Tabele 13 3. Tabele Wszystkie dane są przez program Microsoft Access przechowywane w tabelach. Przykładowa tabela WypoŜyczający, znajdująca się w bazie danych Biblioteka, zawiera podstawowe informacje o wypoŝyczającym: unikalny numer, nazwisko, adres, kategorię (student, wykładowca). 3.1 Projektowanie tabel W celu zdefiniowania nowej tabeli, naleŝy w oknie bazy danych kliknąć przycisk Tabele, a następnie przycisk Nowy. Access wyświetla wtedy pole dialogowe z listą opcji: Widok Arkusz, Widok Projekt, Kreator tabel, Importuj tabelę oraz Połącz tabelę. Pierwsze dwie umoŝliwiają projektowanie tabeli od podstaw, Kreator tabel uruchamia jednego z wielu pomocników - podprogramów, których zadaniem jest automatyczne tworzenie obiektów bazy danych według Ŝyczeń uŝytkownika. Importuj tabelę importuje dane z pliku zewnętrznego do bieŝącej bazy. Ostatnia opcja tworzy tabelę w bieŝącej bazie, która jest połączona z plikiem zewnętrznym. W ćwiczeniu tym zostanie podana metoda projektowania tabel przy pomocy opcji Widok projektu. Rys. 3.1 Okno Nowa tabela Informacje o pozostałych opcjach moŝna znaleźć w pliku pomocy oraz w literaturze uzupełniającej [1], [5]. Access wyświetla okno tabeli w trybie projektowania (Widok projektu), równocześnie włącza pasek narzędzi Projekt tabeli. Widok tabeli moŝna zmienić posługując się pierwszym przyciskiem tego paska narzędzi. MoŜna przełączyć tabelę w tryb: Widok Projekt lub Widok arkusza danych. Drugi z nich jest domyślnie wybrany na
14 Wprowadzenie do projektowania baz danych pasku narzędzi Projekt tabeli, umoŝliwia wprowadzanie danych do zaprojektowanej juŝ tabeli. Zapisz Podgląd Kopiuj Malarz Klucz Wstaw Właściwości wydruku formatów podstawowy wiersze Okno bazy danych Widok Drukuj Wytnij Wklej Cofnij Indeksy Usuń Buduj Nowy obiekt wiersze Pomoc Rys. 3.2 Pasek narzędzi Projekt tabeli PoniŜszy rysunek przedstawia okno zaprojektowanej juŝ tabeli WypoŜyczający. klucz podstawowy selektor wiersza Rys. 3.3 Okno tabeli WypoŜyczający w trybie projektowania Zaprojektowanie tabeli polega na podaniu listy pól, z jakich składać się będą wiersze tej tabeli. Pola deklaruje się w rubrykach górnej części okna (rys. 3.3), podając dla kaŝdego pola: Nazwę pola, Typ danych oraz Opis. Nazwa pola identyfikuje dane przechowywane w polu, typ określa rodzaj przechowywanych danych (np. tekst, liczba, data, rysunek), opis stanowi ułatwienie dla przyszłych uŝytkowników bazy (jest wyświetlany w pasku stanu podczas wprowadzania danych do pola). W rozpatrywanym przykładzie pierwszym polem w tabeli jest numer wypoŝyczającego, który powinien być liczbą. NaleŜy w kolumnie Typ danych ustawić odpowiedni typ. Microsoft Access posiada następujące typy: - Typu Tekst uŝywa się do przechowywania nazw, kombinacji nazw oraz liczb (np. adres z kodem pocztowym) lub liczb, które nie są uŝywane we wzorach matematycznych (np. numer telefonu). Pozwala on na umieszczanie w polach tekstów o długościach max 255 znaków.
