Zmiany zachowań demograficznych doyczących rodziny zawieranie i rozpad związków mniejsza skłonność do zawierania związków małżeńskich rosnąca częsoliwość kohabiacji i związków ypu LAT (Living-Apar-Togeher) opóźnianie zawierania małżeńsw osłabienie rwałości związków prokreacja zmniejszenie się pożądanej liczby dzieci znacząco później podejmowane decyzje o urodzeniu pierwszego dziecka zwiększanie się liczby urodzeń pozamałżeńskich zmiana wzorca płodności wzros dobrowolnej bezdzieności Opóźnianie, deinsyucjonalizacja, desabilizacja
WYKŁAD 3 (17.03.2017) URODZENIA I PŁODNOŚĆ PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE Opis procesu PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE i NA ŚWIECIE Dlaczego ak się dzieje? Uwarunkowania zmian płodności Teorie cząskowe i ogólne Dzieność a migracje czy migracje poprawią dzieność w krajach napływu?
1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Liczba urodzeń żywych, Polska, 1950-2014, wyże i niże demograficzne (w ys.) 900 800 793,8 723,6 2015 369,3 ys. 2016-385 ys. (wsępne) 700 600 500 400 547,7 351,1 417,6 378,5 300 369,6 200 100 0 1955 1983 1990 2003 2009 2013 ogółem miaso wieś Źródło: dane GUS
URODZENIA Rodność - naężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie Płodność - naężenie urodzeń w badanej populacji kobie (mężczyzn) w wieku rozrodczym
Ogólny współczynnik rodności, surowy współczynnik urodzeń (CBR - crude birh rae) CBR L liczba ludność 30 VI w roku U L c U liczba urodzeń w roku Ogólny współczynnik płodności (BR - general feriliy rae) BR K U 15 49, c K 15-49, - liczba kobie w wieku reprodukcyjnym w roku
Wzorzec płodności według wieku - rozkład cząskowych współczynników płodności według wieku i płci w określonym miejscu i czasie Cząskowe współczynniki płodności, Polska, 1950-1990 (urodzenia żywe na 1000 kobie w danej grupie wieku, czyli c=1000) 250 (5-lenie grupy wieku) FR ( x) U K ( x) ( x) c 200 150 100 50 1950 1960 1970 1980 1990 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Źródło: dane GUS
Wzorzec płodności według wieku - rozkład cząskowych współczynników płodności według wieku i płci w określonym miejscu i czasie Cząskowe współczynniki płodności, Polska, 1950-2000 (urodzenia żywe na 1000 kobie w danej grupie wieku, czyli c=1000) 250 (5-lenie grupy wieku) FR ( x) U K ( x) ( x) c 200 150 100 50 1950 1960 1970 1980 1990 2000 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Źródło: dane GUS
Wzorzec płodności według wieku - rozkład cząskowych współczynników płodności według wieku i płci w określonym miejscu i czasie Cząskowe współczynniki płodności, Polska, 1950-2010 (urodzenia żywe na 1000 kobie w danej grupie wieku, czyli c=1000) 250 (5-lenie grupy wieku) FR ( x) U K ( x) ( x) c 200 150 100 50 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Źródło: dane GUS
Wzorzec płodności według wieku - rozkład cząskowych współczynników płodności według wieku i płci w określonym miejscu i czasie Cząskowe współczynniki płodności, Polska, 1950-2014 (urodzenia żywe na 1000 kobie w danej grupie wieku, czyli c=1000) 250 200 150 100 50 0 Zmiana poziomu (5-lenie grupy wieku) FR 15-19 15-19 20-24 20-24 25-29 25-29 30-34 30-34 35-39 35-39 40-44 40-44 45-49 45-49 Źródło: dane GUS Zmiana empa ( x) U K ( x) ( x) 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2013 2014 c
ANALIZA PROCESÓW - (quanum and empo effecs) Zmiany poziomu (quanum) są mierzone średnią liczbą zdarzeń w przebiegu życia kohory urodzeniowej lub kohory hipoeycznej. Zmiana empa, czyli kalendarza (empo) jes mierzona średnią wieku wysąpienia zdarzenia.
