PODSTAWY PRAWA W GOSPODARCE Ćwiczenia służą uzupełnianiu wiedzy przekazywanej w ramach wykładu, wprowadzeniu elementów praktycznych i ćwiczeniu niektórych umiejętności w zakresie posługiwania sie prawem. Celami zajęć są: zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami i instytucjami prawnymi z zakresu prawoznawstwa, prawa konstytucyjnego i prawa gospodarczego publicznego, nauka wyszukiwania, korzystania i interpretacji przepisów prawa, poznanie podstawowych mechanizmów funkcjonowania państwa, przygotowanie do praktycznego posługiwania sie prawem w działalności gospodarczej poznanie podstawowych regulacji prawnych w zakresie prawa konstytucyjnego i gospodarczego publicznego, poznanie funkcji, zadań, kompetencji i struktur organów władzy publicznej, ich miejsca i roli w systemie organów Rzeczypospolitej Polskiej, w tym w szczególności zadań i kompetencji gospodarczych. Program ćwiczeń 1. Źródła prawa RP i akty prawne UE, konstytucyjność prawa 2. Parlament RP (Sejm i Senat). Referendum. Prezydent RP. 3. Władza wykonawcza (Prezydent, Rada Ministrów i administracja rządowa). 4. Samorząd terytorialny. 5. Organy władzy sądowniczej, kontroli państwowej i ochrony prawa. 6. Narodowy Bank Polski. Finanse publiczne. 7. Społeczna gospodarka rynkowa. 8. Przedsiębiorca i działalność gospodarcza. 9. Formy organizacyjne przedsiębiorców. 10. Uruchamianie działalności gospodarczej. 11. Reglamentacja działalności gospodarczej. 12. Regulacje prawne w dziedzinach szczegółowych. Literatura Szczególnie polecane: M. Gajewski, J. Kiryło, S. Piatek, I. Postuła, Podstawy prawa w gospodarce L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne M. Gajewski, J. Kiryło, M. Możdzen-Marcinkowski, A. Nałęcz, S. Piątek, I. Postuła, Prawo gospodarcze publiczne Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Teksty ustaw dostępne na stronie internetowej: http://dziennikustaw.gov.pl lub www.sejm.gov.pl Warunki zaliczenia ćwiczeń z przedmiotu Studia dzienne i wieczorowe: 2 x pisemny sprawdzian w sumie do zdobycia 30 pkt Odpowiedz na pytania zadawane przez prowadzącego ćwiczenia/aktywność do zdobycia 10 pkt Studia zaoczne: 2 x pisemny sprawdzian w sumie do zdobycia 40 pkt Aby zaliczyć ćwiczenia należy uzyskać powyżej 50% (16 pkt) ze sprawdzianu/sprawdzianów wiedzy oraz powyżej 50% z ogólnej liczby punktów do zdobycia (21 pkt). Za ocenę bdb, db+ lub db student otrzymuje odpowiednie 4, 3 lub 2 punkty doliczane do wyniku egzaminu. Punkty te stanowią nie więcej niż 10% punktów możliwych do uzyskania na egzaminie i mogą spowodować podniesienie oceny z egzaminu o 1/2 stopnia. PKT Ocena Uwagi 39-40 bdb! (Studia stacjonarne i wieczorowe). Studenci przygotowują na każde ćwiczenia odpowiedzi na pytania/zagadnienia podane przez prowadzącego na poprzednich ćwiczeniach (źródłem wiedzy jest ww. skrypt i ustawy). 36-38 bdb 32-35 db+ 28-31 db 24-27 dst+ 21-23 dst 0-20 brak zaliczenia Na pytania odpowiadają studenci, którzy zgłoszą się do odpowiedzi lub wskazani przez prowadzącego. Za prawidłową odpowiedz na pytanie student otrzymuje 1 punkt. Dodatkowe punkty można zdobywać także poprzez udział w dyskusji. 1
PYTANIA PPwG Źródła prawa. 1) Co to jest źródło prawa? 2) Co to jest źródło prawa powszechnie obowiązującego? 3) Jaki jest zakres obowiązywania i rodzaje aktów prawa powszechnie obowiązującego? 4) Co to jest akt prawa wewnętrznego? 5) Jaki jest zakres obowiązywania i rodzaje aktów prawa wewnętrznego? 6) Co jest warunkiem wejścia w życie aktu prawnego? 7) Co to jest i jakie są rodzaje dzienników promulgacyjnych? 8) Co to jest vacatio legis? 9) Na czym polega zasada hierarchiczności źródeł prawa? 10) Na czym polega zasada porządku treściowego źródeł prawa? Umowy międzynarodowe. 1) Jakie są rodzaje umów międzynarodowych w polskim systemie prawa? 2) Na czym polega ratyfikacja umowy międzynarodowej? 