DWIE PERSPEKTYWY JEDNA DROGA FIZYKA W TEKSTACH LITERACKICH

Podobne dokumenty
Plan bloku tematycznego dla klasy I

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska

ISBN Redaktor merytoryczny: Jadwiga Salach. Redaktor inicjujący: Anna Warchoł, Barbara Sagnowska

WYKORZYSTANIE MODELU DIALOGICZNEGO OCENIANIA W KOMUNIKOWANIU WYNIKÓW EGZA0,18=(:1 75=1(*2

SYSTEM OCENIANIA NAUCZYCIELI BIOLOGII

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA. Warszawa, dnia 3 sierpnia 2005 r. Druk nr 1074

STOPNIE SZKOLNE PO0$*$- CZY PRZESZKADZA-:2&(1,$1,86=.2/NYM?

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA

WYNIKI EGZAMINU MATURALNEGO W 2009 ROKU

PROGRAM STUDIÓW DRUGIEGO STOPNIA DLA KIERUNKU FIZYKA (od roku 2015/2016)

Liceum Ogólnokształcące Nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

.à2327<=- =<.,(0. rozumienia czytanego tekstu nieliterackiego

Przyroda w nowej podstawie programowej 1. Przygotowanie do nauczania przyrody (prowadzenia zajęć) 3

52/$35=<.à$'2:<&+$RKUSZY EGZAMINACYJNYCH W KS=7$à72:$1,8 80,(- 712&,= PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH

Spis treœci :VWS Poziom podstawowy Poziom rozszerzony R]ZL]DQLD áRZQLF]HN Literatura

Zespół Szkół Technicznych w Lesznie. Fizyka. Zakres rozszerzony. IV etap edukacyjny. Nauczyciel: dr inż. Romuald Kędzierski

RAPORT OBSZAR I WYMAGANIE 1.1 PRZEPROWADZONEJ W W KRAKOWIE TOWEJ ANALIZUJE SI. Kraków, maj 2012r

Wydział Farmaceutyczny FARMACJA. Collegium Medicum w Bydgoszczy

Współczesne tendencje w metodologii nauk społecznych - opis przedmiotu

Sposób dokumentacji odpowiedzialne 1. Organizacja pracy zespołu: -omówienie zasad współpracy; -określenie zadań do realizacji w roku

I Liceum Ogólnokształcące w Lesznie. Fizyka. Zakres podstawowy. IV etap edukacyjny. Nauczyciel: dr inż. Romuald Kędzierski

Liceum Ogólnokształcące Nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

Dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Wokół współczesnej problematyki niebytu

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA

8&=(3275$), 2&(1,û6,(%,("-(/, GO TEGO NAUCZYMY!

0,$67$,*0,1<67 6=(: :L]MD]UyZQRZD*RQHJRUR]ZRMXgminy. :VWUDWHJLL ]UyZQRZD*RQHJR UR]ZRMX PLDVWD LJPLQ\ 6WV]HZ OLGHU]\ JPLQ\ RSUDFRZDOL QDVWSXMFZL]MJPLQ\

Podstawy fizyki: Budowa materii. Podstawy fizyki: Mechanika MS. Podstawy fizyki: Mechanika MT. Podstawy astronomii. Analiza matematyczna I, II MT

WYNIKI EGZAMINU MATURALNEGO W 2009 ROKU

KARTA PRZEDMIOTU. Informacje ogólne WYDZIAŁ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZY. SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W WARSZAWIE

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2

Zespół Szkół Ekonomicznych w Lesznie. Fizyka. Zakres podstawowy. IV etap edukacyjny. Nauczyciel: dr inż. Romuald Kędzierski

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII

Charakterystyka egzaminu maturalnego

Uniwersytet Śląski w Katowicach WYDZIAŁ MATEMATYKI, FIZYKI I CHEMII. Instytut Fizyki. Studia stacjonarne

opracowała Agnieszka Kurzeja-Sokół

Wszystkimi zmysłami poznajemy światzabawy sensoryczne w edukacji przedszkolnej

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

O p i s p r o c e s u p r o w a d z ą c e g o d o u z y s k a n i a e f e k t ó w u c z e n i a s i ę

Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Myślenicach. Plan nauczania dla klas I-III od roku szkolnego 2014/2015

'52*,,%(='52)$32=NAWANIA EDUKACYJNYCH OSI*1, û8&=1,ï:

CZYTANIE DYSLEKTYCZNE PORADNIA PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA NR 2 W ELBLĄGU ANNA LASSMANN

Schemat procedury związanej z zakończeniem studiów

NOWY EGZAMIN MATURALNY W REPUBLICE CZESKIEJ

Ogólna metodologia nauk SYLABUS A. Informacje ogólne. Semiotyka kognitywna, Konceptualizacja i definiowanie

Wydział Farmaceutyczny FARMACJA. Collegium Medicum w Bydgoszczy

1. Język polski 2. Matematyka 3. Fizyka 4. Język obcy obowiązkowy (jeśli na świadectwie są dwa obowiązkowe, pod uwagę brana jest ocena wyższa

FIZYKA II STOPNIA. TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW PRK POZIOM 7 Symbol Efekty kształcenia dla kierunku studiów FIZYKA.

1. CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW 2. SYLWETKA ABSOLWENTA

WYDZIAŁ KIERUNEK POZIOM STUDIÓW PROFIL KSZTAŁCENIA

NA TROPACH NAUCZYCIELSKICH SYSTEMÓW.6=7$à&(1,$&=</,2&ENIANIE WIELOKRYTERIALNE NA PODSTAWIE ANALIZY WYNIKÓW SPRAWDZIANÓW Z MATEMATYKI

Spis treœci WSTÊP... 3 KLUCZ ODPOWIEDZI BIBLIOGRAFIA

Egzamin maturalny zmiany od 2009 roku

Rodzaj zajęć dydaktycznych * O/F ** Forma

ROZWAŻANIA O JEZYKU NAUKOWYM I RELIGIJNYM

DYDAKTYKA FIZYKI. zagadnienia wybrane

Jak budować program (curriculum) na bazie efektów uczenia się zdefiniowanych dla obszaru studiów?

Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia?

