PROCES LEGISLACYJNY. Podstawy prawa i ochrona własności intelektualnej. Wykład nr IV. Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej Zakład Gospodarki Wodnej

Transkrypt

1 Wykład nr IV Podstawy prawa i ochrona własności intelektualnej PROCES LEGISLACYJNY Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej Zakład Gospodarki Wodnej OPRACOWAŁ dr hab.inż.wojciech Chmielowski prof. PK

2 Proces legislacyjny w Rzeczpospolitej Polsce Jest to sposób uchwalania ustaw zakończony w pełni oznacza 1. wejście ustawy w życie i 2. obowiązywanie jej w prawie danego kraju. Wchodzi ona do systemu prawnego danego Państwa.

3 Zastanówmy się co nazywamy ustawą: Ustawa to akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej - taka sytuacja ma miejsce właśnie w Polsce zatwierdzana jest przez Prezydenta RP).

4 USTAWY ZASADNICZE ORGANICZNE ZWYKŁE

5 W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje) (od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować). W RP jest to akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, który ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Wymieniona jest w konstytucyjnym katalogu źródeł prawa jako osobny akt prawny, nie jako rodzaj ustawy. W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. USTAWY USTAWY ZASADNICZE ZASADNICZE ORGANICZNE ORGANICZNE ZWYKŁE ZWYKŁE

6 Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym.

7 organiczne (ustawa, która z punktu widzenia mocy prawnej jest usytuowana między konstytucją a ustawą). Różni się od konstytucji i od ustawy trybem uchwalenia i treścią. Uchwalana jest najczęściej większością bezwzględną. Ustawy te są aktami prawnymi o charakterze rozwojowym. Określa się nimi: 1. kwestie ordynacji wyborczych, 2. kwestie związane z funkcjonowaniem konstytucyjnych organów państwa, 3. kwestie praw, wolności i obowiązków człowieka i obywatela USTAWY USTAWY ZASADNICZE ZASADNICZE ORGANICZNE ORGANICZNE ZWYKŁE ZWYKŁE

8 zwykłe W Polsce, w określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, a wyższą od rozporządzeń. W przeciwieństwie do innych porządków prawnych (np. francuskiego), Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw. Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Konstytucja wymaga niekiedy uchwalenia odpowiedniej ustawy, wskazując kierunek przyjętych w niej rozwiązań. USTAWY USTAWY ZASADNICZE ZASADNICZE ORGANICZNE ORGANICZNE ZWYKŁE ZWYKŁE

9 Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa, określenie sytuacji prawnej obywatela, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego). (jest to tak zwana zarezerwowana materia ustawowa) Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. Zgodnie z Konstytucją ustawa nie może być też sprzeczna z 1. ratyfikowaną przez Polskę umową międzynarodową i 2. prawem ustanowionym przez organizację międzynarodową, której Polska przekazała "kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach" (art. 90 ust. 1 Konstytucji). Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawami

10 Przebieg Procesu Legislacyjnego w Polsce: Powstaje inicjatywa ustawodawcza, czyli projekt ustawy zgłaszają uprawnione do tego organy, instytucje i grupy. Generalnie inicjatywa ustawodawcza to uprawnienie do tworzenia projektów aktów prawnych i przedstawiania ich organom władzy ustawodawczej

11 W Polsce, na mocy art. 118 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: 1. Senatowi 2. Prezydentowi RP 3. Radzie Ministrów (rządowi) 4. posłom, przy czym Regulamin Sejmu wymaga, by projekt był zgłoszony przez: grupę 15 posłów lub stałą komisję sejmową 5. grupie 100 tysięcy obywateli. (kiedyś istniało również tzw veto ludu czyli możliwość zawetowania ustawy przez grupę osób, obecnie w Konstytucji RP z 1997 r. nie ma takiej możliwości)

12 1. Posłowie 15 osób 6. Wyborcy 100tysięcy 2. KOMISJE SEJMOWE INICJATYWA USTAWODAWCZA 5. RADA MINISTRÓW 3. SENAT 4. PREZES RM

13 Podmiotowe ograniczenie inicjatywy ustawodawczej odnosi się do: 1. projektu ustawy budżetowej oraz projektów ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów państwowych; inicjatywę ma tylko Rada Ministrów (art. 221 konstytucji) 2. projektu ustawy o zmianie konstytucji inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, senatowi oraz prezydentowi (art. 235 ust.1)

14 1. Prezydium Sejmu przesyła projekt do odpowiedniej Komisji Prezydium Sejmu jest to naczelny organ kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z Wicemarszałkami.

