METODYKA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Autor: Tomasz Frołowicz
INTELEKTUALIZACJA CZYLI ROZWÓJ WIEDZY JAKO SKUTEK WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Wychowanie jest to sztuka, której nikt dotąd nie umie, jest to kurs, który jakaś dobra głowa dopiero ma ułożyć. Jędrzej Śniadecki
Wiedza jako cel wychowania fizycznego: Maciej Demel i Krzysztof Zuchora (1975) do celów wychowania fizycznego i zdrowotnego zaliczyli m.in.: wzbogacenie samowiedzy dotyczącej organizmu i jego potrzeb, zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, zaznajomienie się ze sposobami doskonalenia i pielęgnacji ciała. Stanisław Strzyżewski (1986) wśród celów kształcenia w kulturze fizycznej wymienił m.in.: rozwijanie wiedzy o organizmie i jego potrzebach rozwojowych, o wpływie środowiska na organizm człowieka, o kształtowaniu sprawności i wydolności, o sposobach kontroli osobistej sprawności i wydolności. Wiesław Osiński (1996) wskazał na funkcję poznawczą wychowania fizycznego, czyli: przekazywanie i zdobywanie pewnego zasobu wiedzy, m.in. w zakresie rozwoju fizycznego, zdrowia i higieny człowieka, znaczenia różnych form aktywności fizycznej.
Wiedza jako cel WF w programach nauczania Rok wydania programu WF Cele wychowania fizycznego Zdobywanie wiadomości o wpływie aktywności fizycznej na organizm człowieka 1949 1950 1961 1964 1966 1985 1999 + + + + + + + + Zdobywanie wiadomości na temat zasad higieny i wypoczynku + + + + + Rozwijanie umiejętności samodzielnego doboru ćwiczeń dla celów zdrowotnych i rekreacyjnych + + + + Rozwijanie postawa wobec aktywności fizycznej + + + + + + + + Rozwijanie wiadomości na temat postępowania zawodnika i kibica sportowego + + + + + Rozwijanie gotowości do upowszechniania aktywności fizycznej + + + + 2009
Kierunek przekształcania szkolnej edukacji: od werbalizmu (dominacji metod słownych pozbawionych pierwiastka realnego działania) do kształcenia wielostronnego (zrównoważenia działania, wiedzy i przeżyć). Szkoła werbalizm Kształcenie wielostronne WF praktycyzm Kierunek przekształcania wychowania fizycznego: od skrajnego praktycyzmu (dominacji działania pozbawionego refleksji) do kształcenia wielostronnego (zrównoważenia działania wiedzy i przeżyć)
Wymagania szczegółowe w zakresie wiedzy z WF (wg Podstawy programowej) II etap edukacji (szkoła podstawowa): dokonuje pomiarów wysokości i masy ciała oraz z pomocą nauczyciela interpretuje ich wyniki; mierzy tętno w spoczynku i po wysiłku; wymienia zasady i metody hartowania organizmu; demonstruje po jednym ćwiczeniu kształtującym wybrane zdolności motoryczne oraz ułatwiające utrzymywanie prawidłowej postawy ciała; organizuje w gronie rówieśników zabawę, grę ruchową, rekreacyjną, stosując przepisy w formie uproszczonej; omawia zasady aktywnego wypoczynku;
Wymagania szczegółowe w zakresie wiedzy z WF (wg Podstawy programowej) III etap edukacji (gimnazjum): ocenia poziom własnej aktywności fizycznej; omawia zmiany zachodzące w organizmie w czasie wysiłku fizycznego; wskazuje korzyści z aktywności fizycznej w terenie; przeprowadza rozgrzewkę; wybiera i pokonuje trasę crossu; wyjaśnia wymogi higieny wynikające ze zmian zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania; planuje szkolne rozgrywki sportowe według systemu pucharowego i każdy z każdym ; wyjaśnia, co symbolizują flaga i znicz olimpijski;
Wymagania szczegółowe w zakresie wiedzy z WF (wg Podstawy programowej) I etap edukacji (szkoła podstawowa, klasy I-III): realizuje marszobieg trwający co najmniej 15 minut, umie wykonać próbę siły mięśni brzucha oraz próbę gibkości dolnego odcinka kręgosłupa; II etap edukacji (szkoła podstawowa, klasy IV-VI): wykonuje próby sprawnościowe pozwalające ocenić wytrzymałość tlenową, siłę mięśni posturalnych oraz gibkość dolnego odcinka kręgosłupa oraz z pomocą nauczyciela interpretuje uzyskane wyniki; III etap edukacji (gimnazjum): wykonuje wybrany przez siebie zestaw prób do oceny wytrzymałości, siły i gibkości; ocenia poziom własnej aktywności fizycznej; IV etap edukacji (szkoła ponadgimnazjalna): wskazuje mocne i słabe strony swojej sprawności fizycznej; opracowuje i realizuje program aktywności fizycznej dostosowany do własnych potrzeb;
Nie są przejawem intelektualizacji WF : informacje instruktażowe, np. nazwy typowych ćwiczeń, przyrządów, opis techniki czynności ruchowych.
