PRACA Z UCZNIEM ZDOLNYM Opracowały: Beata Firek Diana Maciejewska
UCZEŃ ZDOLNY W rozumieniu społecznym to uczeń, który ma wzorowe zachowanie i najwyższe oceny z przedmiotów szkolnych W rozumieniu psychologicznym to taki, który ma wyskoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia oraz wysokie zdolności twórcze n różnych płaszczyznach
Definicja wg Marlanda Uczniowie uzdolnieni to tacy, którzy przejawiają możliwości zaawansowanych dokonań w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, w zakresie zdolności przywódczych czy w poszczególnych przedmiotach nauczania i którzy w celu pełnego rozwinięcia tych możliwości wymagają usług lub zajęć niedostarczanych przez standardową szkołę."
uczeń zdolny = uczeń trudny System szkolnictwa nastawiony jest właściwie na ucznia przeciętnego. Dziecko szczególnie zdolne ma inne potrzeby i możliwości, konieczne jest więc podejście indywidualne, co w warunkach normalnej klasy szkolnej jest trudne do zrealizowania. Zdarza się, że uczeń wybitnie uzdolniony ukrywa swe możliwości, by zyskać sympatię i akceptację kolegów. Stąd niektórzy postulują utworzenie szkół i klas dla uczniów szczególnie zdolnych, choć to rozwiązanie jest powszechnie krytykowane.
Rodzaje nadpobudliwości Intelektualna Wyobrażeniowa Emocjonalna Zmysłowo-sensoryczna Psychomotoryczna
NADPOBUDLIWOŚĆ INTELEKTAULA Charakteryzuje się ilością oraz rodzajem pytań stawianych przez uczniów zdolnych. Pytania te mają charakter głęboko poznawczy, dlatego też wprawiają niekiedy w zakłopotanie, irytację lub w złość nauczycieli czy rodziców. Pytania abstrakcyjne wśród uczniów zdolnych pojawiają się w wieku 8-3 lat, natomiast u pozostałych uczniów około 15 roku życia. Uczniowie zdolni doskonale pamiętają, jakiego rodzaju otrzymują odpowiedzi na nurtujące pytania. Korzyść płynąca z udzielanych odpowiedzi jest znacząca dla ich rozwoju poznawczego.
NADPOBUDLIWOŚĆ WYOBRAŻENIOWA Uczniowie, tworząc swój wewnętrzny świat, posługują się często niezrozumiałym dla otoczenia magicznym, abstrakcyjnym językiem werbalnym i niewerbalnym: gestami, minami. Mają wewnętrznego przyjaciela, który staje się ich przewodnikiem czy nauczycielem. Potrafią przy tym siedzieć i rozmyślać. Często środowisko odbiera takie zachowania jako odbiegające od normy albo wręcz patologiczne. Jest to jednak prawidłowość rozwojowa charakterystyczna dla uczniów zdolnych.
NADPOBUDLIWOŚĆ EMOCJONALNA Niepokoi ona najbardziej zarówno nauczycieli jak i rodziców. Jest ona widoczna w postaci nadmiernej reakcji emocjonalnej. Uczniowie zdolni mają więcej niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych niż ich rówieśnicy. Wysoka sprawność intelektualna sprawia, że uczniowie ci traktowani są przez dorosłych zbyt poważnie, kosztem niedostrzegania ich sfery emocjonalnej. Rozbieżność pomiędzy rozwojem poznawczym a emocjonalnym jest tutaj bardziej widoczna niż u uczniów przeciętnych. Są to uczniowie bardzo logiczni, analityczni w swych wywodach. Potrzebują, podobnie jak ich rówieśnicy, bliskich relacji emocjonalnych. Częściej natomiast od swoich najbliższych słyszą, że są mądrzy, niestety z pominięciem tego, że są kochani.
NADPOBUDLIWOŚĆ ZMYSŁOWO- SENSORYCZNA Czyli jako nadpobudliwość ruchową. Objawia się ona nadmierną ekspresją, kręceniem się w ławce szkolnej, przeszkadzaniem na lekcjach, niezdyscyplinowaniem czy niesubordynacją. Większa ruchliwość jest widoczna szczególnie podczas pracy nad ciekawym zadaniem. Nadpobudliwość ta odznacza się także wrażliwością na różnego rodzaju bodźce zmysłowe. Częściej niż inni rówieśnicy uczniowie zdolni mają skłonność do uczuleń, alergii czy reakcji skórnych na stres.
NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHOMOTORYCZNA Określa się ją jako dekoncentrację uwagi i brak skupienia. Na lekcjach towarzyszy temu zachowaniu częste zamyślenie się lub zbędne rozmowy z kolegami. Przy bardzo dużej podzielności uwagi uczniowie zdolni mogą myślami drążyć ciekawe aspekty poruszanych zagadnień, rozwiązać błyskawicznie nowe zadania, ułożyć opowiadanie czy też napisać spontanicznie wiersz. Umysły tych uczniów pracują intensywnie, ale nie jest to dostrzegalne na zewnątrz w postaci mowy ciała. W praktyce szkolnej zachowania takie oceniane są jako niezgodne z przyjętymi wymogami czy regułami oraz jako niekorzystnie wpływające na proces dydaktycznowychowawczy.
Pod względem intelektu uczniowie zdolni odznaczają się: Łatwością rozumienia złożonych i skomplikowanych treści Zdolnością do logicznego i abstrakcyjnego myślenia Dużym zakresem uwagi, wnikliwością obserwacji Trafnością formułowanych sugestii, ocen, sądów Szybkim tempem pracy Długotrwałą pamięcią
Pod względem charakteru uczniowie zdolni odznaczają się: Poczuciem obowiązku i pracowitością Silną motywacją i zapałem do nauki Wewnętrznym zdyscyplinowaniem Wytrwałością intelektualną Rezygnacją z przyjemnych propozycji na rzecz obowiązku Silną determinacją, ambicją i uporem w dążeniu do upragnionego celu Mają skłonność do przeceniania swojej wiedzy Odznaczają się dużą wrażliwością emocjonalną
Piramida potrzeb dziecka-ucznia POZNAWCZE SPOŁECZNE EMOCJONALNE FIZJOLOGICZNE
Wskaźniki poziomu dojrzałości emocjonalnej u uczniów zdolnych: Umiejętność czekania na nagrodę Adekwatne reagowanie na oceny pozytywne i negatywne Umiejętność współodczuwania stanów emocjonalnych innych ludzi np. bliskich osób Chęć niesienia pomocy i dzielenia się z innymi Rozumienie sytuacji społecznych Inteligencja emocjonalna stanowi 20% składników sukcesu jednostki
Wskaźniki potrzeb społecznych Chęć przynależności do grupy, uczestnictwo w niej oraz akceptacja Obawa przed wykluczeniem z grupy, działa to na ucznia zdolnego destrukcyjnie Przyjaźnie u uczniów zdolnych powstają na innych zasadach, szukają kolegów, którzy im intelektualnie odpowiadają (starsze klasy)
Kategorie uczniów zdolnych Mający wysokie osiągnięcia Zalicza się tu tych, których dokonania mogą być zakwalifikowane jako wybitne. Za wybitnego w danej dziedzinie można uznać zwycięzcę konkursów czy olimpiad. Mający osiągnięcia poniżej możliwości Uczniowie ci najczęściej nie ujawniają poziomu swoich zdolności, są postrzegani jako zupełnie przeciętni, ale nie maja problemów z nauką
Uczniowie będący pod presją grupy Są to uczniowie szczególnie uzdolnieni intelektualnie, którzy z łatwością przyswajają materiał oraz wykonują zadania i polecenia. Przekraczają pod tym względem ilościowe i jakościowe osiągnięcia reszty klasy, narzucając niejako tempo i poziom nauczania. Pozostali uczniowie, aby sprostać wysokim wymaganiom muszą zdobyć się na dodatkowy wysiłek, często przekraczający ich realne możliwości. Obawiając się podwyższenia oczekiwań ze strony nauczycieli, mogą oni w sposób nieświadomy obniżać wartość ucznia osiągającego znaczące wyniki. Uczeń, który nie funkcjonuje wysoko społecznie będzie podatny na presję grupy.
Uczniowie przyjmujący postawę konformistyczną Uczniowie ci chcą być tacy sami jak ich rówieśnicy. Są oni bardzo wrażliwi, a ich cechy osobowości wykazują podobne, zróżnicowanie, jak u innych uczniów. Pragnąc zadowolić swoich nauczycieli oraz rodziców, wykonują wszystko to, czego się od nich oczekuje. Doskonale orientują się w mechanizmach zachowań rówieśników. Wnioskują, iż powszechnie przyjęte wzorce postępowania znajdują aprobatę dorosłych i są uznane za właściwe. Dlatego też wzorują się na tych uczniach, z którymi przebywają na co dzień oraz dostosowują się do przeciętnego poziomu swojej klasy. Nie mając innych doświadczeń, nie przypuszczają, że ich osiągnięcia mogą spotkać się z akceptacją ze strony nauczycieli i rodziców. Ten typ uczniów najtrudniej jest rozpoznać.