15 Do funkcji Prezydium Sejmu należą: 1. ustalanie planu pracy Sejmu, 2. przygotowywanie wykładni Regulaminu Izby, 3. ustalanie zasad doradztwa naukowego i ekspertyz, 4. zajmowanie się kwestiami prawnymi posłów, 5. przekazywanie poszczególnym komisjom sejmowym odpowiednich spraw do rozpatrzenia. Liczba Wicemarszałków nie jest z góry określona, zwykle wybieranych jest tylu, ile jest klubów parlamentarnych. Prezydium VI kadencji Sejmu od 5 listopada 2007: Marszałek Sejmu Bronisław Komorowski (PO) od 5 listopada 2007 Wicemarszałkowie od 6 listopada 2007: Stefan Niesiołowski (PO) Krzysztof Putra (PiS) Jerzy Szmajdziński (LiD) Jarosław Kalinowski (PSL)

16 2. Komisja sejmowa przesyła sprawozdanie, w którym oceniany jest projekt ustawy, pod plenarne obrady Sejmu.

17 Komisje sejmowe są organami Sejmu: powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu lub kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawą: Zgodnie z Art.110 Konstytucji można wyróżnić dwa rodzaje komisji sejmowych: 1. komisje stałe i 2. komisje nadzwyczajne - czyli takie, które są powoływane przez Sejm i mają dokładnie określone: cel, zasady i tryb działania. 3. Specjalnym rodzajem komisji nadzwyczajnej jest sejmowa komisja śledcza.

18 Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgniętej uprzednio opinii Konwentu Seniorów. Pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu - na posiedzeniu tym komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: 1. przewodniczący oraz 2. zastępcy przewodniczącego. 3. Członkowie prezydium są powoływani i odwoływani przez komisję w głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów.

19 3. Odbywają się kolejno: pierwsze i drugie czytanie, podczas których projekt ustawy może zostać uchwalony. W przypadku, gdy projekt ustawy zostaje odrzucony w obu czytaniach, nie wraca już pod obrady Sejmu.

20 4. Jeśli ustawa została zaakceptowana podczas jednego z dwóch czytań, Senat ma 30 dni (20 dla ustawy budżetowej i 14 dla ustawy w trybie pilnym) na zgłoszenie ewentualnych poprawek. Jeśli poprawki nie zostaną zgłoszone, trwa dalszy proces legislacyjny.

21 5. Jeśli Senat zgłosi swoje poprawki, Sejm rozważa wnioski Senatu - może je odrzucić bezwzględną większością głosów przy obecności połowy wszystkich posłów lub zaakceptować. Jeśli zostaną zaakceptowane proces legislacyjny ulega powtórzeniu.

22 6. Ustawa trafia do prezydenta, który, zanim ją podpisze, może w ciągu 21 dni wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent może też odmówić podpisania ustawy (weto) i z umotywowanym wnioskiem w ciągu miesiąca przekazać ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia.

23 Weto prezydenckie jest pojęciem, którego używa się na oznaczenie służącego prezydentowi uprawnienia do zawieszenia wejścia w życie aktu prawnego uchwalonego przez parlament. Tradycyjnie wyróżnia się: weto prezydenckie mocne, którego nie da się wzruszyć i które definitywnie kończy procedurę legislacyjną; weto prezydenckie słabe, które może zostać odrzucone przez odpowiednią większość w parlamencie.

24 Weto prezydenckie w polskim systemie prawa Zgodnie z art. 122 ust. 5 Konstytucji RP prezydent może przekazać do ponownego rozpatrzenia przez Sejm ustawę, która została przedstawiona mu do po podpisu. W tym celu prezydent sporządza wniosek, w którym powinien przytoczyć motywy, dla których zawetował ustawę.