4. Eksperymentowanie (active experimentation) 1. Realne doświadczenie (concrete experience) Model uczenia się przez doświadczanie Davida Kolba (druga połowa XX wieku) 2. Obserwacja i namysł (reflective observation) 3. Wnioskowanie (abstract conceptualization)
Wprowadzanie wiadomości na lekcji wychowania fizycznego (na podstawie modelu Johna Deweya przełom XIX i XX wieku): DOŚWIADCZENIE - uczeń powinien być postawiony w sytuacji autentycznego doświadczenia i aktywności, którą jest prawdziwie zainteresowany. UŚWIADOMIENIE PROBLEM - sytuacja powinna wyłonić pewien problem wymagający zastanowienia. OBSERWACJA - uczeń musi posiadać odpowiednie informacje i dokonywać obserwacji potrzebnych do realizacji interesującego go zadania. PRZYPUSZCZENIE - uczeń powinien poczynić pewne przypuszczenia odnośnie rozwiązywania problemu i dokładnie je sformułować. SPRAWDZENIE - uczeń powinien mieć możliwość i okazję do wypróbowania i sprawdzenia swoich przypuszczeń przez zastosowanie ich.
Co zrobić, gdy już zaplanujemy cel lekcji w zakresie wiedzy uczniów, bądź cele w zakresie umiejętności lub samodzielności nawiązujące do wiedzy uczniów? 1) Np. Uczeń zna zasady fair play. Zastanowić się, co uczeń już wie na ten temat, czyli czego już nauczył się. 2) Np. Uczeń zna zasady fair play. Zastanowić się, czy cel nie jest zbyt ogólny lub obszerny, czyli czy dokładnie wiem, czego ma nauczyć się uczeń. 3) Np. Uczeń respektuje w trakcie gry zasady czystej gry: podporządkowania się decyzjom sędziego i podziękowania za wspólną grę. Ustalić, czy uczeń ma nowe informacje zapamiętać lub zrozumieć, czy może posiadaną wiedzę zastosować w działaniu.
Co zrobić, gdy już zaplanujemy cel lekcji w zakresie wiedzy uczniów, bądź cele w zakresie umiejętności lub samodzielności nawiązujące do wiedzy uczniów? 4) Np. Uczeń zna zasadę fair play: niewykorzystywanie przewagi losowej. Ocenić, jaka jest objętość potrzebnych uczniowi informacji (Zapisz je na kartce i zastanów się ile czasu potrzebuje człowiek, aby je zapamiętać, oraz przemyśl co zrobić by zapamiętać je mogła większość, a może wszyscy uczniowie.). 5) Np. Uczeń potrafi przygotować kodeks czystej gry na potrzeby szkolnego turnieju piłki siatkowej. Rozstrzygnąć, kiedy uczeń będzie się uczyć oraz w jaki sposób uczeń będzie mógł zademonstrować posiadaną wiedzę i umiejętność.
ILE ZAPAMIĘTUJEMY? 10% z tego, co czytamy 20% z tego, co słyszymy 30% z tego, co widzimy 50% z tego, co słyszymy i widzimy 70% z tego, co sami mówimy 90% z tego, co sami robimy
Metody wspierania rozwoju wiedzy (klasyfikacja wg kryterium stopnia aktywności wewnętrznej ucznia): 1. Odtwórcze (reproduktywne), np.: - wykład, - praca z tekstem. 2. Usamodzielniające (proaktywne), np.: - praca z hipertekstem, - pogadanka, - obserwacja. 3. Twórcze (kreatywne), np.: - dyskusja, - eksperyment, - burza mózgów, - kosz i walizka, - drama.
Koniec