czy wywóz śmieci do lasu. Jeśli wie o zagrażającej przyrodzie projektowanej inwestycji czy o innych szkodliwych działaniach (planowanych lub już realizowanych), to powinien powiadomić regionalnego dyrektora ochrony środowiska oraz (lub) działające lokalnie ekologiczne organizacje pozarządowe, a także policję, jeśli działania związane są z łamaniem prawa (np. nielegalny wywóz odpadów).
Ochrona czynna i monitorowanie obszarów Natura 2000 Obywatel, który jest przyrodnikiem może monitorować stan siedlisk i gatunków, najlepiej w porozumieniu z przyrodniczymi organizacjami pozarządowymi działającymi w danym regionie, może też brać udział w działaniach na rzecz czynnej (aktywnej) ochrony walorów przyrodniczych i na rzecz wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju, a zatem na rzecz przyjaznego środowisku gospodarowania na tym obszarze.
Ochrona czynna i monitorowanie obszarów Natura 2000 Często, obszary Natura 2000 obejmują sztuczne układy przyrodnicze, istniejące jedynie dzięki gospodarowaniu człowieka, które tworzą przestrzeń życiową cennych gatunków (zarówno roślin, jak i zwierząt), których naturalne siedliska przestały istnieć lub jest ich zbyt mało, by te gatunki mogły przetrwać. Jeśli człowiek zaprzestanie na tych obszarach działalności gospodarczej, możemy takie gatunki stracić.
Ochrona czynna i monitorowanie obszarów Natura 2000 Trzeba więc podtrzymywać formy gospodarowania pozwalające na utrzymanie stabilnych populacji gatunków cennych ważne więc by rolnicy włączali się w realizację programów ułatwiających takie gospodarowanie. Obywatele niebędący rolnikami mogą czasem wziąć udział w akcjach organizowanych przez organizacje ekologiczne w celu wsparcia działań ochronnych.
Działania strażnicze w odniesieniu do obszarów Natura 2000 Każdy obywatel i każda organizacja (najskuteczniej kilka osób lub organizacji) mają prawo upomnieć instytucję państwową (państwa należącego do UE) podejmującą inwestycję, która może zaszkodzić przedmiotowi ochrony na obszarze Natura 2000. Jeśli upomnienie nie poskutkuje, nie trzeba biernie czekać na rozwój wydarzeń można zastosować jedną lub kilka ścieżek postępowania prawnego np. doniesienie do odpowiednich organów krajowych (na policję, do wydziałów spraw administracyjnych i do sądów) lub do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich czy do Komisji Europejskiej.
PROCEDURA OCENY PRZEDSIĘWZIĘĆ MOGĄCYCH ODDZIAŁYWAĆ NA OBSZARY NATURA 2000
Ocena siedliskowa (habitatowa), nazywana również oceną oddziaływania przedsięwzięcia na obszar(y) Natura 2000 przeprowadzana jest jako integralna część oceny oddziaływania na środowisko lub ocena samodzielna
Ocena samodzielna to odrębna procedura w ramach postępowania w sprawie niektórych decyzji wydawanych dla przedsięwzięć (np. przy pozwoleniach na budowę), które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony, dla których nie prowadzi się postępowania OOŚ.
Ocena oddziaływania na środowisko to element procesu decyzyjnego, który jest niezbędny przed wyrażeniem zgody na realizację przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko. Wg art. 3 pkt 8 UOOŚ ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko obejmuje w szczególności: weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko; uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień; zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Celem oceny siedliskowej jest odpowiedź na pytanie, czy przedsięwzięcie mogące znacząco negatywnie oddziaływać na obszary Natura 2000 może być dopuszczone do realizacji, a jeśli tak, to na jakich warunkach.
Ocena siedliskowa składa się z 4 etapów: oceny wstępnej, czyli rozpoznania (kwalifikacji); oceny właściwej; oceny rozwiązań alternatywnych; oceny środków kompensujących.