PRZYRODA W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ OCENIANIE NA PRZYRODZIE

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE SYLABUS PRZEDMIOTU. Seminarium. Instytut Humanistyczny. kierunek stopień tryb język status przedmiotu

UWAGI O POZNANIU NAUKOWYM

Wydział Farmaceutyczny FARMACJA. Collegium Medicum w Bydgoszczy

Jan Bień. Modelowanie obiektów mostowych w procesie ich eksploatacji

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach. Nr 3(21)/2007. z zakresu pedagogiki i psychologii

Dział: 7. Światło i jego rola w przyrodzie.

Warsztaty robotyki LEGO dla klas IV-VI

Klasa I. 1. Komputer wśród nas 2 godz Bezpieczeństwo i higiena pracy przy komputerze.

Scenariusz lekcji matematyki w klasie trzeciej technikum po zasadniczej szkole zawodowej

1. CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW 2. SYLWETKA ABSOLWENTA 3. PLAN STUDIÓW

Klasa I A 2017/2018. Klasa II A 2018/2019

Uchwała nr 16/I/2014 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z 29 stycznia 2014 roku

Fizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika

posiada zaawansowaną wiedzę o charakterze szczegółowym odpowiadającą obszarowi prowadzonych badań, obejmującą najnowsze osiągnięcia nauki

Warszawa - Ursynów

Raport z Diagnozy ucznia kończącego naukę w klasie III w roku szkolnym 2016/2017 w Szkole Podstawowej nr 6 im. Henryka Sienkiewicza w Pruszkowie

Rodzaj zajęć zaliczenia *** O

Opis systemu. BillNet S.A. 1

III PROGRAM STUDIÓW. 1) Liczba punktów ECTS konieczna do uzyskania kwalifikacji: 120 2) Liczba semestrów: 4 3) Opis poszczególnych modułów kształcenia

Warsztaty pisania poezji - opis przedmiotu

INTERDYSCYPLINARNE STUDIA NAD DZIECIŃSTWEM I PRAWAMI DZIECKA II STOPIEŃ, DYSCYPLINA WIODĄCA PEDAGOGIKA

ważny od 1.X.2018 r. Kierunek: Edukacja wczesnoszkolna z przedszkolną z językiem angielskim praktyczne Seminaria Zajęcia

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY

Załącznik 1. Nazwa kierunku studiów: FIZYKA Poziom kształcenia: II stopień (magisterski) Profil kształcenia: ogólnoakademicki Symbol

dr Ryszard Frankowski , godz p , godz gr. ABC godz gr. DE s.103/104

Załącznik 1. Nazwa kierunku studiów: FIZYKA Techniczna Poziom kształcenia: II stopień (magisterski) Profil kształcenia: ogólnoakademicki Symbol

EGZAMIN MATURALNY PRZEPUSTKĄ NA STUDIA. Jolanta Gołaszewska dyrektorokręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łomży

Percepcja, język, myślenie

mgr Cezary Koneczny nauczyciel fizyki i innych przedmiotów ścisłych

WZÓR SYLLABUSA. Metodyka nauczania literatury i języka polskiego

KARTA KURSU. Polish Language Educatoin Methods

Matura 2011 obowiązki i prawa maturzysty. Opole, 13 września 2010 Wrocław 15 i 16 września 2010

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013

Polonistyczno-filozoficzne studia nauczycielskie. Plan studiów

roku szkolnego (Dz. U. N ustalam terminy sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego,

Czytanie uczy, wychowuje, bawi konferencja metodyczna dla nauczycieli języka polskiego w szkole podstawowej

autor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 39 ATOM WODORU. PROMIENIOWANIE. WIDMA TEST JEDNOKROTNEGO WYBORU

Wydział Farmaceutyczny FARMACJA. Collegium Medicum w Bydgoszczy

Transkrypt:

S7$1,6à$:JAKUBOWICZ, S7$1,6à$:P/(%$6.,, KORNELIA RYBICKA, BEATA UDZIK DWIE PERSPEKTYWY JEDNA DROGA FIZYKA W TEKSTACH LITERACKICH $UW\NXá ]DZLHUD SURSR]\FM NV]WDáFHQLD L RFHQ\ XPLHMWQRFL F]\WDQLD ]H zrozumieniem na podstawie fragmentów tekstów wybranych z literatury polskiej i REFHM7HNVW\GREUDQRWDNE\XF]HÄ]GHU]\áVL ZQLFK]WHPDW\NFKDUDNWHUy- VW\F]QGODSU]HGPLRWyZSRVWU]HJDQ\FKZV]NROHMDNRVNUDMQLHUy*QHM]\NSRlski IL]\NDLDVWURQRPLD7DNLHNV]WDáFHQLH]EOL*DQDXF]\FLHODGRFDáRFLRZHJR potraktozdqldrvljqlüxf]qld 1. Czytanie ze zrozumieniem na pierwszym planie 7ZLHUG]HQLH*HXPLHMWQRüF]\WDQLD]H]UR]XPLHQLHPPDGHF\GXMFH]Qa- F]HQLHGODLQWHOHNWXDOQHJRUR]ZRMXF]áRZLHNDLQDOH*\GRSRGVWDZRZ\FKVSUDw- QRFLZMDNLHV]NRáDZ\SRVD*DXF]QLDEU]PLG]LVLDMMX*QLF]\PVORJDQ&]\WDQLH ]H]UR]XPLHQLHPWR]áR*RQ\SURFHVIL]MROogiczno-psychologiczno-intelektualny, XZDUXQNRZDQ\ ]QDMRPRFL V\mEROL JUDILF]Q\FK XPLHMWQRFL LFK VFDODQLD ]QDMRPRFLRNUHORQHJR]DVREXVáRZQLFWZa, odpowiedniego kojarzenia znaków OLWHURZ\FKLVáRZQ\FK]LFKWUHFL]QDF]HQLRZ 'ODFHOyZGLDJQRVW\F]Q\FKZSURZDG]DVLQDVWSXMFHSR]LRP\UR]XPLHQLD tekstu 1 : F percepcyjny analiza i synteza wzrokowo-váxfkrzd F semantyczny ]UR]XPLHQLH]QDF]HRGF]\Wywanych wyrazów, F receptywny zdobycie podstawowych informacji, ustalanie poszczególnych IDNWyZLSRJOGyZWZRU]HQLH]QDF]HQLDVáyZQDSRGVWDZLHWHNVWX 1 Tymoczko-Tichoniuk E., Teoretyczne podstawy rozumienia czytanych treci, [w:] M. Sinica (red.), Teoretyczno-metodologiczne podstawy bada nad efektywnoci ksztaácenia polonistycznego, Zielona Góra 1993, s. 93 98.

