Zabezpieczenie instalacji ogrzewa wodnych systemu zamknitego z naczyniami wzbiorczymi przeponowymi

stycze 1999 POLSKA NORMA PN-B-02414 POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY Ogrzewnictwo i ciepłownictwo Zabezpieczenie instalacji ogrzewa wodnych systemu zamknitego z naczyniami wzbiorczymi przeponowymi Wymagania Zamiast: PN-91/B-02414 Grupa katalogowa ICS: 91.140.10 Deskryptory: 0017842 - ciepło, 0345300 - ogrzewanie, 0396727 - wymagania, 0610480 - instalacje ogrzewcze, 0668225A - instalacje wodne, 0864459 - naczynia wzbiorcze, 0353968A - zabezpieczenie przed wypadkami, 0207305 - urzdzenia bezpieczestwa, 0078564 - inynieria sanitarna. PRZEDMOWA Wymagania normy dotycz zabezpieczenia instalacji ogrzewa wodnych systemu zamknitego. Przy zabezpieczaniu tych instalacji stosuje si obecnie w krajowym budownictwie trzy rodzaje naczy wzbiorczych przeponowych, w których zmiany objtoci właciwej wody instalacyjnej, wywołane zmianami jej temperatury, przejmowane s przez pojemno uytkow naczynia, przy wykorzystaniu trzech rónych zasad działania, które powoduj zrónicowane amplitudy waha cinienia w instalacji ogrzewania. Woda instalacyjna przejta przez naczynie przechowywana jest w jego przestrzeni wodnej bez dostpu powietrza atmosferycznego. W kadym naczyniu wzbiorczym przeponowym znajduje si króciec przyłczny do rury wzbiorczej. Usytuowanie tego króca (np. w stosunku do przestrzeni gazowej naczynia wzbiorczego przeponowego) wynika z przyjtego rozwizania konstrukcyjnego i nie ma wpływu na działanie prawidłowo zamontowanego naczynia. Istotne zmiany w stosunku do PN-B-02414:1991 a) wprowadzono wymagania w odniesieniu do zabezpieczenia instalacji z trzema rodzajami naczy wzbiorczych przeponowych, b) wprowadzono jako zasad, okrelanie pojemnoci uytkowej naczynia wzbiorczego przeponowego odniesionej do obliczeniowej temperatury zasilania wody instalacyjnej, a nie do redniej obliczeniowej temperatury wody instalacyjnej, c) usunito z zakresu stosowania normy ograniczenie cinienia instalacji ogrzewania wodnego w miejscu przyłczenia naczynia wzbiorczego, wprowadzajc w tekcie normy ograniczenia wynikajce z cinienia dopuszczalnego instalacji i cinienia dopuszczalnego naczynia wzbiorczego, d) wprowadzono bary jako jednostki wartoci cinienia - zamiast megapaskali. Norma zawiera załczniki: Załcznik A (normatywny) - którego treci s wartoci liczbowe v, w zalenoci od obliczeniowej temperatury na zasileniu instalacji t z. Załcznik B (normatywny) - którego treci s przykładowe schematy zabezpieczenia instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego z naczyniem wzbiorczym przeponowym. Załcznik C (informacyjny) - którego treci jest sposób obliczania powikszenia minimalnej pojemnoci uytkowej naczynia wzbiorczego przeponowego o rezerw na ubytki eksploatacyjne wody. Załcznik D (informacyjny) - którego treci jest informacja o rodzajach naczy wzbiorczych przeponowych. 1 Wstp 1.1 Zakres normy W niniejszej normie okrelono wymagania dotyczce zabezpieczenia instalacji centralnego ogrzewania wodnego systemu zamknitego przed przekroczeniem cinienia dopuszczalnego, z jednoczesnym przejmowaniem eksploatacyjnych zmian objtoci wody instalacyjnej przez przeponowe naczynie wzbiorcze i przechowywaniem tej INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 1

wody w przestrzeni wodnej naczynia bez dostpu powietrza atmosferycznego. Postanowienia normy naley stosowa przy projektowaniu i wykonywaniu instalacji ogrzewa wodnych grawitacyjnych i pompowych systemu zamknitego z naczyniami wzbiorczymi przeponowymi i z odpowietrzaniem miejscowym, w których ródłem ciepła powinien by: wymiennik ciepła albo kocioł (kotły) opalany paliwem ciekłym, gazowym lub zasilany energi elektryczn i dopuszczony do pracy w instalacji centralnego ogrzewania wodnego systemu zamknitego. Woda w instalacji z naczyniem wzbiorczym przeponowym powinna mie temperatur nie przekraczajc 100 C i nie powinna by pobierana z instalacji. 