Tabele 15 - Typu Nota uŝywa się do zapisu rozbudowanej informacji tekstowej. W polu tego typu moŝna zamieścić 65 535 znaków. - Typ Liczba uŝywany jest do przechowywania liczb, na których będą przeprowadzane działania matematyczne (np. ilości, które będą sumowane). - Typ Data/Godzina jest wykorzystywany do przechowywania dat i godzin. - Typu Walutowego uŝywa się do Rys. 3.4 Typy danych przechowywania liczb wyraŝających kwoty w walucie. - Typ Autonumerowanie jest wykorzystywany do automatycznej numeracji kolejnych rekordów liczbami naturalnymi, co pozwala na jednoznaczną ich identyfikację. - Typ Tak/Nie słuŝy do przechowywania wartości logicznych Tak i Nie. - Typu Obiekt OLE uŝywa się do wstawiania obiektów pochodzących z innych aplikacji: grafiki, arkuszy kalkulacyjnych itp., do tabeli bazy danych. - Typ Hiperłącze jest uŝywany do przechowywania w tabeli tzw. hiperłączy. Hiperłącze to kolorowy i podkreślony tekst lub grafika, który moŝna kliknąć, aby skoczyć do pliku, określonego miejsca w pliku, strony HTML w sieci WWW lub strony HTML w intranecie. Hiperłącza mogą równieŝ prowadzić do miejsc Gopher, Telnet, grup dyskusyjnych i FTP. - Typ Kreator odnośników tworzy pole, które pozwala wybrać wartość z innej tabeli lub z listy wartości przy uŝyciu pola listy lub pola kombi. Kliknięcie tej opcji powoduje rozpoczęcie działania Kreatora odnośników, który tworzy pole odnośnika. Po skończeniu pracy z kreatorem Microsoft Access ustawia typ danych w oparciu o wartości wybrane w kreatorze. KaŜde pole w tabeli posiada swoje cechy. Nadając cechy, określa się sposób, w jaki program Microsoft Access wyświetla i przetwarza dane przechowywane w polu. Cechy nadaje się polom w dolnej części okna (rys. 3.3) zatytułowanej Właściwości pola. Składa się ona z dwóch zakładek: Ogólne i Odnośnik. Zakładka Odnośnik dotyczy pól, dla których zostało utworzone powiązanie z inną tabelą, w celu bardziej przejrzystego określenia moŝliwych wartości (patrz punkt 3.3). Właściwości zakładki Ogólne: -Rozmiar pola, określa maksymalną wielkość danej, jaka moŝe być przechowywana w polu. Dotyczy jedynie danych typu tekstowego i liczbowego. W przypadku danych tekstowych rozmiar określa maksymalną ilość przechowywanych znaków, a ciągi znaków o długości przekraczającej zadeklarowaną są obcinane. Rozmiary pola dla danych liczbowych przedstawia tabela 3.1.
16 Wprowadzenie do projektowania baz danych - Format, określa sposób, w jaki wyświetlana jest na ekranie zawartość pola. Dla danych niektórych typów Access posiada standardowe formaty wyświetlania. Niektóre z nich zaleŝą od ustawień międzynarodowych w Panelu sterowania Windows, np. symbol waluty i sposób zapisu kwoty. Oprócz formatów predefiniowanych moŝna takŝe określić własny format. - Miejsca dziesiętne stanowi uzupełnienie do określenia formatu dla liczb i kwot. UmoŜliwia określenie ilości cyfr wyświetlanych po przecinku dla danych tych typów. Tab. 3.1 Rozmiar pola dla typu Liczba Nazwa Rozmiar Opis [bajty] Bajt 1 Liczby naturalne 0 255 Liczba całkowita 2 Liczby całkowite -32 768 32 767 Liczba całkowita długa 4 Liczby całkowite od -2 147 483 648 do 2 147 483 647 Pojedyncza precyzja 4 Liczby rzeczywiste -3.40E38 3. 