KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE W SP NR 11 Kształcenie integracyjne to trudny i złożony proces wspólnego uczenia się w szkołach masowych dzieci zdrowych razem z dziećmi z rozmaitymi niepełnosprawnościami. Celem integracji jest pełne uczestnictwo wszystkich dzieci w edukacyjnym i społecznym życiu szkoły. Dzięki integracji dzieci niepełnosprawne, mogą w miejscu swojego zamieszkania podejmować obowiązek szkolny nie narażając się na koszty i niewygodę dojazdów do ośrodków specjalistycznych. Uczniowie niepełnosprawni nie czują się izolowani. Ich wychowanie i nauczanie odbywa się razem z dziećmi zdrowymi. Otwiera się przed nimi szansa na zdobycie nowych doświadczeń we wzajemnych kontaktach z rówieśnikami. Od nich poprzez naśladowanie uczą się wielu umiejętności. Mogą liczyć na ich pomoc w nauce, zabawie i samoobsłudze. Ogromne korzyści z przynależności do takiej grupy czerpią dzieci zdrowe. Pomoc słabszym wyzwala u nich poczucie odpowiedzialności za kolegę, rozwija pozytywne cechy osobowości: otwartość, wrażliwość, uczynność, cierpliwość, wytrwałość, uczy tolerancji i zrozumienia. Jak wygląda praca w klasie integracyjnej? Czym klasy integracyjne różnią się od zwykłych klas? Należy podkreślić, że klasy integracyjne nie są klasami wyrównawczymi, ani klasami terapeutycznymi. Klasy integracyjne liczą od 15 do 20 uczniów. W tej liczbie znajduje się do pięciu uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Mała liczebność klas integracyjnych umożliwia pełną indywidualizację oddziaływań edukacyjno- wychowawczych i stosowanie nowoczesnych form nauczania. Najbardziej charakterystycznym wyróżnikiem tych klas jest fakt, że pracuje tu zawsze dwóch nauczycieli: - nauczyciel wiodący i nauczyciel wspierający tj. nauczyciel posiadający kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej, zatrudniony w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego, zwany w skrócie pedagogiem specjalnym. Nauczyciel wiodący organizuje proces lekcyjny w sposób umożliwiający aktywne uczestnictwo w zajęciach wszystkich uczniów, dostosowując treści, metody i formy pracy do
indywidualnych możliwości dzieci. W naszej szkole wielu nauczycieli prowadzących ukończyło kursy lub studia podyplomowe z zakresu pracy z uczniem niepełnosprawnym, dzięki czemu są lepiej przygotowani do prowadzenia zajęć w klasach integracyjnych. Posiadamy wysoko wykwalifikowaną kadrę pedagogów wspierających- nauczycieli, którzy ukończyli studia w zakresie pedagogiki specjalnej ze specjalnością: oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika i resocjalizacja. Ich podstawowym zadaniem jest prowadzenie, wspólnie z innymi nauczycielami, zajęć edukacyjnych oraz realizowanie zintegrowanych działań i zajęć określonych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym, opracowanym dla danego ucznia. Podczas lekcji pedagog specjalny wspomaga nauczyciela przedmiotu, dostosowuje programy nauczania i przygotowuje indywidualne karty pracy dla uczniów z niepełnosprawnościami, w zależności od ich potrzeb i możliwości psychofizycznych. Zapewnia on pomoc dzieciom podczas każdych zajęć lekcyjnych, prowadzi z nimi zajęcia rewalidacyjne i najczęściej pełni funkcję drugiego wychowawcy w klasie. Jest często wiodący, jeżeli chodzi o aspekty wychowawcze: może organizować lekcje czy zajęcia o charakterze integrującym i terapeutycznym, co jest szczególnie ważne w klasie pierwszej, kiedy dzieci dopiero się poznają. Błędnym jest rozumowanie, że pedagog specjalny jest całkowicie odpowiedzialny za uczniów niepełnosprawnych, podczas gdy nauczyciel wiodący odpowiada za resztę klasy. W naszej szkole preferujemy model, w którym nauczyciel przedmiotu i pedagog specjalny wspólnie odpowiadają za całą klasę i na zasadach partnerskich współpracują ze sobą. ORGANIZACJA PROCESU NAUCZANIA Podczas zajęć lekcyjnych w klasach integracyjnych, dominują metody aktywizujące uczniów, umożliwiające im samodzielne radosne poznawanie i uczenie się. Preferowaną formą nauczania jest praca w grupach, ucząca dzieci współdziałania. Wszyscy uczniowie realizują ten sam program nauczania zgodny z obowiązującą podstawą programową. Nie jest on w żaden sposób wolniej czy gorzej realizowany niż w klasach nieintegracyjnych. Jedynie w stosunku do dzieci niepełnosprawnych jest on dostosowany do ich potrzeb i możliwości. Uczniowie z orzeczeniem uczestniczą we wszystkich zajęciach lekcyjnych na równi ze swoimi zdrowymi kolegami. Podczas pracy w klasie integracyjnej należy pamiętać o aktywizowaniu dziecka niepełnosprawnego. Umieszczenie dzieci niepełnosprawnych z ich zdrowymi rówieśnikami i pozostawienie ich samym sobie nie wystarczy. Badania wykazują, że dzieci niepełnosprawne umieszczone w zwykłych klasach(o dużej liczbie uczniów, bez pedagoga wspierającego, gdzie nie uwzględniano ich specjalnych potrzeb) były mniej lubiane w klasie,