1.2 Normy powołane PN-84/B-01400 Centralne ogrzewanie - Oznaczenia na rysunkach PN-90/B-01430 Ogrzewnictwo - Instalacje centralnego ogrzewania - Terminologia PN-91/B-02415 Ogrzewnictwo i ciepłownictwo - Zabezpieczenie wodnych zamknitych systemów ciepłowniczych - Wymagania PN-91/B-02419 Ogrzewnictwo i ciepłownictwo - Zabezpieczenie instalacji ogrzewa wodnych i wodnych zamknitych systemów ciepłowniczych - Badania PN-91/B-02420 Ogrzewnictwo - Odpowietrzanie instalacji ogrzewa wodnych - Wymagania PN-64/B-10400 Urzdzenia centralnego ogrzewania w budownictwie powszechnym - Wymagania i badania techniczne przy odbiorze PN-93/C-04607 Woda w instalacjach ogrzewania - Wymagania i badania dotyczce jakoci wody PN-89/H-02650 Armatura i rurocigi - Cinienia i temperatury PN-81/M-35630 Technika bezpieczestwa - Kotły parowe i wodne - Zawory bezpieczestwa PN-82/M-74101 Armatura przemysłowa - Zawory bezpieczestwa - Wymagania i badania 1.3 Okrelenia 1.3.1 naczynie wzbiorcze przeponowe zbiornik ze szczeln elastyczn przepon oddzielajc przestrze wodn od przestrzeni gazowej, przejmujcy zmiany objtoci wody wywołane zmianami jej temperatury w instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5); przestrze wodna naczynia wzbiorczego przeponowego nie ma połczenia z powietrzem atmosferycznym; w skład kompletnego naczynia wzbiorczego przeponowego, oprócz zbiornika ze szczeln elastyczn przepon, moe wchodzi take automatycznie sterowane urzdzenie uzupełniajco - upustowe; do połczenia naczynia z rur wzbiorcz (1.3.9) słuy króciec przyłczny 1.3.2 naczynie wzbiorcze przeponowe z hermetyczn przestrzeni gazow naczynie wzbiorcze przeponowe cinieniowe, w którym przestrze gazowa jest zamknita i oddzielona od powietrza atmosferycznego zaworem zwrotnym; króciec przyłczny naczynia połczony jest z jego przestrzeni wodn 1.3.3 naczynie wzbiorcze przeponowe z urzdzeniem sprarkowo-upustowym naczynie wzbiorcze przeponowe cinieniowe, w którym przestrze gazow połczono z urzdzeniem sprarkowo - upustowym automatycznie stabilizujcym cinienie w tej przestrzeni, powodujc stabilizacj cinienia w instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5); króciec przyłczny naczynia połczony jest z jego przestrzeni wodn 1.3.4 naczynie wzbiorcze przeponowe z urzdzeniem pompowo-upustowym naczynie wzbiorcze przeponowe bezcinieniowe, w którym przestrze gazow połczono z powietrzem atmosferycznym, a przestrze wodna połczona jest z instalacj ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) za porednictwem urzdzenia pompowo - upustowego, automatycznie stabilizujcego cinienie w tej instalacji; króciec przyłczny naczynia połczony jest z jego urzdzeniem pompowo - upustowym 1.3.5 instalacja ogrzewania wodnego systemu zamknitego szczelna instalacja centralnego ogrzewania z odpowietrzeniami miejscowymi według PN-91/B-02420, w której przestrze wodna nie ma połczenia z atmosfer i która spełnia wymagania PN-C-04607 1.3.6 pojemno uytkowa naczynia wzbiorczego przeponowego objto przestrzeni wodnej naczynia, przejmujcej z instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 2

wymagany przyrost objtoci wody 1.3.7 cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym przeponowym cinienie w przestrzeni gazowej naczynia, przed przyłczeniem go do instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) 1.3.8 maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu wzbiorczym przeponowym cinienie dopuszczalne na poziomie króca przyłcznego rury wzbiorczej do naczynia wzbiorczego przeponowego (1.3.2, 1.3.3, 1.3.4) 1.3.9 rura wzbiorcza rura łczca instalacj ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) z krócem przyłcznym naczynia wzbiorczego przeponowego (1.3.2, 1.3.3, 1.3.4) 1.3.10 zawór obsługowy zawór umieszczony na rurze wzbiorczej (1.3.8), umoliwiajcy odłczenie naczynia wzbiorczego przeponowego (1.3.2, 1.3.3, 1.3.4) od instalacji ogrzewania bez koniecznoci spuszczania wody z instalacji 1.3.11 wymiennik ciepła pojedynczy wymiennik ciepła lub bateria wymienników, które po stronie wody instalacyjnej s połczone przewodami w