1 Mateusz Popiel I Generacja - wolności i prawa osobiste i polityczne II Generacja wolności i prawa społeczne (/socjalne), ekonomiczne, kulturalne III Generacja prawo do pokoju, środowiska, rozwoju 1976 Komitet Samoobrony Społecznej Komitet Obrony Robotników [KSS KOR ] o Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski, Zbigniew Romaszewski, Adam Michnik, Henryk Wujec, Leszek Kołakowski, Jerzy Andrzejewski, Helena Mikołajska o Biuro Interwencyjne Zofia i Zbigniew Romaszewscy 1977 Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela [ROPCiO] o Leszek Moczulski, Stefan Niesiołowski, Mieczysław Boruta-Spiechowicz Vaclav Havel Siła bezsilnych, Karta 77 Pokojowa Nagroda Nobla o 1983 Lech Wałęsa o 2011 Ellen Johnson Sirleaf (prezydent Liberii), Leymah Gbowee (Liberia), Tawakel Karman (dziennikarka jemeńska, działaczka na rzecz prawa kobiet) Jan z Salisbury prawo do oporu wobec złego władcy William Ockham prawa jednostki (uprawnienia wobec władzy publicznej) Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza polska szkoła prawa narodów John Locke - stan natury, umowa społeczna (I społeczeństwo; II państwo) o Twórca nowożytnego konstytucjonalizmu o Prekursor społeczeństwa obywatelskiego o Dwa traktaty o rządzie o Podział władzy Ustawodawcza Wykonawcza Federacyjna o Triada praw Do życia (life) Do wolności (liberty) Do mienia (property) T. Hobbes Lewiatan, wojna wszystkich przeciwko wszystkim Monteskiusz: O duchu praw, trójpodział władz Jan Jakub Rousseau Umowa społeczna, apologeta demokracji, o wolność społeczna, wolność moralna, równość majątkowa, o wola powszechna Doktryna Interwencji Humanitarnej naruszenie prawa do życia, prawa do wolności, zasady praworządności 1922 traktat polsko-niemiecki dot. Górnego Śląska => indywidualna petycja do Rady Ligi Narodów Ograniczenia praw człowieka o Zezwolenie konstytucyjne o Niezbędny zakres o Ustawowa forma o Nie narusza istoty prawa Tradycja konstytucyjnej ochrony Konstytucja 3 maja z 1791 Konstytucja Księstwa Warszawskiego 1807 Konstytucja KP 1815 Austriacka Konstytucja Grudniowa 1867 Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej 1918 Konstytucja marcowa 1921 o Nawiązanie do triady Locke a (życie, wolność, mienie)
2 Mateusz Popiel Konstytucja z 1952 o Nie ma prawa do sądu o Brak bezpośredniego stosowania przepisów o prawach USA Deklaracja Niepodległości - 1776 Konstytucja USA 1787 Karta Praw (Bill of Rights) 1791 o Dodany katalog wolności i praw Francja Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789 Konstytucja francuska 1791 Jakobińska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela i Akt konstytucyjny 1793 o Powszechne prawa wyborcze, stworzenie koncepcji praw pozytywnych (np. do równości, szczęścia) Konstytucja 3 maja (Ustawa rządowa z dnia 3 maja 1791) o Element prawa do sądu o Trójpodział władzy o Koncepcja wojska obywatelskiego o Nie zniesienie stanowego podziału społeczeństwa o Prawo o sejmikach czynne prawa polityczne dla szlachty osiadłej ONZ Karta Narodów Zjednoczonych 1945 (Polska ratyfikowała w 1945) o Umowa międzynarodowa o Prawa człowieka nie należą tylko do wewnętrznej kompetencji państw ONZ może interweniować o Nie formułuje katalogu praw człowieka, ale mówi o prawach człowieka Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 (10 grudnia Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka) o Zawiera katalog praw człowieka o Nie jest umową międzynarodową > soft law nie nakłada obowiązków na państwa Pakty Praw Człowieka 1966 (uchwalenie) > 1976 (wejście w życie) [1977 ratyfikowanie przez Polskę] >> UM o Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych o Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych o I Protokół Opcyjny do MPPOiP 1976 (wejście w życie) [ 1991 Polska przystąpiła] Skarga indywidualna o II Protokół Opcyjny do MPPOiP 1989 [Polska nie ratyfikowała] Zniesienie kary śmierci Komitet Praw Człowieka (18 członków Roman Wieruszewski - kiedyś/ 4 lata) Genewa [Deklaracja Polski 1990] o Skargi państw i indywidualne, sprawozdania Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych 