BUDOWA ŁĄCZNIKA DROGOWEGO POMIĘDZY UL. GRABSKIEGO i UL. ENERGETYKÓW

OBIEKT: INWESTOR: TYTUŁ PROJEKTU: ADRES OBIEKTU: KOD CPV: STADIUM PROJEKTU: TYTUŁ CZĘŚCI PROJEKTU: ŁĄCZNIK DROGOWY W STALOWEJ WOLI GMINA STALOWA WOLA PREZYDENT MIASTA PL. WOLNOŚCI 7, 37-450 STALOWA WOLA BUDOWA ŁĄCZNIKA DROGOWEGO POMIĘDZY UL. GRABSKIEGO i UL. ENERGETYKÓW WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE, POWIAT STALOWOWOLSKI, MIASTO STALOWA WOLA Obręb nr 3 i 6 45 23 12 20-3 Roboty budowlane w zakresie gazociągów PROJEKT BUDOWLANY TOM II. PROJEKT ARCHITEKTONICZNO-BUDOWLANY H - PRZEBUDOWA SIECI GAZOWEJ WYSOKIEGO CIŚNIENIA AUTORZY OPRACOWANIA: Lp. Funkcja Imię i nazwisko, nr uprawnień Data Podpis 1 Projektant mgr inż. Andrzej Bróż S-162/01 03.2010 2 Opracowanie mgr inż. Andrzej Bróż 03.2010 3 Sprawdzający mgr inż. Marek Kwapniewski S-102/01 Rzeszów, marzec 2010 r. 03.2010

OŚWIADCZENIE Zgodnie z Umową oraz zgodnie z treścią art. 20 ust. 4 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane, my niżej podpisani oświadczamy, że Projekt Budowlany Budowy łącznika drogowego pomiędzy ul. Grabskiego i Energetyków w Stalowej Woli w zakresie: Tomu II PROJEKT ARCHITEKTONICZNO BUDOWLANY części H Przebudowa sieci gazowej wysokiego ciśnienia został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej i jest kompletny z punktu widzenia celu któremu ma służyć. Rzeszów, marzec 2010 r. Branża gazowa wysokiego ciśnienia Projektant: mgr inż. Andrzej Bróż Sprawdzający: mgr inż. Marek Kwapniewski

Zawartość opracowania l. Cześć opisowa 1. Podstawa opracowania 3 2. Przedmiot i zakres opracowania 3 3. Istniejący stan zagospodarowania terenu 3 4. Charakterystyka projektowanego odcinka gazociągu DN 700 mm 5 5. Kolejność realizacji robót 6 6. Obliczenia wytrzymałościowe 6 7. Próby ciśnieniowe gazociągu 9 8. Roboty ziemne 12 9. Roboty montażowe 13 10. Zabezpieczenie antykorozyjne 13 11. Włączenie projektowanego odcinka do sieci gazowej istniejącej 14 12. Zaopatrzenie w media 15 13. Oznakowanie trasy gazociągu 15 14. Rozwiązania techniczne w aspekcie środowiska 15 15. Uwagi końcowe 16 16. Zestawienie materiałów 18 li. Uzgodnienia 1. Oświadczenie projektanta 2. Warunki techniczne przebudowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia wydane przez Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz System S.A. oddział w Tarnowie - pismo znak TT-4528-424/09 San/GR/02 z dnia 15.12.2009 r. 3. Opinia nr 198/2010 z dnia 24.03.2010 r. wydana przez Starostę Stalowowolskiego, Zespół Uzgadniania Dokumentacji Projektowej. 4. Protokół z badań grubości ścianek gazociągu istniejącego w miejscu wykonania połączeń III. Cześć rysunkowa 1. Plan zagospodarowania terenu - skala 1:500... rys. nr 1 2. Profil podłużny sieci gazowej - skala 1:100/500... rys. nr 2 2

1. Podstawa opracowania. - Zlecenie Inwestora - Warunki techniczne przebudowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia wydane przez Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz System S.A. oddział w Tarnowie - pismo znak TT-4528-424/09 San/GR/02 z dnia 15.12.2009 r. - Plan sytuacyjny w skali 1:500, - Wizja w terenie, - Opinia nr 198/2010 z dnia 24.03.2010 r. wydana przez Starostę Stalowowolskiego, Zespół Uzgadniania Dokumentacji Projektowej. - Obowiązujące przepisy techniczno-budowlane, tj.: - Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U.01.97.1055), - Aktualne normy oraz inne przepisy. 2. Przedmiot i zakres opracowania. Przedmiotem niniejszego opracowania jest projekt przebudowy istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300 mm, w związku z kolizją z planowaną budową łącznika drogowego pomiędzy ul. Grabskiego a ul. Energetyków w Stalowej Woli. Gazociąg zaprojektowano zgodnie z wydanymi przez Operatora gazociągu warunkami technicznymi TT-4528-424/09 San/GR/02 z dnia 15.12.2009 r. Przebudowa istniejącego gazociągu będzie realizowana na działkach nr: 906/8, 906/9 obr. nr 3 Centrum w Stalowej Woli. Zakres opracowania obejmuje roboty budowlano-montażowe na długości 270,2 metrów przebudowy gazociągu DN 300 mm pomiędzy miejscami włączeń (ozn. g1 g6) do istniejącej sieci gazowej wysokiego ciśnienia; Ponadto w zakres niniejszej inwestycji wchodzi usunięcie wyłączonego z eksploatacji odcinka gazociągu o długości 43,6 m. Przez teren w m. Stalowa Wola, gdzie projektuje się budowę łącznika drogowego pomiędzy ul. Grabskiego a ul. Energetyków, przebiega trasa gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300 mm. W związku z budową wiaduktu kolejowego nad projektowanym łącznikiem zachodzi konieczność przebudowy odcinka przedmiotowego gazociągu zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi, tj. Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U.01.97.1055). Nową trasę poprowadzono w taki sposób, by nie kolidowała z projektowanymi elementami łącznika, w tym także z uszczelnieniem i zabezpieczeniem wykopu metodą JET GROUTING. 3. Istniejący stan zagospodarowania terenu. Teren, na którym będzie przebudowywany odcinek gazociągu wysokiego ciśnienia, aktualnie jest zadrzewiony, nieuzbrojony istniejącym uzbrojeniem. Natomiast na trasie przebudowy 3

