KAPITAŁ POCZĄTKOWY Z a k ł a d U b e z p e c z e ń S p o ł e c z n y c h Kaptał początkowy a emerytura według nowych zasad Pojęce kaptału początkowego wprowadzły przepsy ustawy z dna 17 grudna 1998 r. o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych 1 nazywanej dalej ustawą emerytalną. Kaptał początkowy uwzględna sę przy oblczanu wysokośc emerytury ustalanej na nowych, zreformowanych zasadach. Szczegółowe nformacje znajdują sę w dalszej częśc tej ulotk. Na podstawe przepsów ustawy emerytalnej Zakład Ubezpeczeń Społecznych ustala kaptał początkowy osobom, które: urodzły sę po 31 grudna 1948 r. opłacały składk na ubezpeczene społeczne lub pozostawały w zatrudnenu przed 1999 r. ZUS oblcza kaptał początkowy na podstawe wnosku osoby zanteresowanej zgłoszonego wraz z wnoskem o emeryturę albo zgłoszonego odrębne w dowolnym czase, przed nabycem prawa do emerytury. 1 Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm. KAPITAŁ POCZĄTKOWY 1
Przy ustalanu wysokośc emerytury według nowych zasad w podstawe jej oblczena uwzględna sę kaptał początkowy oraz składk na ubezpeczene emerytalne zewdencjonowane na konce ubezpeczonego po 31 grudna 1998 r. Od 1999 r. ZUS ewdencjonuje na ndywdualnym konce ubezpeczonego składk na ubezpeczene emerytalne każdej osobe podlegającej ubezpeczenom społecznym. Przed 1999 r. ZUS ne był zobowązany do prowadzena ndywdualnych kont ubezpeczonych. Z tego względu osobom urodzonym po 1948 r. za okresy pracy / ubezpeczena przypadające przed 1999 r. odtwarza sę teoretyczne składk na ubezpeczene społeczne przez oblczene kaptału początkowego. Kwota kaptału początkowego jest równeż zapsywana na ndywdualnym konce ubezpeczonego. Teoretyczne odtworzene składek na ubezpeczene społeczne następuje: przez oblczene według dotychczasowych, tzw. starych zasad, hpotetycznej emerytury, jaką ubezpeczony otrzymałby 1 styczna 1999 r. za przebyte przed 1999 r. okresy składkowe neskładkowe, a następne pomnożene kwoty tej hpotetycznej emerytury przez średne dalsze trwane życa (kobet mężczyzn) w weku 62 lat ustalone na dzeń 1 styczna 1999 r. Według tablcy ogłoszonej przez Prezesa GUS średne dalsze trwane życa kobet mężczyzn w weku 62 lat na dzeń 1 styczna 1999 r. wynos 209 mesęcy 2. Kaptał początkowy dla urodzonych przed 1 styczna 1949 r. Kaptał początkowy oblcza sę także ubezpeczonemu urodzonemu przed 1949 r., jeżel spełna on następujące warunk: 1) zgłos wnosek o oblczene emerytury według nowych, zreformowanych zasad, 2 Komunkat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dna 25 marca 1999 r. w sprawe tablcy średnego dalszego trwana życa kobet mężczyzn (Montor Polsk z 1999 r. nr 12, poz. 173). 2 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
2) osągnął wek emerytalny wynoszący: r dla kobet co najmnej 60 lat, r dla mężczyzn urodzonych do 31 grudna 1947 r. co najmnej 65 lat, r dla mężczyzn urodzonych: w okrese od 1 styczna 1948 r. do 31 marca 1948 r. co najmnej 65 lat 1 mesąc, w okrese od 1 kwetna 1948 r. do 30 czerwca 1948 r. co najmnej 65 lat 2 mesące, w okrese od 1 lpca 1948 r. do 30 wrześna 1948 r. co najmnej 65 lat 3 mesące, w okrese od 1 paźdzernka 1948 r. do 31 grudna 1948 r. co najmnej 65 lat 4 mesące, 3) ma okresy składkowe neskładkowe wynoszące co najmnej 20 lat kobeta, 25 lat mężczyzna (z zastrzeżenem, że okresy neskładkowe mogą być uwzględnone w wymarze