3) Jakie umowy międzynarodowe do ratyfikacji wymagają zgody Sejmu? 4) Jak jest moc prawna ratyfikowanej za zgodą Sejmu, ratyfikowanej bez zgody Sejmu i nieratyfikowanej umowy międzynarodowej? 5) W jakich sytuacjach jest stosowany specjalny tryb ratyfikacji umowy międzynarodowej przewidziany w art. 90 Konstytucji? 6) Na czym polega tryb ratyfikacji umowy międzynarodowej przewidziany w art. 90 Konstytucji? 7) Jaki skutek odnosi ratyfikacja umowy międzynarodowej w trybie art. 90 Konstytucji? Rozporządzenia. 1) Jaka jest rola rozporządzeń w polskim systemie prawa? 2) Jakich spraw może dotyczyć treść rozporządzeń? 3) Jakie organy mogą wydawać rozporządzenia? 4) Co to jest upoważnienie do wydania rozporządzenia? 5) Z jakich elementów powinno składać się upoważnienie do wydania rozporządzenia? 6) Na czym polega zakaz subdelegacji do wydawania rozporządzeń? Akty prawa miejscowego, akty prawa wewnętrznego. 1) Co to jest akt prawa miejscowego? 2) Jakie organy mogą wydawać akty prawa miejscowego? 3) Jakie są rodzaje aktów prawa miejscowego? 4) Dlaczego akty prawa miejscowego muszą być zgodne z ustawami? 5) Jaki organ/organy rozstrzygają o zgodności z ustawami aktów prawa miejscowego? 6) Jakie organy mogą wydawać akty prawa wewnętrznego? 7) Jaki organ/organy rozstrzygają o zgodności aktów prawa wewnętrznego z aktami prawa powszechnie obowiązującego? Akty prawne Unii Europejskiej. 1) Dlaczego prawo Unii Europejskiej może być bezpośrednio stosowane w Polsce? 2) Na czy polega zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej? 3) Na czy polega zasada jednolitości prawa Unii Europejskiej? 4) Jakie są rodzaje aktów prawa Unii Europejskiej? 5) Na czy polega podział aktów prawa Unii Europejskiej na akty prawa pierwotnego i pochodnego? 6) Jaka jest moc wiążąca rozporządzeń UE? 7) Jaka jest moc wiążąca dyrektyw UE? 8) Jaka jest moc wiążąca decyzji UE? 9) Co to jest miękkie prawo ( soft law ) i jaka jest jego moc obowiązująca? Trybunał Konstytucyjny. 1) Jakie są kompetencje Trybunału Konstytucyjnego? 2) Kto jest uprawniony do wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego? 3) Jaki jest skutek orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w sprawie rozstrzygania o hierarchicznej zgodności aktów prawnych? 4) Co to jest i jaki są warunki wniesienia skargi konstytucyjnej? 5) Kto może wchodzić w skład Trybunału Konstytucyjnego? 6) W jaki sposób i na jak długo powołuje się sędziów Trybunału Konstytucyjnego? Rada Ministrów i administracja rządowa w terenie. 1) Jakie funkcje pełni Rada Ministrów? 2) Na czym polega tzw. domniemanie kompetencji Rady Ministrów? 3) Struktura rządu - kto wchodzi w skład Rady Ministrów? 4) Jakie zadania wykonuje Prezes Rady Ministrów, a jakie wiceprezesi i ministrowie? 5) Co to jest dział administracji rządowej? 6) Jakie funkcje pełni minister działowy, a jakie minister niedziałowy (bez teki)? 7) Jak powoływana jest Rada Ministrów? (etap I, II i III) 8) Kiedy następuje dymisja Rady Ministrów? 9) Co to jest wotum nieufności? 10) Na czym polega mechanizm konstruktywnego wotum nieufności? 11) Jakie są warunki skutecznego przegłosowania wotum nieufności wobec ministra? 12) Jakie są przesłanki odpowiedzialności politycznej członków Rady Ministrów? 2