Przekrojowy współczynnik dzieności ogólnej (dzieności eoreycznej lub płodności całkowiej (period oal feriliy rae TFR; PTFR) 49 TFR FR ( x) x 15 - wyraża on przecięną, eoreyczną liczbę dzieci, kórą urodziłaby M ( x) kobiea s MR w ( ciągu, x) całego okresu c rozrodczego, gdyby poziomy wszyskich, s cząskowych L, s( współczynników x) płodności nie zmieniły się i były cały czas akie jak w roku TFR =2,1 gwaranuje prosą zasępowalność pokoleń M,s liczba zawarych małżeńsw w roku przez osoby o płci s L, s ludność płci s 30 VI w roku
1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Współczynniki dzieności ogólnej w Polsce, 1950-2014 3,75 2,42 1990 2015 ogółem- 1,29 2016 ogółem- 1,31 1,22 1,40 1951 1983 2003 2009 1,29 2014 ogółem miasa wieś Spadek TFR poniżej 2,0: miaso - 1964, ogółem - 1990, wieś -1996. Źródło: Roczniki Demograficzne, GUS
1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013 1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013 900 800 700 600 500 400 300 200 100 Zmiany liczby urodzeń i płodności w Polsce, 1950-2014 Liczba urodzeń żywych w ys. Współczynniki dzieności ogólnej 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 TFR 49 x 15 FR ( x) 0 0,00 ogółem miaso wieś ogółem miasa wieś Spadek TFR poniżej 2,0: miaso - 1964, ogółem - 1990, wieś -1996. Źródło: Roczniki Demograficzne, GUS
Przewidywane zmiany liczby kobie w wieku 20-39 la w Polsce, 2010-2060 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 600000 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 Źródło: Koowska I.E., J.Jóźwiak, 2012, Nowa demografia Europy a rodzina, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, Zeszy 28/2012,
Przewidywane zmiany liczby urodzeń w Polsce, 2010-2060 410000 390000 370000 350000 330000 310000 290000 270000 250000 230000 TFR=1,4 liczba urodzeń TFR=1,6 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 Źródło: Koowska I.E., J.Jóźwiak, 2012, Nowa demografia Europy a rodzina, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, Zeszy 28/2012,
Przecięny wiek rodzenia dziecka (mean age a birh) MAB ( ) x( ) x x FR TFR ( x) Przecięny wiek rodzenia pierwszego dziecka (mean age a firs birh) MAFB ( ) x x FR TFR I I ( x)
Przecięny wiek rodzenia dziecka w Polsce w laach 1980-2012 MAB ( ) x( ) x FR ( x) x TFR 1980r. - 26,0 la ; 2015r. 29,7 la Źródło: SYTUACJA DEMOGRAFICZNA POLSKI RAPORT 2012-2013, GUS
Przecięny wiek maki w chwili urodzenia dziecka w Polsce w laach 1995-2015 35,0 30,0 25,0 29,7 27,6 20,0 dziecko dowolnej kolejności dziecko pierwsze Źródło: hp://sa.gov.pl/obszary-emayczne/ludnosc/ludnosc/srukura-ludnosci,16,1.hml, GUS Urodzenia pozamałżeńskie (% urodzeń żywych), Polska, 1990-2015
PRZEMIANY PŁODNOŚCI na ŚWIECIE i w EUROPIE Ogólna prawidłowość zmian, nasilenie zmian, zróżnicowanie między krajami
Założenia doyczące płodności, WPP 2015 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 More developed regions World Leas developed counries Less developed regions, excluding leas developed counries Źródło: World Populaion Prospecs, The 2015 Revision, Deparmen of Economic and Social Affairs, Populaion Division, Unied Naions, New York, 2015.