neprzekraczającym 1/3 udowodnonych okresów składkowych), 4) kontynuował ubezpeczena emerytalne rentowe po osągnęcu weku wskazanego w punkce 2, 5) wystąpł z wnoskem o emeryturę po raz perwszy po 31 grudna 2008 r. Jeżel emerytura oblczona na nowych zasadach jest nższa nż oblczona na starych zasadach, to wypłaca sę tę wyższą. Ustalene kwoty kaptału początkowego Kwota kaptału początkowego zależy od: długośc udowodnonych okresów składkowych neskładkowych przebytych przed 1 styczna 1999 r., podstawy wymaru, współczynnka p, który służy do oblczena tzw. częśc socjalnej. Przy oblczanu kaptału początkowego stosuje sę kwotę bazową w wysokośc 100% przecętnego mesęcznego wynagrodzena z II kwartału 1998 r. wynoszącą 1220,89 zł. KAPITAŁ POCZĄTKOWY 3
Sposób oblczana kaptału początkowego r Część uzależnona od udokumentowanych okresów składkowych Okresy składkowe (przebyte przed 1999 r.) lczone są po 1,3% podstawy wymaru za każdy rok okresów składkowych (z uwzględnenem pełnych mesęcy). r Część uzależnona od udokumentowanych okresów neskładkowych Okresy neskładkowe (przebyte przed 1999 r.) lczone są po 0,7% podstawy wymaru za każdy rok okresów neskładkowych (z uwzględnenem pełnych mesęcy). Okresy neskładkowe uwzględnane są w wymarze neprzekraczającym 1/3 udowodnonych okresów składkowych. Ne ograncza sę do 1/3 okresów: urlopów wychowawczych, urlopów bezpłatnych udzelonych na podstawe przepsów w sprawe bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opekujących sę małym dzećm, nnych udzelonych w tym celu urlopów bezpłatnych, a także okresów newykonywana pracy z powodu opek nad dzeckem. Okresy te jednak ne mogą przekraczać 6 lat bez względu na lczbę dzec. W przypadku sprawowana opek nad dzeckem (lub dzećm) szczególnej trosk, na które przysługwał zasłek pelęgnacyjny, okres neskładkowy jest dodatkowo zwększany do 3 lat na każde dzecko. Przy ustalanu kaptału początkowego ne uwzględna sę okresów ubezpeczena społecznego rolnków an okresów prowadzena gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwe rolnym przed objęcem obowązkem ubezpeczena. r Część socjalna Część socjalną kaptału początkowego ustala sę przy uwzględnenu 24% kwoty bazowej oraz współczynnka p proporcjonalnego do weku stażu ubezpeczenowego (okresów składkowych neskładkowych) osągnętego do dna 31 grudna 1998 r. 100% częśc socjalnej wynos 293,01 zł stanow 24% kwoty bazowej wynoszącej 1220,89 zł. Do ustalena częśc socjalnej hpotetycznej emerytury stosuje sę wzór, według którego oblcza sę współczynnk p proporcjonalny do weku stażu ubezpeczenowego: 4 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
p = Ł wek ubezpeczonego 18 staż wek emerytalny 18 2 ubezpeczenowy wymagany staż gdze: p oznacza współczynnk, który ne może być wyższy od 100%; ustala sę go z zaokrąglenem (według zasad matematycznych) do setnych częśc procentu, wek ubezpeczonego oznacza wek w dnu 31 grudna 1998 r. określony w pełnych latach; jeżel w dnu 31 grudna 1998 r. ubezpeczony mał węcej nż 6 mesęcy ponad wek ustalony w latach, przyjmuje sę pełne lata po zaokrąglenu w górę, wek emerytalny oznacza: 60 lat dla kobet 65 lat dla mężczyzn, staż ubezpeczenowy oznacza udowodnone do dna 31 grudna 1998 r. okresy składkowe neskładkowe; przy oblczanu łącznego okresu składkowego neskładkowego uwzględna sę lata, mesące dn: r jeżel w dnu 31 grudna 1998 r. ubezpeczony ma węcej nż 