znajdują się projektowane instalacje podziemne oraz projektowane drogi. W przypadku napotkania istniejącego i czynnego, a nie wykazanego na mapach geodezyjnych uzbrojenia podziemnego to skrzyżowania te należy wykonać zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe oraz normą PN-91/M-34501 Gazociągi i instalacje gazownicze. Skrzyżowania gazociągów z przeszkodami terenowymi. Wymagania". 3.1. Skrzyżowania z obiektami terenowymi. 3.1.1 Skrzyżowania z projektowanymi kablami energetycznymi Projektowana sieć gazowa krzyżuje się z projektowanymi kablami energetycznymi doziemnymi. ochronnymi. W miejscach skrzyżowań z kablami energetycznymi, kable należy zabezpieczyć rurami Długość rur ochronnych min 3 m. Odległość pionowa min. 20 cm Zabezpieczenie wykonać zgodnie z normą PN/E-05100, PN/E-05125. Skrzyżowania pokazano na mapie sytuacyjno wysokościowej. Wszelkie prace ziemne w pobliżu urządzeń energetycznych wykonywać ręcznie pod nadzorem pracowników ZE. Powyższe zabezpieczenia zostały ujęte w projekcie sieci elektrycznych. 3.1.2 Skrzyżowania z projektowanymi drogami Na swej trasie projektowana sieć gazowa krzyżuje się z projektowaną drogą i łącznikiem drogowym ul. Grabskiego i ul. Energetyków. Skrzyżowanie gazociągu z projektowanym łącznikiem zaprojektowano zgodnie z wydanymi warunkami przekopem otwartym z zastosowaniem stalowych rur osłonowych. Jako rury osłonowe zaprojektowano dla sieci gazowej DN 300 mm - rury stalowe φ508 x 12,5 mm wg PN-EN 10208-2+AC:1999 posiadające fabryczną izolację polietylenową o oznaczeniu 3LPE N-v wg DIN 30670 o długości 29,5 mb. Długość ta wynika z szerokości pasa drogowego w rejonie przekroczenia i konieczności wyprowadzenia końców rur ochronnych do granicy pasa drogowego. Po wykonaniu łącznika drogowego sieć gazowa będzie zlokalizowana ok. 1,2 m pod niweletą drogi (góra rury ochronnej od rzędnej nawierzchni drogi). Minimalne przykrycie gazociągu pod dnem rowów i korytek odwadniających wynosi więcej niż wymagane 0,5 m. Rurociągi przewodowe należy układać w rurach osłonowych na płozach ślizgowych wykonanych z PE systemu RACI w rozstawie osiowym 1,5 m (na końcach zastosować dwa po dwa pierścienie. Rura przewodowa będzie dodatkowo zabezpieczona poprzez wypełnienie przestrzeni międzyrurowej środkiem Stopaq. Końce rury ochronnej należy zabezpieczyć manszetami gumowymi typu N. 4

4. Charakterystyka projektowanego odcinka gazociągu DN 300 mm. Na podstawie warunków technicznych wydanych przez operatora sieci gazowej oraz przeprowadzonych obliczeń wytrzymałościowych, projektowany odcinek przebudowywanego gazociągu będzie posiadał następujące parametry: - średnica nominalna -DN300mm - średnica zewn. x grubość ścianki - 323,9 x 8,0 mm - maksymalne ciśnienie robocze - MOP 6,0 MPa - rura - (S) L360NB izolowana fabrycznie - długość - 270,2 m - głębokość ułożenia (przykrycie rur) - 1,05 1,47 m p.p.t. (wg profilu) Projektowany odcinek gazociągu należy wykonać z atestowanych rur przewodowych zgodnych z normą PN-EN 10208-2+AC, z dokumentem kontrolnym 3.1 wg PN-EN 10204:2006, z trójwarstwową fabryczną powłoką izolacyjną o oznaczeniu 3LPE N-v, spełniającą wymagania normy DIN 30670. Rury powinny posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa B". Gazociąg zaprojektowano dla pierwszej klasy lokalizacji zgodnie z wymaganiami, jakie zawiera Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30.07.2001 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. 97 poz. 1055). Dla przedmiotowego odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300 mm, wyznacza się na okres jego eksploatacji strefę kontrolowaną o szerokości 6,0 m (po 3 m od osi gazociągu). W strefie kontrolowanej: - nie należy wnosić budynków, urządzać stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz nie powinna być podejmowana żadna działalność mogąca zagrozić trwałości gazociągu podczas jego eksploatacji, - dopuszcza się za zgodą operatora sieci, tj. Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Oddział w Tarnowie, urządzanie parkingów dla samochodów osobowych nad gazociągiem, - operator sieci gazowej powinien kontrolować wszelkie działania, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu. Trasę odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300 mm projektuje się w pobliżu projektowanego łącznika drogowego pomiędzy ulicą Grabskiego a Energetyków. Dokładną trasę gazociągu DN 300 pokazano na załączonym projekcie zagospodarowania terenu w skali 1:500. Podłączenie przekładanego odcinka gazociągu do istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia należy wykonać z zastosowaniem metody tradycyjnej przez spawanie doczołowe. Podczas wykonywania prac włączeniowych wykonawca musi zapewnić zastępcze źródło zasilania stacji (CNG lub LNG) o parametrach: wydajność - 100 nm 3 /h i sumaryczna wielkość strumienia 1000 m 3. Maksymalny czas trwania robót włączeniowych 12 godzin. Połączenie projektowanego odcinka gazociągu DN 300 z istniejącym gazociągiem należy 5