312 6WDQLVáDZ-DNXERZLF]6WDQLVáDZ3OHEDVNL.RUQHOLD5\ELFND%HDWD8G]LN F krytyczny RNUHOHQLHFKURQRORJLLLZD*QRFLIDNWyZSRGGDZDQLHRFenie ZLDU\JRGQRFLGDQ\FK F twórczy EDGDQLHVWRVXQNyZPLG]\SRV]F]HJyOQ\PLIDNWDPLZ\MaQLDQLH NUHRZDQLHQRZHMG]LDáDOQRFLWZRU]HQLHQRZ\FKLGHL -HGQDN*HNRQVWUXNW\ZLVW\F]QHPRGHOHXF]HQLDVL 2 áf]zvsrvyeqlhur]e- UZDOQ\ SURFHV NV]WDáFHQLD L GLDJQR]\ 3RZRGXMH WR Z]DMHPQH SU]HQLNDQLH VL VWUDWHJLLDNW\ZQHJRXF]HQLDVLLGLDJQR]RZDQLDDWDN*HVWRVRZDQLHSRGREQ\FK QDU]G]LSU]H]XF]FHJRVLQDXF]\FLHODLNRnVWUXNWRUDWHVWyZVSUDZG]DMF\FK =DGDQLHP XF]QLD EG]LH ZLF XNV]WDáWRZDQLH QDMOHSV]HM VWUDWHJLL VHOHNFML L So- U]GNRZDQLDinformacji w czytanych tekstach, a celem nauczyciela wspieranie W\FKXF]QLRZVNLFKZ\VLáNyZ%DUG]RVNXWHF]QHGRSURZDG]HQLDSURFHVXP\Oo- ZHJR F]\WDMFHJR Z\GaM VL W]Z ramy tekstowe XNLHUXQNRZXMFH QD JáyZQ P\OF]\WDQHJRWHNVWXLXáDWZLDMFHVWDZLDQLHS\WDUR]V]\IURZuMF\FKWHNVW Propozycja ram tekstowych 3 : 1. Problem UR]ZL]DQLH&]\WHQSUREOHPZ\PDJDUR]ZL]DQLD" 2. Przyczyna VNXWHN:MDNLPVWRSQLXFRZ\QLND]F]HJRLQQHJR" 3. Porównanie NRQWUDVW1DLOHRNUHORQHHOHPHQW\VSRGREQHOXELQQH?) 4. Cel G]LDáDQLH Z\QLN&]\NWRSUyEXMHURELüFRZRNUHORQ\PFHOX" 5. 3RMFLH WHUPLQQD]\ZDMF\&]\SRMFLHSRZLQQRE\ü]UR]XPLDáH" 6. Propozycja wsparcie (Czy prezentowany punkt widzenia jest krytykowany czy wspierany?) 2SUyF] XPLHMWQRFL V]\ENLHJR XMFLD F]\WDQHJR WHNVWX Z MHGQ]WDNLFK ram, bardzo pomocne dla autora tekstów (nauczyciela, autora poduf]qlnyz NRQVWUXNWRUD]DGDHJ]DPLQDF\MQ\FKMHVWVWRVRZDQLHpiramidy faktów 4 XáDWZLa- MFHMZDUWRFLRZDQLHLQIRUPDFMLSU]H]QDF]RQHMGODXF]FHJRVL5R]SLVDQLHZy- VWSXMF\FK Z WHkFLH LQIRUPDFML QD WU]HFK SR]LRPDFK LQIRUPDFMD QLH]EGQD krótkoterminowa, pomocnicza po]zdod QDXF]\FLHORZL RFHQLü SURSRQRZDQ\ XF]QLRZL WHNVW SRG Z]JOGHP VWUXNWXU\ ]DSRELHJD SU]\WáDF]DQLX XF]QLD Gu* OLF]EIDNWyZ]ZLNV]DWUDIQRüWHVWyZVSUDZG]DMF\FK 1DXNLHPSLU\F]QHZNV]WDáFHQLXSRORQLVW\F]Q\P &R]URELü DE\ KDVáR 7UDNWRZDü RVLJQLFLD XF]QLD MDNR FDáRü SU]HVWDáR E\ü W\ONR QRQ\P KDVáHP SXEOLNDFML QDXNRZ\FK D VWDáR VL U]HF]\ZLVWRFL V]NROQ" PsychologLD SR]QDZF]D ZFL* SU]\SRPLQD R Uy*QLFDFK Z G]LDáaniu lewej i SUDZHMSyáNXOLPy]JRZHM-X*VDPIDNWRGSRZLHG]LDOQRFLMHGQHMVWURQ\QDV]HJR Py]JX ]D P\OHQLH DQDOLW\F]QH D GUXJLHM ]D P\OHQLH FDáRFLRZH X]DVDGQLD 2 3 4 Mietzel G., 3V\FKRORJLDNV]WDáFHQLD*GDVNLH:\GDZQLFWZR3V\FKRORJLF]QH*GDVN s. 465. Buehl D., Strategie DNW\ZQHJRQDXF]DQLDF]\OLMDNHIHNW\ZQLHQDXF]DüLVNXWHF]QLHXF]\üVL, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004, s. 27. Ibidem, s. 31 36.