sposób trwały; przewody te nie mog mie adnego zmniejszenia powierzchni przekroju wewntrznego ani nie moe by na nich zamontowana armatura odcinajca; wymiennik wyposaony jest w króciec zasilajcy instalacj ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) i w króciec powrotny z tej instalacji 1.3.12 zbiorczy przewód instalacji, powrotny lub zasilajcy odcinek przewodu midzy armatur odcinajc połczon z powrotnym lub zasilajcym krócem wymiennika ciepła (1.3.11) albo kotła (kotłów) i odpowiednimi, powrotnymi lub zasilajcymi, przewodami instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego (1.3.5) Pozostałe okrelenia według PN-90/B-01430. 2 WYMAGANIA 2.1 Urzdzenie zabezpieczajce instalacj ogrzewania wodnego Powinno si ono składa z: a) zaworu bezpieczestwa wraz z przewodem dopływowym i odpływowym według 2.2, b) naczynia wzbiorczego przeponowego według 2.3, c) rury wzbiorczej według 2.4, d) zabezpieczenia ródła ciepła (kotła lub wymiennika ciepła) przed przekroczeniem dopuszczalnej temperatury wody instalacyjnej według 2.6, e) zabezpieczenia kotła przed zbyt niskim poziomem wody, jeeli stosowanie wynika z 2.7, f) osprztu według 2.9. 2.2 Zawory bezpieczestwa 2.2.1 Rodzaje zaworów bezpieczestwa Kady kocioł (opalany paliwem ciekłym, gazowym lub zasilany energi elektryczn) lub wymiennik ciepła naley wyposay w pełnoskokowy zawór bezpieczestwa bezporedniego działania. Zawór bezpieczestwa moe by ciarowy, sprynowy lub membranowy. 2.2.2 Wewntrzna rednica króca dopływowego zaworu bezpieczestwa 2.2.2.1 Najmniejsz wewntrzn rednic króca dopływowego zaworu bezpieczestwa d o, w milimetrach, ustala si w nastpujcy sposób: a) gdy ródłem ciepła jest kocioł - według PN-81/M-35630: 1981 i przepisów Urzdu Dozoru Technicznego, b) gdy ródłem ciepła jest wymiennik ciepła - według wzoru INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 3

M - masowa przepustowo zaworu bezpieczestwa, w kilogramach na sekund, α c - dopuszczalny współczynnik wypływu zaworu dla cieczy, α c = 0,9 α c rz, α c rz - rzeczywisty współczynnik wypływu zaworu, według PN-82/M-74101, p 1 - cinienie dopuszczalne instalacji ogrzewania wodnego, w barach, ρ - gsto wody sieciowej przy jej obliczeniowej temperaturze, w kilogramach na metr szecienny, 54 - współczynnik przeliczeniowy. 2.2.2.2 Przepustowo zaworu bezpieczestwa M, w kilogramach na sekund, ustala si w nastpujcy sposób: a) jeeli cinienie wody sieciowej jest równe lub mniejsze ni cinienie dopuszczalne instalacji ogrzewania wodnego, okrela si z wzoru (1) V - pojemno instalacji ogrzewania wodnego, w metrach szeciennych, 0,44 - współczynnik przeliczeniowy. b) jeeli cinienie wody sieciowej jest wiksze ni cinienie dopuszczalne instalacji ogrzewania wodnego, okrela si z wzoru (2) p 2 - cinienie nominalne sieci ciepłowniczej według PN-89/H-02650, w barach, p 1 - cinienie nastawy zaworu bezpieczestwa, w barach, ρ - gsto wody sieciowej przy jej obliczeniowej temperaturze, w kilogramach na metr szecienny, b - współczynnik zaleny od rónicy cinie p 2 - p 1, gdy: p 2 - p 1 5 bar to b = 1 p 2 - p 1 > 5 bar to b = 2 A - powierzchnia przekroju poprzecznego jednej rurki wownicy, w metrach kwadratowych; dla wymiennika płytowego naley przyjmowa warto A zgodnie z aprobat techniczn dla tego wymiennika. Jeeli brak jest takiej informacji naley przyjmowa warto A = 1 10-4 m 2, 447,3 - współczynnik przeliczeniowy. Wewntrzna rednica króca dopływowego zaworu bezpieczestwa nie moe by mniejsza ni 15 mm. 2.2.3 Miejsce umieszczenia zaworów bezpieczestwa Zawór bezpieczestwa powinien by umieszczony: a) bezporednio na górnej czci kotła nie bdcego kotłem przepływowym, b) na komorze wylotowej lub na przewodzie odprowadzajcym wod instalacyjn z kotła (przewodzie zasilajcym instalacj ogrzewania), przed armatur odcinajc, c) bezporednio na wymienniku ciepła w górnej czci przestrzeni wody instalacyjnej lub na przewodzie zasilajcym instalacj ogrzewania, pomidzy krócem wymiennika zasilajcym instalacj i armatur odcinajc. Jeeli wymiennik ciepła zasilany jest wod