wykonać przy pomocy łuków o promieniu gięcia 5 D kształtki przejściowej (odcinka rurociągu) wg rysunku szczegółowego i spawania doczołowego. Dopuszczalne przesunięcie na wewnętrznych średnicach łączonych elementów powinno spełniać wymagania normy PN-EN 12732. Odcinki rur oraz łuki łączyć na styk czołowy przez spawanie elektryczne. Gazociąg należy układać na głębokości pokazanej na profilach podłużnych. W miejscach skrzyżowania z projektowanym uzbrojeniem terenu, głębokość ułożenia gazociągu uzależniona jest od rzędnych w/w uzbrojenia. 5. Kolejność realizacji robót Wykonawca robót zgodnie z wymaganiami 4, p. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dziennik Ustaw nr 97, poz. 1055) powinien posiadać potwierdzone kwalifikacje niezbędne do wykonania prac budowlano montażowych oraz stosować zintegrowany system zapewnienia jakości np. PN-ISO 9001-1 i PN-ISO 9002. Wykonawca robót przed rozpoczęciem budowy gazociągu powiadomi z wyprzedzeniem 2 tygodniowym (jeżeli w uzgodnieniu nie podano inaczej) użytkowników uzbrojenia terenu celem wyznaczenia i pełnienia nadzoru nad swoimi urządzeniami. Przebudowę gazociągu wysokiego ciśnienia należy wykonywać w następującej kolejności: (1) wykonanie prac ziemnych, robót montażowych gazociągu DN 300 mm (2) wykonanie prób gazociągu DN 300 mm (3) włączenie wykonanego gazociągu do sieci gazowej DN 300 (4) usunięcie wyłączonego z eksploatacji odcinka gazociągu DN 300 6. Obliczenia wytrzymałościowe. 6.1. Obliczenia wytrzymałościowe gazociągu DN 300 MOP 6,0 MPa, wg PN-90/M-34502. Dane wejściowe: - rura przewodowa -PN-EN 10208-2+AC (S) L360NB 323,9 x 8,0 - minimalna granica plastyczności: R t05 = 360 MPa - minimalna granica wytrzymałości: R m = 460 MPa - maksymalne ciśnienie robocze - p r = 6,0 MPa Obliczenia: Ciśnienie obliczeniowe: P o = γ fp * P r γ fp = 1,1 - współczynnik obciążenia ciśnieniem wewnętrznym 6

P o =1,1 * 6,0 = 6,6 MPa Wytrzymałość obliczeniowa: R 1 = (R m * m) / (γ m1 * γ n ) R m - wytrzymałość materiału na rozciąganie m = 0,9 - współczynnik warunków pracy γ m1 = 1,4 - współczynnik materiałowy γ n = 1,0 - współczynnik konsekwencji zniszczenia R 1 = 295,7 MPa Grubość ścianki rury: g o = (p o *D z )/2*(R 1 *z t + p o ) Z t = 1,0 - współczynnik wytrzymałości złącza spawanego g o = (6,6* 323,9) /2*(295,7 *1,0+ 6,6) g o = 3,54 mm Grubość ścianki łuku: - dla łuków gładkich o promieniu gięcia R = 5 D η w = 1,0 - współczynnik nośności - grubość ścianki łuku wynosi: g e = η w * g o g e = 1,0 * 3,54 g e = 3,54 mm Wnioski: Zarówno rura jak i łuki o grubości ścianki g = 8,0 mm mogą być zastosowane do budowy przedmiotowego odcinka gazociągu, ponieważ spełnione są warunki: 7

g > g o ( 8,0 mm > 3,54 mm ) g > g e ( 8,0 mm > 3,54 mm ) 6.2. Obliczenia naprężeń obwodowych dla gazociągu DN 300 MOP 6,0 MPa, wg PN-90/M-34502. Dane: - maksymalne ciśnienie robocze: MOP = 6,0 MPa - minimalna granica plastyczności: R t05 = 360 MPa - rura przewodowa: S L360NB 323,9 x 8,0 mm g= 8,0 mm σ = p r * ( D z - 2g) / 2g σ = 6,0*( 323,9-2*8,0) / ( 2 * 8, 0 ) σ = 115,5 MPa 0,4 x R t05 = 0,4 * 360 = 144 MPa 6.3. Sprawdzenie naprężeń obwodowych dla gazociągu DN 300 podczas wykonywania próby wytrzymałości. Dane: - maksymalne ciśnienie robocze: MOP = 6,0 MPa - ciśnienie próby wytrzymałości: P PW = 1,5 x 6,0= 9,0 MPa - minimalna granica plastyczności: R t05 = 360 MPa - rura przewodowa: S L360NB 323,9 x 8,0 mm σ = P PW * ( D z - 2g n ) / 2g n g n = g - (ujemna odchyłka grubości ścianki maks. - 10%) g n = 8,0-0,8 = 7,2 mm σ = 9,0*( 323,9-2* 7,2) / ( 2 * 7, 2 ) σ = 193,4 MPa 0,95 x R t05 = 0,95 * 360 = 342 MPa Wnioski: Naprężenia obwodowe są odpowiednie dla l klasy lokalizacji gazociągu, a wielkość ich 8