Dwie perspektywy jedna droga. Fizyka w tekstach literackich 313 SRWU]HESRV]XNLZDWDNLFKVWUDWHJLLG\GakW\F]Q\FKNWyUHEGXUXFKDPLDá\RELH XF]QLRZVNLHSyáNXOH7DN*HWZLHUG]HQLH3LDJHWD*HM]\NMHVWQDNáDGDQ\QDZF]e- QLHMV]\]ELyUVWUXNWXUSR]QDZF]\FKD]DVDG\M]\NDQLHUy*QLVL]QDF]FRRG innych zasad poznawczych 5 áf]\f]\wdqlh]hvwuxnwxuqdv]hmzlhg]\rzlhflh 6WG]DLQWHUHVRZDQLHV]NROQ\FKIL]\NyZKROLVW\F]Q\PLNRQFHSFMDPLG\GDNW\Fznymi, a z kolei humanistów DQDOLW\F]QVWUDWHJLNV]WDáFHQLD :\GDMHVLMHGQDN*HSRPLPRR]QDN]DLQWHUHVRZDQLDFDáRFLRZ\PNV]WDá- FHQLHPXF]QLDQDND*G\PSU]HGPLRFLHZFL*SRJáELDVLUR]áDPPLG]\G\VFy- SOLQDPL]ZDQ\PLWUDG\F\MQLHKXPDQLVW\F]Q\PLDW\PLNWyUHQRV]PLDQRPDWematyczno-SU]\URGQLF]\FK 2VWDWQLR ]ZáDV]F]D G\GDNW\F\ M]\ND SROVNLHJR So- GHMPXMG]LDáDQLDZW\PZ]JOG]LHFRXZLGDF]QLDVLZpropozycjach egzaminacyjnych w zakrevlhwhnvwyzvsudzg]dmf\fkf]\wdqlh]h]ur]xplhqlhp:\pdjd WRMHGQDNZVSyáSUDF\Uy*Q\FKJUXSSU]HGPLRWRZ\FKDE\QLHGRV]áRGRVSáycania L QDGX*\ZDQLD SRMü ] G]LHG]LQ QDXN SU]\URGQLF]\FK SU]H] KXPanistów 6 oraz zadziwldmf\fk LQWHUSUHWDFMLOLWHUDFNLFKSRGDZDQ\FKSU]H]SU]\URdników. 3R]\W\ZQ\PSU]\NáDGHPMHVWWHJRURF]QDPDWXUD]DUyZQR]M]\NDSROVNLe- JRMDNIL]\NL7HNVW]DSURSRQRZDQ\XF]QLRPQDHJ]DPLQLHPDWXUDOQ\P]M]\ND SROVNLHJR GRW\F]\á RGELRUX DUW\NXáX. 6]\mborskiego,']LNLH VáyZND 7. Tekst VWDQRZLá SRáF]HQLH ]DJDGQLH] Uy*Q\FK G]LHG]LQ SV\FKROLQJZLVW\NL KLVWRULL biologii, jedqdn]dgdqld]qlp]zl]dqhqlhz\pdjdá\]qdmrprflw\fkg\vf\solq QDXNRZ\FK W\ONR SRGVWDZRZHM ZLHG]\ ] PHWRGRORJLL EDGD :\VWSXMFH w DUW\NXOHSRMFLDspór naukowy, wartoüqdxnrzdhnvseryment, hipoteza, teza, fakt, opiniavnádgdá\vlqdsrmflhqdgu]gqh metoda naukowa. 6IRUPXáowane ]DGDQLDE\á\QDVWDZLRQHQDUR]SR]QDQLH LGHQW\ILNDFMRUD]WZRU]HQLHLGRW\F]y- á\ur]xplhqld]qdf]hvwuxnwxu\ldvshnwyznrpxqlndfml=sr]\fmlsrorqlvw\fz- QHMSRZLQQRVLWHQWHNVW]DNODV\ILNRZDüGR ramy tekstowej propozycja wsparcieqdwrpldvwil]\nvnárqq\e\áe\su]\slvdüpxudpsrmflh termin nazywajcy (metoda naukowa). DlaWHJRWH*]DVDGQHMHVWWZRU]HQLHPDS\SRMFLDmetoda naukowau\vdmhmzduwrüg\gdnw\f]qdeg]lhx]doh*qlrqdrgvwrsqldfdáo- FLRZHJRVSRMU]HQLDQDWRSRMFLH :VDP\PSURFHVLHNV]WDáFHQLDZD*QHMHVWMHGQDNSRGREQHIXQkcjonowanie SRMFLDmetoda naukowa zarówqrsrohnfmdfkil]\nlfkhpllelrorjllmdnm]\nd polskiego. 3RáF]HQLHGZyFKSHUVSHNW\Z SRORQLVW\F]QHMLFLVáHM GDMHPR*Oi- ZRü]ZUyFHQLDXZDJLQDWRMDNSU]\PLRtnik naukowyqdelhuduy*q\fkrgflhql ]QDF]HQLRZ\FKZSRáF]HQLX]U]HF]RZQLNLHPNWyU\ modyfikuje jego znaczenie. We fragmencie tekstu K. Dunin, metoda naukowa stanowi doktrynalne, filozoficzne aluzje do metody naukowej znamiennej dla filozofii Kanta czy Kartezju- V]D 3RJáELRQH RGF]\WDQLH IUDJPHQWX Z\PDJD ]QDMRPRFL IXQGDPHQWDOQ\FK zasad reiohnvmlilor]rilf]qhmsu]\zrádq\fkp\olflhol1dwrpldvwx&dpxvdpdp\ 5 6 7 Gleason J.B., Ratner R.B., Psycholingwistyka *GDVNLH :\GDZQLFWZR 3V\FKRORJLF]QH *GDVNV Sokal A., Bricmon J., Modne bzdury. 2QDGX*\FLDFKQDXNLSRSHáQLDQ\FKSU]H]SRVWPRGHUQistycznych intelektualistów3uxv]\vnll6-ka, Warszawa 2004. Szymborski K., ']LNLHVáyZND, Polityka 2002, nr 18.