o temperaturze nie przekraczajcej wrzenia wody przy cinieniu dopuszczonym wymiennika, dopuszcza si umieszczenie zaworu bezpieczestwa na przewodzie, pomidzy wymiennikiem ciepła i armatur odcinajc połczon z jego krócem powrotnym z instalacji, d) na doprowadzeniu wody instalacyjnej do kotła elektrycznego o pojemnoci nie wikszej ni 250 dm 3, dostarczonego przez wytwórc wraz z osprztem i instrukcj montau. Na przewodzie łczcym przestrze wodn kotła lub wymiennika ciepła z krócem dopływowym zaworu bezpieczestwa nie dopuszcza si adnego zmniejszenia powierzchni przekroju wewntrznego ani nie moe by na nim zamontowana armatura odcinajca. 2.2.4 Odprowadzenie wody z zaworu bezpieczestwa Powinno ono spełnia wymagania PN-91/B-02415, przy czym wykonanie przewodu odprowadzajcego powinno umoliwia obsłudze obserwacj szczelnoci zaworu. 2.2.5 Nastawa zaworu bezpieczestwa (3) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 4

Zawór bezpieczestwa powinien by tak nastawiony, aby cinienie pocztku otwarcia było równe dopuszczalnemu cinieniu w naczyniu wzbiorczym, z uwzgldnieniem rónicy rzdnych midzy naczyniem wzbiorczym i zaworem bezpieczestwa, a cinienie zamknicia nie było mniejsze ni 80% cinienia pocztku otwarcia. Zawór bezpieczestwa powinien by zaplombowany. 2.3 Naczynie wzbiorcze przeponowe i rura wzbiorcza 2.3.1 Cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym przeponowym 2.3.1.1 Cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym przeponowym, włczonym do instalacji po stronie ssawnej pompy obiegowej, naley przyjmowa nie mniejsze ni: gdzie: p st - cinienie hydrostatyczne w instalacji ogrzewania wodnego, na poziomie króca przyłcznego rury wzbiorczej do naczynia, przy temperaturze wody instalacyjnej t 1 = 10 C, w barach. 2.3.1.2 Cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym przeponowym, włczonym do instalacji po stronie tłocznej pompy obiegowej, naley przyjmowa nie mniejsze ni cinienie wstpne obliczone według wzoru (4), powikszone o wysoko cinienia podnoszenia pompy. 2.3.2 Maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu wzbiorczym przeponowym Naley przyjmowa cinienie nie wiksze ni cinienie dopuszczalne instalacji według PN-90/B-01430, z uwzgldnieniem rónicy rzdnych midzy najniszym punktem instalacji ogrzewania a krócem przyłcznym rury wzbiorczej do naczynia. Jednoczenie: - cinienie to nie moe by wiksze ni cinienie dopuszczalne okrelone przez producenta naczynia, - zaleca si aby cinienie to nie było wiksze od cinienia wstpnego pracy instalacji (patrz załcznik C) o wicej ni 2 bary. 2.3.3 Pojemno uytkowa naczynia Minimaln pojemno uytkow naczynia wzbiorczego przeponowego V u, w decymetrach szeciennych, naley oblicza z wzoru (4) V - pojemno instalacji ogrzewania wodnego, w metrach szeciennych; w skład instalacji wchodz: ródło ciepła (kotły lub wymienniki ciepła), przewody z armatur, grzejniki itp. (zgodnie z PN-90/B-01430, ρ 1 - gsto wody instalacyjnej w temperaturze pocztkowej t 1 = 10 C, w kilogramach na metr szecienny; - gsto wody naley przyjmowa ρ1 = 999,7 kg/m 3, v - przyrost objtoci właciwej wody instalacyjnej przy jej ogrzaniu od temperatury pocztkowej t 1 do obliczeniowej temperatury wody instalacyjnej na zasileniu t z, w decymetrach szeciennych na kilogram. Wartoci liczbowe v, w zalenoci od obliczeniowej temperatury na zasileniu instalacji t z, podano w tablicy A.1 załcznika A. W celu prowadzenia właciwej eksploatacji instalacji z naczyniem wzbiorczym przeponowym objto uytkowa naczynia wzbiorczego moe by powikszona w sposób okrelony w załczniku C. 2.3.4 Pojemno całkowita naczynia wzbiorczego przeponowego 2.3.4.1 Minimaln pojemno całkowit naczynia z hermetyczn przestrzeni gazow V n, w decymetrach szeciennych, naley oblicza z wzoru (5) V u - według wzoru (5), p max - maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu, w barach, p - cinienie wstpne w naczyniu, w barach. 2.3.4.2 Pojemno całkowit naczynia z urzdzeniem sprarkowo - upustowym V n, w decymetrach szeciennych, naley dobra odpowiednio do ustalonej pojemnoci uytkowej, zgodnie z zaleceniami producenta. 2.3.4.3 Pojemno całkowita naczynia z urzdzeniem pompowo - upustowym V n, w decymetrach szeciennych, (6) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 5