6 mesęcy stażu, staż ten zaokrągla sę do pełnego roku; jeżel w dnu 31 grudna 1998 r. ubezpeczony ma węcej nż 6 mesęcy stażu ponad pełne lata, staż ten zaokrągla sę w górę, r jeżel ubezpeczony ma w dnu 31 grudna 1998 r. staż wynoszący 6 mesęcy lub krótszy (np. 2 mesące 2 dn), staż ten ustala sę w dnach; równeż w dnach ustala sę staż, jeżel ubezpeczony ma w dnu 31 grudna 1998 r. staż wynoszący 6 mesęcy mnej ponad pełne lata (np. 23 lata, 5 mesęcy 3 dn), wymagany staż oznacza: 20 lat dla kobet 25 lat dla mężczyzn; r jeżel staż ubezpeczenowy ustala sę w dnach, to wymagany staż równeż ustala sę w dnach. Ustalając staż ubezpeczenowy wymagany staż w dnach, przyjmuje sę, że rok kalendarzowy wynos 360 dn, a mesąc kalendarzowy 30 dn. Wymagany staż ustalony w dnach wynos: r dla kobet 7200 dn (20 lat 2 360 dn), r dla mężczyzn 9000 dn (25 lat 2 360 dn); 18 oznacza wek przyjęty jako początek aktywnośc zawodowej. Wartość współczynnka p dla osób, które w dnu objęca ubezpeczenem społecznym po raz perwszy mały ukończone 18 lat, oblczona od- KAPITAŁ POCZĄTKOWY 5
dzelne dla kobet oddzelne dla mężczyzn, jest zameszczona w załącznku do ustawy emerytalnej, przy czym załącznk ten odzwercedla regułę, zgodne z którą staż ubezpeczenowy wymagany staż oblcza sę w pełnych latach. W przypadku gdy staż ubezpeczenowy wymagany staż ustala sę w dnach wartość współczynnka p dla ubezpeczonego mającego 18 lat oblcza sę zawsze zgodne z wzorem. Jeżel wnoskodawca w dnu objęca ubezpeczenem społecznym po raz perwszy ne mał ukończonych 18 lat, przy oblczenu współczynnka p według powyższego wzoru przyjmuje sę zamast lczby 18 faktyczny wek (np. 16 lub 17), w którym powstał obowązek ubezpeczena społecznego. Od 23 wrześna 2011 r. umożlwono oblczane stażu ubezpeczenowego wymaganego stażu w dnach na podstawe ustawy z dna 28 lpca 2011 r. o zmane ustawy o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych 3. Oznacza to, że o oblczene kaptału początkowego może ubegać sę ubezpeczony, który przed 1999 r. przebył staż ubezpeczenowy wynoszący 6 mesęcy lub krótszy, np. 2 mesące 15 dn (zgodne z przepsam obowązującym do dna 22 wrześna 2011 r. ne stnała podstawa prawna do ustalena kaptału początkowego dla takego ubezpeczonego). Suma kwot częśc za okresy składkowe, częśc za okresy neskładkowe oraz częśc socjalnej mnożona jest przez średne dalsze trwane życa, tj. przez 209 mesęcy. Tak wylczona kwota stanow wartość kaptału początkowego na dzeń 1 styczna 1999 r. Kaptał początkowy jest wylczany każdej osobe na dzeń 1 styczna 1999 r. bez względu na to, kedy zostane przesłany do ZUS wnosek o ustalene go wraz z dokumentam oraz bez względu na datę wydana decyzj o jego ustalenu. 3 Dz.U. nr 187, poz. 1112. 6 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
ZUS wydaje decyzję o ustalenu wartośc kaptału początkowego. Można sę od nej odwołać do sądu okręgowego sądu pracy ubezpeczeń społecznych. Odwołane można wneść w cągu mesąca od otrzymana decyzj do oddzału ZUS, który ją wydał. Waloryzacja kaptału początkowego Kaptał początkowy jest co roku waloryzowany. Waloryzacja kaptału początkowego odbywa sę na takch samych zasadach jak waloryzacja składek na ubezpeczene emerytalne, z tym że: perwsza waloryzacja przeprowadzana jest za rok 1999 według wskaźnka waloryzacj kaptału początkowego za rok 1999 (wynoszącego 115,60%), kolejne waloryzacje kaptału