Dobre praktyki Edukacja i doradztwo zawodowe w Gimnazjum nr 56 im. Józefa Wybickiego w Poznaniu. Dlaczego doradztwo i edukacja zawodowa w gimnazjum jest ważna. Bardzo aktualnym staje się obecnie pytanie, jak przygotować młodych ludzi do przyszłości będąc świadomym, że przyszłość jest dziś o wiele bardziej wymagająca, szybko zmieniająca się i potrzebuje człowieka, który kreatywnie myśli i działa, umie dostosować się do ciągłych i nieoczekiwanych zmian. Mając powyższe na uwadze, okres kształcenia gimnazjalnego uważam za bardzo ważny z kilku powodów: jest to okres kształtowania się tożsamości ucznia a więc ważne staje się rozwinięcie plastycznej osobowości, która pozwoli na adaptację do zmian i tym samym zmierzyć się ze zjawiskiem bezrobocia, jest mostem, po którym przechodzi uczeń od beztroskiego dzieciństwa do odpowiedzialnej dorosłości i musi podjąć swoją pierwszą ważną decyzję, musimy nauczyć młodych ludzi planowania i kierowania własnym rozwojem a poprzez to wzięcia odpowiedzialności za własny rozwój. Podejmując naukę w szkole młody człowiek ma prawo oczekiwać, iż zostanie przygotowany do życia i pracy w rzeczywistości XX wieku. W związku z powyższym: tematem edukacji i poradnictwa zawodowego zainteresowałam się bardzo wcześnie, w okresie, gdy Polska przygotowywała się do wejścia do Unii Europejskiej Postawiłam sobie wówczas pytania: Dlaczego orientację i poradnictwo zawodowe należy realizować już w gimnazjum? oraz Jak przygotować młodego człowieka do życia i pracy w XX wieku. Uważam również, że: o należy uczniowi uświadomić jego indywidualność, którą powinien rozwijać, o nauczyć go uczenia się jako konieczność przygotowania do ustawicznego kształcenia w związku z powyższym każdy uczeń powinien znać i mieć świadomość swoich preferencji poznawczych oraz znać zasady efektywnego uczenia się, o trudny okres kształtowania się tożsamości gimnazjalisty i konieczność podjęcia przez ucznia pierwszej ważnej decyzji wyboru zawodu i dalszej drogi kształcenia należy wspomagać konstruktywną pomocą psychologicznopedagogiczną.. Jak doszło do utworzenia Szkolnego Ośrodka Kariery w naszej szkole. Projekt działania Szkolnego Ośrodka Kariery był realizowany pilotażowo już w 2004r. Chciałam rozpoznać potrzeby, zasoby i możliwości działania. W kolejnym roku szkolnym Rada Pedagogiczna przyjęła program do realizacji i nasze zweryfikowane założenia realizowaliśmy już w wydzielonej do tego celu pracowni. Stwierdziliśmy, że potrzebujemy narzędzi i wystąpiliśmy o granty do OHP. Opracowany projekt dawał nam duże szanse na zrealizowanie naszych potrzeb w obszarze działań doradczych a dyrekcja szkoły, była bardzo 1
przychylnie nastawiona do proponowanych przeze mnie działań. Warunkiem otrzymania grantu był etat doradcy zawodowego i w związku z powyższym zrezygnowaliśmy z części godzin pedagoga na rzecz godzin dla doradcy zawodowego. Nie udało się niestety w tym projekcie zdobyć pieniędzy na wyposażenie pracowni w potrzebne narzędzia i materiały. Zrobiliśmy to i robimy nadal w ramach własnych środków. Rozwiązanie dostrzegliśmy również w możliwości zgłoszenia do Kuratorium Oświaty innowacji pod nazwą Szkolny Ośrodek Kariery. nnowacja została zatwierdzona i od roku 2006/2007 przez 3 kolejne lata realizowane były jej założenia. W tym czasie udało się nam wyposażyć pracownię doradztwa w odpowiednie narzędzia. Bez odpowiednich programów, testów, filmów zawodoznawczych praca nie byłaby tak efektywna. Sprawdzało się to w pracy z uczniami i rodzicami. Myślę, że dzisiaj możemy powiedzieć, że dysponujemy dobrym warsztatem do badań i diagnozy. Po skończonej innowacji Wydział Oświaty docenił nasz wkład, zaangażowanie i pracę, dzięki czemu możemy dalej realizować zadania edukacji i doradztwa zawodowego. Cieszy mnie fakt, że korzystają z tego właśnie gimnazjaliści.. Podejmowane działania. Trudno mówić o pomocy psychologiczno-pedagogicznej na tym etapie kształcenia bez konstruktywnego wsparcia w zakresie doradztwa zawodowego. W swoich działaniach mamy: 1. Opracowany Wewnątrzszkolny System Doradztwa zawodowego a doradca zawodowy jest koordynatorem działań w ramach edukacji zawodowej w szkole. 