Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos
Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW 1. Przedstawić skład chemiczny organizmów, z podziałem na związki organiczne i nieorganiczne 2. Wymienić pierwiastki biogenne (C, H, O, N, P, S) i omówić ich znaczenie 3. Wyróżnić makro- i mikroelementy i omówić znaczenie makroelementów i wybranych mikroelementów (Mg, Ca, Fe, Na, K, I) 4. Przedstawić rodzaje wiązań i oddziaływań chemicznych występujące w cząsteczkach biologicznych i ich rolę 5. Wyjaśnić znaczenie wody dla organizmów, opierając się na jej właściwościach fizyczno-chemicznych 6. Na podstawie wzorów strukturalnych i półstrukturalnych ustalić przynależność danego związku organicznego o znaczeniu biologicznym do określonej grupy związków. 7. Znać sposoby wykrywania określonej grupy związków w próbkach organicznych 8. Węglowodany: a. przedstawić budowę i podać właściwości węglowodanów rozróżniać monosacharydy (triozy, pentozy i heksozy), disacharydy i polisacharydy b. przedstawić znaczenie wybranych węglowodanów (glukoza, fruktoza, galaktoza, ryboza, deoksyryboza, sacharoza, laktoza, maltoza, skrobia, glikogen, celuloza) dla organizmów. 9. Lipidy: a. przedstawić budowę i znaczenie tłuszczów w organizmach b. rozróżnić lipidy (tłuszcze właściwe, fosfolipidy, glikolipidy, woski i steroidy, w tym cholesterol), podać ich właściwości i omówić znaczenie 10. Białka: a. opisać budowę aminokwasów (wzór ogólny, grupy funkcyjne) b. przedstawić za pomocą rysunku powstawanie wiązania peptydowego c. wyróżnić peptydy (oligopeptydy, polipeptydy), białka proste i białka złożone d. przedstawić biologiczną rolę białek e. opisać strukturę 1-, 2-, 3- i 4-rzędową białek z zaznaczeniem wiązań stabilizujących dane struktury f. charakteryzować wybrane grupy białek (albuminy, globuliny, histony, metaloproteiny) g. określić właściwości fizyczne białek, w tym zjawiska: koagulacji i denaturacji. 2
11. Kwasy nukleinowe a. przedstawić budowę nukleotydów b. przedstawić strukturę podwójnej helisy i określić rolę wiązań wodorowych w jej utrzymaniu c. opisać i porównać strukturę i funkcję cząsteczek DNA i RNA oraz ich ulokowanie w różnych typach komórek d. przedstawić podstawowe rodzaje RNA występujące w komórce (mrna, rrna i trna) oraz określić ich rolę. BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI 1. Wskazać poszczególne elementy komórki na schemacie, rysunku lub zdjęciu mikroskopowym, 2. Przedstawić podobieństwa i różnice między komórką prokariotyczną a eukariotyczną oraz między komórką roślinną, grzybową i zwierzęcą 3. Opisać błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony 4. Wyjaśnić przebieg plazmolizy w komórkach roślinnych, odwołując się do zjawiska osmozy 5. opisać budowę i funkcje mitochondriów i chloroplastów, podając argumenty na rzecz ich endosymbiotycznego pochodzenia 6. Przedstawić budowę i wyjaśnić rolę jądra komórkowego, wakuoli, rybosomów, siateczki śródplazmatycznej (gładkiej i szorstkiej), aparatu Golgiego, lizosomów i peroksysomów w przemianie materii komórki 7. Wymienić przykłady grup organizmów charakteryzujących się obecnością ściany komórkowej oraz omówić związek między jej budową a funkcją 8. opisać sposoby poruszania się komórek i wykazać rolę cytoszkieletu w ruchu komórek i transporcie wewnątrzkomórkowym CYKL KOMÓRKOWY 1. Przedstawić organizację DNA w genomie (helisa, nukleosom, chromatyda, chromosom) 2. Opisać cykl komórkowy, wymienić etap interfazy, w którym zachodzi replikacja DNA, uzasadnić konieczność podwojenia ilości DNA przed podziałem komórki 3. Opisać budowę chromosomu (metafazowego), podać podstawowe cechy kariotypu organizmu diploidalnego 4. Podać różnicę między podziałem mitotycznym a mejotycznym i wyjaśnić biologiczne znaczenie obu typów podziału 5. Podać przykłady podziału materiału genetycznego w komórkach (podział bezpośredni, amitoza) i opisać ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu 3