W procesie oceny stosujemy zasadę przezorności, oznaczającą, że w sytuacji niepewności priorytetem są cele ochrony obszaru Natura 2000.
na etapie rozpoznania na pewno można wykluczyć możliwość wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000; na etapie oceny właściwej nie wystąpi negatywny wpływ na przedmiot ochrony i integralność obszaru Natura 2000; na etapie oceny rozwiązań alternatywnych brak jest innych rozwiązań realizujących cel przedsięwzięcia, a nie oddziałujących znacząco na integralność obszaru; na etapie oceny środków kompensujących realizując przedsięwzięcie znacząco negatywnie oddziałujące na integralność obszaru, co do którego wykazano istnienie nadrzędnych wymogów interesu publicznego, istnieją środki kompensujące gwarantujące zachowanie spójności całej sieci Natura 2000.
Przedsięwzięcia znacząco negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 mogą być realizowane w wyjątkowych przypadkach, gdy spełnione są jednocześnie trzy warunki: udowodniono brak alternatywnych rozwiązań nieoddziałujących znacząco negatywnie na obszar, wykazano występowanie koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, zaproponowano skuteczne środki kompensujące zapobiegające utracie spójności sieci Natura 2000.
UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W PROCEDURZE OOŚ NA OBSZAR NATURA 2000
Udział społeczeństwa w procedurze oceny oddziaływania na środowisko, a więc również oceny oddziaływania na obszary Natura 2000, gwarantuje ustawa OOŚ. Jest to tzw. ocena habitatowa
Przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wymaga realizacja planowanego przedsięwzięcia jeżeli: 1) przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony; 2) obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony przez organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia w drodze postanowienia.
Jeżeli organ stwierdził obowiązek przeprowadzenia oceny habitatowej, wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska: 1) wniosku o wydanie decyzji; 2) karty informacyjnej przedsięwzięcia; 3) poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie; 4) ewentualnie mapę sytuacyjno-wysokościową sporządzoną w skali umożliwiającej szczegółowe przedstawienie przebiegu granic terenu, którego dotyczy wniosek, oraz obejmującą obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie; 5) wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli plan ten został uchwalony, albo informacji o jego braku
Ostatecznie o obowiązku przeprowadzenia oceny habitatowej decyduje regionalny dyrektor ochrony środowiska (RDOŚ) uwzględniając oddziaływanie przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, w szczególności w odniesieniu do integralności i spójności tych obszarów, oraz biorąc pod uwagę skumulowane oddziaływanie danego przedsięwzięcia łącznie z innymi przedsięwzięciami.
Jeśli RDOŚ stwierdzi, że przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, nakazuje przeprowadzenie oceny habitatowej. W takim przypadku, nakłada na wnioskodawcę obowiązek sporządzenia raportu i podaje do publicznej wiadomości informację o wszczęciu procedury oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społecznym. W przypadku, jeśli RDOŚ wyda postanowienie nie stwierdzające obowiązku przeprowadzenia oceny habitatowej uspołecznienie nie następuje.
UPRAWNIENIA ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH
Każdy ma prawo do składania uwag i wniosków w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.
Organizacja ekologiczna to organizacja społeczna, której statutowym celem jest ochrona środowiska. Organizacje społeczne w rozumieniu polskiego Kodeksu postępowania administracyjnego to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze, stowarzyszenia itp.
Organizacją ekologiczną jest m.in. taka organizacja, której celem jest wyłącznie ochrona krajobrazu lub ochrona określonego gatunku roślin. W dodatku nie jest wymagane, aby ochrona środowiska stanowiła jedyny cel działania danej organizacji. Tym samym za organizację ekologiczną uznać można zarówno organizację, dla której ochrona środowiska jest podstawowym celem działania, jak i taką, dla której jest to jeden z celów związanych z celem głównym (np. poprawą jakości życia mieszkańców danej miejscowości)
Organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach strony.