powinna by nie mniejsza ni ustalona pojemno uytkowa naczynia i dobrana zgodnie z zaleceniami producenta. 2.3.5 Stosowanie kilku naczy wzbiorczych przeponowych Dopuszcza si zastpienie pojedynczego naczynia kilku jednakowymi naczyniami wzbiorczymi przeponowymi z hermetyczn przestrzeni gazow. Naczynia te naley połczy równolegle. Łczna pojemno uytkowa tych naczy, bdca wielokrotnoci pojemnoci uytkowej jednego z nich, powinna by równa lub wiksza ni pojemno uytkowa obliczona dla instalacji według wzoru (5). W celu obliczenia minimalnej pojemnoci całkowitej jednego naczynia naley jego pojemno uytkow podstawi do wzoru (6). Cinienie wstpne i maksymalne cinienie obliczeniowe w naczyniu naley przyjmowa, tak jak dla zastosowania naczynia pojedynczego. Króce przyłczne naczy połczonych równolegle powinny by umieszczone na tym samym poziomie. Dopuszcza si połczenie przestrzeni gazowych naczy połczonych równolegle, jeeli łczone przestrzenie gazowe w naczyniach znajduj si w kadym z nich nad przestrzeni wodn i na przewodach łczcych zostanie zamontowana armatura odcinajca, umoliwiajca odcicie przestrzeni gazowej kadego z naczy. 2.3.6 Usytuowanie przeponowego naczynia wzbiorczego Naczynie wzbiorcze przeponowe powinno by umieszczone w pomieszczeniu ródła ciepła lub pomieszczeniu przylegajcym, w łatwo dostpnym miejscu. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza si umieszczenie naczynia w innym pomieszczeniu. Temperatura pomieszczenia, w którym umieszczono naczynie, powinna by nie nisza ni +5 C. 2.4 Rura wzbiorcza Wewntrzna rednica rury wzbiorczej d, w milimetrach, powinna wynosi co najmniej V u - według wzoru (5), 0,7 - współczynnik przeliczeniowy, lecz nie mniej ni 20 mm. W przypadku równoległego połczenia kilku naczy wzbiorczych przeponowych rednica wewntrzna rury wzbiorczej powinna by równa lub wiksza ni rednica wewntrzna rury wzbiorczej, obliczonej według wzoru (7), dla łcznej pojemnoci uytkowej naczy wzbiorczych, które połczone s z instalacj ogrzewania przez rur wzbiorcz. Rura wzbiorcza powinna by prowadzona ze spadkiem w jednym kierunku, do lub od naczynia. Odcinki poziome rury powinny mie spadek co najmniej 5. 2.5 Podłczenie przeponowego naczynia wzbiorczego i rury wzbiorczej do instalacji ogrzewania wodnego 2.5.1 Naczynie wzbiorcze powinno by podłczone przez rur wzbiorcz do powrotnego lub zasilajcego, zbiorczego przewodu instalacji. Zaleca si podłczenie do zbiorczego przewodu powrotnego instalacji. 2.5.2 Dopuszcza si podłczenie naczynia wzbiorczego do innego przewodu powrotnego lub zasilajcego instalacji, jeeli wewntrzna rednica tego przewodu i jego połcze ze zbiorczym przewodem powrotnym lub zasilajcym instalacji s nie mniejsze ni rednica rury wzbiorczej, a połcze tych nie mona w czasie pracy instalacji odcina ani zmniejsza ich przekroju wewntrznego. 2.5.3 W instalacji pompowej z pomp obiegow na powrocie zaleca si podłczenie naczynia wzbiorczego po stronie ssawnej pompy. Dopuszcza si inne miejsce podłczenia naczynia pod warunkiem: a) zabezpieczenia naczynia przed wpływem wysokiej temperatury wody instalacyjnej, b) zapewnienia podczas pracy pompy obiegowej niewystpowania w adnym punkcie instalacji, cinienia niszego ni cinienie atmosferyczne. 2.6 Zabezpieczenie przed przekroczeniem dopuszczalnej temperatury wody ródło ciepła (kocioł lub wymiennik ciepła) powinno by wyposaone w układ zabezpieczenia przed przekroczeniem dopuszczalnej temperatury wody w instalacji ogrzewania. Jeeli układ zabezpieczenia wymaga zasilania w energi elektryczn, to przy braku dopływu prdu powinien on wyłczy dopływ paliwa lub energii elektrycznej do kotła albo wyłczy zasilanie wod sieciow wymiennika ciepła. 2.7 Zabezpieczenie kotła przed zbyt niskim poziomem wody Kotły w ródle ciepła o mocy powyej 100 kw powinny by wyposaone w układ automatycznego wyłczenia kotła przy spadku poziomu wody w instalacji ogrzewania, poniej poziomu króca przewodu odprowadzajcego wod z kotła (przewodu zasilajcego instalacj ogrzewania). Jeeli ródło ciepła umieszczone jest na kondygnacji znajdujcej si wyej ni rzdna połowy wysokoci instalacji, układ zabezpieczenia naley stosowa bez wzgldu na moc ródła ciepła. (7) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 6