miały niższą pozycję społeczną, osiągały znacznie gorsze wyniki w nauce. Dowiedziono, że dzieci niepełnosprawne ( szczególnie upośledzone umysłowo) nie nabywają bezpośrednio (same od siebie) umiejętności społecznych przez obserwację swoich rówieśników, dopóki nie zostaną poinstruowane, trenowane, czy wzmocnione pozytywnie. Dziecko takie musi być zachęcane i motywowane do przejawiania własnej aktywności. Nauczyciel prowadzący lekcję odgrywa w tym procesie czynną rolę musi znaleźć czas i sposób na zaktywizowanie dziecka niepełnosprawnego podczas lekcji. W związku z czym nauczyciel wiodący, wspólnie z pedagogiem specjalnym, powinien tak zaplanować lekcję, wybrać takie zadania dla dzieci niepełnosprawnych, aby umożliwić im aktywne uczestnictwo w lekcji, aby motywować je do dalszej nauki, oczywiście na miarę ich możliwości, uwzględniając specyficzne cechy i ograniczenia. Ważne jest aby nauczyciel prowadzący lekcję podkreślał wkład każdego ucznia. To motywuje uczniów niepełnosprawnych do dalszej pracy, przynosi im radość i satysfakcję z uczestnictwa w zajęciach grupowych. Aby móc w ten sposób organizować proces lekcyjny, konieczna jest znajomość dziecka i jego problemu. Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. 2010 nr 228 poz.1490) dla każdego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego tworzony jest zespół nauczycieli i specjalistów, pracujących z uczniem. Zespół ten przynajmniej raz w roku dokonuje wielospecjalistycznej diagnozy funkcjonowania ucznia i uwzględniając zalecenia zawarte w orzeczeniu, tworzy indywidualny program edukacyjno- terapeutyczny. (w skrócie IPET). Tworzy się go okresowo na czas zgodny z wydanym orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, jednak nie dłuższy niż jeden etap edukacyjny. Ma on spełniać dwie funkcje: edukacyjną i terapeutyczną. W zakresie funkcji edukacyjnej IPET jest w mniejszym lub większym stopniu adaptacją podstawy programowej, dostosowaną do możliwości ucznia. W zakresie funkcji terapeutycznej program powinien zawierać zestaw działań wzmacniających rozwój dziecka w obrębie usprawniania zaburzonych funkcji czy kompensowania braków. Określa się w nim zakres i sposób dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych. Ustala się zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniami, określa się metody i formy pracy, rodzaj prowadzonych zajęć, okres udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zakres współpracy nauczycieli z rodzicami ucznia, z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi
i innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Program opracowuje się w terminie 30 dni od dnia złożenia w placówce orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub 30 dni przed upływem okresu, na jaki został opracowany poprzedni IPET. W opracowaniu programu, jego modyfikacji i dokonywaniu oceny efektywności podjętych na rzecz ucznia działań mogą uczestniczyć rodzice dziecka. Mają oni prawo do otrzymania kopii programu, jeżeli złożą taki wniosek. DODATKOWE WSPARCIE DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego objęci są dodatkową pomocą. Poza procesem lekcyjnym uczestniczą w zajęciach rewalidacyjnych, o charakterze terapeutycznym, których celem jest wspomaganie rozwoju dziecka niepełnosprawnego. Zajęcia te są prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę pedagogów specjalnych, pracujących na co dzień z uczniem w klasie, najlepiej znających dziecko, jego możliwości i potrzeby. Zapewnia to ciągłość i jednolitość oddziaływań terapeutycznych, co jest niezwykle ważne w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami. Podczas zajęć rewalidacyjnych pedagodzy specjalni wykorzystują takie metody jak Metoda Dobrego Startu, Metoda Kinezjologii Edukacyjnej Paula Dennisona czy elementy Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherbourne, a także liczne edukacyjne programy komputerowe. Zajęcia prowadzone są w oparciu o autorskie programy, takie jak: Logorytmika, Ja też potrafię, Program pracy z uczniem mającym trudności w nauce czytania i pisania, Program pracy z uczniem słabo widzącym.