Organizacji ekologicznej służy prawo wniesienia odwołania od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa prowadzonym przez organ pierwszej instancji; wniesienie odwołania jest równoznaczne ze zgłoszeniem chęci uczestniczenia w takim postępowaniu. W postępowaniu odwoławczym organizacja uczestniczy na prawach strony.
Organizacji ekologicznej służy skarga do sądu administracyjnego od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji ekologicznej służy zażalenie. Zgłoszenie wniosków i uwag nie daje prawa do dalszego brania udziału w sprawie ani w charakterze strony, ani na prawach strony. W szczególności nie uprawnia do złożenia skutecznego odwołania od decyzji środowiskowej.
Aby rozpocząć czynne działanie w sprawie prowadzonej z udziałem społeczeństwa, organizacja ekologiczna, która zgłosiła chęć uczestniczenia w sprawie, nie musi czekać, jak to ma miejsce w zwykłym postępowaniu administracyjnym, na postanowienie organu o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu.
W postępowaniu z udziałem społeczeństwa wystarczy jednostronne oświadczenie organizacji o chęci uczestniczenia w postępowaniu, nie ma podstaw prawnych do tego, aby organ wydawał w tej sprawie pozytywne postanowienie.
Organ wydaje natomiast postanowienia negatywne o odmowie dopuszczenia organizacji do udziału w postępowaniu. Wśród przesłanek, które mogłyby uzasadniać takie rozstrzygnięcie, wskazywać można co najwyżej przyczyny formalne, na postanowienie negatywne organizacji ekologicznej przysługuje zażalenie.
Jakie korzyści daje organizacji ekologicznej bycie uczestnikiem na prawach strony? Wystarczy zwrócić uwagę, że organizacja ekologiczna niebędąca uczestnikiem postępowania z udziałem społeczeństwa może wnieść wnioski i uwagi tylko w ciągu 21 dni, w terminie wyznaczonym przez organ. Jeżeli upłynął 21-dniowy termin wyznaczony przez organ nie może ich poprawić, uzupełnić, zmienić, rozwinąć ani polemizować z nowymi faktami. Oświadczenie o chęci uczestniczenia organizacji ekologicznej w postępowaniu z udziałem społeczeństwa nie musi być zawarte w tym samym piśmie co wnioski i uwagi. Organizacja ekologiczna może także złożyć samo oświadczenie, nie wnosząc uwag i wniosków. Może też wnioski i uwagi wnieść w dowolnym momencie po wcześniejszym złożeniu oświadczenia o chęci uczestniczenia w postępowaniu z udziałem społeczeństwa Samoistne prawo organizacji ekologicznych do zaskarżania decyzji środowiskowych
Status uczestnika na prawach strony służy organizacji ekologicznej w postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa do tego, aby poprzez postępowanie dowodowe ukształtować jak najbardziej korzystną treść decyzji środowiskowej (z punktu widzenia celów ochrony środowiska).
Formalny status strony, uczestnika na prawach strony, czy też podmiotu składającego wnioski i uwagi nie jest organizacji ekologicznej potrzebny do tego, żeby wnieść: 1) odwołanie od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, 2) skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. 3) skargę do NSA
Zgodnie z art. 44 ust. 2 i 3 UOOŚ organizacje ekologiczne mogą wnosić wymienione wyżej środki zaskarżenia (przede wszystkim kwestionując decyzje środowiskowe): 1) jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji; 2) nawet, gdy nie brała ona udziału w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.
Jeżeli organizacja złoży skargę i wykaże swój status jako organizacji ekologicznej może czynnie uczestniczyć w postępowaniu przed WSA bez konieczności oczekiwania na odrębne postanowienie sądu w sprawie dopuszczenia do tego postępowania.