Trendy spadku płodności, WPP 2012
Źródło: T.Soboka, Pahways o Low Feriliy. Exper paper No. 2013/8, UN Deparmen for Economic and Social Affairs
Źródło: T.Soboka, Pahways o Low Feriliy. Exper paper No. 2013/8, UN Deparmen for Economic and Social Affairs
Przekrojowy ogólny współczynnik dzieności (TFR) w Europie, 2011-2013 France Ireland Iceland Sweden Unied Kingdom Norway Finland Belgium Neherlands Denmark Monenegro Lihuania EU(28) Slovenia Esonia Liechensein Luxembourg Swizerland Bulgaria FYR of Macedonia Croaia Romania Czech Republic Ausria Lavia Serbia Ialy Mala Germany Slovakia Greece Cyprus Poland Spain Hungary Porugal 2,50 2,00 1,50 TFR=1,3 1,00 0,50 0,00 Źródło: Eurosa
Spain Liechensein Ireland Swizerland Ialy Luxembourg Neherlands Greece Sweden Denmark Germany Cyprus Finland Norway Porugal Iceland EU(28) Ausria Belgium France Slovenia Mala Unied Kingdom Czech Republic Croaia Esonia Hungary Lihuania Monenegro Lavia Poland Slovakia Serbia FYR of Macedonia Romania Bulgaria Przecięny wiek urodzenia dziecka, 2013 33 znacząco później podejmowane decyzje o urodzeniu pierwszego dziecka, ale zróżnicowanie między krajami pozosaje 32 31 30 29 28 27 26 25 24 Źródło: Eurosa
Odseek urodzeń pozamałżeńskich w Europie zwiększanie się liczby i udziału urodzeń pozamałżeńskich Bułgaria Zach. Europa Szwecja Pn. Europa Cenralna Europa Francja Wsch. Europa Włochy i Hiszpania Grecja Źródło: Soboka, Toulemon 2008 i dane Eurosa
Wyższa dzieność w krajach, gdzie więcej dzieci rodzi się poza małżeńswem Źródło: T.Soboka, Pahways o Low Feriliy. Exper paper No. 2013/8, UN Deparmen for Economic and Social Affairs
Koncepcja H. Leibenseina (1957) Poziom rozwoju ekonomicznego kraju kszałuje koszy i użyeczności dziecka oraz skłania do realizowania wysokiej lub niskiej płodności. Dwa aksjomay: Na każdym eapie rozwoju społecznego rodzice decydując o liczbie dzieci zachowują się w sposób racjonalny. Dziecko jes rakowane jako dobro dosarczające rodzicom użyeczności rojakiego rodzaju: konsumpcyjnej, produkcyjnej i zabezpieczającej. Dwa rodzaje koszów dziecka koszy bezpośrednie - związane z nakładami ponoszonymi na wychowanie dziecka koszy pośrednie - czyli uracone możliwości dochodowe rodziny wynikające z wychowywania dzieci
Źródło: Lanzieri G.,Towards a baby recession in Europe? Differenial feriliy rends during he economic crisis. Eurosa, Saisics in focus 13/2013 Przekrojowe współczynniki dzieności (TFR) oraz oszacowane na podsawie danych LFS przekrojowe współczynniki dzieności dla kobie urodzonych i nie urodzonych w wybranych europejskich krajach w 2010r. 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 PT ES AT LT SI EE NL DK FI NO SE UK IE IS Ogółem Kobiey urodzone w kraju Kobiey urodzone w innym kraju
Przekrojowy ogólny współczynnik dzieności (TFR) w Anglii i Walii według kraju urodzenia. maki, 2001 i 2011 TFR 7,00 2001 TFR 2011 TFR 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Poland Pakisan India Bangladesh Nigeria Somalia Germany Souh Africa Lihuania China Źródło: Childbearing of UK and non-uk born women living in he UK - 2011 Census daa p.10
Lieraura J.Z.Holzer, Demografia, PWE, Warszawa 2003, rozdz. 7.3. i 1,3 (eorie płodności) J. Kurkiewicz (red.), 2010, Procesy demograficzne i meody ich analizy. Uniwersye Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, rozdz. 6 i 2.5 M.Okólski, A.Fihel, 2012, Demografia. Współczesne zjawiska i eorie, Wydawnicwo Naukowe Scholar, Warszawa. rozdz. 3.6 i 6.7 Rapor Niska dzieność w Polsce w konekście percepcji Polaków - Diagnoza Społeczna 2013 Koowska I.E. (red.) Koowska I.E., J.Jóźwiak, 2012, Nowa demografia Europy a rodzina, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, Zeszy 28/2012, 9-33. Frejka, T., Soboka, S. (2008). Feriliy in Europe: Diverse, delayed and below replacemen. Demographic Research 19, Aricle 3, 15-46. Holzer-Żelażewska, D., Tymicki, K. 2008. Przemiany płodności w Polsce w laach 1945-2007: ujęcie przekrojowe i wzdłużne, Sudia Demograficzne. Koowska, I.E., Jóźwiak, J., Maysiak, A., Baranowska, A. (2008). Poland: Feriliy decline as a response o profound socieal and labour marke changes? Demographic Research 19, Aricle 22, 795-854. Maysiak, A. (2009). Is Poland really immune o he spread of cohabiaion? Demographic Research 21, 8, 215-234 Soboka, T. Toulemon, L. (2008). Changing family and parnership behaviour: Common rends and persisen diversiy across Europe. Demographic Research 19, Aricle 6, 85-138. Rapory Rządowej Komisji Ludnościowej: Syuacja demograficzna Polski, GUS