2. Plan działań dydaktyczno- wychowawczych, w ramach którego na każdym poziomie kształcenia i w każdym miesiącu nauki realizowane są zadania z zakresu doradztwa zawodowego, zadania profilaktyczne i wychowawcze. Skonstruowany plan, obejmuje wszystkie obszary rozwoju ucznia. W związku z tym, jeśli na dany miesiąc przypadają np.4 lekcje wychowawcze, to na pewno jedna poświęcona jest na własne potrzeby klasy a pozostałe doradztwu zawodowemu i profilaktyce. 3. Cyklicznie organizujemy warsztaty prowadzone przez doradcę zawodowego w ramach zastępstw czy zajęć pozalekcyjnych. 4. Jest też oczywiście cały obszar poradnictwa indywidualnego. Uczniowie bardzo chętnie korzystają z ofert komputerowych testów kariery, które pomagają im zbliżyć się do tego kim są i znaleźć odpowiedź - kim chcą być. W ubiegłym roku szkolnym ponad 75% uczniów klas bardzo często korzystało z indywidualnych, wielokrotnych, podejmowanych z własnej woli kontaktów z doradcą zawodowym w pracowni Szkolnego Ośrodka Kariery. Cieszyło to tym bardziej, gdyż wskazuje na dużą ich świadomość i odpowiedzialność w planowaniu i realizowaniu własnej drogi zawodowej i przyszłości. Wiem, że pomoc w zakresie doradztwa zawodowego w naszym gimnazjum jest usytuowana blisko ucznia. Z dużą satysfakcją patrzę jak z kolejnych spotkań doradczych wychodzą coraz bardziej uśmiechnięci i spokojni. 2
5. Realizujemy też comiesięczne konferencje dla rodziców, których wspieramy i wyposażamy w niezbędne informacje i przygotowujemy do roli Rodzica doradcy. 6. Każdy uczeń naszego Gimnazjum prowadzi Teczkę Kariery Zawodowej gimnazjalisty która umożliwia mu gromadzenie informacji w trzyletnim cyklu kształcenia wg następującego podziału: Klasa Samopoznanie kim jestem? Klasa Świat pracy co znaczy poznać zawód i jakie są wymagania rynku pracy? Klasa Planowanie przyszłości kim będę? Zebrane materiały są bogatym źródłem informacji, które umiejętnie prowadzi ucznia do podjęcia pierwszej decyzji zawodowej. Teczka Kariery jest odzwierciedleniem stopnia trzyletniej aktywności ucznia w poznawaniu siebie, precyzowaniu swoich możliwości, zainteresowań i planowania własnej kariery zawodowej. Pracując z teczką uczeń rozwija swoje cechy charakteru, pobudza swoją aktywność, uczy się odpowiedzialności, dokładności, systematyczności. Angażuje się w planowanie własnej przyszłości i przygotowuje do ustawicznego kształcenia oraz przejęcia odpowiedzialności za własny rozwój i swoją przyszłość. 7. Podejmujemy działania w ramach każdej edycji Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery. W tym roku szkolnym w ramach OTK korzystaliśmy z nowego innowacyjnego Pakietu Kariera na Maksa, który przemawia do młodzieży ich językiem. Serial Życie na Maksa ma za zadanie rozbudzić w młodzieży świadomość potrzeby planowania swojego rozwoju. Filmy skłaniają do samooceny, poszukiwania informacji, podejmowania i realizacji decyzji zawodowych. Serial stanowi inspirację do dyskusji i działania. Uczniowie sami dopytują o kolejne spotkania z Maksem. Mają pełen obraz czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które decydują o naszej drodze zawodowej. 