13) Na czym polega votum zaufania wobec Rady Ministrów? 14) Jakie są przesłanki odpowiedzialności konstytucyjnej członków Rady Ministrów? 15) Na jakich zasadach i przed jakim organem członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną? Administracja rządowa 1) Co to jest administracja rządowa? 2) Komu podlega i jakie funkcje pełni wojewoda? 3) Na czym polega domniemanie kompetencji wojewody? 4) Komu są podporządkowane i czym zajmują się organy rządowej administracji zespolonej i niezespolonej? 5) Jakie typy organów wykonują zadania rządowe w terenie? Sejm i Senat 1) Jakie funkcje pełni Sejm? 2) Jakie funkcje pełnie Senat? 3) Ile trwa, kiedy się rozpoczyna, a kiedy kończy kadencja Sejmu i Senatu? 4) Jakie są rodzaje organów Sejmu? 5) Co to jest Prezydium Sejmu? 6) Co to jest Konwentu Seniorów? 7) Jakie są organy polityczne Sejmu? Proces legislacyjny 1) Co to jest i komu przysługuje inicjatywa ustawodawcza? 2) Co to jest bezwzględna większość głosów? 3) Co to jest zwykła większość głosów? 4) Co to jest kwalifikowana większość głosów? 5) Co to jest kworum? 6) Jakie rodzaje większości są wymagane przy głosowaniu w Sejmie i Senacie na poszczególnych etapach procesu legislacyjnego? 7) Na czy polega rola Senatu w procesie legislacyjnym? 8) Co może zrobić Prezydent w przypadku przedłożenia mu ustawy do podpisu? 9) Kiedy veto prezydenta jest skuteczne? 10) Proszę skrótowo omówić proces legislacyjny. 11) Jakie szczególne rozwiązania są przewidziane w procedurze zmiany Konstytucji w stosunku do zwykłego procesu legislacyjnego? 12) Na czy polega zasada dyskontynuacji prac parlamentu? Status prawny posła i senatora 1) Co to jest immunitet? 2) Jakie są rodzaje immunitetu posła/senatora? 3) Na czym polega zasada niepołączalności? 4) Co to znaczy, że mandat parlamentarny jest wolny? Zasady prawa wyborczego 1) Jakie są zasady prawa wyborczego? 2) Na czym polega zasada równości prawa wyborczego? 3) Na czym polega zasada bezpośredniości prawa wyborczego? 4) Na czym polega zasada proporcjonalności prawa wyborczego? 5) Na czym polega zasada tajności prawa wyborczego? Prezydent. 1) Jaka jest pozycja Prezydenta w pionie władzy wykonawczej (tj. w stosunku do Rady Ministrów)? 2) Co to znaczy, że Prezydent jest gwarantem ciągłości władzy? 3) Jakie główne warunki musi spełniać kandydat, aby zostać wybranym na Prezydenta? 4) Kiedy się rozpoczyna, kiedy kończy i jak długo trwa kadencja Prezydenta? 5) Co oznacza i jakie rodzi konsekwencje tzw. przejściowa niemożność sprawowania urzędu przez Prezydenta? 6) Przez kogo i w jaki sposób Prezydent stawiany jest w stan oskarżenia? 7) W jakim zakresie i przed jakim organem Prezydent ponosi odpowiedzialność? 8) W jakich przypadkach dochodzi do opróżnienia urzędu Prezydenta? Jakie są konsekwencje opróżnienia urzędu? 9) Jakie są główne uprawnienia Prezydenta w dziedzinie stosunków międzynarodowych (tzw. stosunki zewnętrzne)? 10) Jakie są główne uprawnienia Prezydenta w dziedzinie bezpieczeństwa i spraw wojskowych? 11) Co to jest i jakie pełni funkcje Rada Gabinetowa? 12) Co to jest kontrasygnata? 13) Co oznacza pojęcie prerogatywy prezydenckiej? podaj przykłady prerogatyw. 14) Jakie są uprawnienia Zgromadzenia Narodowego względem Prezydenta? Samorząd terytorialny. 1) Zdefiniuj pojęcie jednostki samorządu terytorialnego? 2) Ile jest w Polsce gmin, powiatów, województw? Która z tych jednostek jest tzw. jednostką podstawową? 3) Co to jest miasto na prawach powiatu podaj przykład? 4) Czy pomiędzy organami poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego występują relacje nadrzędności / podrzędności? (np. czy zgadzasz się, z opinią, że marszałek województwa jest organem ważniejszym niż wójt w gminie w związku z tym może wydawać mu polecenia?) 5) Jakie organy stanowiące i wykonawcze występują na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego w Polsce? 6) Jak wybierani są przedstawiciele wspólnot samorządowych do pełnienia funkcji w organach stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego? 3