początkowego (za rok 2000 lata następne) przeprowadzane są według wskaźnków waloryzacj dentycznych jak dla składek. Wskaźnk rocznej waloryzacj kaptału początkowego: za rok 1999 115,60%, za rok 2000 112,72%, za rok 2001 106,68%, za rok 2002 101,90%, za rok 2003 102,00%, za rok 2004 103,63%, za rok 2005 105,55%, za rok 2006 106,90%, za rok 2007 112,85%, za rok 2008 116,26%, za rok 2009 107,22%, za rok 2010 103,98%. za rok 2011 105,18%, za rok 2012 104,68%. Ustawa emerytalna gwarantuje, że dzęk waloryzacj kaptał początkowy ne może zostać obnżony. KAPITAŁ POCZĄTKOWY 7
Nezależne od tego, w którym roku była lub będze wydana decyzja o ustalenu kaptału początkowego albo decyzja o ponownym ustalenu go, każdy ubezpeczony będze mał zwaloryzowany kaptał początkowy od tych samych dat według takch samych wskaźnków. Zwaloryzowana zostane kwota kaptału początkowego ustalona w ostatnej wydanej decyzj o ustalenu bądź ponownym ustalenu kaptału początkowego. Wnosek o ustalene kaptału początkowego oraz potrzebne dokumenty Kaptał początkowy oblczany jest na podstawe wnosku o jego ustalene (druk ZUS Kp-1 Wnosek o ustalene kaptału początkowego) zgłoszonego przed nabycem prawa do emerytury albo na podstawe wnosku o ustalene emerytury. Do ustalena kaptału początkowego nezbędne są następujące dokumenty: kwestonarusz dotyczący okresów składkowych neskładkowych (druk ZUS Rp-6), nformacje o przebegu ubezpeczena osoby ubezpeczonej (E 207 PL) w przypadku osób, które przebyły okresy ubezpeczena / zameszkana w państwach członkowskch Un Europejskej, Europejskego Obszaru Gospodarczego lub w Szwajcar, śwadectwa pracy lub zaśwadczena potwerdzające zatrudnene oraz nne dokumenty potwerdzające okresy składkowe neskładkowe, zaśwadczene o zatrudnenu wynagrodzenu (druk ZUS Rp-7) potwerdzające okresy zatrudnena oraz osągane wynagrodzene (dochody), które wystawa pracodawca lub następca prawny pracodawcy, albo legtymacja ubezpeczenowa zawerająca wpsy o zatrudnenu wynagrodzenu dokonywane w trakce zatrudnena albo nezwłoczne po rozwązanu stosunku pracy. Osoby, które ndywdualne opłacały składkę na ubezpeczene społeczne, oraz osoby, które współpracowały przy prowadzenu dzałalnośc gospodar- 8 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
czej, podają w formularzu ZUS Rp-6 okres prowadzena dzałalnośc, adres prowadzena dzałalnośc, NKP (Numer Konta Płatnka) oraz adres jednostk ZUS, do której opłacane były składk. Druk ZUS Kp-1, ZUS Rp-6 E 207 PL dostępne są bezpłatne w każdej jednostce organzacyjnej ZUS oraz na strone nternetowej www.zus.pl (zakładka Formularze ZUS ). Wnoskodawca wypełna wnosek o ustalene kaptału początkowego (druk ZUS Kp-1) oraz kwestonarusz dotyczący okresów składkowych neskładkowych (druk ZUS Rp-6), a także formularz E 207 PL, jeżel przebył okres w państwach UE, EOG lub Szwajcar. Druk te zawerają nformacje o sposobe ch wypełnena. Jeżel archwum lub nna jednostka przechowująca dokumentację nestnejących już zakładów pracy wyda z posadanych zborów uwerzytelnone kserokope dokumentów lub ch odpsy albo na podstawe posadanych zborów wystaw zaśwadczene, do wnosku o ustalene kaptału początkowego należy dołączyć te dokumenty bądź zaśwadczene potwerdzające okresy składkowe neskładkowe lub wysokość zarobków. Okresy składkowe ch dokumentowane Okresy składkowe to przede wszystkm okresy opłacana składek na ubezpeczene