314 6WDQLVáDZ-DNXERZLF]6WDQLVáDZ3OHEDVNL.RUQHOLD5\ELFND%HDWD8G]LN RGZRáDQLH GR SRWRF]QHJR ]QDF]HQLD VáRZD naukowy MDNR XSRU]GNRZany, ]JRGQ\]SHZQ\PPRGHOHPSU]HZLG\ZDOQ\3RQDGWRSRMDZLDVLFRFRQLHMHVW uchwytne w naukach przyrodniczych, DFRPR*OLZHMHVWZUHIOHNVMLSRORQLVW\Fznej F]\OLLURQLD-HMREHFQRüVSUDZLD*HZQLNOLZ\F]\WHOQLNSRZLQLHQ]DVWa- QRZLüVLQDGUR]XPLHQLHPQDXNRZRFLLW\PVDP\PGRVWU]HFZáDFLZLURQLL UR]XPLDQHMMDNRURGHNOLWHUDFNL GZXSR]LRPRZRü]QaF]H Co to jest? Metoda naukowa to okreorqd procedura, która pozlqqd E\ü stosowana w procesie pozyskiwania lub tworzenia rzetelnej wiedzy naukowej. Metoda naukowa Jakie to jest? 3RJOG\QDPHWRGQDXNRZ Kartezjusz, Immanuel Kant, Karl Popper, Thomas Kuhn, Imre Lakatos, Paul K. Feyerabend -DNLHVWHJRSU]\NáDG\ZOLWHUDWXU]HSLNQHM" /XG]LHSRZROLRSXV]F]DOLWU\EXQ\LV]OLGRQDPLRWyZSRZáyF]FQRJDPL.LHG\ZV]yVF\MX*VL ZQLFK]QDOH(OLGZDZy]NLHOHNWU\F]QHMDNLHZLGXMHVLQDGZRUFDFKSU]HMHFKDá\PLG]\Qa- PLRWDPLZLR]FZLHONLHNRWá\/XG]LHZ\FLJDOLUFHGZLHZDU]chwie zanxu]dá\vlzgzyfk NRWáDFKSRF]\POGRZDá\ZGZyFKPHQD*NDFK:ó]HNMHFKDáGDOHM3U]\QDVWSQ\PQDPLRFLH SRZWDU]DáRVLWRVDPR Metoda naukowa SRZLHG]LDá7DUURXGRDGPLQLVWUDWRUD Tak RGSDUáWDPWHQ]VDW\VIDNFMFLVNDMFLPGáRQLH naukowa. (Albert Camus, '*XPDKraków 2005, s. 151) Zapomniano o =árwhm)rupxohdreud]nlp\orqr]u]hf]\zlvwrfl,e\árwdngrsynlqlhqdurg]lávl0lvwu].dqwh]mxv]]dár*\flhofhfkxz\wzyufyzv]pdwhngr czyszczenia okularów. Od tego czasu kolejne pokolenia mistrzów i czeodgqlnyzsudfrzdá\qdg Z\P\OHQLHP V]PDWNL LGHDOQHM D QD]\ZDQR M 0HWRG 0eWRGD E\áDFRUD]WRGRVNRQDOV]D i GRVNRQDOV]DD*ZUHV]FLHSU]\EUDáDQRZHLPL0HWRGD1aukowa. (Kinga Dunin, Tabu, Warszawa 1998, s. 74) -DNLHVWHJRSU]\NáDG\ZQDXNDFKHPSLU\F]Q\FK" Rys. 1. Mapa GHILQLRZDQLHSRMFLD 8 metoda naukowa /LWHUDWXUDSLNQDZNV]WDáFHQLXSU]HGPLRWyZSU]\URdniczych 'HELXWIL]\NLQDPDWXU]HURND]DáVLXGDQ\SRGZ]JOGHPSURSR]\FML dydaktycznej w nauczaniu fizyki na poziomlh SRGVWDZRZ\P SRPLMDP\ VáXV]QH 8 Buehl D., op. cit., s. 56.