METABOLIZM 1. Enzymy a. Podać charakterystyczne cechy budowy enzymu białkowego (apoenzym, kofaktor, koenzym, grupa prostetyczna, centrum aktywne) b. Opisać przebieg katalizy enzymatycznej c. Wyjaśnić na czym polega swoistość enzymów (model klucza i zamka i indukowanego dopasowania) d. Podać główne grupy klasyfikacji enzymów oraz określić sposoby nazewnictwa enzymów. e. Określić czynniki warunkujące ich aktywność (temperatura, ph, stężenie soli, obecność inhibitorów lub aktywatorów) f. Podać przykłady różnych sposobów regulacji aktywności enzymów w komórce (inhibicja kompetycyjna i niekompetycyjna, fosforylacja/defosforylacja, aktywacja proenzymów, sprzężenie zwrotne ujemne) g. Wskazać możliwość pełnienia funkcji enzymatycznych przez cząsteczkę RNA. 2. Ogólne zasady metabolizmu a. Porównać anabolizm i katabolizm, wskazać powiązania między nimi b. Wyjaśnić na przykładach pojęcia: szlak metaboliczny, cykl przemian metabolicznych c. Scharakteryzować związki wysokoenergetyczne na przykładzie ATP d. Opisać procesy fosforylacji substratowej, fotosyntetycznej i oksydacyjnej e. Porównać zasadnicze przemiany metaboliczne komórki zwierzęcej i roślinnej f. wskazać substraty i produkty głównych szlaków i cykli metabolicznych (fotosynteza, etapy oddychania tlenowego, oddychanie beztlenowe, glikoliza, glukoneogeneza, rozkład kwasów tłuszczowych, synteza kwasów tłuszczowych, cykl mocznikowy) 3. Autotrofizm fotosynteza i chemosynteza a. Przedstawić proces fotosyntezy i jego znaczenie na Ziemi; b. Określić lokalizację poszczególnych etapów fotosyntezy c. Określić rolę najważniejszych barwników biorących udział w fotosyntezie; d. Na podstawie schematu analizować przebieg zależnej od światła fazy fotosyntezy, przedstawić funkcje obu fotosystemów i wyjaśnić, w jaki sposób powstają NADPH i ATP Lokalizacja, przebieg i produkty fazy jasnej Fosforylacja fotosyntetyczna (cykliczna i niecykliczna) e. Podać lokalizację i opisać etapy cyklu Calvina oraz wskazać je na schemacie 4
f. Określić bilans węglowy i wydajność energetyczną fotosyntezy g. Przedstawić wpływ czynników fizycznych i chemicznych na tempo fotosyntezy h. Opisać proces fotosyntezy typu C4 i CAM oraz przedstawić przystosowania w budowie roślin do przeprowadzania takiego typu fotosyntezy i. Przedstawić proces i znaczenie chemosyntezy j. Podać główne grupy bakterii chemosyntetyzujacych oraz określić ich udział w cyklach biogeochemicznych 4. Oddychanie wewnątrzkomórkowe a. Wymienić związki, które są głównym źródłem energii w komórce b. Opisać na podstawie schematów przebieg glikolizy, dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu, cyklu Krebsa i łańcucha oddechowego - podać miejsce zachodzenia tych procesów w komórce c. Wyjaśnić zasadę działania łańcucha oddechowego i mechanizm syntezy ATP d. Wyjaśnić różnicę między oddychaniem tlenowym a fermentacją, porównać ich bilans energetyczny Pozdrawiam i do zobaczenia na zajęciach! :) Anna Gajos 5
Plan działania dostępny na naszej grupie wewnętrznej na FB: Matura 2018 - Powtórka z biologii