1986 (18 członków/ 4 lata) o Sprawozdania, uwagi ogólne Konwencja przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lun Poniżającemu Traktowaniu czy Karaniu 1984 [Polska ratyfikowała w 1989, uznanie kompetencji - 1993] o Komitet przeciwko Torturom, Podkomitet o Sprawozdania, informacje, zawiadomienia Konwencja o Prawach Dziecka 1989 (Polska ratyfikowała w 1991) o Komitet Praw Dziecka (10 członków/ 4 lata) o Sprawozdania państw Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka 1993 r. o Powołuje Sek. Gen. ONZ, a zatw. ZO ONZ (obecnie Navanethem Pillay) o Promocja i ochrona wszystkich praw człowieka Komitet Doradczy (18 członków Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec zastosowań Biologii i Medycyny 1997 [Polska nie ratyfikowała]
3 Mateusz Popiel Rada Europy (1949) Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC) 1950, Rzym (1953 wejście w życie) [Polska przystąpiła i ratyfikowała w 1991 obowiązywanie 1994] o 13 protokołów (14) o Europejski Trybunał Praw Człowieka Strasbourg Składy: 17 (Wielka Izba), 7 (Izba), 3 (Komitety) Sędziowie / 6 lat przez Zgromadzenie Parlamentarne RE Lech Garlicki (?) Działa stale. Postępowanie skarga (indywidualna/ państwowa) Europejska Karta Społeczna 1961 (~1965) [Polska podpisała 1991/ ratyfikowała 1997] o Komitet Praw Społecznych (min. 9 członków/ 6 lat) Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu 1987 (~1989) [ Polska 1994/~1995] o Wizytacje: okresowe, ad hoc, następcze o Europejski Komitet Zapobiegania Torturom (/ 4 lata) Europejska Konwencja Ramowa o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny 1997 [podpisana, nie ratyfikowana przez Polskę] o Komitet Bioetyczny RE (Andrzej Rzepliński -?) o Komitet Doradczy (max. 18 członków Z. Galicki?) Unia Europejska ETS Luksemburg Karta Praw Podstawowych Nicea (2000) nie jest prawnie wiążąca RPO UE 1994 (statut Ombudsmana)/ 5 lat przez PE, dwie kadencje - Nikiforos Diamanduros Zmiana konstytucji Ustawa Rozpoczęcie działalności Trybunał Konstytucyjny 1982 (art. 33a) 1985 1986 Rzecznik Praw Obywatelskich 1989 (art. 36a) 1987 1988 Organ Rzecznik Prawo Obywatelskich Rzecznik Praw Dziecka Trybunał Konstytucyjny Konstytucja Konstytucja (art. 80, art. 208 212) Konstytucja RP (art. 72) Konstytucja (art. 188 197) Ustawa Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 o trybunale Konstytucyjnym Powoływanie/ kadencja Sejm za zgodą Senatu/ 5 letnią Sejm za zgodą Senatu/ 5 letnią Indywidualnie Sejm/ 9 lat Piastun organu kadencje (najwyżej dwie) Ewa Łętowska Tadeusz Zieliński Adam Zieliński Andrzej Zoll Janusz Kochanowski Irena Lipowicz kadencję (najwyżej dwie) Marek Piechowiak Paweł Jaros Ewa Sowińska Marek Michalak Prezes TK: Andrzej Rzepliński Konstytucja marcowa (17.03.1921) II RP Wierność RP Przestrzeganie Konstytucji i prawa Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych Służba wojskowa Szanowanie prawowitej władzy Należyte wychowanie dzieci Konstytucja z 1997 r. Wierność RP i troska o dobro wspólne Przestrzeganie prawa Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków Obowiązek obrony ojczyzny (obywatel) Dbanie o środowisko (każdy)
4 Mateusz Popiel Pytania 2009-2011 Definicja "praw człowieka" doniosłe prawa, które służą jednostce według jakiejś koncepcji filozoficznej odnoszącej się do jej pozycji w państwie (płaszczyzna filozoficzna), czy też służą jej w świetle norm prawa międzynarodowego, wewnątrzkrajowego, lub ponadpaństwowego (płaszczyzna prawna) Triada praw u Locke'a: o Do życia (life) o Do wolności (liberty) o Do mienia (property) Kto jest autorem Umowy społecznej Jan Jakub Rousseau Locke jest tworca... (spoleczenstwa obywatelskiego) Podaj imiona i nazwiska 4 członków założycieli KOR (powyżej) W którym roku powstał Komitet Obrony Robotników? 