25 Jeśli po ponownym rozpatrzeniu Sejm ponownie uchwali ustawę (w tym samym lub zmienionym brzmieniu) i jeśli zostanie ona uchwalona większością 3/5 głosów i przy kworum wynoszącym połowę ustawowej liczby posłów, prezydent będzie miał obowiązek podpisać ustawę i zarządzić ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw. Przeciwnie, jeśli ustawa zostanie ponownie uchwalona zwykłą większością głosów, prezydent będzie mógł ponownie skorzystać z weta.

26 7. Jeśli Sejm większością 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów uzna, że ustawa powinna zostać uchwalona, prezydent ma obowiązek (w ciągu 7 dni) ją podpisać i zarządzić natychmiastową publikację w Dzienniku Ustaw.

27 Dziennik Ustaw (skrót: Dz. U.), pełna nazwa: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej to najważniejszy polski publikator aktów normatywnych, będący dziennikiem urzędowym. Jest to jedyne oficjalne źródło poznania powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Wydawanie Dziennika Ustaw jest wyłączną kompetencją Prezesa Rady Ministrów, a wydawaniem publikatora zajmuje się jednostka posiadająca status gospodarstwa pomocniczego.

28

29

30 OPIS PROJEKTU: Projekt ustawy zakłada powołanie funduszu alimentacyjnego, będącego w dyspozycji gminy, przeznaczonego na wypłatęświadczeń pieniężnych dla osób, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania należnych im alimentów. Projekt określa dysponentów funduszu, podstawy gospodarki finansowej, obowiązki w zakresie zgłaszania do rejestru danych osobowych. EKSPERTYZY I OPINIE Dnia skierowano do I czytania na posiedzeniu Sejmu I CZYTANIE NA POSIEDZENIU SEJMU pos. nr 14 dn decyzja: nie dokończone I czytanie komentarz: Marszałek Sejmu przeniósł na następne posiedzenie Sejmu głosowanie nad wnioskiem w sprawie skierowania projektu ustawy do Komisji

31 I CZYTANIE NA POSIEDZENIU SEJMU pos. nr 15 dn temat głosowania: wniosek o skierowanie projektu ustawy dodatkowo do Komisji Finansów Publicznych, Komisji Polityki Społecznej głosowanie: Elektroniczne wynik głosowania: 427 za, 2 przeciw, 0 wstrzymało się komentarz: wniosek o skierowanie projektu ustawy dodatkowo do komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Rolnej skierowano do: Komisji Finansów Publicznych, Komisji Polityki Społecznej, Komisji Rodziny i Praw Kobiet oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej PRACA W KOMISJACH PO I CZYTANIU sprawozdawca: Tomasz Latos wniosek komisji: załączony projekt ustawy

32 II CZYTANIE NA POSIEDZENIU SEJMU pos. nr 47 dn decyzja: skierowano ponownie do komisji w celu przedstawienia sprawozdania skierowano do: Komisji Finansów Publicznych, Komisji Polityki Społecznej, Komisji Rodziny i Praw Kobiet oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej PRACA W KOMISJACH PO II CZYTANIU sprawozdawca: Tomasz Latos wniosek komisji: przyjąć część poprawek

33 III CZYTANIE NA POSIEDZENIU SEJMU pos. nr 47 dn temat głosowania: całość projektu ustawy głosowanie: Elektroniczne wynik głosowania: 333 za, 8 przeciw, 75 wstrzymało się (głosowanie nr 46) decyzja: uchwalono komentarz: poprawki Ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu dnia STANOWISKO SENATU: nie wniósł poprawek Dnia Prezydent podpisał ustawę UCHWALENIE tytuł: o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ustawa została uchwalona na pos. nr 47 dn adres publikacyjny: Dz.U. Nr 192, poz. 1382

34 Wykład nr IV Podstawy prawa i ochrona własności intelektualnej PROCES LEGISLACYJNY Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej Zakład Gospodarki Wodnej OPRACOWAŁ dr hab.inż.wojciech Chmielowski prof. PK