Dwie perspektywy jedna droga. Fizyka w tekstach literackich 315 ]DVWU]H*HQLD ]ZL]DQH ] QLHMHGQR]QDF]QRFL Z NRnVWUXNFML QLHNWyU\FK ]DGD i F]DVHP UR]ZL]\ZDQLD 1DFLVN ]DGD DUNXV]D, QD RFHQLDQLH F]\WDQLD ]H ]Uo- ]XPLHQLHP RUD] Uy*QRURGQRü WHNVWyZ SRG Z]JOGHP SU]\SLV\ZDQ\FK LP UDP XSRZD*QLDGRVWZLHUG]HQLD*HSU]HáDPDQRG\NWDWWHVWyZL]DGDHJ]DPLQDF\jnych VWRVRZDQ\FKSU]\UHNUXWDFMLQDZ\*V]HXF]HOQLHWHFKQLF]QR-medyczne. Sensowne ZLFVWDMHVLZ\NRU]\VWDQLHWHNVWyZ]OLWHUDWXU\RWUHFLDFKIL]\F]Q\FKGRNV]WDáFe- QLDXPLHMWQRFLF]\WDQLD]H]UR]XPLHQLHPQDZ\*V]\PSR]Lomie (tab. 1. i 2.). Tekst Pytania i polecenia Model odpowiedzi 7DE3U]\NáDG]PDWXU\U zadanie 23. (2 pkt) =LHPLDSRGF]DVUXFKXZRNyá6áRFDSRHOLSW\F]QHMRUELFLHUD]]QDMGXMHVL najbli*hm6árfdshu\kholxpdud]qdmgdohmdskholum). (rys.) =DSLV]ZNWyU\PSXQNFLHRUELW\ZDUWRüSUGNRFLOLQLRZHM=LHPLMHVWQDMZLNV]D DZNWyU\PQDMPQLHMV]D"8]DVDGQLMRGSRZLHG( 6WZLHUG]HQLH*HZDUWRüSUGNRFL=LHPLMHVWQDMZLNV]DZSHU\KHOLXPDQDjmniejsza w aphelium. Podanie uzasadnienia SRZRáDQLHVLQD]DVDG]DFKRwania energii lub ]PLHQQRüVLá\JUDZLWDF\MQHMOXE,,SUDZR.HSOHUDOXE]DVDG]DFKRZaQLDPRPHQWXSGX = SRGREQ\P SUREOHPHP XF]H VSRW\ND VL F]\WDMF WHNVW\ OLWerackie (tab. &]\ U]HF]\ZLFLH W\ONR UR]EXGRZDQH GáXJLH ]GDQLD ]ár*rqrü VNáa- GQLRZDLZ\VRNLVWRSLHPHWDIRU\]DFMLWHNVWXPRJXWUXGQLüXF]QLRZLSRJáELRQH RGF]\WDQLHWHNVWX":\GDMHVL*HEH]SRGVWDZRZHMZLHG]\]IL]\NLLDVWURQRPLL (w zakresie wyznaczonym przez zadanie QLHPR*QDPyZLüRSU]HF]\WDQLX tego tekstu ze zrozumieniem na poziomie krytycznym. Tekst Pytania i polecenia Model odpowiedzi 7DE.V]WDáFHQLHF]\WDQLD]H]UR]XPLHQLHPQDZ\*V]\PSoziomie &\IUDQLRMHGQDNZ\UZDZV]\VL MDN)LOLS]NRQRSLZ\áR *\álpsrvslhv]qlhzádvq KLSotH] Z\SDGNyZSRGSDUWVROLGQ\PLREOLF]HQLDPL2WRORGRZDNRPHWDNU *FSRV\VWHPLHRJRQHP VZ\PRFLHUDáDVLRUR]PDLWHSODQHW\DSRU\ZDM FRVRE\]QDMGXMFHVLZW\FKDNXUDWPLHj- VFDFKXQRVLáDMH]DPU o*rqhqddphqgrshulkholxpjg]lhmdnzldgrpr FLDáDWHZORNVL QLF]\POLPDNLD*SRPLOHQLDFKQLHZLDGRPDSHUWXUEDFMDZ\WU FLáDM]GRW\FKF]asowej orbity LFLVQáDQDVDG\E7UXUOD 6WDQLVáDZ/HPEdukacja Cyfrania, Kraków 1976) 8GRZRGQLM*HSRGDQ\IUDJPHQWSRFKRG]L]OLteratury fantastyczno-naukowej. 3RGDMSU]\NáDG\SRáF]HQLDWHUPLQRORJLLIDFKRZHM]M]\NLHPSRWRFznym. 'ODF]HJRERKDWHUQD]\ZDVL&\IUDQLR"8]DVDGQLMSRFKRG]HQLHQa]Z\SU]\ZRáXMF informacje z tekstu. &]\&\IUDQLRSRSUDZQLHVNRPHQWRZDáLQIRUPDFMRSUGNRFLFLDáZSHULKHOLXP"8]DVDdnij. ZLDWSU]HGVWDZLRQ\RSDUW\QDZL]MDFKF]\SURJQR]DFKGRW\F]F\FKRVLJQLüQaukowych. 3U]\NáDG\WHUPLQRORJLLIDFKRZHMhipoteza, obliczenia, planeta, perihelium, orbita, 3U]\NáDG\M]\NDSRWRF]QHJRZ\UZDZV]\VLMDN)LOLS]NRQRSL]DPU o*rqdqddphqzornvl QLF]\POLPDNL 3. Nazwa osobowa CyfranioSRFKRG]LRGZ\UD]XF\IUDFRPR*HRNUeODüV]F]HJyOQH ]DLQWHUHVRZDQLDF]\SUHIHUHQFMHERKDWHUD3RZLDGF]DWRIUDJPHQWsolidne obliczenia. 4. Nie. Podanie uzasadnienia SRZRáDQLHVLQD]DVDG]DFKRZDQLDHQHUJLLOXE]PLHQQRüVLá\ JUDZLWDF\MQHMOXE,,SUDZR.HSOHUDOXE]DVDG]DFKRZaQLDPRPHQWXSGX

316 6WDQLVáDZ-DNXERZLF]6WDQLVáDZ3OHEDVNL.RUQHOLD5\ELFND%HDWD8G]LN 7DNLH FDáRFLRZH NV]WDáFHQLH L GLDJQR]RZDQLH RVLJQLü XF]QLD Z\PDJD ZVSyáSUDF\G\GDNW\NyZLQDXF]\FLHOL]G]LHG]LQVNUDMQLHUy*Q\FKNXOWXU\LQDXN HPSLU\F]Q\FK :\VWDUF]DMF\P SRZRGHP QDZL]\ZDQLD ZVSyáSUDF\ PHU\Wo- U\F]QHMMHVWXF]H ]GZLHPDSyáNXODPLPy]JRZ\PLLEH]XVWDQQ\PGLDORJLHP PLG]\QLPL7DELSUH]HQWXMRGF]\WDQLHSRQL*V]\FKIUDJPHQWyZSU]\Náadów literackich z perspektywy polonistów i fizyków. Zdumienie (problem UR]ZL]DQLH Czemu w zanadto jednej osobie? 7HMDQLHLQQHM",FRWXUREL " :G]LHFRMHVWZWRUNLHP":GRPX QLHJQLH(G]LH" :VNyU]HQLHáXVFH"=WZDU] QLHOLFLHP" 'ODF]HJRW\ONRUD]RVREL FLH" :ádqlhqd]lhpl"3u]\pdáhmjzlh (G]LH" 3RW\OXHUDFKQLHREHFQRFL" [...] :LVáDZD6]\PERUVNDZdumienie) Tab. 3. Astrofizyka w literaturze :LHONL:\EXFKSRMFLH termlqqd]\zdmf\.wrpyjávlflhv]\ü]nrvplf]q\fkidmhuzhunyzzyzf]dvjg\u] G\áDZHNZSU]HVWU]HQLQLHELHVNLHM]DSH á- QLDá\Z\áF]QLHOyGLRJLH".WRPyJáRGJDGQü*HSLHUZV]\RGZD*Q\SáD]Z\SHá]QLH]SU]\EU]H *Q\FKZyG L]URELQLHW\ONRPDá\NURF]HNO HF]ZLHONLNURNQDGáXJLHMGURG]HZLRG FHMGRQDF]HOQ\FKGXPQLHRJDUQLDM F\FKZ]URNLHPSRF] WHNWHMGURJL"2NODVNLGOD:LHONLHJR:\EXFKXUR]OHJá\VL GRSLHURZSLWQDFLHPLOLDr- GyZODWSRW\PMDNQDVW SLá (Jostein Gaarder, Maja, Warszawa 2003, s. 423) supernowa (przyczyna skutek) [czáowiek] patrzy nie na to, na co powinien, i prze*ywa to, co najmniej wa*ne form, ksztaát, pozór. I niczego si nie uczy, nie odkrywa oczywistej prawdy, od której powinna si zaczynaü pierwsza lekcja chemii, biologii, fizyki: fizycznie skádgdp\vl]whjrfrxpduáo, z tamtych zaprzeszáych wiatów, jestemy SLNQ\PVNXWNLHPUR]SDGX (Olga Tokarczuk, Ostatnie historie, Kraków 2004, s. 76) czarna dziura (porównanie kontrast) 'RPRZDUDGRüNRODFMLNWyUDG]LVLDMQLH]D PLHU]HQLHVLRGZOHNDWRF]DUQDG]LXUDGODJZLD]G\RQD]ZLH (ULND2QDZLH*HWRPDWF]\QHRSOHFHQLHVNR F]\VLSR*DUFLHPMHMEH]UHV]W\LSU]HWU awieniem, a jednak ]XSHáQLHPDJLF]QLHMRQRSU]\FLJD (Elfriede Jelinek, Pianistka, Warszawa 2004, s. 146) Pytania nauczyciela fizyki i astronomii 2MDNLHMPDáHMJZLH(G]LHPyZL6]\PERrska? 3RGDMMHMQD]Z 3RGDMHU\QLHREHFQRFLF]áRZLHNDRNWórych mówi Szymborska i Gaarder, ogranif]dmfmhqdvwsxm cymi momentami: pojazlhqlhvl*\fldsrzvwdqlh 8NáDGX6áRQHF]QHJRSRMDZLHQLHVLKRPRVapiens, Wielki Wybuch. 6FKDUDNWHU\]XMNUyWNRHU\Z\PDJDMFHZLHG]\ z astrofizyki i kosmologii. WyPLHHUNWyUHM charakterystyka wymaga wiedzy z biologii. 3RGDMIDNW\REVHUZDF\MQHSU]HPDZLDMFH za modelem Wielkiego Wybuchu. Tab. 4. Pytania i modele odpowiedzi fizyka 6áRFH Model odpowiedzi fizyka Wielki Wybuch SRZVWDQLH8NáDGX6áRQHF]Qego, SRZVWDQLH8NáDGX6áRQHF]QHJR SRMDZLHQLHVL*\FLD SRMDZLHQLHVL*\cia SRMDZLHQLHVLKRPRVapiens. Charakterystyka er: Plancka, hadronowa, leptonowa, promieniowania, galaktyczna (powstanie atomów, galak- W\NXNáDGyZSODQHWDUQ\FK%LROogia RGSRMDZLHQLDVL *\FLD 3U]HVXQLFLHNXF]HUZLHQLSURPLHQLRZDQLHUHOLktowe