społeczne, a także nne ustalone przepsam okresy, za które trzeba było opłacać składk na ubezpeczene społeczne. Okresy te wymenone są w art. 6 ustawy emerytalnej. Do okresów składkowych zalczane są m.n. okresy: zatrudnena, pracy nakładczej, pracy w rolnczych spółdzelnach produkcyjnych lub nnej pracy zarobkowej, np. umowy agencyjnej lub zlecena bądź dzałalnośc objętej ubezpeczenem społecznym, służby, np. w Wojsku Polskm (zasadnczej zawodowej), w Polcj (Mlcj Obywatelskej), w Urzędze Ochrony Państwa (w organach bezpeczeństwa publcznego), w Straży Grancznej, w Służbe Węzennej czy w Państwowej Straży Pożarnej, KAPITAŁ POCZĄTKOWY 9
poberana zasłku dla bezrobotnych stałych zasłków z opek społecznej, od których opłacone zostały składk na ubezpeczene społeczne. Dokumenty potwerdzające okresy składkowe to: psemne zaśwadczena pracodawców, śwadectwa pracy lub legtymacja ubezpeczenowa zawerająca wps o okresach zatrudnena. W raze braku wymenonych dokumentów środkem dowodowym potwerdzającym fakt okres zatrudnena mogą być równeż: umowy o pracę, wpsy w ksążeczkowym dowodze osobstym, legtymacje służbowe, legtymacje zwązków zawodowych, psma kerowane przez pracodawcę do pracownka w czase trwana zatrudnena (np. o powołanu, manowanu, zmane angażu, wyróżnenu, przyznanu nagrody, udzelenu urlopu), jeżel na ch podstawe można ustalć okres zatrudnena. Osoby, które pracowały w małych frmach (zatrudnających do 20 pracownków), np. w sklepach, zakładach usługowych nnych małych zakładach pracy, pownny podać w kwestonaruszu (druk ZUS Rp-6) następujące dane: okres zatrudnena, nazwę zakładu pracy lub mę nazwsko pracodawcy oraz adres mejsca zatrudnena (adres frmy). Równeż osoby, które prowadzły dzałalność na własny rachunek lub były osobam współpracującym albo wykonywały dzałalność twórczą lub artystyczną, pownny podać w kwestonaruszu (druk ZUS Rp-6) okresy prowadzena dzałalnośc adres jej prowadzena, NKP (Numer Konta Płatnka) oraz adres jednostk ZUS, do której były przekazywane składk na ubezpeczene społeczne, aby ZUS mógł potwerdzć okresy ubezpeczena. Okresy poberana zasłków dla bezrobotnych potwerdza w zaśwadczenu powatowy urząd pracy. Natomast okresy poberana stałych zasłków z opek społecznej, od których opłacone zostały składk na ubezpeczene społeczne, potwerdza w zaśwadczenu ośrodek pomocy społecznej. Okresy służby należy udowodnć zaśwadczenem odpowednch organów, w których zawodowo pełnl Państwo służbę, a okresy zasadnczej służby wojskowej lub zastępczych form tej służby, nadtermnowej zasadnczej służby wojskowej, odbywana ćwczeń wojskowych można potwerdzć kserokopą ksążeczk wojskowej pośwadczonej przez pracodawcę lub pracownka ZUS albo zaśwadczenem Wojskowej Komendy Uzupełneń (WKU). 10 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
Dzęk zeznanom śwadków (byłych współpracownków) można udowodnć zatrudnene przed 15 lstopada 1991 r., jeżel zakład pracy został zlkwdowany albo dokumentacja uległa znszczenu wskutek klęsk żywołowych. W ten sposób można udowodnć także zatrudnene po 15 lstopada 1991 r., jeśl nastąpła utrata dokumentów wskutek powodz w 1997 2010 r. Ponadto dzęk zeznanom śwadków można udowodnć okresy zatrudnena młodocanych pracownków przypadające przed 1 styczna 1975 r., jeśl pracodawca stwerdz brak dokumentacj z tego okresu ne może ustalć, czy zawarto (bądź ne) umowy z takm pracownkam, albo potwerdz, że