Uczniowie nudzący się w szkole Nie są oni zainteresowani wykonywaniem zbyt łatwych zadań szkolnych, gdyż nie mobilizują ich do podejmowania wysiłku. Ta grupa uczniów zdolnych uczy się w szkole gorzej niż przeciętni uczniowie, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. Może być wówczas klasyfikowana jako mająca trudności w nauce. Nauczyciele nie proponują takim uczniom trudnych prac do czasu, jak nie poprawią swoich wyników w nauce. Taka sytuacja wyzwala większe znużenie i frustrację oraz zaniża motywację do nauki. Bywa też tak, że jeżeli ten proces będzie się pogłębiać, to uczniowie tacy mogą zostać uznani za opóźnionych nawet pod względem rozwoju umysłowego i skierowani na specjalistyczne badania psychologiczno-pedagogiczne. Zazwyczaj podczas indywidualnego badania ujawnione zostają prawdziwe zdolności.
Uczniowie świadomie ukrywający swoje zdolności Nie ujawniają swoich zdolności, gdyż mają na uwadze własne korzyści. Zdają sobie doskonale sprawę z tego, że ich zdolności umysłowe są wyjątkowe, nie tylko w porównaniu z rówieśnikami, ale również z dorosłymi. Potrafią w związku z tym manipulować innymi. Sami dostrzegają i realnie oceniają swoje sukcesy. Dorastają oni w silnym poczuciu własnej wyjątkowości, przenosząc to przekonanie na swoje dorosłe życie. Wyróżnia się z ich strony następujące powody wywierania wpływu na zachowania innych ludzi: dążenie do ograniczania do minimum czasu przeznaczonego na wykonywanie poleceń dorosłych, aby zyskać jak najwięcej czasu na zajmowanie się tym, co lubią robić; wykorzystywanie swoich wyjątkowych zdolności do zabawy. Tacy uczniowie prawdopodobnie zdobędą pozycje przywódcy w grupie; oraz dążenie do realizacji własnych celów, bez liczenia się z innymi. Tego typu uczniów jest również trudno rozszyfrować
Psychologowie wyróżniają pięć czynników niechęci uczniów zdolnych do nauki szkolnej, ich zaniżonych osiągnięć: 1. warunki opieki nad dzieckiem i jego nauką (matka zapracowana, nie inspirująca zainteresowań szkolnych); 2. wychowanie i atmosfera domowa (niekonsekwencja, konflikty rodzinne, brak akceptacji); 3. postępowanie nauczycieli (nadmierny rygoryzm, krytycyzm, ośmieszanie i upokarzanie dziecka, nierozumienie motywów jego postępowania); 4. sytuacja w grupie rówieśniczej (konfliktowe stosunki z kolegami wynikające z niekorzystnych cech osobowości dziecka zdolnego, jego egocentryzmu); 5. w klasach wyższych przejawianie cech nie sprzyjających akceptacji ucznia (nadmierny krytycyzm, lekceważenie nauczycieli, brak zainteresowania stopniami);
IDENTYFIKACJA ZDOLNOŚCI TESTY OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH GRUPOWE I INDYWIDUALNE TESTY INTELIGENCJI NOMINACJE RODZICÓW NOMINACJE NAUCZYCIELI NOMINACJE EKSPERTÓW NOMINACJE RÓWIEŚNIKÓW OSIĄGNIĘCIA W KONKURSACH, OLIMPIADACH, oryginalne wytwory
NOMINACJA NAUCZYCIELA Możliwość częstego, bezpośredniego kontaktu z uczniem Wiedza pedagogiczna Możliwość współpracy z rodzicami, ekspertami Różnorodność sytuacji dydaktycznych i wychowawczych Doświadczenie i intuicja
CECHY UCZNIÓW ZDOLNYCH Nieprzeciętne możliwości: rozumowania, radzenia sobie z abstrakcją, uogólniania faktów, rozumienia znaczeń i widzenia powiązań między nimi. Wielka ciekawość Łatwość i szybkość uczenia się Szerokie zainteresowania Szeroka rozpiętość uwagi Nieprzeciętna ilość i jakość słownictwa
Zdolność do samodzielnej, efektywnej pracy Umiejętność wnikliwej obserwacji Inicjatywa i oryginalność w pracy Zdolność szybkiego zapamiętywania Żywa i twórcza wyobraźnia Łatwość w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi Zdolności przywódcze Idealizm Perfekcjonizm Intensywność w uczuciach i zachowaniach
CECHY NEGATYWNE: problemy z uczuciami, komunikacją i społecznymi kontaktami niecierpliwość nietolerancyjność w stosunku do kolegów i nauczycieli krytykanctwo cynizm kłótliwość nieustępliwość
UCZEŃ POSIADAJĄCY WIĘKSZOŚĆ CECH WYŻEJ WYMIENIONYCH JEST PRAWDOPODOBNIE UTALENTOWANY I MA LUB BĘDZIE MIAŁ PONADPRZECIĘTNE OSIĄGNIĘCIA W NAUCE.
