Koncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie
Dialog czy monolog? Timajos jest monologiem zawierającym opowiadanie o powstaniu świata człowieka (opowiadanie fantastyczne?) Akcja rozgrywa się pomiędzy fikcyjnym wczoraj (Sokrates mówił o ustroju państwa), a jutro Kritias ma wrócić do zagadnienia państwa i jego ustroju. Słuchacze Sokratesa odwzajemniają się opowiadaniem, za jego długie wywody, dając dowód swojego mistrzostwa w filozofii. Timajos mówi o zamierzchłej przeszłości Aten, o ich idealnym ustroju i jej wojnie z Atlantydą. W Atenach zapomniano o tych wydarzeniach, ale dziadek Timajosa miał usłyszeć ją od Solona, który z kolei usłyszał ją w Egipcie W dialogu centralnym zagadnieniem staje się konieczność i przypadek w kosmosie
Wzór i odwzorowanie inteligibilny wzór - (zawsze jest taki sam) przyczyna przyjmująca??? rzeczywistość widzialna zmienna imitacja wzroru.
Umysł nakłaniający konieczność Dotychczasowe rozważania z małymi wyjątkami pokazują wytwory umysłu. A trzeba się równolegle do nich zająć wytworami konieczności. Powstanie tego świata było mieszane; świat powstał częściowo z konieczności, a częściowo jako synteza umysłu. Umysł panował nad koniecznością, bo nakłaniał ją, żeby większość rzeczy doprowadzała do tego, co najlepsze. W ten sposób i według tego konieczność ulegała rozumnemu nakłanianiu i tak na początku powstawał ten wszechświat. Więc jeżeli ktoś ma mówić, jak on istotnie powstał, powinien domieszać i ten rodzaj przyczyny, która się błąka, dokądkolwiek by ponosiła. (Timajos 47 E)
Opatrzność Umysłu Choć umysł wprowadza w świat jakiś cel i zamysł, nie może on przekroczyć konieczności. Plan, czy zamysł jest zawsze ograniczany przez spontaniczne irracjonalne ruchy, które współdziałają z nieprzejednaną koniecznością. Opatrzność, polega na kierowaniu przez umysł rzeczami w taki sposób, aby doprowadzić je do istnienia i działania zgodnie z ich naturą.
Świat jako organizm Świat jest skonstruowany jako najlepszy i najdoskonalszy byt intelektualny, jest jednym żyjącym zwierzęciem zawierającym w sobie wszystkie inne zwierzęta o podobnej naturze... Więc tak trzeba powiedzieć i to będzie obraz prawdopodobny, że ten świat jest istotą żywą, ma duszę i rozum naprawdę - dzięki opatrzności boga. (Timajos 30 C-D)
Zasada proporcji Tak więc i bóg pomiędzy ziemię i ogień położył wodę i powietrze i o ile to było możliwe, ustosunkował je wszystkie jednakowo. Czym jest ogień w stosunku do powietrza, tym powietrze w stosunku do wody i woda w stosunku do ziemi. W ten sposób związał bóg i zestawił wszechświat widzialny i dotykalny. Dlatego to z tych i to takich czterech pierwiastków utworzone zostało ciało wszechświata - zgodne wewnętrznie dzięki podobieństwu stosunków. Stąd się w nim przyjaźń znalazła, zaczem się zrobiło jednorodne i nie rozłoży go nic, jak tylko ten, który je związał. Timajos 32 B-C
Kosmiczna sympatia jako wzór Harmonia staje się w dialogu wzorem etycznego ideału. Opatrzność polega na tym, aby zasady rozumu wcielać w życie czyniąc je rozumnym, mimo nieustannego działania przeciwnego, które przynosi konieczność świata materialnego. Chodzi więc o to, aby kopiować, albo naśladować ideał w materialnej rzeczywistości. Na każdym poziomie wzajemnych oddziaływań mamy do czynienia z działającą Opatrznością, każda istota rozumna jest zobowiązana do jej sprawowania.
Skąd wiemy jak działać zgodnie z Opatrznością? Wyrocznie i przepowiednie są potrzebne nie tym ludziom, którzy są świadomi, ale tym, którzy śpią i są pozbawieni rozumu, po to, aby nawet nieświadomie działać zgodnie z Opatrznością (Timajos 71E) Ludzie rozumni sami wiedzą, że powinni współdziałać z Opatrznością Demiurga i wiedzą jak wcielać w życie ideał intelektualny.