Jeeli układ zabezpieczenia wymaga zasilania w energi elektryczn, to przy braku dopływu prdu powinien on wyłczy dopływ paliwa lub energii elektrycznej do kotła. 2.8 Schemat zabezpieczenia instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego Schematy podano przykładowo w załczniku B, na rysunkach B. l, B.2 i B.3. Schematy te słu do zilustrowania postanowie normy i nie ograniczaj stosowania innych rozwiza projektowych, spełniajcych wymagania normy. 2.9 Osprzt instalacji i urzdze zabezpieczajcych 2.9.1 Instalacja powinna by wyposaona w urzdzenia kontrolno-pomiarowe, wskazujce co najmniej temperatur wody instalacyjnej na zasileniu oraz cinienie w instalacji. 2.9.2 Jeeli sposób prowadzenia rury wzbiorczej nie umoliwia jej samoczynnego odpowietrzania lub odwadniania do instalacji ogrzewania, rur wzbiorcz naley wyposay w odpowiedni osprzt: - armatur odpowietrzajca samoczynnie rur wzbiorcz, - armatur spustow, umoliwiajc oprónienie przestrzeni wodnej naczynia wzbiorczego. 2.9.3 Dopuszcza si wyposaenie rury wzbiorczej w zawór obsługowy. Najmniejsza powierzchnia przekroju przepływu zaworu obsługowego powinna by nie mniejsza ni wymagana powierzchnia przekroju wewntrznego rury wzbiorczej. Zawór obsługowy powinien by skuteczne zabezpieczony przed moliwoci odcicia naczynia wzbiorczego od instalacji ogrzewania przez osoby nie upowanione i moe pełni rol armatury spustowej na rurze wzbiorczej. 2.10 Próba szczelnoci instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego Prób szczelnoci instalacji ogrzewania wodnego systemu zamknitego naley przeprowadzi na zimno zgodnie z wymaganiami PN-64/B-10400, przy odłczonym naczyniu wzbiorczym. 2.11 Badanie urzdze zabezpieczajcych instalacj ogrzewania wodnego systemu zamknitego Badanie naley przeprowadzi zgodnie z wymaganiami normy PN-91/B-02419, po przeprowadzeniu próby szczelnoci instalacji ogrzewania na zimno. Załcznik A (normatywny) WARTOCI LICZBOWE PRZYROSTU OBJTOCI WŁACIWEJ WODY, W ZALE NOCI OD TEMPERATURY WODY NA ZASILENIU INSTALACJI Tablica A.1 - Wartoci liczbowe v, w zalenoci od obliczeniowej temperatury na zasileniu instalacji t z t z Gsto wody t z - t 1 v C kg/m 3 K dm 3 /kg 100 958,3 90 0,0432 99 959,1 89 0,0423 98 959,8 88 0,0416 97 960,5 87 0,0408 96 961,2 86 0,0401 95 961,9 85 0,0393 94 962,6 84 0,0386 93 963,3 83 0,0378 INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 7

92 964,0 82 0,0370 91 964,6 81 0,0364 90 965,3 80 0,0356 89 966,0 79 0,0349 88 966,6 78 0,0343 87 967,3 77 0,0335 86 968,0 76 0,0328 85 968,6 75 0,0321 84 969,3 74 0,0314 83 969,9 73 0,0307 82 970,5 72 0,0301 81 971,2 71 0,0294 80 971,8 70 0,0287 79 972,4 69 0,0281 78 973,0 68 0,0274 77 973,6 67 0,0268 76 974,2 66 0,0262 75 974,8 65 0,0256 74 975,4 64 0,0249 73 976,0 63 0,0243 72 976,6 62 0,0237 71 977,2 61 0,0230 70 977,8 60 0,0224 69 978,3 59 0,0219 68 978,9 58 0,0213 67 979,4 57 0,0207 66 980,0 56 0,0201 65 980,5 55 0,0196 64 981,1 54 0,0190 INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 8

63 981,6 53 0,0184 62 982,2 52 0,0178 61 982,7 51 0,0173 60 983,2 50 0,0168 59 983,7 49 0,0163 58 984,2 48 0,0158 57 984,7 47 0,0152 56 985,2 46 0,0147 55 985,7 45 0,0142 54 986,2 44 0,0137 53 986,6 43 0,0133 52 987,1 42 0,0128 51 987,6 41 0,0123 50 988,0 40 0,0118 49 988,5 39 0,0113 48 988,9 38 0,0109 47 989,4 37 0,0104 46 989,8 36 0,0100 45 990,2 35 0,0096 44 990,6 34 0,0092 43 991,0 33 0,0088 42 991,4 32 0,0084 41 991,8 31 0,0080 PRZYKŁADOWE SCHEMATY ZABEZPIECZENIA INSTALACJI OGRZEWANIA WODNEGO SYSTEMU ZAMKNITEGO Z NACZYNIEM WZBIORCZYM PRZEPONOWYM Załcznik B (normatywny) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 9