Dwie perspektywy jedna droga. Fizyka w tekstach literackich 317 Od jakiej dziedziny, zdaniem Tokarczuk, powinna zaf]\qdüvlslhuzv]dohnfmdil]\nl" OdpoZLHG(X]DVDGQLM Astrofizyka. Uzasadnienie: w czasie wybuchu VXSHUQRZHMSRZVWDMFL*NLHSLHUZLDVWNLXPR*OLwiaMFH Sy(QLHMV]HSRZVWDQLH=LHPLL*\FLD Pytania nauczyclhodm]\ndsrovnlhjr Czym jest zdumiony podmiot liryczny wiersza Szymborskiej? :MDNLVSRVyENV]WDáWDUW\VW\F]Q\ZLHUV]D]DVWRVRZa- QHURGNLM]\NRZHZ]PDFQLDMZ\PRZW\WXáX" &]árzlhnmdnrrvredlsu]hgvwdzlflhojatunku. Wypisz z wierszdvirupxárzdqldfkdudnwhu\]umfhrvrelwh NWyUHQDZL]XMGRWHRULLHZROuFML*\FLDQD]LHPL W jaki sposób Gaarder w tym fragmencie tekstu buduje QDSLFLH" Tab. 5. Pytania i modele odpowiedzi polonisty =DSRPRFMDNLFKVáyZLVIRUPXáRZD*DDUGHUSU]\EOi- *DF]\WHOQLNRZLWUXGQSUREOHPDW\NSoF]WNyZZLDWD LMHGQRF]HQLHEXGXMHOLWHUDFNRüWHNVWX" :F]\PSU]HMDZLDVLZJ7RNDUF]XNSaradoksalQRü ludzkiej egzystencji? -DNLPLURGNDPL7RNDUF]XNGDMHWHPXZ\UD]" 3RGDMZáDFLZRFLF]DUQHMG]LXU\Z\Norzystane przez -HOLQHNGR]REUD]RZDQLDUHODFMLPLG]\FyUNLPDWN Model odpowiedzi polonisty Ludzkim istnieniem, jego niepowtarzalnofl LVZRLVWRFL :LHUV]]EXGRZDQ\]FLJXS\WDGRPLQuM]QDNL ]DS\WDQLDMDNRURGNLLQWHUSXQkF\MQHURVQFDDQWykadencjalna intonacja to wszystnrváx*\srgnuhoeniu zdumienia podmiotu lirycznego. w zanadto jednej osobie, tej a nie innej, tylko UD]RVRELFLH,VDPDXVLHELH]VRE; w domu nie JQLH(G]LH, ZVNyU]HQLHáXVFH,ZáDQLH na ziemi, po tylu erach nieobecnofl Dwa rozbudowane pytania retoryczne, podkreorqh SU]H]DQDIRUNWR Z\VWSuMFHQDNRFXRF]HNi- ZDQHUR]ZL]DQLH kosmiczne fajerwerki, U]G\áDZHNZSU]estrzeni niebieskiej, PDá\NURF]HN, GXPQLHRJDUQLDMF\FK wzrokiem, oklaski dla Wielkiego Wybuchu &]árzlhnsu]hfhqldwrfrqlhlvwrwqhdsrplmdzd* ne. 6]HUHJSRZWyU]H]SDUW\NXáSU]HF]FQLH oksymoron (SLNQ\VNXWHNUR]SDGXSDUDGRNVUodek stylistyczny): VNáadam\VL]WHJR FRXPDUáR 3RFKáDQLDQLHZV]\VWNLHJRVSURZDG]DQLHGRUR]ELFLD QDF]VWNLRJURPQHSU]\FLJDQLHJUDZitacyjne, SRáF]HQLHGZyFKSU]HFLZVWDZQ\FKHPRFMLRGF]Xü ONX LIDVF\QDFMLSU]HUD*HQLDL]DFKZ\WX Tab. 6. Piramida faktów do tekstów astrofizyka w literaturze Informacje Nauczyciel fizyki 1DXF]\FLHOM]\NDSROVNLHJR 1LH]EGQH Krótkoterminowe 2GG]LDá\ZDQLHJUDZLWDF\MQHLMHJR SRZV]HFKQRü:LHOki Wybuch. Reakcja WHUPRMGURZDZHZQWU]JZLD]G\(ZROucja gwiazd i jej fazy (od protogwiazdy GRELDáeJRNDUáDJZLD]G\QHXWURQRZHM lub czarnej dziury) =ZL]HNUHDNFMLWHUPRMGURZHM]( PF 2 (od ZRGRUXGR*HOD]D6XSHUQRZDLSRZVWDZanie pierwiastnyzfl*v]\fkrg*hod]dwdeolfd Mendelejewa). Charakterystyka gwiazd (temperatura, proplhpdvdjvwrüsroh magnetyczne). Diagram Hertzsprunga Russella. Zaznaczenie gwiazd na diagramie Kategoria podmiotu lirycznego. Zasady konstrukcji tekstu wspieramfhmvhqvw\wxáx Literackie sposoby obrazowania. Termino- ORJLD]ZL]DQD]HURGNDPLM]\NRZ\PL LLFKIXQNFMZWHNFLH )HQRPHQMHGQRVWNRZHJRLVWQLHQLDF]áRZLe- NDVIRUPXáRZDQLDVáX*FHSRGNUHOHQLX MHGQRVWNRZRFLLZ\MWNRZRFLOXG]NLHJR *\FLD3DUDGRNVDOQRüOXG]NLHMHJ]\VWHncji. 3HUVSHNW\ZDHZROXFML*\FLDQD]LHPL Relacja: matka córka