40E38 Podwójna precyzja 8 Liczby rzeczywiste -1.80E308 1.80E308 Dziesiętne 12 Liczby -10 28-1 10 28-1 ID Replikacji 16 typ ten jest uŝywany w przypadku pracy z zestawem replik bazy, jest istotny na etapie synchronizacji - Maska wprowadzania, umoŝliwia określenie szablonu złoŝonego z dodatkowych znaków, ułatwiających wprowadzanie danych w pola tabeli. Szczególnie przydatne dla danych w rodzaju daty, czasu, numeru telefonu itp. - Tytuł pozwala podać alternatywną nazwę kolumny tabeli. Gdy nie zostanie ona podana uŝyta zostanie nazwa pola. - Wartość domyślna, umoŝliwia podanie wartości, jaką dane w polu przybierają najczęściej. Przy wprowadzaniu danych do tabeli Access automatycznie będzie wypełniał pole tą wartością. - Reguła poprawności określa warunek, jaki muszą spełniać wszystkie dane z tego pola. Kryterium to jest sprawdzane przez Access przy wprowadzaniu danych. Pomaga to ustrzec się błędów. - Komunikat o błędzie określa tekst wyświetlany w przypadku wprowadzenia danej, nie spełniającej ograniczeń zadanych w polu Reguła poprawności. - Wymagane, ustawienie rozstrzygające o tym, czy w dane pole musi być wpisana jakaś wartość, czy teŝ moŝe ono pozostać puste. - Zerowa długość dozwolona Dotyczy jedynie danych tekstowych. Po włączeniu zamienia puste pola tekstowe na pola zawierające tzw. ciąg znaków o zerowej długości. Pole zawierające taki ciąg nie jest juŝ dla Accessa polem pustym i moŝe mieć włączony atrybut Wymagane. - Indeksowane, decyduje o tym, czy dla wartości danego pola stworzony będzie indeks. Do wyboru są trzy warianty: Nie, Tak(Bez powtórzeń) i Tak(Powtórzenia OK). Indeksy naleŝy tworzyć dla pól, z których dane będą najczęściej podstawą
Tabele 17 przeszukiwania. Operacja wyszukiwania w przypadku duŝych baz danych jest bardzo czasochłonna, indeksowanie znacznie ją przyspiesza. - Kompresja Unicode tylko dla pól typu Tekst, Nota i Hiperłącze, określa schemat kodowania znaków tekstu, jeŝeli kompresja jest włączona do zapamiętania pojedynczego znaku wykorzystywany jest jeden bajt, jeŝeli jest wyłączona dwa bajty. Domyślnie podczas tworzenia pól tekstowych Kompresja Unicode jest włączana. - Nowe wartości tylko dla pól typu Autonumerowanie, Przyrostkowy określa, Ŝe wartości pola są zwiększane o 1 dla nowych rekordów, Losowy dla nowych rekordów uŝywane są losowe liczby typu Liczba całkowita długa. Rys. 3.5 Właściwości pola IDK Na rys. 3.5 podano przykładowe cechy pola IDK. Jako rozmiar pola przyjęto liczbę całkowitą długą. Format wyświetlania został przyjęty jako stałoprzecinkowy, a liczbę miejsc po przecinku ustawiono na 0. Numery kategorii będą wyświetlane w postaci np. 5. Maska wprowadzania postaci 99 - pozwala na wprowadzenie do dwóch cyfr, nie moŝna wprowadzać innych znaków. Przyjęto regułę poprawności >=1 And <=10 - co oznacza, Ŝe w przypadku podania liczby mniejszej od 1 lub większej od 10 wyświetli się komunikat o błędzie: Kategoria powinna być z zakresu 1..10. W związku z tym, Ŝe rzadko będzie się odbywało wyszukiwanie wypoŝyczającego na postawie jego kategorii, nie ustawiono indeksowania dla tego pola. Po podaniu nazw oraz typów pól, naleŝy jeszcze zadeklarować klucz podstawowy tabeli (minimalną liczbę pól, które jednoznacznie identyfikują wiersze). Próba zachowania tabeli (przycisk Zapisz paska narzędzi - rys. 3.2) bez wskazania klucza powoduje wyświetlenie okna dialogowego przypominającego o tym. Tabela nie musi mieć zdefiniowanego klucza podstawowego, jest on jednak konieczny przy definiowaniu powiązań pomiędzy tabelami (punkt 3.4). Access proponuje dodanie dodatkowego pola w tabeli typu Autonumerowanie będącego kluczem podstawowym tabeli. Wybór przycisku Tak jest równoznaczny z akceptacją tej propozycji i powoduje uzupełnienie projektu tabeli o dodatkowe pole o nazwie Identyfikator.