zawerał umowy z młodocanym pracownkam, lecz ne może potwerdzć, że zatrudnł konkretnego młodocanego pracownka. Okresy neskładkowe ch dokumentowane Okresy neskładkowe to występujące w okrese aktywnośc zawodowej okresy, w których ne trzeba było opłacać składek na ubezpeczene społeczne. Są one wymenone w art. 7 ustawy emerytalnej. Do okresów neskładkowych zalczane są m.n. okresy: poberana zasłków z ubezpeczena społecznego wypłaconych po 14 lstopada 1991 r. chorobowego opekuńczego, poberana wynagrodzena za czas nezdolnośc do pracy wypłaconego na podstawe Kodeksu pracy (lub nnych przepsów), poberana śwadczena rehabltacyjnego, urlopu wychowawczego, nauk w szkole wyższej na jednym kerunku oraz nauk na studach doktoranckch, pod warunkem ukończena tej nauk, w wymarze określonym w programe studów. Okres wychowywana dzecka do 4 roku życa przed podjęcem zatrudnena jak też w czase przerwy w zatrudnenu jest traktowany równeż jako okres neskładkowy, w wymarze neprzekraczającym 3 lat. KAPITAŁ POCZĄTKOWY 11
Dokumenty potwerdzające okresy neskładkowe to: zaśwadczene o zatrudnenu lub śwadectwo pracy albo zaśwadczene o zatrudnenu wynagrodzenu wystawone na druku ZUS Rp-7 w przypadku poberana zasłku chorobowego lub opekuńczego wynagrodzena za czas nezdolnośc do pracy (dotyczy okresu choroby do 35 dn w roku) bądź przebywana na urlope wychowawczym, zaśwadczene z uczeln potwerdzające ukończene studów, okres ch trwana programowy wymar studów; może to być równeż dyplom, jeżel studa kończyły sę uzyskanem dyplomu, a da sę na jego podstawe określć programowy wymar studów jak długo one trwały. Podstawa wymaru kaptału początkowego dokumentowane zarobków Do ustalena podstawy wymaru kaptału początkowego przyjmowane jest to wynagrodzene (dochód), które stanowło podstawę wymaru składk na ubezpeczene społeczne przed 1999 r., a także w przypadku byłych żołnerzy funkcjonaruszy osągane uposażene. Do podstawy wymaru składek z okresu, z którego oblczona zostane podstawa wymaru kaptału początkowego, dolczane są też wypłacone ubezpeczonemu kwoty: wynagrodzeń za czas nezdolnośc do pracy przysługujące na podstawe Kodeksu pracy lub nnych przepsów, śwadczeń z ubezpeczena społecznego, rekompensat penężnych z tytułu podwyżk cen artykułów żywnoścowych, opału energ, rekompensaty penężnej przysługującej z tytułu okresowego nepodwyższana płac w sferze budżetowej. Do podstawy wymaru wlcza sę także kwoty zasłków dla bezrobotnych zasłków stałych z opek społecznej, od których opłacono składkę na ubezpeczene społeczne. Dla uproszczena wszystke wymenone kwoty uwzględnone przy ustalanu podstawy wymaru kaptału początkowego nazywamy dalej zarobkam. 12 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
Podstawę wymaru kaptału początkowego można ustalć od zarobków z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez wnoskodawcę z okresu przed 1 styczna 1999 r. Oznacza to, że okres 10 kolejnych lat kalendarzowych może przypadać zarówno w okrese od 1 styczna 1980 r. do 31 grudna 1998 r., jak też w całośc lub częścowo przed 1 styczna 1980 r. Osoba posadająca odpowedno dług okres ubezpeczena, może wskazać do ustalena podstawy wymaru zarobk z 20 dowolne wybranych lat kalendarzowych, z okresu przed 1999 r. Osobom, które urodzły sę 31 grudna 1968 r. lub późnej przed 1999 r. pozostawały w ubezpeczenu, ale ne mogą udowodnć 