Rysunek B.1 Schemat zabezpieczenia instalacji z naczyniem wzbiorczym przeponowym na powrocie Rysunek B.2 Schemat zabezpieczenia instalacji znajdujcej si poniej kotła, z naczyniem wzbiorczym przeponowym na powrocie INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 10

Rysunek B.3 Schemat zabezpieczenia instalacji z naczyniem wzbiorczym przeponowym na zasileniu Oznaczenia na rysunkach: RW - rura wzbiorcza, - cz wewntrzna instalacji centralnego ogrzewania wraz z jej czci zewntrzn, jeeli cz zewntrzna wystpuje, wody, - wymiennik ciepła lub kocioł wyposaony w zabezpieczenie przed przekroczeniem dopuszczalnej temperatury - zabezpieczenie kotła przed zbyt niskim poziomem wody, Pozostałe oznaczenia według PN-84/B-01400. Załcznik C (informacyjny) POWIKSZENIE MINIMALNEJ POJEMNOCI NACZYNIA WZBIORCZEGO PRZEPONOWEGO O REZERW NA UBYTKI EKSPLOATACYJNE WODY C.1 OBLICZANIE U YTKOWEJ POJEMNOCI NACZYNIA WZBIORCZEGO PRZEPONOWEGO Z REZERW EKSPLOATACYJN Pojemno uytkowa naczynia wzbiorczego przeponowego, obliczona według wymaga normy, jest najmniejsz pojemnoci pozwalajc na przejcie przyrostu objtoci wody wywołanego eksploatacyjnymi zmianami jej temperatury. Zgodnie z postanowieniami normy nie zabrania si dobierania naczynia z pojemnoci uytkow wiksz. W celu prowadzenia prawidłowej eksploatacji instalacji celowe jest powikszenie minimalnej pojemnoci uytkowej o rezerw na ubytki wody powstałe podczas jej obsługi eksploatacyjnej, np. niezbdny spust wody podczas wymiany INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 11

elementu instalacji, dodatkowe odpowietrzenie instalacji itp. Jeeli przyjmuje si, e rezerwa pojemnoci naczynia na ubytek eksploatacyjny wody instalacyjnej wynosi E% pojemnoci instalacji, uytkow pojemno naczynia wzbiorczego przeponowego z rezerw eksploatacyjn, V ur, mona obliczy z wzoru V ur - uytkowa pojemno naczynia wzbiorczego przeponowego z rezerw, w decymetrach szeciennych, V u - pojemno uytkowa naczynia wzbiorczego przeponowego obliczona według wzoru (5), w decymetrach szeciennych, V - pojemno instalacji ogrzewania wodnego, w metrach szeciennych; w skład instalacji wchodz: ródło ciepła (kotły lub wymienniki ciepła), przewody z armatur, grzejniki itp. (zgodnie z PN-90/B-01430), E - ubytki eksploatacyjne wody instalacyjnej midzy uzupełnieniami, w % pojemnoci instalacji ogrzewania wodnego, 10 - współczynnik przeliczeniowy. Obliczon w ten sposób pojemno uytkow z rezerw wykorzystuje si przy doborze pojemnoci całkowitej naczynia. C.2 OBLICZANIE CINIENIA WSTPNEGO PRACY INSTALACJI I CAŁKOWITEJ POJEMNOCI Z REZERW NACZYNIA WZBIORCZEGO PRZEPONOWEGO Z HERMETYCZN PRZESTRZENI GAZOW W celu eksploatacyjnego wykorzystania obliczonej rezerwy w naczyniu wzbiorczym przeponowym z hermetyczn przestrzeni gazow, oblicza si: - cinienie wstpne pracy instalacji, - całkowit pojemno naczynia, z uwzgldnieniem rezerwy na ubytki eksploatacyjne wody. Jeeli w instalacji centralnego ogrzewania napełnionej wod i odpowietrzonej, połczonej z naczyniem wzbiorczym przeponowym z hermetycz przestrzeni gazow, na poziomie króca przyłcznego naczynia, zostanie zapewnione cinienie wstpne nie wiksze ni w naczyniu wzbiorczym, nie spowoduje to wypełnienia naczynia wod. eby wypełni w naczyniu rezerwow pojemno, cinienie na poziomie króca przyłcznego powinno by wysze ni cinienia wstpne w naczyniu wzbiorczym przeponowym. T warto cinienia nazwano cinieniem wstpnym pracy instalacji. Warto cinienia wstpnego pracy instalacji mona obliczy z wzoru (C.1) p R - cinienie wstpne pracy instalacji, w barach, p max - maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu, w barach, p - cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym, w barach, V u - minimalna pojemno uytkowa naczynia, w decymetrach szeciennych, V ur - pojemno uytkowa naczynia z rezerw, w decymetrach szeciennych. Całkowit pojemno naczynia wzbiorczego przeponowego z hermetyczn przestrzeni gazow, z uwzgldnieniem uytkowej pojemnoci naczynia z rezerw, mona obliczy z wzoru: (C.2) V u - pojemno całkowita naczynia wzbiorczego przeponowego z hermetyczn przestrzeni gazow, uwzgldniajca jego pojemno uytkow z rezerw, w decymetrach szeciennych, (C.3) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 12

