R E G U L U S. Zrzeszenie Związków Zawodowych Energetyków. zapytanie Zleceniodawcy INFORMACJA PRAWNA

Transkrypt

1 Warszawa, dnia 14 lipca 2009 r. Przedmiot informacji: Zleceniodawca opinii: Podstawy faktyczne informacji: Uprawnienia organizacji związkowej do skierowania sprawy interpretacji przepisów do Sądu Najwyższego Zrzeszenie Związków Zawodowych Energetyków zapytanie Zleceniodawcy INFORMACJA PRAWNA W związku z kwestią uprawnienia organizacji związkowej do skierowania sprawy interpretacji przepisów do Sądu Najwyższego, poniżej przedstawiam krótką analizę tematu związaną z utratą uprawnienia organizacji związkowych w tym zakresie i wybranymi możliwościami działania poprzez inne podmioty. Opracowanie to nie ma to charakteru opinii prawnej i nie jest opracowaniem całościowym (nie wyczerpuje tematu) z uwagi na rozległość i złożoność tematu, lecz wskazuje jedynie na wybrane i dostępne możliwości działania, umożliwiające organizacji związkowej podjęcie ochrony praw pracowników w przypadku stwierdzenia faktycznego zagrożenia ich interesów. Poprzednio obowiązujący art. 22 ustawy o związkach zawodowych przewidywał dla organizacji związkowej (reprezentatywnej w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych): prawo wniesienia rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz od prawomocnych orzeczeń organów pozasądowych w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych) oraz 1

2 prawo występowania do Sądu Najwyższego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Reorganizacja sądownictwa i zmiany w funkcjonowaniu Sądu Najwyższego, spowodowały w 2002 r. uchylenie ww. art. 22 ustawy. Obecnie ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240 z 2002 r., poz ze zm.), w art. 60 i 61 wskazuje podmioty (poza sądami powszechnymi drugiej instancji, występującymi z zagadnieniem prawnym w trakcie toczącego się postępowania sądowego), uprawnione do występowania z zapytaniami prawnymi. I tak: Art Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie. 2. Z wnioskiem, o którym mowa w 1, mogą wystąpić również Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych. Zatem wg ww. ustawy, jedynie wskazane w niej podmioty mogą obecnie kierować zapytania prawne do Sądu Najwyższego. Dodatkowym ograniczeniem jest fakt, iż w przytoczonym 22 ustawy o związkach zawodowych, uprawnienie do występowania z wnioskami obejmowało wyjaśnienie przepisów prawa pracy ( ) budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Obecnie, zgodnie z ww. art. 60 ustawy o Sądzie Najwyższym, przedmiotem zapytania prawnego mogą być jedynie kwestie, które dotyczą rozbieżności w wykładni prawa ujawnionych w orzecznictwie. 2

3 Wobec powyższego pytanie prawne zadane w aspekcie budzących wątpliwości wydanych przepisów prawnych, lecz nie będących jeszcze przedmiotem orzekania sądów, może nie zostać przez Sąd Najwyższy uwzględnione i nie zostanie poddane rozstrzygnięciu. Tym nie mniej, z dostępnych możliwości działania, (jakkolwiek z uwzględnieniem ww. ryzyka nie podjęcia przez SN rozstrzygnięcia wniosku), zasadnym może okazać się wystąpienie do Rzecznika Praw Obywatelskich celem uzyskania jego interwencji i złożenia przez niego zapytania prawnego do Sądu Najwyższego. Drugim, możliwym rozwiązaniem jest skierowanie wniosku bezpośrednio do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, który działając z urzędu również jest uprawniony do przedstawienia wniosku do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Zaznaczyć należy, iż bardziej uzasadnione wydaje się jednakże rozwiązanie dotyczące złożenia sprawy do Rzecznika Praw Obywatelskich, gdyż zgodnie z art. 16 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich ma on również inne środki prawne dotyczące ochrony naruszanych praw i wolności obywatelskich, w tym w szczególności w jego przypadku wniosek do Sądu Najwyższego dotyczy podjęcia uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. W tym zatem przypadku, zachodzi szersza interpretacja (niż wskazana wyżej wymieniona w ustawie o Sądzie Najwyższym) podstawy złożenia wniosku. Rzecznik może bowiem oprzeć swój wniosek także na wątpliwościach dotyczących samych przepisów prawnych (a nie tylko na takich, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie). Zarówno z konstytucji, jak i ustawy o Sądzie Najwyższym wynikają uprawnienia jedynie dla wyżej wskazanych podmiotów do wnoszenia wniosków do Sądu Najwyższego. Jednakże Konstytucja wskazuje, iż uprawnienia te mogą wynikać jeszcze z innych ustaw, zatem niewykluczone jest istnienie innych podmiotów, wskazanych w 3

4 poszczególnych, szczegółowych ustawach, które posiadają w swoich kompetencjach uprawnienia podobne do tych przedstawionych powyżej. Warto też zaznaczyć istnienie innego uprawnienia związanego z Trybunałem Konstytucyjnym, który znajdzie swoje zastosowanie w przypadkach, gdy dojdzie już do zastosowania niekorzystnej dla pracowników interpretacji przepisów rozporządzenia lub/i ustawy. I tak, zgodnie z art. 188 konstytucji, Trybunał Konstytucyjny orzeka między innymi w sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 konstytucji. Co do skargi konstytucyjnej jest to uprawnienie każdego obywatela do wniesienia skargi do TK w przypadku naruszenia jego konstytucyjnych praw - warunkiem jest jednak wykorzystanie najpierw przysługującej obywatelowi drogi sądowej, jeżeli droga taka jest w danej sprawie przewidziana. Natomiast odnośnie pozostałych uprawnień Trybunału w zakresie oceny zgodności przepisów, uprawnienie do ich wnoszenia przysługuje m.in. (art ust. 4 konstytucji) ogólnokrajowym organom związków zawodowych ( ), jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. Możliwość ta może okazać się przydatna w analizowanej sprawie. Zaznaczyć też należy, iż Trybunał Konstytucyjny jest także (dodatkowo) uprawniony do występowania do Sądu Najwyższego o informacje, co do wykładni określonego przepisu prawa w orzecznictwie sądowym (art. 22 Ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). 4

5 Powyższe zagadnienia opierają się jedynie na niektórych możliwościach działania wskazanych w konstytucji, przepisach ustawy o rzeczniku praw obywatelskich i ustawy o trybunale konstytucyjnym. Nie można jednak pominąć faktu, iż dodatkowe uprawnienia mogą też wynikać z innych szczegółowych aktów prawnych. Magdalena Trębacz radca prawny 5