8. Przygotowujemy uczniów do ustawicznego. Jako doradca zawodowy i pedagog pomagam im rozpoznać własne modalności sensoryczne i uczę korzystania z efektywnych dla tych modalności metod i technik uczenia się. Obecnie doradztwo i edukacja zawodowa w naszym Gimnazjum wkracza w kolejny etap. Poza dotychczasowym sposobem realizacji zadań z tego zakresu rozpoczęliśmy edukację zawodową z wykorzystaniem e-learning u. Uczniowie korzystając z platformy e-learning u i wchodząc do kursu Planuję swoją przyszłość, mogą dokonać indywidualnego podsumowania swojej trzyletniej aktywności w ramach edukacji zawodowej realizowanej w naszym Gimnazjum i jeszcze raz wykonać trzy istotne kroki przed podjęciem pierwszej ważnej decyzji. Umieszczona na platformie prezentacja 3 kroki do wyboru zawodu jest prezentacją interaktywną. Oprócz tego, że zwraca uczniom uwagę na istotne czynniki w obszarze Samopoznania, Świata zawodów, Planowania i podjęcia decyzji, to poprzez interaktywne odnośniki, uczy również właściwego, użytecznego korzystania z zasobów internetowych w obszarze 3
potwierdzania swoich kompetencji, poznawania i poruszania się po rynku pracy, uczy aktywności zawodowej. W swoich działaniach doradczych uwzględniam również potrzeby środowiska lokalnego. Realizujemy praktyki dla studentów Wydziału Pedagogiki i Doradztwa Zawodowego i Personalnego. Swoimi doświadczeniami dzielę się również uczestnicząc w konferencjach organizowanych w ramach doradztwa zawodowego w Mieście Poznaniu, regionie i kraju. Edukacja w kontekście postępującej globalizacji oraz wyzwań szybko zmieniającej się rzeczywistości wymusza od nas bardziej niż kiedykolwiek świadomych i celowych działań ukierunkowanych nie tyle na wyposażenie młodego człowieka w wiedzę, lecz rozwinięcia plastycznej osobowości, która pozwoli na szybką adaptację. Uczeń szkoły gimnazjalnej powinien umieć w sposób w miarę świadomy podjąć pierwszą decyzję i wybrać dla siebie zawód i kierunek kształcenia. Nasze działania mają mu to ułatwić i przygotować go do życia i pracy w zmieniającej się rzeczywistości XX wieku. Aniela Kobusińska Luty doradca zawodowy Plan działania Szkolnego Ośrodka Kariery w Gimnazjum nr 56 w Poznaniu w roku szkolnym 2012/2013 uwzględnia: 1. bezpośrednie działania doradcze, edukacyjne i diagnostyczne dla uczniów klas - indywidualne, grupowe które: przygotowują i wspierają uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnozawodowych, przekładających się w praktyce na wybór zawodu, planowanie i rozwój kariery zawodowej, pomagają w konstruowaniu i realizowaniu planów edukacyjno-zawodowych kształtują zachowania i umiejętności społeczne pożądane w przyszłym środowisku zawodowym, stwarza warunki umożliwiające uczniom poznanie siebie, swoich umiejętności, możliwości, samodzielnego i świadomego decydowania o tym w jaki sposób je wykorzystać. Działania dla uczniów m-ąc klasa Treść działań X Przygotowujemy się do wyboru zawodu wprowadzenie uczniów w problematykę orientacji zawodowej, wyboru zawodu Analiza Teczki Kariery Zawodowej Poznanie zasad zbierania informacji czym jest zawód? Zapoznanie z zadaniami i tematami przewidzianymi do realizacji w kl., analiza teczki kariery, Diagnoza wstępna - ankieta dla uczniów Moje aspiracje wstępny wybór zawodu i dalszej ścieżki kształcenia Autoprezentacja- zajęcia z całą grupą, warsztaty integracyjne X Poznanie zasad zbierania informacji czym jest zawód? (Wywiad) Podział zawodów ze względu na podstawowe środowisko pracy, zajęcia według scenariusza nr 2 4