18 Wprowadzenie do projektowania baz danych Jako klucz w tabeli WypoŜyczający zostało przyjęte pole IdWyp - kluczyk na znaczniku wiersza pola IdWyp (rys.3.3). W celu wskazania pola lub pól, które są kluczem podstawowym tabeli naleŝy je zaznaczyć, a następnie wcisnąć przycisk paska narzędzi oznaczony kluczykiem (rys. 3.2). Aby zaznaczyć jedno pole naleŝy kliknąć selektor wiersza poŝądanego pola, aby zaznaczyć kilka pól, naleŝy przytrzymać wciśnięty klawisz CTRL. Mając zaprojektowaną tabelę naleŝy wypełnić ją danymi. W tym celu naleŝy skorzystać z drugiego trybu pracy z tabelą - arkusza danych. Ten tryb moŝna uzyskać na dwa sposoby. MoŜna: - wcisnąć przycisk Widok i wybrać opcję Widok arkusza danych (rys. 3.2). JeŜeli tabela nie została wcześniej zachowana, a w trybie projektowania dokonano zmian, pojawi się okno dialogowe pytające o nazwę tabeli. - zamknąć okno projektu tabeli. Po podaniu nazwy okno z rys.3.3 zostanie zamknięte, a oknem bieŝącym stanie się okno bazy danych. W oknie tym naleŝy wybrać odpowiednią tabelę i wcisnąć przycisk Otwórz. 3.2 Wypełnianie tabel wiersz bieŝący nowy wiersz Rys. 3.6 Okno tabeli WypoŜyczający w trybie wprowadzania danych Nowa tabela ma tylko jeden wiersz podzielony na pola, których nazwy są wpisane powyŝej, w nagłówku kaŝdej kolumny. Pola, dla których została zadeklarowana jakaś wartość domyślna, są juŝ wypełnione. Po wpisaniu danej, do następnego pola przechodzi się, naciskając klawisz TAB. Naciśnięcie klawisza TAB w ostatnim polu powoduje przejście do następnego wiersza. W lewej części wiersza znajduje się prostokątne pole znacznika wiersza z trójkątem oznaczającym wiersz bieŝący. Podczas wpisywania danych w polu znacznika pojawia się symbol ołówka oznaczający, Ŝe w wierszu dokonano zmian, a nie zostały one jeszcze zachowane. Ponadto z chwilą rozpoczęcia wpisywania pojawia się nowy wiersz, jest on oznaczony gwiazdką. W czasie pracy w środowisku sieciowym, w polu znacznika moŝe znaleźć się jeszcze jeden symbol - przekreślone kółko. W ten sposób zaznaczane są wiersze, edytowane w danym momencie przez innego uŝytkownika. Zawartość kaŝdego wiersza jest zapamiętywana w momencie przejścia do wiersza następnego lub z chwilą zamknięcia tabeli.