1976 Karta Praw Podstawowych UE o Przyjęta w Nicei w 2000 r. o Jest aktem prawnie wiążącym Przedmiot 6 protokołu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Czy Polska ratyfikowała 6 protokół do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka? Skarga indywidualna do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Czy Konstytucja majowa wprowadzała trójpodział władzy? a) tak b) nie c) nie odnosiła się do tej zasady Od kiedy w stosunku do naszego kraju zaczęła obowiązywać Europejska Konwencja przeciwko Torturom? a) od 1987 b) od 1989 (?) c) od 1995 Czy Konstytucja z 3 maja 1791 znosiła podział stanowy społeczeństwa? NIE Z którego roku pochodzi francuska Deklaracja Praw Człowieka? 1789 Prawo do środowiska to prawo której generacji? III Generacji Czy Konwencja Przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu, lub Poniżającemu Traktowaniu czy Karaniu (1984) zawiera definicje tortur? TAK (i tylko ona) Czy Polska podpisała Europejska Konwencje o Ochronie Mniejszości Narodowych? (?) RPO o Pierwszy: Ewa Łętowska o Obecny: Irena Lipowicz o RPO UE Nikiforos Diamandouros o Polski członek Komitetu Praw Człowieka (?) Roman Wieruszewski o Przewodniczący TK Andrzej Rzepliński o Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak o Komitet spraw społecznych RE - (?) prof. Andrzej Świątkowski o Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka Pierwszy: Mary Robinson obecny: (?) Louise Arbour Twórcy polskie szkoły prawa narodów - Paweł Włodkowic i Stanisław ze Skarbimierza Specjalny sprawozdawca komisji praw człowieka ONZ ds. byłej Jugosławii - Tadeusz Mazowiecki (były) Pytanie o myślicieli wolnościowych (J. Locke, J. J. Rousseau i K. Monteskiusza) i o konstytucyjne Generalnie było tak, że w pytaniach były dwie opcje do wyboru, że albo coś jest albo nie jest. Np. albo coś jest umową międzynarodową albo... nie Zestaw pytań o Pytanie o prawo III Generacji
5 Mateusz Popiel o Czy konstytucja 3 maja znosi poddaństwo chłopów i ich uwłaszcza? NIE o Kiedy powstała Rada Europy? 1949 o Skąd wywodzi się RPO? Szwecja (1809) Justitieombudsman o Czy Karta Praw Podstawowych musi być bezwzględnie przestrzegana przez kraje? (?) o Czy Polska ratyfikowała konwencję przeciwko Torturom? (?) o Czy w konstytucji z 1921 była mowa o prawach człowieka. o Czy Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest umową międzynarodową? NIE (KNZ jest) o Jak jest wybierany Rzecznik Praw Dziecka? Przez Sejm za zgodą Senatu o Jak wnosi się skargę konstytucyjną? (?) o Z którego roku jest ustawa na podstawie której działa TK? 1985 o Kto był twórcą koncepcji dwóch umów społecznych? John Locke o Czy UE chroni prawa mniejszości? Od którego roku polska należy do Rady Europy? 1991 Definicja godności o Zawiera ją prawo wewnętrzne o Prawo międzynarodowe o Żadne z nich jej nie zawiera (Etyka) Opór wobec złego władcy - Jan z Salisbury O duchu praw Monteskiusz RPO - wykonuje zadania za pomocą o Biura RPO o Biuro Legislacyjne o Biuro xyz TK działa: o Z urzędu o Nie z urzędu (na skutek wniosku, pytania prawnego, skargi konstytucyjnej) Kiedy Polska przystąpiła do I Protokułu Opcyjnego MPPOiP o 1976 o 1989 o 1991 Europejska Komisja Przeciwko Torturom - działa przez wizytacje, rozpatruje skargi indywidualne Czy jest definicja kary śmierci? Czy jest definicja godności człowieka? RPO w UE RPO w RP Czy PC są wewnętrzną sprawą państwa? Ustawa o sejmikach (co wprowadzała) Skład sędziów TK (ilu orzeka) Co głosił J.J Rousseau? Konstytucja grudniowa 1867 (co ją charakteryzowało)? Mała Konstytucja z 1992 r. (co wprowadzała odnośnie Konstytucji z 1952)? Czy RPO może prowadzić własne postępowanie wyjaśniające? O to czy prawa człowieka są wewnętrzną kompetencją państw, podręcznik przedstawia argumenty za tak i za nie ale bardziej za nie, więc to pasowało zaznaczyć? Tylko który akt/konstytucja w XIX wieku miał charakter oświeceniowy? konstytucja austriacka z Kto wybiera sędziów TK (sejm) Czy RPO może prowadzić samodzielne śledztwo (tak) Czy mała konstytucja uchylała konstytucję PRL z '52 (tak, ale pozostawiając jakąś jej część) konstytucja majowa z 1791 roku regulowała u szlachty...(odp: pełne prawa miała tylko szlachta osiadła) Czy w europejskiej konwencji o torturach była zawarta definicja tortur (tak)