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których osągały zarobk, podstawę wymaru kaptału początkowego ustala sę na podstawe faktycznego okresu podlegana ubezpeczenu. Podobne ustalona zostane podstawa wymaru osobom, które urodzły sę przed 31 grudna 1968 r. ne mogą udowodnć 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których osągały zarobk dzęk: odbywanu czynnej służby wojskowej lub pełnenu zastępczej służby wojskowej albo korzystanu z urlopu wychowawczego, albo nauce w szkole wyższej na jednym kerunku, pod warunkem że nauka ta została ukończona. Przy ustalanu podstawy wymaru osobom, które pozostawały w ubezpeczenu za grancą w państwach Un Europejskej, Europejskego Obszaru Gospodarczego lub w Szwajcar albo w nnych państwach, z którym wążą Polskę dwustronne umowy mędzynarodowe w dzedzne zabezpeczena społecznego (Austral, Bośn Hercegowne, Czarnogórze, Kanadze, Kore Połudnowej, Macedon, Serb oraz Stanach Zjednoczonych Ameryk), pomja sę pełne lata kalendarzowe pozostawana w tym ubezpeczenu. W przypadku wskazana do ustalena podstawy wymaru kaptału początkowego zarobk z roku kalendarzowego, w którym ubezpeczony po raz perwszy przystąpł do ubezpeczena społecznego pozostawał w nm przez nepełny rok, począwszy od 23 wrześna 2011 r., porównuje sę te zarobk do przecętnego wynagrodzena ustalonego na podstawe lczby mesęcy, w których faktyczne ubezpeczony pozostawał w tym ubezpeczenu. KAPITAŁ POCZĄTKOWY 13
Zatem o ustalene podstawy wymaru mogą sę ubegać ubezpeczen, którzy po raz perwszy przystąpl do ubezpeczena społecznego w 1998 r. albo wcześnej (np. w 1997 r.) pozostawal w nm krócej nż 1 rok kalendarzowy (przed 22 wrześna 2011 r. ne można było ustalć podstawy wymaru kaptału początkowego takemu ubezpeczonemu). Przykład Pracownk urodzony 1 grudna 1978 r. pracował przed 1999 r. w okrese od 1 marca 1998 r. do 31 maja 1998 r. oraz od 15 paźdzernka 1998 r. do 30 lstopada 1998 r. Na dzeń 31 grudna 1998 r. pracownk ten ma staż ubezpeczenowy wynoszący 4 mesące 17 dn może ubegać sę o oblczene kaptału początkowego. Po raz perwszy objęto go ubezpeczenem społecznym od 1 marca 1998 r., a węc w jego przypadku suma zarobków uzyskanych w okrese od 1 marca 1998 r. do 31 maja 1998 r. od 15 paźdzernka 1998 r. do 30 lstopada 1998 r. będze porównana z sumą kwot przecętnego wynagrodzena ogłoszonego za 1998 r. odpowadającą do 5 mesęcy pozostawana przez pracownka w ubezpeczenu w tym roku. Dokumentem potwerdzającym wysokość wynagrodzena jest zaśwadczene o zatrudnenu wynagrodzenu wystawone na druku ZUS Rp-7 przez pracodawcę lub prawnego następcę pracodawcy. Dokumentem potwerdzającym wysokość wynagrodzena może być też legtymacja ubezpeczenowa zawerająca odpowedne wpsy o zatrudnenu wysokośc wynagrodzena dokonane przez pracodawcę lub jego prawnego następcę. Równoważnym dowodam stwerdzającym fakt okres zatrudnena albo wysokość wynagrodzena są kserokope dokumentów wydane przez archwa lub nne jednostk zajmujące sę przechowywanem dokumentów zlkwdowanych zakładów pracy, uwerzytelnone przez osoby kerujące archwam lub frmam przechowującym dokumenty. Jeśl ubezpeczony ne może udowodnć zarobków z okresu pozostawana w stosunku pracy wskazanym do ustalena podstawy wymaru kaptału po- 14 KAPITAŁ POCZĄTKOWY