wynosi < 0,4x R t05, gazociąg może być poddany próbie wytrzymałości na ciśnienie 9,0 MPa. 7. Próby ciśnieniowe gazociągu. Próby ciśnieniowe należy wykonać zgodnie z wymogami norm: PN-EN 1594, PN-EN 12327, PN-92/M-34503, oraz przepisami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U.01.97.1055). Przed oddaniem rurociągu do eksploatacji należy przeprowadzić ciśnieniowe próby tego rurociągu, w celu potwierdzenia jego szczelności oraz wytrzymałości mechanicznej. Do prób ciśnieniowych można przystąpić po uzyskaniu pozytywnych wyników kontroli jakości spoin, odbiorze prac spawalniczych oraz po oczyszczeniu wnętrza rurociągu. Oczyszczenia należy dokonać poprzez przedmuchanie strumieniem powietrza lub innego gazu obojętnego. Wstępna próba szczelności: Wstępną próbę szczelności należy wykonać sprężonym powietrzem o ciśnieniu 0,6 MPa. próby. Ujawnione podczas próby nieszczelności powinny być usunięte a złącza ponownie zbadane. Czas trwania próby powinien być nie krótszy niż 1 godzina, od chwili osiągnięcia ciśnienia Główne próby ciśnieniowe: szczelności i wytrzymałości. Próba wytrzymałości: Badany odcinek rurociągu należy zamknąć dennicami, wyposażyć w manometry i termometry oraz króćce do doprowadzenia i odprowadzenia medium próbnego. Jako medium próbne dla instalacji wysokiego ciśnienia, zastosować czystą wodę o odczynie ph w granicach 6,5 7,5. Jeśli zachodzi taka potrzeba należy dodać inhibitora korozji. Dla zapobiegania tworzeniu się kieszeni powietrznych, tłoczenie wody powinno odbywać się płynnie i bez przerwy oraz powinno być połączone z równoczesnym odpowietrzaniem za pomocą zaworów odpowietrzających. Po napełnieniu rurociągu wodą, należy podnieść ciśnienie do wartości: Ppw (STP) = 1,5 x MOP (DP) Ppw = 1,5 x 6,0 = 9,0 MPa. MOP maksymalne ciśnienie robocze DP ciśnienie projektowe (DP=MOP) Ppw (STP) ciśnienie próbne próby wytrzymałości 9

Podnoszenie ciśnienia do ciśnienia badania wytrzymałości powinno odbywać się w jednym etapie, aż do ciśnienia próby. Po zakończeniu operacji napełniania wodą, należy zaczekać na ustabilizowanie się wody w rurociągu. Dla uniknięcia wpływu zmian temperatur zaleca się przeprowadzenie prób ciśnieniowych po ułożeniu rurociągu w wykopie odpowiednio zasypanym (bez złączy spawanych). Jeżeli temperatura gruntu najbliżej położonego rur, jest niższa od 2 o C, to do wody należy dodać substancje zapobiegające jej zamarzaniu. Minimalny czas trwania próby wytrzymałości powinien wynosić 2 godziny. Rurociąg należy uznać za wytrzymały, jeżeli w czasie badania wytrzymałości nie zostały stwierdzone nieszczelności, pęknięcia lub odkształcenia. Próba szczelności: Po przeprowadzeniu próby wytrzymałości z wynikiem pozytywnym, należy przystąpić do przeprowadzenia próby szczelności. Ciśnienie czynnika próbnego należy obniżyć do wartości: Ppsz = 1,1 x MOP (DP) Ppsz = 1,1 x 6,0 = 6,6 MPa. MOP maksymalne ciśnienie robocze DP ciśnienie projektowe (DP=MOP) Ppsz ciśnienie próbne próby szczelności Po obniżeniu ciśnienia do wartości próby szczelności, należy zaczekać na ustabilizowanie się wody w rurociągu. Czas trwania próby szczelności powinien wynosić co najmniej 24 godziny. Rurociąg należy uznać za szczelny, jeżeli po zakończeniu próby nie stwierdzi się żadnych nieprawidłowości na wykresie pomiarowym przyrządu rejestrującego zmiany ciśnienia, a z pomiarów temperatury i ciśnienia wynika, że objętość medium próbnego jest utrzymywana przez cały czas trwania próby. Osuszenie: Po uznaniu wyników prób za satysfakcjonujące, rurociąg należy opróżnić z medium próbnego grawitacyjnie lub za pomocą tłoków rozdzielających. Tłoki powinny być przepuszczane przez rurociąg tyle razy, ile to konieczne do należytego usunięcia wody. Po usunięciu wody, rurociąg należy przedmuchać strumieniem osuszonego powietrza o temperaturze punktu rosy - 60 o C. 10