Kształcenie uczniów zdolnych W ogólnych założeniach praca z uczniem zdolnym ma na celu dalsze rozwijanie jego zdolności. Są to działania nastawione na: szybszy rozwój uczniów zdolnych, wyposażenie ich w większy zakres wiedzy, umożliwienie im uzyskania wiedzy o wyższym poziomie trudności, zgodnie z poziomem ich rozwoju intelektualnego, poziomem uzdolnień, kształtowanie u uczniów zdolnych myślenia twórczego i rozwijania oryginalności.
SZYBCIEJ WIĘCEJ NA WYŻSZYM POZIOMIE ORYGINALNIE
Nauczyciel pracujący ze zdolną grupą uczniów powinien: przejawiać zaangażowanie i zainteresowanie rozwijaniem zdolności dzieci, chętnie z nimi pracować szanować ich godność i podmiotowość, stale podnosić własne kwalifikacje, bogacić warsztat pracy.
M moralna wrażliwość, wyobraźnia I - indywidualność i autorytet S samowiedza, samoocena T talent pedagogiczny R refleksyjność, rozwój zawodowy Z zmyślność i pomysłowość w działaniu E elokwencja, gruntowna wiedza M myślenie płynne, giętkie, elastyczne
NAUCZYCIEL W PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM: rozszerza horyzonty myślowe ucznia, wskazuje drogę dodatkowych źródeł wiedzy i informacji, motywuje ucznia do poszukiwań i działań, nagradza, stwarza okazję do prezentacji osiągnięć, stosuje metody aktywne, ćwiczenia rozwijające twórcze myślenie, techniki szybkiego uczenia się, pracuje wielopoziomowo, różnicuje materiał pod względem treści, stopnia trudności, zainteresowań, organizuje koła zainteresowań.
INDYWIDUALNA PRACA NAUCZYCIELA Z UCZNIEM ZDOLNYM JEST REALIZOWANA GŁÓWNIE NA LEKCJACH POPRZEZ: krótkie rozmowy nauczyciela z uczniem, przygotowanie przez ucznia referatów, korygowanie błędów kolegów, prowadzenie przez uczniów fragmentów lekcji, zachęcanie do czytania fachowych czasopism, zwiększanie wymagań co do ścisłości i precyzji wypowiedzi uczniów,
Inne sposoby pracy z uczniem zdolnym: Indywidualny tok nauczania Patronat indywidualny Objęcie ucznia systemem stypendialnym w ramach Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci lub innej fundacji o szerokim zasięgu Twórcze klasy autorskie Obozy naukowe Warsztaty, wykłady, seminaria
Uczeń zdolny w innych krajach Wcześniejsze podejmowanie nauki szkolnej Klasy półroczne semestralne Podwójna promocja Uczenie się zgodne z indywidualnym tempem Przyspieszenie częściowe
ZAJECIA POZALEKCYJNE W ROKU SZK. 2006/2007 Koło języka niemieckiego: 12 osób kl. 1 3 17 osób kl. 4 6 Koło historyczne 16 osób Koło teatralne: 25 osób kl. 1 3 17 osób kl. 4 6 Koło ekologiczne 15 osób
Koło matematyczne 12 osób Koło informatyczne 40 osób Koło plastyczne: 15 osób kl. 1 3 10 osób kl. 4 6 SKS 34 osoby
ZAJĘCIA POZASZKOLNE Sportowe ( Włókniarz Mirsk): kl. 1 3 5 osób kl. 4 6 19 osób Taneczne: kl. 1 3 7 osób kl. 4 6 11 osób
Karate: kl. 1 3 11 osób kl. 4 6 3 osoby Schola: kl. 1 3 5 osób kl. 4 6 6 osób Ministranci: kl. 1 3 7 chłopców kl. 4 6 2 chłopców
Nauka gry na instrumencie: kl. 1 3 1 osoba kl. 4 6 2 osoby Opieka nad końmi: kl. 4 6 7 osób Korepetycje (j. angielski, j. niemiecki, matematyka): kl. 1 3 2 osoby kl. 4 6 8 osób