Tabele 19 3.3 Odnośniki Utworzone reguły poprawności dla pola IDK nie chronią całkowicie tabeli przed wprowadzeniem błędnych danych. MoŜna np. podać jako identyfikator kategorii wypoŝyczającego liczbę 5, mimo Ŝe tabela Kategoria zawiera tylko 2 pozycje (1: student, 2: wykładowca). Poza tym wprowadzanie kategorii poprzez wpisanie liczby nie jest zbyt atrakcyjne. Rozwiązaniem tego problemu jest utworzenie odnośnika dla pola IDK do tabeli Kategoria. Pozwoli to na określanie kategorii wypoŝyczającego przy uŝyciu pola listy lub pola kombi. Odnośnik moŝna utworzyć w Widoku Projekt tabeli, wybierając dla określonego pola, w górnej części okna projektu w kolumnie Typ danych: Kreator odnośników. Kliknięcie tej opcji powoduje rozpoczęcie działania asystenta. Po zakończeniu z nim pracy Microsoft Access ustawia typ danych w oparciu o wartości wybrane w kreatorze. Pole to ma taki sam rozmiar jak pole klucza podstawowego uŝywanego do utworzenia odnośnika. Kolejność czynności jakie trzeba wykonać, by stworzyć odnośnik jest następująca: określenie źródła danych odnośnika, Rys. 3.7 Wartości odnośnika
20 Wprowadzenie do projektowania baz danych wybór pola tabeli, którego wartości będą wyświetlane w liście odnośnika i określenie szerokości tej listy, wpisanie tekstu etykiety przypisanej do kolumny odnośnika. Rys. 3.8 Wybór pola wyświetlającego wartości odnośnika Tabela WypoŜyczający po utworzeniu odnośnika dla pola IDK w Widoku arkusza danych została przedstawiona na poniŝszym rysunku. Rys. 3.9 Tabela WypoŜyczający z odnośnikiem
Tabele 21 Po zaprojektowaniu odnośnika dla pola IDK, wypełniona została zakładka Odnośnik tego pola. Bardziej zaawansowany uŝytkownik nie musi uŝywać Kreatora odnośników, moŝe sam wypełnić odpowiednie właściwości tej zakładki. Odnośniki nie mogą być tworzone dla pól typu: Autonumerowanie, Nota, Data/Godzina, Walutowy, Obiekt OLE oraz Hiperłącze. W pozostałych przypadkach pola posiadają właściwość Typ formantu ustawioną na pole tekstowe. Zaprojektowanie odnośnika wiąŝe się z wyborem jednej z dwóch pozostałych moŝliwości: pole kombi lub pole listy. Po zmodyfikowaniu wartości właściwości typ formantu, pojawiają się inne atrybuty, których poprawne wypełnienie prowadzi do utworzenia odnośnika. Dokładniejsze informacje moŝna znaleźć w plikach pomocy. Rys. 3.10 Właściwości pola IDK - zakładka Odnośnik 3.4 Związki Następnym krokiem po zaprojektowaniu tabel jest określenie, jakie są między nimi związki. Związki określają wzajemne powiązania pomiędzy dwoma tabelami. Access pozwala definiować związki równieŝ z pomiędzy tabelą a kwerendą oraz pomiędzy dwoma kwerendami. Kwerendom poświęcony jest następny rozdział. Wszystko co moŝna powiedzieć o związku tabel moŝna równieŝ powiedzieć o związku kwerend. W dalszej części tego punktu związki będą opisywane na przykładzie tabel. Aby wyznaczyć liczebność związku, naleŝy rozpatrzyć kaŝdą tabelę po kolei i dla kaŝdego rekordu (wiersza) rozwaŝanej tabeli sprawdzić ile ma przyporządkowanych rekordów (wierszy) po drugiej stronie związku. W ten sposób moŝna dokonać klasyfikacji związków na następujące trzy kategorie: jednojednoznaczne (jeden do