Z przeprowadzonych prób ciśnieniowych należy sporządzić protokół. Próby przeprowadzić w obecności przedstawicieli Wykonawcy i Operatora sieci gazowej. Aparatura pomiarowa: Stanowiska pomiarowe do prób ciśnieniowych powinny być wyposażone w następującą aparaturę: manometr rejestrujący do ciągłego rejestrowania ciśnienia próbnego, z błędem wskazań 1% manometr do odczytu chwilowego ciśnienia próbnego z błędem wskazań 2,5% manometr precyzyjny do odczytu ciśnienia próbnego z błędem wskazań 0,6% termometr do pomiaru temperatury czynnika próbnego i ścianki rurociągu względnie temperatury gruntu w zakresie pomiarowym 0 o C 20 o C. Bezpieczeństwo. Próby ciśnieniowe powinny być wykonywane przez firmy dysponujące dostatecznie wyszkolonym personelem z fachowym nadzorem i niezbędnym wyposażeniem oraz prowadzone w warunkach zapewniających pełne bezpieczeństwo ludzi jak również ochronę maszyn i urządzeń technicznych. Odcinki rurociągów podczas prób powinny być w sposób wyraźny oznaczone w terenie za pomocą znaków i tablic ostrzegawczych oraz dostatecznie zabezpieczone przed dostępem niepowołanych osób trzecich. Wszyscy zatrudnieni przy próbach ciśnieniowych winni być przeszkoleni w zakresie swoich obowiązków przy wykonywaniu pracy oraz znać obowiązujące przepisy BHP w tym zakresie. Instruktaż BHP dla personelu obsługi winien być przeprowadzony przez kompetentną osobę, która zapoznała się z procedurą prowadzenia prób ciśnieniowych. Gazociągi nieprzekazane do eksploatacji w okresie 6 miesięcy od zakończenia prób ciśnieniowych, powinny być poddane próbom szczelności przed oddaniem ich do użytkowania. Przed przystąpieniem do przeprowadzenia prób ciśnieniowych, wykonawca robót zobowiązany jest do poinformowania najbliższej jednostki policji, straży pożarnej oraz okolicznych mieszkańców, w sposób zwyczajowo przyjęty, z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem, o planowanych robotach. Zagospodarowanie wody zużytej do prób Zużytą wodę używaną do prób należy zagospodarować poprzez: 1) Podczyszczenie w tymczasowym urządzeniu (osadnik). 2) - Odprowadzenie do najbliższego rowu melioracyjnego w sposób grawitacyjny lub za pomocą pompy lub - odpompowanie do przewoźnych beczkowozów i wywiezienie na najbliższą oczyszczalnię ścieków. 11

8. Roboty ziemne. Roboty ziemne należy wykonać zgodnie z normą BN-99/B-06050 z przestrzeganiem zaleceń podanych w Rozporządzeniu Ministra infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych - Rozdział 10 (Dz.U.03.47.401). Przed przystąpieniem do robót ziemnych należy wytyczyć trasę projektowanego odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300, zgodnie z projektem zagospodarowania terenu oraz ustalić usytuowanie uzbrojenia podziemnego a w szczególności kabli elektroenergetycznych, przewodów gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych. Wytyczenie trasy oraz istniejącego uzbrojenia należy powierzyć geodecie posiadającemu odpowiednie i aktualne uprawnienia. Głębokość wykopu powinna umożliwić ułożenie projektowanego do włączenia odcinku gazociągu, na poziomie posadowienia istniejącego gazociągu. do/z wykopu. W odległości nieprzekraczającej 20 m należy wykonać bezpieczne zejścia/wyjścia Dno wykopu musi być pozbawione kamieni i ostrych przedmiotów oraz wyrównane tak, aby gazociąg spoczywał na nim całą powierzchnią, bez naprężeń. Grubość podsypki i zasypki z piasku powinna być nie mniejsza niż 0,2 m. W przypadkach konieczności wchodzenia pracowników do wykopu szerokość jego dna na prostych odcinkach powinna być większa co najmniej o 0,4 m od zewnętrznej średnicy rury i nie może być mniejsza niż 0,5 m. Na łukach szerokość dna wykopu powinna być o 50% większa od szerokości dna na odcinkach prostych. Przy wykonywaniu robót montażowych w wykopie, minimalna szerokość wykopu nie może być mniejsza niż 1 m na długości co najmniej 2 m. skarp. Każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy lub Wchodzenie do wykopu i wychodzenie po rozporach oraz przemieszczanie osób urządzeniami służącymi do wydobywania urobku jest zabronione. Wszystkie elementy przebudowywanego odcinka gazociągu należy przed zasypaniem wykopu zinwentaryzować. Przy zasypywaniu gazociągu należy zwracać uwagę na grunt. W przypadku występowania w ziemi przeznaczonej do zasypu materiałów mogących uszkodzić izolację rury, należy wykonać zasypkę z piasku do wysokości 0,3 m ponad wierzch rury. Warstwę tę należy zagęszczać warstwami. Roboty ziemne w rejonie istniejącego uzbrojenia podziemnego wykonywać wyłącznie ręcznie i dodatkowo po uprzednim poinformowaniu właściwego administratora sieci. Szerokość pasa montażowego wynosi 20 m (średnio po 10 m od osi gazociągu). W czasie wykonywania robót ziemnych, teren pasa montażowego należy ogrodzić i umieścić napisy ostrzegawcze. W trakcie prowadzenia przedmiotowych robót ziemnych należy unikać najeżdżania ciężkim sprzętem mechanicznym na istniejące gazociągi wysokiego ciśnienia. W przypadku konieczności najechania na ciężkim sprzętem na pas terenu w którym znajduje się gazociąg wysokiego ciśnienia, na czas robót nad gazociągiem (na powierzchni terenu) należy ułożyć płyty żelbetowe odciążające. 12