6 Mateusz Popiel Czy konstytucja RP reguluje sytuację umów międzynarodowych (tak) Czy pojęcie godności jest określone w prawie wewnętrznym, czy umowach międzynarodowych (w żadnej z tych). Zestaw pytań o Kto był twórcą polskiej szkoły prawa narodów? Na pewno obaj o Czy definicja godności znajduje się w różnych umowach, ustawach międzynarodowych i krajowych? Nie, etyka się tym zajmuje o Ustawa o sejmikach - dotyczyła tylko szlachty osiadłej o Czy mała konstytucja z 1992 znosiła całkowicie tą z 1952 r.? Pozostawiła w mocy jej część o Z konstytucją Grudniową o Czy konstytucja z 1997 reguluje wprowadzenie aktów międzynarodowych do prawa krajowego? Tak o Kto wybiera sędziów TK? Sejm o O Rzeczniku Praw Europejskim - Może też działać z własnej inicjatywy o Czy w akcie o torturach ONZ jest definicja tortur? Tak o Kto był apologetą demokracji? J. J. Rousseau o Karta Narodów Zjednoczonych - nie uznawała, że prawa człowieka są wewnętrzną sprawą krajów członkowskich (podręcznik tak odpowiada, choć dla mnie to akurat też było dwuznaczne bo to stwierdzenie w podręczniku wydawało mi się naciągane) o Skarga konstytucyjna (co obejmuje)? Sam akt bez orzeczenia o Czy RPO sam może prowadzić postępowanie? Tak o W czyim imieniu występują sędziowie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości? We własnym o RPO skąd pochodzi ta instytucja? Szwecja o W jakim składzie TK orzeka - w pełnym, 5, 3 Rzecznik Praw Obywatelskich UE - sam inicjować kontrolę Pytanie o konstytucje francuskie z czasów rewolucji. Czy jest oficjalna definicja tortur? Czy Karta Praw Podstawowych musi być bezwzględnie przestrzegana przez kraje? o Ja myślę, że musi od wejścia w życie Traktatu lizbońskiego, z wyjątkiem Polski i Anglii.. Czy UE chroni prawa mniejszości narodowych? o Tak. 1994r. - Europejska Konwencja o Ochronie Mniejszości Narodowych. Polska ratyfikowała ją w 2000r. W którym roku został wprowadzony protokół opcyjny do MPPCiO o zakazie tortur? Tolerancja wg Locke'a? Czy traktat wersalski chronił prawa mniejszości narodowych? Kto powołuje Rzecznika Praw Dziecka Komu podlega RPO Kiedy TK rozpoczął działalność orzeczniczą Czy skarga indywidualna do jakiegoś organu, nie pamiętam, jest obligatoryjna czy fakultatywna Czy katalog praw człowieka wprowadzała /deklaracja niepodległości/ konstytucja USA/poprawki do konstytucji Czy Karta Praw Podstawowych została załączona do traktatu z 2007? Czy orzeczenia izby (7 sędziów) mają moc ostateczną? NIE Czy w konstytucji grudniowej Austrii była przewidziana jakaś instytucja chroniąca prawa jednostki? TAK Czy skarga konstytucyjna może być złożona przed wyczerpaniem drogi prawnej czy po jej wyczerpaniu? PO Czy Komitet zapobiegania Torturom etc ma prawo sprawdzać tylko więzienia, czy wszelkie zakłady w których przetrzymywani są ludzie? Wszystkie zakładu I protokół opcyjny do MPPOiP- skarga indywidualna przeciw państwu naruszającemu prawa z paktu- charakter fakultatywny czy obligatoryjny? Fakultatywny II protokół 1989 W jakim dokumencie po raz pierwszy użyto sformułowania prawo pozytywne i negatywne? W konstytucji jakobińskiej Kiedy Polska ratyfikowała I Protokół Opcyjny do MPPOiP? 1991 Co wprowadzała Doktryna Interwencji Humanitarnej? (dla podjęcia działań nie trzeba już mieć podstawy prawnej w umowie międzynarodowej)
7 Mateusz Popiel Jak powoływani są sędziowie TK (indywidualnie) Jak działają sędziowie TK (nie z urzędu) Czy skarga konstytucyjna podlega wstępnej weryfikacji (tak) Czy RPO UE działa samodzielnie, czy kieruje się instrukcjami Parlamentu Europejskiego (samodzielnie) Ile lat trwa kadencja Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka (4 lata) Czy Polska konstytucja wprowadza obowiązek ochrony środowiska (tak) Czy w konstytucji PRL było zagwarantowane prawo do sądu? Nie Czy ETPCz bada skargi po wyczerpaniu wszystkich toków instancji w danym kraju? TAK O koncepcji monistycznej i dualistycznej w polskim prawie - ale chodziło o monistyczną Czy Komitet ZAPOBIEGANIA Torturom bada skargi indywidualne, czy przeprowadza wizytacje (wizytacje) Kiedy została podpisana Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (2005) Jakie sankcje może nakładać ETPCz (zadośćuczynienie, zmiany w przepisach)