22 Wprowadzenie do projektowania baz danych jeden), jednoznaczne (jeden do wielu lub wiele do jeden) i wieloznaczne (wiele do wielu). związki jeden do jeden charakteryzują się tym, Ŝe dla kaŝdego wiersza jednej z dwóch tabel istnieje dokładnie jeden wiersz drugiej tabeli. Związki jeden do jeden rzadko występują w bazach danych, poniewaŝ istnieje tendencja, aby łączyć takie pary tabel w jedną. związki jeden do wielu są najczęściej spotykanymi związkami w typowych bazach danych. W bazie Biblioteka przykładem takiego związku jest związek między wypoŝyczającym a kategorią do której naleŝy. KaŜdy wypoŝyczający ma przypisaną dokładnie jedną kategorię, z kolei jest wielu wypoŝyczających o kategorii np. Student. związki wiele do wielu są bardzo powszechne w bazach danych. W opisywanej bazie przykładem takiego związku jest związek pomiędzy tabelami: WypoŜyczający i KsiąŜki. Jeden wypoŝyczający moŝe wypoŝyczyć wiele ksiąŝek, kaŝda ksiąŝka była wypoŝyczana wielu wypoŝyczającym. W praktyce związki wiele do wielu sprawiają kłopot w relacyjnych bazach danych. Wieloznaczny związek moŝe być łatwo usunięty przez utworzenie dodatkowej tabeli i zastąpienie związku wiele do wielu dwoma jeden do wielu. Ta nowa tabela spełnia funkcję pośrednika dla obu tabel pozostających w związku wieloznacznym. W bazie Biblioteka takim pośrednikiem jest tabela WypoŜyczenie. KaŜdy wypoŝyczający ma przypisaną listę ksiąŝek, a kaŝda ksiąŝka wypoŝyczona danego dnia przez konkretnego wypoŝyczającego jest związana tylko z tym wypoŝyczającym. Z kolei dla kaŝdej ksiąŝki istnieje wielu wypoŝyczających, którzy ją wypoŝyczali, ale dany wypoŝyczający ma przypisaną podaną ksiąŝkę określonego dnia tylko raz. W celu określenia związków naleŝy wybrać polecenie Narzędzia Relacje. Pierwsze wywołanie tego polecenia otwiera puste okno zatytułowane Relacje (w przypadku utworzenia odnośników podczas projektowania tabel, odpowiednie związki dodawane są automatycznie), jednocześnie Access pokazuje pasek narzędzi Relacja. Nowa baza danych Zapisz PokaŜ relacje bezpośrednie Wyczyść układ Nowy obiekt Otwórz bazę danych PokaŜ tabelę PokaŜ wszystkie relacje Okno Bazy danych Rys. 3.11 Pasek narzędzi Relacja Po kliknięciu na przycisku PokaŜ tabelę pokazuje się okno dialogowe Pokazywanie tabeli przy pomocy którego moŝna wybrać tabele, pomiędzy którymi będą określane związki. Wystarczy wskazać nazwę tabeli i kliknąć przycisk Dodaj.
Tabele 23 Rys. 3.12 Pokazywanie tabeli W oknie Relacje kaŝda tabela przedstawiana jest jako lista pól, przy czym nazwy pól klucza wypisane są czcionką pogrubioną. Określenie związku pomiędzy tabelami sprowadza się do przeciągania myszą pola łączącego tabeli pierwszej i upuszczenia go na odpowiadające mu pole w tabeli drugiej. Rezultatem jest linia łącząca odpowiadające sobie pola. Jednocześnie wyświetlane jest pole dialogowe o nazwie Edytowanie relacji, słuŝące określeniu właściwości definiowanego związku. Decydujące znaczenie dla związku między tabelami ma stan opcji Wymuszaj więzy integralności. Więzy integralności to zbiór reguł, który zapewnia poprawność związków między rekordami związanych tabel. Więzy te uniemoŝliwiają przypadkowe usunięcie czy zmianę powiązanych danych. Przy włączonych więzach integralności dla związku tabel WypoŜyczający i Kategoria niemoŝliwe byłoby na przykład usunięcie kategorii wypoŝyczających (z tabeli Kategoria) jeŝeli istniałby co najmniej jeden wypoŝyczający (w tabeli WypoŜyczający) któremu zostałaby przypisana wcześniej taka kategoria. Próba usunięcia takiej kategorii zakończyłaby się wyświetleniem komunikatu o istniejących w tabeli WypoŜyczający