X X V V V Próba określenia swojej osobowości, Karta możliwości edukacyjnych Poznaję siebie kształcenie umiejętności rozpoznawania swoich zainteresowań. Karta zainteresowań Filmy o zawodach wady i zalety, stawiane wymagania, niezbędne cechy osobowości do wykonywania zawodu. Analiza swoich modalności sensorycznych, czego potrzebuje nasz mózg, jak uczyć się z głową. Poznanie metod i technik odpowiednich do moich preferencji sensorycznych. W czym jestem mistrzem?- czy znasz swoje mocne strony, rozwijanie umiejętności rozpoznawania swoich własnych uzdolnień. Odróżnianie cech charakteru i zainteresowań od uzdolnień Gość na lekcji rozmowa z przedstawicielami różnych zawodów próba zorganizowania targów pracy Filmy z zakresu edukacji zawodowej Planuję swoją karierę Karta informacji zawodowej gimnazjalisty umiejętność planowania i realizacji celu. Cenione wartości co dla mnie jest ważne. Piramida produktywności. stawiane wymagania zawodowe, predyspozycje, umiejętności i niezbędne cechy osobowości do wykonywania zawodu. Praca w grupach wybieramy zawód i opisujemy jego wymagania Ja i mój zawód analiza cech osobowości w aspekcie wyboru zawodu, Planowanie przyszłości, linia życia moja postawa wobec życia. Wybrać zawód co gimnazjalista powinien wiedzieć -prezentacja Mój temperament kształcenie umiejętności określenia swojego temperamentu i jego wpływu na wybór zawodu. nteligencja wieloraka wykonanie testu. Co cenisz w pracy metoda priorytetów Targi Edukacyjne przygotowanie się do aktywnego uczestnictwa Ocena własnych uzdolnień, jak planować dalszą drogę kształcenia. Prezentacja szkół kształcenia zawodowego i ogólnego. Planuję swoją przyszłość prezentacja Jaki jesteś obraz siebie rola samooceny w trafnym wyborze zawodu, wypełnienie Karty nformacji Zawodowej Autoprezentacja film, dyskusja, odgrywanie scenek Jaki jesteś rola samooceny w trafnym wyborze zawodu, wypełnienie ankiety, przegląd Teczki Kariery i Karty nformacji Zawodowej Gimnazjalisty.. Film Planuję swoją karierę.. Rozpoznanie jakich jeszcze wiadomości potrzebuję. Mój stan zdrowia a wymarzony zawód. Skłonności zawodowe, samoocena własnych umiejętności. Bariery decyzyjne Jak wypełniać dokumenty do szkoły ponadgimnazjalnej? Analiza materiałów - Teczki Kariery Ankieta Mój przyszły zawód i ścieżka kształcenia Kwestionariusz zainteresowań zawodowych Planowanie kariery film, dyskusja, moje plany Trendy na rynku pracy, oczekiwania pracodawców Przegląd teczki analiza materiałów - wstępne wypełnienie Karty zawodowej Gimnazjalisty część Poznaj siebie- Kim jestem Przegląd Teczki Kariery Zawodowej analiza materiałów wstępne wypełnienie Karty nformacji Zawodowej samodzielne badania analiza stanowiska pracy, umiejętność poszukiwania informacji zawodowej, przygotowanie do przeprowadzenia wywiadu z wybranym przedstawicielem grupy zawodowej. Zaproszony gość przygotowanie do rozmowy, redagowanie pytań. Wydanie uczniom teczek kariery 5
2. usługi i działania doradcy zawodowego w ramach których: określa zapotrzebowanie uczniów na informacje edukacyjno-zawodowe, gromadzenie i udzielanie informacji o możliwościach kształcenia, zdobycia specjalizacji, rozwoju zawodowego. organizuje i przeprowadza spotkania szkoleniowo-informacyjne dla rodziców udziela pomocy i indywidualnych porad uczniom i ich rodzicom w planowaniu, tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej przynoszącej satysfakcję i sukces zawodowy, stymuluje rozwój zawodowy młodzieży i prowadzi ich do aktywnego i samodzielnego wyboru własnej drogi zawodowej, monitoruje postępy w nauce i motywuje uczniów do podejmowania większych wysiłków poprzez przygotowanie do ustawicznego kształcenia, prowadzi wnikliwą obserwację uczniów i w sytuacjach trudnych kieruje do specjalistów. 3. Comiesięczne konferencje i realizowane tematy dla rodziców w zakresie działań doradcy zawodowego: 1. Motywacja i zasady uczenia się 2. Wybór dalszej ścieżki kształcenia, Rodzic doradca prezentacja 3. Uwarunkowania trafnego wyboru zawodu, trendy na rynku pracy. 4. Zasady wyboru szkoły ponadgimnazjalnej i wypełnianie dokumentów 5. Potrzeby fizyczne, psychiczne i biologiczne uwarunkowania wpływające na zdolność uczenia się - styl uczenia się dziecka, jak motywować do nauki. Aniela Kobusińska Luty doradca zawodowy 6