7) Na czym polega domniemanie kompetencji samorządu? 8) Na czym polega domniemanie kompetencji gminy? 9) Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. 10) Na czym polega i jakie organy sprawują nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego? 11) Jakie są cechy charakterystyczne ustroju Miasta Stołecznego Warszawy? Referendum 1) Kiedy może/musi być zarządzone referendum ogólnokrajowe? 2) Kto zarządza referendum ogólnokrajowe? 3) Kiedy referendum ogólnokrajowe jest wiążące? 4) Jakich spraw może tzw. referendum lokalne? 5) Kto zarządza referendum lokalne? 6) Kiedy referendum lokalne jest wiążące? Trybunał Stanu 1) Jakie osoby mogące podlegać odpowiedzialności przed Trybunałem stanu i jakie są kryteria ich odpowiedzialności? 2) Kto wchodzi w skład Trybunału Stanu i kto powołuje jego członków? 3) Jakie mogą być konsekwencje wyroku Trybunał Stanu? Sądy: 1) Co to jest wymiar sprawiedliwości? 2) Na czym polega zasada niezawisłości sędziów? 3) Kto powołuje sędziów? 4) Jakie mamy rodzaje sadów w Polsce? 5) Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy powszechne? 6) Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy administracyjne? 7) W jakich sprawach jest właściwy Sąd Najwyższy? Rzecznik Praw Obywatelskich. 1) Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich? 2) Jakie są formy działania Rzecznika Praw Obywatelskich? 3) Kto powołuje rzecznika Praw Obywatelskich? Najwyższa Izba Kontroli 1) Jakie podmioty i według jakich kryteriów kontroluje NIK? 2) Jakie są organy NIK, kto je powołuje? Narodowy Bank Polski i finanse publiczne 1) Jakie są zasady tworzenia budżetu państwa? (najważniejsze odrębności legislacyjne) 2) Co to jest prowizorium budżetowe? 3) Jakie konsekwencje może wywołać nieprzedłożenie Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w wymaganym konstytucyjnie terminie (jaki jest to termin)? 4) Co to jest absolutorium budżetowe? 5) Jaki jest konstytucyjny zakres swobody kształtowania poziomu długu publicznego w Polsce? 6) Jakie zadania wykonuje Narodowy Bank Polski? 7) Jakie są organy Narodowego Banku Polskiego? 8) Kto i na jaki okres powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego? 9) Jakie jest skład i zadania Rady Polityki Pieniężnej? 10) Jakie konsekwencje natury konstytucyjnej wywoła przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty europejskiej (euro)? Działalność gospodarcza 1) Jaka jest treść i znaczenie konstytucyjnej zasady społecznej gospodarki rynkowej? 2) W jaki sposób Konstytucja zarysowuje zasadę swobody gospodarczej? 3) Jaki jest konstytucyjny zakres ochrony własności? 4) Co oznacza zasada solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych w procesach gospodarczych? 5) Jaka jest legalna definicja działalności gospodarczej? 6) Jak definiowany jest przedsiębiorca? 7) W jaki sposób nabywany jest status przedsiębiorcy? 8) Co to jest i jakie pełni zadania Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej? 9) Co to jest rejestr przedsiębiorców? 10) Na jakich zasadach mogą podejmować działalność gospodarczą w Polsce cudzoziemcy? 11) Na czym polega prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców zagranicznych w formie oddziału i przedstawicielstwa w Polsce? 12) Co to jest koncesja / promesa koncesji? 13) Na czym polega tzw. konstytutywny charakter koncesji? 14) Jakie dziedziny działalności gospodarczej podlegają koncesjonowaniu? 15) Co to jest organ koncesyjny? Jakie organy udzielają koncesji? (podaj przykłady) 16) Co to jest zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej? 17) Na czym polega tzw. deklaratoryjny charakter zezwolenia? 18) Jakie organy udzielają zezwoleń? (podaj przykłady) 19) Na czym polega tzw. działalność regulowana? 20) Podaj przykłady organów, które zajmują się działalnością regulowaną (prowadzą rejestry działalności regulowanej)? 4
21) Na czym polegają najważniejsze różnice pomiędzy koncesją, zezwoleniem i działalnością regulowaną? 22) Jakie są najważniejsze zasady kontroli działalności przedsiębiorcy? 23) Zdefiniuj pojęcie: mikro-, małego, średniego przedsiębiorcy? 24) W jakim celu zdefiniowano te pojęcia mikro-, małego, średniego przedsiębiorcy? 5