Wymagana szerokość płyt odciążających 4,0 m (po 2 m od osi gazociągu w każdą stronę). Roboty ziemne związane z przebudową istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia, realizowane będą w pierwszej i drugiej kategorii geotechnicznej. 9. Roboty montażowe Do budowy gazociągu DN 300 mm zastosować rury stalowe przewodowe dla mediów palnych o klasie wymagań B wg EN 10208-2+AC L360NB udarność wg tablicy 7, świadectwo odbioru 3.1 wg PN-EN 10204:2006 izol. zew. 3LPE wg DIN 30670. Na projektowanym odcinku należy zastosować kształtki wykonane fabrycznie. Minimalne promienie łuków fabrycznych 5 x DN. Wszystkie łuki winny być dopuszczone do pracy pod ciśnieniem roboczym MOP 6,0 MPa i być dostosowane do przepuszczania tłoka. Wszystkie prace związane z montażem rur i posadowieniem przebudowywanego odcinka gazociągu w wykopie należy prowadzić w taki sposób, aby nie powodowały zanieczyszczenia wnętrza rurociągów, uszkodzenia powłok izolacyjnych oraz występowania ubocznych naprężeń. elektryczne. Poszczególne odcinki rur jak i kształtki (łuki) należy łączyć na styk czołowy przez spawanie Prace na gazociągu mogą być wykonywane tylko przez spawaczy, którzy posiadają aktualne uprawnienia nabyte wg odpowiedniej części normy PN-EN 287 i poświadczone świadectwem egzaminu. Ponadto, wykonawca powinien zatrudnić personel nadzoru spawalniczego o odpowiednim doświadczeniu i wiedzy technicznej kwalifikowany zgodnie z normą PN-EN 719. Personel wykonujący badania nieniszczące powinien być kwalifikowany zgodnie z normą PN-EN 473 w zakresie badań, które ma przeprowadzić. Przed rozpoczęciem prac spawalniczych wykonawca jest zobowiązany do opracowania instrukcji technologicznej spawania (WPS) zgodnie z normą PN-EN 288 i zatwierdzenia jej u Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM w Tarnowie. Zaleca się, aby spoiny przetopowe wykonać metodą TIG (wg EN - 141). Przygotowanie brzegów do spawania wykonać wg normy PN-EN 26692. W celu zapewnienia jakości wykonania prac spawalniczych, wykonawca tych prac winien stosować się do wymagań normy PN-EN 729-2. Spoiny należy poddać badaniom nieniszczącym, zgodnie z normą PN-EN 12062. Należy przeprowadzić badania wizualne 100% spoin wg PN-EN 970 oraz zgodnie z normą PN-EN 1435 przeprowadzić badania radiograficzne 100% spoin obwodowych. Dopuszczalny poziom jakości złącza B zgodnie z normą PN-EN 25817, co odpowiada poziomowi akceptacji złącza 1 wg PN-EN 12517. Przed przystąpieniem do robót spawalniczych należy zapoznać się z przepisami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U.00.40.470). 10. Zabezpieczenie antykorozyjne. Odcinek gazociągu DN 300 mm na przebudowywanym odcinku sieci gazowej wysokiego 13

ciśnienia należy wykonać z rur posiadających fabryczną izolację polietylenową o oznaczeniu 3LPE N-v wg DIN 30670. Powierzchnie rury gazociągu w miejscach nieciągłości izolacji fabrycznej, w miejscach złącz spawanych, należy zabezpieczyć poprzez zastosowanie opasek termokurczliwych w klasie wytrzymałości C" i klasie temperaturowej 50". Mogą to być materiały firmy CANUSA typu WLOX z nakładką zamykającą CLW lub innych firm, których materiały spełniają wymagania normy PN-EN 12068. Do izolowania kształtek stalowych zabudowanych na przedmiotowym odcinku gazociągu należy stosować taśmy termokurczliwe również w klasie C50 wg PN-EN 12068. Powyższe wymagania spełnia, np.: dwuwarstwowy system firmy ANTICOR C plus" (podkład Polyken 1027, warstwa wewnętrzna Polyken 942-30, z zakładką 50%, warstwa zewnętrzna Polyken 955-30 z zakładką 50%), zestaw SB-C50" firmy Vogelsang lub inne spełniające wymagania normy PN-EN 12068. Bardzo istotną i ważną czynnością decydującą o jakości wykonania zabezpieczenia antykorozyjnego gazociągu, jest przygotowanie powierzchni rury. Należy również zapewnić skuteczną ochronę przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi podczas przygotowywania podłoża jak i prowadzenia właściwych prac izolacyjnych. Prace związane z wykonaniem izolacji antykorozyjnej na gazociągu, należy prowadzić ściśle wg technologii wytwórcy materiałów izolacyjnych. Instrukcja technologiczna izolowania gazociągu podlega zatwierdzeniu przez operatora sieci gazowej, tj. OGP GAZ-SYSTEM Oddział w Tarnowie. Wykonaną powłokę izolacyjną należy poddać próbie szczelności przy maksymalnej wartości napięcia na elektrodzie poroskopu - 15 kv. Projektowany odcinek gazociągu chroniony będzie z instalacji ochrony katodowej istniejącego gazociągu. W miejscu skrzyżowania gazociągu z planowanym łącznikiem drogowym należy zamontować przy zakończeniu rury osłonowej punkt pomiarowy różnicy potencjału pomiędzy rurą przewodową a osłonową w słupku betonowym. Jako kabel pomiarowy będzie zastosowany kabel YKOXS w izolacji z polietylenu usieciowanego (XLPE) i w powłoce z polichlorku winylu (PVC), produkcji Bydgoskiej Fabryki Kabli. Połączenie kabla z rurą wykonać metodą automatycznego zgrzewania łukowego. Instrukcja technologiczna wykonania przyłącza elektrycznego do gazociągu podlega uzgodnieniu u Operatora sieci. Zaleca się wykonywać połączenia przed opuszczeniem gazociągu do wykopu. Po połączeniu żyły kabla ze ścianką gazociągu należy miejsce połączenia skutecznie zabezpieczyć przed dostępem wilgoci. Przy wejściu do słupka pomiarowego należy pozostawić rezerwę 1m kabla. 11. Włączenie projektowanego odcinka do sieci gazowej istniejącej. Podłączenie przekładanego odcinka gazociągu do istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia należy wykonać z zastosowaniem metody tradycyjnej przez spawanie doczołowe. 14