318 6WDQLVáDZ-DNXERZLF]6WDQLVáDZ3OHEDVNL.RUQHOLD5\ELFND%HDWD8G]LN Pomocnicze 8NáDGSRGZyMQ\ czarna dziura i czerwony ROEU]\P]MDZLVNDSU]\SU]HSá\ZLHPDWHULL do czarnej dziury). Prawo Hubble a. Zale*- QRüRNUHOHQLDZLHNXZV]HFKZLDWDRG GRNáDGQRFLZ\]QDczeQLDVWDáHM+XEEOH D Czas istnienie wszechzldwd 15 mld lat GRNáDGQLHMPOG :ádflzrflf]duqhmg]lxu\3ureohmatyka ]ZL]DQD]SoF]WNDPLZLDWDWHRULD Wielkiego Wybuchu) =DNRF]HQLH Podsumowaniem niefk EG EDGDQLD VRQGD*RZH SU]HSURZDG]RQH OLpca 2005 r. na 84-RVRERZHMSUyELHVWXGHQWyZNLHUXQNX,Q*\QLHULD2FKURQ\URGowiska PWSZ w Kaliszu (studia zaoczne) w czasie egzaminu z fizyki. Tabela 7. Ankieta badawcza 3U]HF]\WDMIUDJPHQWSRZLHFL6WHIDQD&KZLQDQDZL]XMFHMGRZVSyáF]HVQHMV\WXDFMLVSRáHF]QR-politycznej ZLDWDLRGSRZLHG]QDSRQL*V]HS\WDQLDGRW\F]FHWHJRWHNVWX3U]\Z\ERU]HÄWDN-QLH SRSUDZQRGSRZLHG( RWRF]NyáNLHP Na caáym placu staáy oddziaáy Wojska Polskiego, gotowe do wyjazdu na Antarktyd. Polska armia miaáa ustabilizowaü pole magnetyczne Ziemi, naruszone w pobli*u bieguna przez islamskich terrorystów. Pytania: 1. 'RNGZ\V\áDQRRGG]LDá\:RMVND3ROVNLHJR" 2. -DNLH]DGDQLHPLDáDGRZ\NRQDQLDSROVNDDUPLD" 3. Co zrobili islamscywhuuru\fl" 4. &]\RSLVDQHHIHNW\G]LDáDWHUURU\VW\F]Q\FKVPR*OLZH"7DN1LH 5. -HOLZ\EUDáDHRGSRZLHG(ÄWDN WRRSLV]SU]\SXV]F]DOQHPHWRG\VWRVRZDQH przez terroryvwyzrud]vnxwnlw\fkg]ldádgodqdv]hmf\zlol]dfml 6. DoMDNLHJRZ\GDU]HQLDSROLW\F]QHJRQDZL]XMH&KZLQZW\PIUDJPHQFLHWHNVWX" 1DS\WDQLDLZV]\VF\SRGDOLSRSUDZQRGSRZLHG(FRPR*QDSR- WUDNWRZDü MDNR SU]\NáDG RVLJQLFLD SR]LRPX UHFHSW\ZQHJR F]\WDQLD]H]UR]u- PLHQLHP1DWRPLDVWSRSUDZQRGSRZLHG(QDS\WDQLHZ\PDJDMFSRáF]HQLD ZLHG]\SU]\URGQLF]HM]ZLHG]SROLW\F]QSR]LRPNU\W\F]Q\SRGDáRVWudentów, czyli tylnrfrwu]hflgrvwu]hjáplvw\ilndfm:sráf]hqlx]rgsrzlhg]l QDS\WDQLHRND]DáRVL*HZZLNV]RFLSU]\SDGNyZSU]\F]\QEáGQ\FKRGpowieG]LQS,,ZRMQDZLDWRZD+LURV]LPDE\áDQLHZLHG]D]G]LHG]LQ\IL]\NL i SRWUDNWRZDQLHG]LDáD]ZL]DQ\FK]]LHPVNLPSROHPPDJQHW\F]Q\PMDNRFDá- NRZLFLHUHDOQ\FKDQDZHWMX*]DLVtQLDá\FK 8PLHMWQRüF]\WDQLD]H]UR]XPLHQLHPQDSRziomie krytycznym i twórczym MHVWNRQLHF]Q\PHIHNWHPNV]WDáFHQLDVWGLVWRWQHZ\GDMHVLáF]HQLHZ\VLáNyZ WDNKXPDQLVWyZMDNLFLVáRZFyZDE\FHOyZ]RVWDáRVLJQLW\