W interesie społecznym jest sprawowanie przez społeczeństwo (w tym organizacje społeczne, a także ekologiczne) kontroli nad prawidłowością podejmowanych działań, także w szerszym zakresie niż gwarantują to przepisy o udziale społeczeństwa, a tym bardziej w tych postępowaniach, w których ze względu na brak konieczności prowadzenia postępowania w sprawie SOOŚ lub OOŚ - nie jest przewidziany udział społeczeństwa
Postanowienie o dopuszczeniu organizacji ekologicznej do udziału w postępowaniu jest niezaskarżalne, co oznacza, że inwestor, czy inny podmiot, którego działalność chcemy monitorować, biorąc udział w postępowaniu - nie może procesowo zablokować naszego udziału w sprawie.
Inaczej jest w przypadku postanowienia o odmowie dopuszczenia udziału organizacji w postępowaniu. Mamy wówczas prawo złożyć zażalenie na takie rozstrzygnięcie, a po wyczerpaniu toku instancji - służy nam prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Organizacja ekologiczna - jako uczestnik postępowania na prawach strony - nie może: żądać zawieszenia postępowania administracyjnego na podstawie art. 98 1 k.p.a. (zawieszenie fakultatywne); żądać umorzenia postępowania na podstawie art. 105 2 k.p.a. (umorzenie fakultatywne); być stroną ugody administracyjnej (art. 114 k.p.a.).
Wyłączenia dotyczą uprawnień związanych z dysponowaniem przedmiotem postępowania. Ponieważ przedmiotem postępowania są prawa materialne stron, tylko one mogą decydować o tych prawach, jak również o czynnościach procesowych zależnych wyłącznie od uznania stron.
Na podstawie art. 31 5 k.p.a. ( ) organizacja ekologiczna może przedstawić pogląd w sprawie za zgodą organu prowadzącego postępowanie. Formalnie, najpierw należy zwrócić się o zgodę, a po wydaniu przez organ postanowienia ze zgodą, przedstawić pogląd na sprawę. Pogląd w sprawie powinien zostać wyrażony w formie, jaką przewiduje statut organizacji dla składania oświadczeń woli (np. uchwała zarządu, oświadczenie podpisane przez umocowanych jego członków). Udział organizacji ekologicznych jest wyłączony tylko w tych sprawach, w stosunku do których przepisy wprost przewidują taki wyjątek.
Postępowania administracyjne, w których udział organizacji społecznych został wyłączony Postępowania, w których wyłączono czynny udział organizacji ekologicznych Podstawa prawna wyłączenia wydawanie pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza art. 185 ust. 2 i art. 181 ust. 1 pkt 2 Ustawyz dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska wydawanie pozwoleń wodnoprawnych art. 127 ust. 8 Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wydawanie zezwoleń na wytwarzanie odpadów art. 181 ust. 1 pkt Ustawy Prawo ochrony środowiska wydawanie pozwoleń na budowę art. 28 ust. 3 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlaneza wyjątkiem postępowania w sprawie pozwolenia na budowę wymagającego udziału społeczeństwa zgodnie z przepisami Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Udział organizacji ekologicznych jest wyłączony tylko w tych sprawach, w stosunku do których przepisy wprost przewidują taki wyjątek.
Badanie problemów/ konfliktów z Naturą Cel: zwiększenie wiedzy w zakresie rozpoznawania potrzeb i problemów Praca w grupach z jednej gminy, miejscowości
Proces rozwoju komunikacji i rozwiązania problemu Określenie potrzeb ludzi na danym obszarze, zebranie informacji o instytucjach i organizacjach Zmobilizowanie i zaangażowanie w działania na rzecz problemu. Ustalenie i opracowanie planu działania, tworzenie projektów edukacyjnych Rozwiązanie problemu poprzez podjęcie i zrealizowanie zaplanowanych działań
Poznanie lokalnego środowiska i zbudowanie partnerstwa dla Natury Poznanie środowiska (ludzie, instytucje, miejsca, tereny) Diagnoza głównych problemów i potrzeb Odkrycie potencjału czyli poznanie sił, relacji
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