Podczas wykonywania prac włączeniowych wykonawca musi zapewnić zastępcze źródło zasilania stacji (CNG lub LNG) o parametrach: wydajność - 100 nm3/h i sumaryczna wielkość strumienia 1000 m 3. Maksymalny czas trwania robót włączeniowych 12 godzin. Połączenie projektowanego odcinka gazociągu DN 300 z istniejącym gazociągiem należy wykonać przy pomocy łuków o promieniu gięcia 5 D i kształtki przejściowej (odcinka rurociągu) wg rysunku szczegółowego i spawania doczołowego. Dopuszczalne przesunięcie na wewnętrznych średnicach łączonych elementów powinno spełniać wymagania normy PN-EN 12732. Przedmiotowe roboty włączeniowe zaliczane są do prac gazoniebezpiecznych. Wyłączony z eksploatacji odcinek gazociągu DN 300 mm, należy fizycznie usunąć z ziemi. Teren po usuniętym gazociągu doprowadzić do stanu poprzedniego. 12. Zaopatrzenie w media. a) Energia elektryczna. Łączenie rur powinno odbywać się poprzez spawanie elektryczne. Zakłada się spawanie z wykorzystaniem agregatów prądotwórczych spalinowych. b) Woda. Celem wykonania prób sieci gazowej koniecznym jest doprowadzenie wody. Pobór wody jest możliwy z hydrantów po wcześniejszym zamontowaniu wodomierza hydrantowego i uzgodnieniu z dostawcą wody. Możliwy jest również dowóz wody beczkowozami na miejsce budowy z punktu poboru wykonawcy sieci gazowej, lub z pobliskich budynków po uzgodnieniu z właściwym zarządcą. Zużytą wodę używaną do prób należy zagospodarować poprzez: 3) Podczyszczenie w tymczasowym urządzeniu (osadnik). 4) - Odprowadzenie do najbliższego rowu melioracyjnego w sposób grawitacyjny lub za pomocą pompy lub - odpompowanie do przewoźnych beczkowozów i wywiezienie na najbliższą oczyszczalnię ścieków. 13. Oznakowanie trasy gazociągu. Trasę nowego odcinka przebudowywanego gazociągu należy odpowiednio oznakować. Wzdłuż całej trasy przebudowywanego odcinka gazociągu, należy ułożyć taśmę ostrzegawczą koloru żółtego o szerokości 0,3 m na wysokości 0,4 m nad górną powierzchnią gazociągu. Taśma powinna spełniać wymagania normy ZN-G-3002:2001. Miejsca włączeń projektowanych odcinków gazociągów do istniejących gazociągów oraz załamania trasy, należy oznakować za pomocą słupków oznacznikowych wg ZN-G-3003:2001 oraz tablic orientacyjnych wg ZN-G-3004:2001. 3001:2001. Wymagania ogólne dotyczące oznakowania trasy gazociągów określa norma ZN-G- 14. Rozwiązania techniczne w aspekcie środowiska 15