czątkowego za podstawę wymaru składek przyjmuje sę kwotę obowązującego w tym okrese mnmalnego wynagrodzena pracownków. Dla osoby, która mała ustalone prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy w dnu 31 grudna 1998 r. zachowała je w dnu 1 styczna 1999 r., do oblczena kaptału początkowego można przyjąć wskaźnk wysokośc podstawy wymaru renty albo ustalć podstawę wymaru kaptału początkowego na zasadach przedstawonych powyżej. Wskaźnk wysokośc podstawy wymaru kaptału początkowego ne może być wyższy nż 250%. Jeśl jest wyższy, ZUS ograncza jego wysokość do 250% w decyzj ustalającej wartość kaptału początkowego. Podstawę wymaru kaptału początkowego ustala sę, mnożąc wskaźnk wysokośc podstawy wymaru przez kwotę bazową. Jak już wspomnelśmy, dla celów kaptału początkowego ustalono kwotę bazową w wysokośc 1220,89 zł (tj. 100% przecętnego wynagrodzena w II kwartale kalendarzowym 1998 r.). Jest ona jednakowa dla wszystkch ubezpeczonych nezależne od daty ustalena kaptału początkowego. Obowązk pracodawców Pracodawca ma obowązek wydawać pracownkom lub organow rentowemu zaśwadczena nezbędne do ustalena prawa do śwadczeń, w tym do ustalena kaptału początkowego, a także do oblczena ch wysokośc zarówno obecne zatrudnonym pracownkom, jak też byłym, jeśl o to poproszą. W zaśwadczenu, w tym równeż w zaśwadczenu o zatrudnenu wynagrodzenu na druku ZUS Rp-7, pracodawca podaje okres zatrudnena oraz nne okolcznośc wpływające na wysokość śwadczeń lub kaptału początkowego (wyszczególna np. okresy poberana wynagrodzena za czas nezdolnośc do pracy kwoty tego wynagrodzena, okresy poberana zasłków chorobowych, okresy urlopów wychowawczych urlopów bezpłatnych oraz nne). KAPITAŁ POCZĄTKOWY 15
Rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Ubezpeczonym, którzy urodzl sę po 31 grudna 1948 r. przed 1 styczna 2009 r. pracowal w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez co najmnej 15 lat stale w pełnym wymarze czasu pracy, a ne mają ustalonego prawa do wcześnejszej emerytury z tytułu tej pracy an do emerytury pomostowej, przysługuje rekompensata 4. Jest ona dodatkem zwększającym kaptał początkowy stanow składnk podstawy oblczena emerytury. Ustalana jest tak jak kaptał początkowy na dzeń 1 styczna 1999 r. podlega wszystkm waloryzacjom przewdzanym dla kaptału początkowego. Rekompensata przysługuje ubezpeczonym, którzy nabyl prawo do emerytury w powszechnym weku emerytalnym (określonym ndywdualne dla każdego ubezpeczonego w zależnośc od jego daty urodzena) 5. Przy ustalanu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pomja sę okresy nezdolnośc do pracy, za które ubezpeczony otrzymał wynagrodzene lub śwadczene z ubezpeczena społecznego w raze choroby macerzyństwa, np. zasłek chorobowy. Aby ZUS mógł oblczyć rekompensatę, ubezpeczony pownen przedłożyć dokumenty potwerdzające wykonywane przed 1 styczna 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o le wcześnej już ch ne przedłożył organow rentowemu. Węcej nformacj na temat kaptału początkowego znajdzece Państwo na strone nternetowej Zakładu Ubezpeczeń Społecznych www.zus.pl. 4 Art. 21 23 ustawy z dna 19 grudna 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656 z późn. zm.). 5 Dz.U. z 2012 r. poz. 637. Warszawa, czerwec 2013 r. Zakład Ubezpeczeń Społecznych (Departament Śwadczeń Emerytalno-Rentowych) 01-748 Warszawa, ul. Szamocka 3, 5 Skład: Polgrafa ZUS w Warszawe. Zam. nr 1496/13 Druk: Wydz. Polgr. ZUS w Chorzowe. Nakł. 10 000 egz. Zam. nr 697/13