rekordach powiązanych z tą kategorią. Podobnie zachowałby się program przy próbie zmiany wartości klucza w tabeli Kategoria jeŝeli w tabeli WypoŜyczający istniałyby rekordy powiązane z modyfikowaną kategorią (modyfikacja wartości pól typu Autonumerowanie jest niemoŝliwa, więc aby zaobserwować taką reakcję programu naleŝałoby wcześniej zmienić typ pola IDK w tabeli Kategoria np. na Liczbę całkowita długą). W polu Relacje po włączeniu opcji Wymuszaj więzy integralności stają się dostępne dwie opcje: Kaskadowo aktualizuj pola pokrewne oraz Kaskadowo usuń rekordy pokrewne, które pozwalają na wykonywanie operacji aktualizowania i usuwania, które byłyby w normalnym przypadku zabronione przez reguły więzów integralności. Przy usuwaniu lub zmianie wartości klucza w tabeli podstawowej wykonywane są automatycznie niezbędne zmiany w tabelach powiązanych w celu zachowania więzów integralności. Próba usunięcia kategorii (z tabeli Kategoria) do
24 Wprowadzenie do projektowania baz danych której byłby przypisany co najmniej jeden wypoŝyczający (w tabeli WypoŜyczający) spowodowałaby wyświetlenie okna dialogowego które pozwoliłoby na podjęcie decyzji o jednoczesnym usunięciu wszystkich powiązanych z usuwaną kategorią rekordów a więc wszystkich wypoŝyczających przypisanych do tej kategorii. Rys. 3.13 Związki w bazie Biblioteka Przy ponownym wejściu do okna Relacje najlepiej upewnić się czy wszystkie związki są widoczne wybierając przycisk paska narzędzi PokaŜ wszystkie relacje. 3.5 Wypełnianie tabel ze zdefiniowanymi wcześniej związkami W przypadku edycji tabeli połączonej z inną tabelą związkiem jeden do wielu okno Arkusza danych słuŝące do wypełniania tabeli danymi zostaje uzupełnione dodatkową kolumną w której umieszczony jest tzw. wskaźnik rozwinięcia. Rys. 3.14 Arkusz danych z powiązanym podarkuszem
Tabele 25 Kliknięcie tego wskaźnika pozwala na rozwinięcie lub zwinięcie podrzędnego arkusza danych. Podrzędny arkusz danych zawiera dane z tabeli związanej i pozwala na edycję jej danych. Rysunek 3.14 przedstawia okno Widoku arkusza danych tabeli Kategoria. Tabela ta jest powiązana związkiem jeden do wielu z tabelą WypoŜyczający (jednej kategorii z tabeli Kategoria odpowiada wiele rekordów w tabeli WypoŜyczający, ale kaŝdy wypoŝyczający jest przypisany tylko do jednej kategorii). Podczas edycji pojedynczej kategorii moŝna edytować, po kliknięciu wskaźnika rozwinięcia, dane wypoŝyczających przypisanych do tej kategorii. Dodanie danych nowego wypoŝyczającego w podarkuszu spowoduje automatyczne przypisanie go do rozwiniętej kategorii. Podrzędny arkusz danych moŝe zawierać równieŝ swój podrzędny arkusz danych (wyłącznie jeden), w przypadku gdy istnieje odpowiedni związek pomiędzy tabelami. Dopuszczalnych jest osiem poziomów takich powiązań. Na poniŝszym rysunku pokazane zostały zagnieŝdŝone arkusze danych tabel Kategoria, WypoŜyczający i WypoŜyczenia. Rys. 3.15 ZagnieŜdŜone arkusze danych 3.6 Ćwiczenia do samodzielnego wykonania Ćwiczenie 3.1 Zaprojektuj tabelę WypoŜyczający zgodnie z przyjętymi załoŝeniami. Próbuj uzupełniać właściwości poszczególnych pól. Sprawdź działanie reguły poprawności wprowadzając błędne dane tam, gdzie została ona określona. Utwórz odnośnik dla pola IDK. Ćwiczenie 3.2 Wypełnij danymi tabelę WypoŜyczający. Ćwiczenie 3.3 Zgodnie z opisem zawartym w tym rozdziale stwórz pozostałe tabele projektu Biblioteka.