Uczniowie z niepełnosprawnością ruchową otrzymują specjalistyczne wsparcie w postaci zajęć rehabilitacyjnych prowadzonych w oparciu o terapię Integracji Sensorycznej. Prowadzone są także zajęcia terapii manualnej oraz rewalidacji mowy. Zajęcia rewalidacyjne są realizowane w formie zajęć indywidualnych lub grupowych, w zależności od potrzeb i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych. Uczniowie z niepełnosprawnościami otrzymują również dodatkowe wsparcie z zakresu pomocy psychologiczno - pedagogicznej w postaci zajęć: socjoterapeutycznych, korekcyjno- kompensacyjnych i innych. Dla zapewnienia kompleksowej opieki każdemu dziecku, nasza szkoła zatrudnia następujących specjalistów: - logopedę - pedagoga szkolnego - psychologa szkolnego - rehabilitanta, który jest terapeutę SI.
ZESPÓŁ DO SPRAW INTEGRACJI Od wielu lat prężnie działa zespół do spraw integracji, składający się z pedagogów specjalnych, zatrudnionych w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego. Pedagodzy specjalni, oprócz swojej codziennej pracy z dziećmi specjalnej troski, starają się propagować ideę integracji wśród uczniów zdrowych i ich rodziców poprzez : - organizowanie wspólnych, ogólnoszkolnych imprez dzieci zdrowych i niepełnosprawnych. Należy do nich m.in. Dzień Godności Ucznia Niepełnosprawnego, wielka impreza środowiskowa, będąca wieloletnią tradycją naszej szkoły. Jej zasadniczym elementem jest paraolimpiada dla uczniów niepełnosprawnych z okolicznych szkół integracyjnych, podczas której dzieci z rozmaitymi niepełnosprawnościami wraz ze swoimi zdrowymi kolegami ( ich pomocnikami) mogą zmierzyć swe siły w sportowej rywalizacji. Szerzeniu idei integracji służy stałe redagowanie gazetek ściennych, na których prezentowane są prace uczniów niepełnosprawnych oraz informacje poświęcone rozmaitym niepełnosprawnościom. W 2001 roku zespół do spraw integracji utworzył grupę wsparcia dla pedagogów specjalnych, uczących w klasach integracyjnych na terenie miasta Katowic i okolic. Podczas wspólnych spotkań pedagodzy mają możliwość wymiany doświadczeń z innymi nauczycielami. Zespół ds. integracji organizuje warsztaty, konferencje i szkolenia, poświęcone metodom i formom pracy z uczniem niepełnosprawnym, dzieląc się swą wiedzą i doświadczeniem. Organizuje również spotkania dla rodziców uczniów niepełnosprawnych, na które zaprasza lekarzy, pracowników poradni psychologicznopedagogicznych czy przedstawicieli rozmaitych instytucji wspierających rodziny osób niepełnosprawnych. Na terenie naszej placówki działa Punkt konsultacyjno-informacyjny, w ramach którego udzielane są porady dotyczące problematyki kształcenia dzieci z niepełnosprawnościami, przepisów prawnych oraz organizacji pracy w klasie integracyjnej. Zespół ds. integracji może pochwalić się licznymi publikacjami w fachowych czasopismach, a nawet publikacją książki pt. ABC pedagoga specjalnego. Priorytetowym zadaniem zespołu do spraw integracji jest wspieranie rozwoju ucznia niepełnosprawnego we wszelkich możliwych aspektach. Zachęcamy tych uczniów do pełnego uczestnictwa w życiu szkoły poprzez udział w licznych konkursach szkolnych ( a także międzyszkolnych), których poziom dostosowujemy do możliwości dzieci niepełnosprawnych. Są to m.in. coroczne międzyszkolne konkursy: plastyczny,
matematyczny, recytatorski, na które zapraszamy dzieci niepełnosprawne z katowickich szkół integracyjnych. Ich osiągnięcia promujemy w specjalnej Księdze Osiągnięć oraz na stronie internetowej szkoły. Członkowie zespołu prowadzą dla uczniów niepełnosprawnych dodatkowe zajęcia o charakterze artystyczno sportowym, terapeutycznym i relaksacyjnym, których celem jest wspieranie rozwoju uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Uczniowie niepełnosprawni, na równi ze swoimi zdrowymi kolegami, aktywnie działają w samorządzie szkolnym, uczestniczą we wszystkich szkolnych imprezach, akademiach, wycieczkach, wyjazdach na Zielone szkoły czy kolonie i zimowiska organizowane przez naszą placówkę, podczas których najpełniej realizuje się idea integracji dzieci niepełnosprawnych i zdrowych. Miarą naszej pracy są osiągnięcia uczniów niepełnosprawnych, zadowolenie ich rodziców, którzy pozytywnie oceniają nasze działania podejmowane na rzecz uczniów
niepełnosprawnych, a przede wszystkim uśmiech i radość na twarzach naszych wychowanków.