V u - uytkowa pojemno naczynia z rezerw, w decymetrach szeciennych, p max - maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu, w barach, p R - cinienie wstpne pracy instalacji, w barach. PRZYKŁAD Obliczenia przykładowe przeprowadzono dla nastpujcej instalacji ogrzewania wodnego: - pojemno instalacji 3,2 m 3, - obliczeniowa temperatura zasilania wody instalacyjnej 85 C, przy nastpujcych warunkach, jakie ma spełni naczynie wzbiorcze przeponowe z hermetyczn przestrzeni gazow: - cinienie wstpne w naczyniu wzbiorczym 1,2 bar, - maksymalne obliczeniowe cinienie w naczyniu 4,0 bar. NACZYNIE WZBIORCZE PRZEPONOWE DOBRANE WEDŁUG WYMAGA NORMY Minimalna pojemno uytkowa naczynia wzbiorczego przeponowego według wzoru (5) wynosi: Minimalna pojemno całkowita naczynia wzbiorczego przeponowego z hermetyczn przestrzeni gazow według wzoru (6) wynosi: POJEMNO NACZYNIA WZBIORCZEGO PRZEPONOWEGO DOBRANA Z UWZGLDNIENIEM UBYTKÓW EKSPLOATACYJNYCH WODY INSTALACYJNEJ Przyjto, e rezerwa pojemnoci naczynia na ubytki eksploatacyjne nie przekracza E = 1,0% pojemnoci instalacji. Uytkowa pojemno naczynia wzbiorczego przeponowego z rezerw według wzoru (C.1) wynosi: PARAMETRY NIEZBDNE DO DOBORU NACZYNIA WZBIORCZEGO PRZEPONOWEGO Z HERMETYCZN PRZESTRZENI GAZOW Cinienie wstpne pracy instalacji z naczyniem wzbiorczym przeponowym z hermetyczn przestrzeni gazow według wzoru (C.2) wynosi: Pojemno całkowita naczynia wzbiorczego przeponowego z hermetyczn przestrzeni gazow, z uwzgldnieniem jego uytkowej pojemnoci z rezerw, według wzoru (C.3) wynosi: INFORMACJA O RODZAJACH NACZY WZBIORCZYCH PRZEPONOWYCH Załcznik D (informacyjny) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 13

Stosowane s obecnie nastpujce rodzaje naczy wzbiorczych przeponowych: - naczynie wzbiorcze przeponowe cinieniowe z przestrzeni gazow hermetycznie zamknit podczas eksploatacji instalacji. Zmiany objtoci właciwej wody instalacyjnej powoduj zmiany stopnia napełnienia naczynia wod. Wywołuje to zmiany cinienia w przestrzeni gazowej naczynia wzbiorczego i tym samym wahania cinienia roboczego w instalacji, w granicach wynikajcych z rónicy wartoci pomidzy cinieniem wstpnym i cinieniem maksymalnym w przestrzeni gazowej naczynia. - naczynie wzbiorcze przeponowe cinieniowe z urzdzeniem sprarkowo-upustowym, w którym zmiany objtoci właciwej wody instalacyjnej powoduj: - w okresie ogrzewania wody instalacyjnej: zadziałanie zaworu upustowego powietrza, powodujce załoony spadek cinienia w przestrzeni gazowej naczynia wzbiorczego, co umoliwia przepływ wody z instalacji do naczynia, - w okresie ochładzania si wody instalacyjnej: zadziałanie sprarki powodujce załoone podwyszenie cinienia w przestrzeni gazowej naczynia wzbiorczego, co umoliwia przepływ wody instalacyjnej z naczynia do instalacji. Cinienie robocze w instalacji zmienia si i waha w granicach wynikajcych z rónicy wartoci pomidzy cinieniem załczenia sprarki i cinieniem otwarcia zaworu upustowego. - naczynie wzbiorcze przeponowe bezcinieniowe z urzdzeniem pompowo-upustowym, w którym zmiany objtoci właciwej wody instalacyjnej powoduj: - w okresie ogrzewania wody instalacyjnej: zadziałanie zaworu upustowego wody instalacyjnej, umoliwiajce przepływ wody z instalacji do bezcinieniowego naczynia wzbiorczego w celu nie przekroczenia w instalacji załoonej górnej granicy cinienia. - w okresie ochładzania si wody instalacyjnej: załczenie pompy tłoczcej wod z naczynia wzbiorczego do instalacji w celu niedopuszczenia do spadku cinienia w instalacji poniej załoonej dolnej granicy cinienia w instalacji. Cinienie robocze w instalacji zmienia si i waha w granicach wynikajcych z rónicy wartoci pomidzy cinieniem załczenia pompy i cinieniem otwarcia zaworu upustowego. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 14