Najistotniejsze oddziaływanie inwestycji na środowisko występuje w okresie budowy gazociągu. Na czas budowy zajęty będzie teren wzdłuż trasy gazociągu na okres nie przekraczający 3 miesięcy. Po zakończeniu budowy teren zostanie przywrócony do stanu pierwotnego i przekazany dotychczasowemu użytkownikowi. W czasie budowy będą wykonywane wykopy. Wzdłuż pasa montażowego będzie przemieszczał się sprzęt transportowy. Humus będzie składowany oddzielnie od pozostałej ziemi z wykopu Dla ograniczenia negatywnych skutków oddziaływania inwestycji na środowisko w okresie budowy przewidziano : 1. Odpowiedni wybór trasy gazociągu. 2. Ograniczenie do niezbędnego minimum szerokości strefy montażowej. 3. Taką organizację robót, aby ograniczyć do niezbędnego minimum czasokres budowy. Oddziaływanie inwestycji na środowisko w trakcie eksploatacji. Oddziaływanie przedmiotowego gazociągu na środowisko w trakcie eksploatacji ogranicza się do ewentualnych emisji gazu ziemnego do atmosfery podczas awarii gazociągu. Awarie systemu gazociągów mogą zaszkodzić środowisku, szczególnie pęknięcie rury gazociągu. Głównym środkiem zaradczym na ograniczenie szkodliwości awarii dla środowiska jest ograniczenie prawdopodobieństwa jej zaistnienia, a więc zaprojektowanie systemu o maksymalnej niezawodności. Taka niezawodność potrzebna jest również ze względu na niedopuszczalność przerw w przesyle gazu. Inwestycję zaprojektowano dla maksymalnej niezawodności, przewidując zarówno odpowiednie współczynniki bezpieczeństwa, jak i trwałość elementów składowych wynikających między innymi: 1. Z zastosowania wysokiej jakości materiałów dla których wymagane są certyfikaty i aprobaty techniczne przewidziane przepisami i normami. 2. Z zapewnienia wykonawstwa gazociągu przez firmę posiadającą uprawnienia i atesty na wykonywanie robót gazoniebezpiecznych. 3. Nowych technologii materiałów zastosowanych w projekcie. 4. Wysokiej jakości materiału zastosowanego do budowy gazociągu rury przewodowe klasy B. 15. Uwagi końcowe. - Wszelkie czynności związane z realizacją przedmiotowego zadania należy prowadzić i dokumentować zgodnie z Procedurami Systemu Eksploatacji Sieci Przesyłowych obowiązującymi w GAZ-SYSTEM SA Oddział w Tarnowie. - Do inwentaryzacji geodezyjnej dołączyć dokładny plan spoin rurociągów, powiązany z wykazem ich współrzędnych. - teren pasa montażowego powinien być wydzielony, właściwie oznakowany i zabezpieczony przed wejściem osób postronnych, 16

- prowadzenie robót ziemnych w pobliżu istniejących instalacji podziemnych powinno odbywać się ręcznie, - pracownicy zatrudnieni przy robotach ziemnych powinni być przeszkoleni i pouczeni o zagrożeniu wynikającym z uszkodzenia instalacji podziemnych, w szczególności kabli elektroenergetycznych i telefonicznych, przewodów gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych. - odbiór robót ulegających zakryciu należy dokonać w obecności przedstawiciela Operatora sieci gazowej, - całość robót należy prowadzić pod nadzorem osób posiadających odpowiednie uprawnienia budowlane oraz uprawnienia energetyczne na stanowisku dozoru, - podczas wykonywania robót należy przestrzegać obowiązujących przepisów BHP, - pracownicy powinni mieć zapewnioną szybką drogę ewakuacyjną na wypadek zalania, pożaru lub wystąpienia innych zdarzeń, a także możliwość uzyskania niezwłocznie pierwszej pomocy medycznej, - podczas budowy gazociągu zabrania się urządzania składowisk rur i elementów oraz wszelkiego rodzaju materiałów budowlanych, maszyn i urządzeń bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi albo w odległości od skrajnych przewodów linii mniejszej niż: 1) dla linii o napięciu do 1 kv - 2 m, 2) dla linii o napięciu powyżej 1 kv do 15 kv - 5 m, 3) dla linii o napięciu powyżej 15 kv do 30 kv - 10 m, 4) dla linii o napięciu powyżej 30 kv - 15 m. - roboty objęte projektem należy wykonać zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe. 17

16. Zestawienie materiałów. Lp. Nazwa materiału Jedn. Ilość 1 Rura (S) L360NB 323,9*8,0 - r2, wg PN-EN 10208-2+AC z dokumentem kontrolnym 3.1 wg PN-EN 10204:2006, z trójwarstwową fabryczną powłoką izolacyjną 3LPE N-v wg DIN 30670. mb 270,2 2 Łuk gładki 15 0 φ323,9*8,0 R=5,0D - StE 360.7 szt. 1 3 Łuk gładki 21 0 φ323,9*8,0 R=5,0D - StE 360.7 szt. 1 4 Łuk gładki 78 0 φ323,9*8,0 R=5,0D - StE 360.7 szt. 1 5 Łuk gładki 90 0 φ323,9*8,0 R=5,0D - StE 360.7 szt. 3 6 Rura (S) L360NB - 508,0*12,5 - r2, wg PN-EN 10208-2+AC z dokumentem kontrolnym 3.1 wg PN-EN 10204:2006, z trójwarstwową fabryczną powłoką izolacyjną 3LPE N-v wg DIN 30670. mb 29,5 7 Płozy ślizgowe na rurociąg φ323,9 mm, RACI. Kpl. 23 8 Manszety typ N-300/500, f-my Integra. Kpl. 2 9 Słupek kontrolno pomiarowy z układem pomiarowym różnicy potencjału szt. 1 10 Słupek oznaczeniowy betonowy, wg ZN-G-3003 szt. 6 11 Tabliczka do oznakowania szt. 6 12 Taśma ostrzegawcza, wg ZN-G-3002 - szer. 300 mm mb 270,2 13 Opaska termokurczliwa z nakładką- klasa C50" wg PN-EN 12068. 14 Taśma termokurczliwa z nakładką- klasa C50" wg PN-EN 12068 18

OŚWIADCZENIE Zgodnie z wymogiem zawartym w warunkach technicznych do projektowania gazociągów wysokiego ciśnienia, ja niżej podpisany oświadczam, że przebudowywany odcinek sieci gazowej wysokiego ciśnienia dn 300 mm został zaprojektowany w oparciu o Polskie Normy przewidziane dla systemów dostaw gazu oraz przemysłu naftowego i gazowniczego. Rzeszów, marzec 2010 r. Projektant: mgr inż. Andrzej Bróż 19